Katalog

Tl P ADLİ TIP Kemik iliği nakli kurtarıcı mı? Prof. Dr. Asuman Ü. Müftüoğlu (Cerrahpaşa Tıp Fakültasl Emekll öğretim Üyesl) tom bombasının 1945'te Hıroşima ve Nagazakı'dekı kurbanlarının tedavısı o zamanın olanakları ıle çok sınırlı ıdı Yaklaşık 40 yıl sonra Çernobıl kazası bu konuyu tekrar guncelleştırmıştır Nukleer enerjının bırçok ulkelerde elektrık uretımınde kullanılmaya başlaması, ılerıde kuçuk, buyuk kaza olasılığını akla getırmekte ve alınacak onlemlerle kaza vukuundan sonra başvurulacak tedavı yontemlerı hakkında değışık önerıler ve varsayımlar ılerı surulrnektedir Bunların başında kaza kurbanlarına uygulanacak kemık ıliğı transplantasyonlan gelır Çernobıl kazasından hemen sonra tanınmış Amerıkalı kemık ılığı transpiantasyonu uzmanının Sovyetler Bırliğı'ne davet edılmış olması yanlış bır ızlenımın yerleşmesıne neden olmuştur Kemık ılığı transpiantasyonu, ışına maruz kalan herkes ıçın can kurtarıcı bır yöntem olarak görulmeğe başlanmıştır Oysa kı kemık ılığı transpiantasyonu nukloer enerjı kaza kurbanlarının sadece kuçuk bır kısmında yararlı olabılecektir Bunun ayrıntılarına geçmeden evvel Dunya Sağlık Örgutu'nce saptanan ınsan vucuduna zararlı ışın dozları.ıı gözden geçırmekte yarar buluyoruz Nükleer kaza kurbanları için Cinayetlerin kiı çözümlenmesi Kayısı çeklrdeğl Insan öldürür mü? Parmak Izl ilk cinayet kanıtı olarak ne zaman kullanıldı? Bir hafta önce içilen bira, saçlardan saptanabilir mi? ömer Kuleli Osman Gtirel A 1. 2 Gy'ı aşan ışın dozu kemık ılığındekı kan yapıcı hucrelere toksık etkı yapar Bırkaç gun ıçınde akyuvarlarn azal masına bağlı mıkroplu hastalıklar ve trombosıtlerın azalmasına bağlı ağır kanamalarla hasta kaybedılır Bu dönemı atlatmak mumkun olursa 24 hafta sonra alyuvarların azalmasına bağlı ağır bır kansızlık tablosu ortaya çıkar Butun vucudu ışınlamaya maruz kalan, bıreyle rın %50'sı ıçın öldurucu ışın dozu (LD 50) 5 Gy'dır, %90'ı ıçın öldurucu doz ıse (LD 90) 7 Gy'dır 2. 1012 Gy'i aşan dozlar başta sındırım kanalı olmak uzere bırçok organlara daha hızlı toksık etki yapar Bağırsak ıç zarı hucrelerının ölmesı ıle çıplak kalan bağırsaklarda ağır ıshaller başlar Bağırsak ıçındekı mıkropların kana geçmesı ıle 69 gun ıçınde enfeksıyondan ölum husule gelır 3. 50 Gy'yı aşan ışın dozu ıse sınır ve dolaşım sıstemlerını etkıleyerek bırkaç gun ıçınde olume göturur Kazadan sonra ışınlamaya maruz kalmış bıreylere uygulanacak ılk yardım, derı uzerınde kalan radyoaktıf madde artıklarını temızlemektır Her bıreyın al dığı ışın dozu mumkunse hemen hesaplanmalıdır Çok yuksek dozda ışın almış bıreyler sınır sıstemı, kalp ve bağırsak toksısıtesınden bırkaç gunde kaybedıleceklerı ıçın kemık ılığı transpiantasyonu ıçın aday değıldır Sadece 2 Gy kadar ışına maruz kalmış bıreyler ıçın kemık ılığı transpiantasyonu can kurtarıcı olacaktır Çernobıl hakkında yazılanlar ıncelendığı zaman görulmuştur kı 6 Kemik iliği naklinin yeri Gy'den fazla ışın almış olan 13 kurbana kemık ılığı transpiantasyonu yapılmıştır Bunlardan yedısı ıçın doku grubu uygun verıcı bulunmuş, altısına yarı uygun verıcı kullanılmış, dokuzuna ıse doku grubu uymayan fötus karacığerl hucrelerı nakledilmıştır Bu sonuncu kurbanlar derı ve bağırsak harabıyetınden hemen kaybedılmıştır Sadece ıkısl halen hayattadır Bu hastalara nakledılen kemık ılığı bır sure çalışmış, daha sonra kendi hucrelerı faalıyete geçmıştır Görulduğu gıbı sonuç umut verıcıdır, fakat şımdıkı halde çok parlak değıldır Kemık ılığı transpiantasyonu Çernobıl'den önce ıkı defa denenmıştı 1958'de Yugoslavya'dakı nukleer reaktör kazasından sonra Parıs'te yapılan kemık ılığı transplantasyonlannın dördu de tutmamıştır Pıttsburgh yakınındakı kazadan sonra ıkızınden ılık naklı yapılan tek bır bırey hayatta kalmıştır Kemık ılığı naklinin başarısını sınırlayan etkenler şuilardır 1. Kemık ılığı transpiantasyonu sadece kemık ılığı yetersızlıği yapacak dozda ışın almış olup dığer organlara öldurucu dozda ışın almamış olan bıreylere uygulanır 2. Işınlanmadan hemen sonra akyuvarlar azalıp kaybolduğu ıçın doku grubu tayını guçleşır, hatta ımkflnsız hale gelır 3. Bırçok kazazedeler ıçın doku gru bu uygun ılık verıcısı bulunamamaktadır 4. Transplantasyonun başarısı hastanın yaşına da bağlıdır 45 yaşın ustundekı ınsanların çoğu ılık naklı ışlemlerıne dayanamamaktadırlar 5. Ilık naklınden sonra bağışıklığı baskı altında tutan ılaçların kullanılması gerekır Bu da enfeksıyon tehlıkesını artırır 6 Transplantasyonun kendı komplıkasyonlarından da hastaların %30'u kaybedılır Butun bunlara değın kemık ılığı naklı az sayıda bıreyde de olsa ışınlamadan sonra en etkılı hayat kurtarma yontemıdır Çernobıl kazasının bıze öğrettığı onemlı bır husus da tıbbı önlemler konusudur Bu önlemloıın Çernobılde eksık olduğu gorul rnuştur 1 Nukleer reaktorlerde çalışanların tumu ışınlanmanın derecesını gösteren aletlerı ta şımalıdır 2 Nukleer reaktorlerde çalışanların tumunde ışe başladıkları zaman doku grubu tayını yapılmalıdır 3. Nükleer reaktorlerde çalışanlardan en fazla nzikoya maruz bulunan bıreylerden kemık ılığı alınarak soğukta muhafaza edılme lı (krıyoprezervasyon) ve kazadan sonra ken dılerıne tekrar gerı verılmelıdir Kendi ıliğın'n kendıne nakll (otolog kemık ılığı transplan tasyonu) en az komplıkasyona sebep olan bır yöntemdır Kaynaklar 1 Semlnars In Mematology Vbl 24, No 3 Suppl 2, 1987 2 Medlcal Baala for Radlatlon Accldent Preparadnaaa EİMvler North Holland, 1080 3 Forum (Councll of Europe) Mayı* 1087 U nlü ışadamlarımızdan Mazlum Boynubukuk son hayalı ıhracatını ger çekleştırmenın vıcdan huzuru ıçınde evıne döndu Evde kımseyı bulamadı Ne zaman yeneceğı bellı olmayan aksam yemeğıne kadar nefsını kârletmek ısteyen Mazlum Bey, sevgılı kaynanasının elceğızıyle hazırladığı kayısı reçelını önune çektı Şukrıye Hanım, bu reçelı çok lyl yapardı doğrusu Ustelık ıçıne kayısı çekırdeklerını de koyarak tadına yenı bır çeşnı katardı O hızla koca kavanozu yarılayan Mazlum Bey, televızyonun karşısına geçtı Yorucu çalışmalarından sabah 500 sularında dönen konken heyetı, Mazlum Beyı açık kalmış televızyonun önunde koltuğuna kaykılmış buldular Tırnakları dudakları kulak memelerı mor renkteydı Ustelık soluk da almıyordu! Olayın soruşturması bıttıkten sonra yapılan açıklama sosyeteyi bırbırıne kattı Savcı, Şukrıye Hanımı ölume sebebıyetle suçluyordu O harıka kayısı reçeli ile damadının ölümüne yol açmıştıl" Bu sözumona polısıye kurguda gerçeklıkle ılışkılı olsa olsa bır tek nokta vardır Kayısı, zerdali, badem çeklrdeklerinde hidrosiyanlk aslt bulunur. Bır kayısı çekırdeğınde yaklaşık 1,5 mılıgram siyanık asıt olduğu göz önune alınırsa, 2030 çekırdek kuçuk bır çocuğun, 200'den fazlası ise bır yetışkının ölumune yol açabılır Alyuvarlarda bulunan hemoglobın, dokularımıza oksıjen taşıyan karmaşık yapılı organık bır maddedır Akcığer bronşlarında oksıjenle bırleşerek oksıhemoglobın bıleşığını yapar Işte sıyanur bu olayı engeller, oksıjen yerıne hemoglobınle bırleşerek dokuların oksıjensız kalmasına sebep olur Ortalama bır yetışkın ıçın bır gram doku başına 2 5 mıkrogram sıyanur öldurucudur Laboratuvar teknıklerı gram başına 0 25 mıkrogram sıyanuru nıtel olarak belırleyebılır Bır cınayetın bılımın yardımıyla aydınlatılmasına ılk örnek, Harvvard'tan Dr George Parkmann'ın 1849 yılında ölduruluşudur Ne ılginçtir kı, katil bir kımya profesoruydu! Profesörun laboratuvarın dakı fırında, kuller arasında bulunan kemık ve dış kalıntıları cınayetın kanıtları olmuştu Dr Keeps adlı dışçı oldurulen Dr Parkmann'a yaptığı dolguları bu dışlerde bulunca ışın sırrı çözuluverdı Parmak Izlnin ılk kez kanıt olarak kullanıl dığı olay 1892'de Arjantın'de ışlenen bır cınayettır 1910'da, ABD'de Dr Hawley Grıppen karısını öldurmekten suçlu bulundu ve asıldı ölunun karnındakı bır neşter yarası ıle bodrumdakı dökuntuler arasında bulunan bır derı parçası uzerındekı bıçak ızı tıpatıp aynı ıdı Böylece yenı bır araştırma alanı Ğoi du Adlıyeyı ılgılendıren olaylarda kanı ların degerlendırılmesı, bırçok bılım dt lının eşgudumlu çalıştıkları laboratuvs rın görevlerı halıne geldı Sır Cona Doyle'un romanlarının unlu dedektı Scherlock Holmes'un yerını, fızık, kım ya, bıyolojı, tıp ve dığer bılım dalların dan gelen araştırıcılar ekibı aldı Labo ratuvar çalışmalarını bır cinayet senar yosunda ızleyelım ıstersenız Krimınolojı (suçbılım) bılımıyle uğra şanların ılk kanıtı ortamda bulunan ce settır Morga kaldırılmadan önce ceset le blrlikte ortamdakı her nesnenın konu mu dıkkatle saptanır Hatta odada alışıl madık bır doku varsa bunun ne olduğu nu da araştırmak gerekır Bu ışlemler eğer varsa bır katıîı belırleyecek kanıt araştırmalarının ılk basamağıdır Katıl bır sıgara ızmarıtı uzerınde tukuruk ız lerı, bır bardakta parmak ızlerı, bır şapkada saç telleri, bır kesıkten kaynakla nan kan ızlerı bırakmış olabilir Tıp uzmanı olay yerınde ölumu saptayıp yaraları belırledıkten sonra ceset morga kaldırılır ve orada forenslk otopsi ıle tüm ayrıntılarıyla ıncelenır Otopsıyı yapan doktor, ölum olayını ve çevresındekı koşulları yenıden oluşturan yaklaşımda bulunur Sonra, vucudun dış görunuşunu ınceler Çeşıtlı organlar da anormal renk değışımlerı, kavga ya da ıtışme yuzünden, bedende çuruk, ezık ızlerı, tırnak aralarında kan pıhtıları var mıdır? Bır kurşun yarası varsa hangı uzaklıktan ateş edılmıştır? Kurban uyuşturucu ve benzerı yaralar almış mı dır? Çeşıtlı yollarla bu durumlar belırle nır, vücut ıçınde kurşun mermilerı aran dıktan sonra, bazı ıç organlardan örnek ler alınır ve çözumlenmelerıne çalışılır