Katalog

i NSAN VE DAVRANIŞ H A F T A N I N G Ü N D E M İ Gülmekten gülmeye B çok fark var Bazı durumlarda gülme, saldırgan ve tehditkar bir davranış olarak kabul edilir. Gülme ile ağlama ifade biçimi olarak birbirine benzer. Yankı Yazgan avranışları ınceleyen etolojıstlerın bırbırınden oldukça farklı, hatta bırbırıne karşıt göruşler one surduklerı ınsan jestlerınden bırı gülmedır Yaygın anlayışlardan bır bolumune göre, gulme ve ağlama bırbırıne karşıt, bırbırını dışlayan ıkı ıfade bıçımı olarak kabul edılır Her ne kadar bazı başka göruşler gulme ve ağlamanın pek çok benzer özellık taşıyan, bırbırıne geçışler ıçeren sozsuz ıfade bıçımlerı olduğunu one surmekteyseler de yerleşık bır kabul gormemektedırler Gülme'nın ne olduğu konusunda ozellıkle 6O'lı yıllardan sonra yapılar davranış ıncelemelerı ceşıtlılık sunuyor Gulmenın bır tur "hırlama", bır saldırganlık gösterısı olduğu şeklındekı savlar bıraz ındırgemecı bır yaklaşım olmakla bırlıkte dayandığı kanıtlar ıkna edıcı Insanlar gulerken de, saldırgan nıyetlerını "hırlayarak" bellı ederken de dişlerlnl gösterlyorlar. O dışler kı, ınsanın en eskı sılahlanndan Savaş alanlarındakı gıbı, sadece dışler gösterılmekle kalmıyor Dışler bırbırıne kenetlenıyor, çene sımsıkı kasılıyor Duşmanı yakından ve dıkkatle ızlemek gerektığı ıçın, gozler kocaman açılıyor, kaşlar yukarı doğru kalkıp, ahndakı kırışıklıkları oluşturuyor Omuzlar ve kafa ılerı doğru uzatılıyor, yaklaşan kavgada en kolay ıncınebılecek karın ve bel altı bölgesı gerıye alınıyor Kavga öncesındekı dış gösterme ıle gulme sırasındakı dış gösterme arasındakı paralellık, bazı araştırıcıları gülmenın aslında tehdıtkâr ve saldırgan bır davranış olduğu sonucuna goturuyor Bazı durumlar ıçın geçerlılığı varsayılabılen, ancak genellenmesı pek kolay olmayan bır göruş "Pıs pıs sıratmak" olarak tarıf edılebılecek bır gulme tıpı saldırganlık ıçerıyor Bu tarz gulen bır kışının, sozcuklerın de fazlasıyla ıfade ettığı gıbı nıyetı bır mucadeleye gırışmek olabılır Ancak, bu durum dışında ve doğrudan doğruya neşelılıkle ılgılı olmayan dığer gülmeler de bır guç gösterısı olarak değerlendırılebılır örneğın, zayıf veya guçsuz durumdakı bır kışıye gulmek, gulebılen kışının o andakı guçluluğunu ıfade eder Yıne de "normal" gulme, çatışmalar ve kavgalardan uzaklığı, çatışmaları çözumlemışlığı, neşelı ve huzurlu bır duygu durumunu ıfade etmez m ı ' Spekulatıf olma tchlıkesınden uzak durmak ıçın, gulmenın ınsanda ortaya çıkışına ılışkın duşuncelerden oldukça kabul gören bır tanesîne değıneyım Desmond Morrıs, "Çıplak Maymun"la pek çok ınsan davranışı konu sunda oldukça ıddıalı goruşlerını kanıtları ıle ortaya koymuştu Insan yavrusu ıçın ağlama, hayatıyla yaşıt bır anlatım bıçımıdır Morrıs'e göre Ihtıyaçların gıderılmesı ıçın kullandığı bu ışaretı, an D neyı tanımaya başladıktan sonra kendısı ıçın tehlıke oluşturabılecek durumlarda kullanmaya başlar Anne onun ıçın koruyucudur ve rahat hıssettırıcıdır Ancak, annenın urkutücu, tedırgın edıcı davranışlarıyla karşılaşmak bebek ıçın şaşırtıcı olabılır Açmazın ılk aşamasında tehlıkeden urken bebek ağlamaktayken, annesını tanıdığında onun tehlıke kaynağı olamayacağını algılayarak rahatlayarak sevınir Ağlama, gulmeye dönuşur Ağlama ıle gulme arasındakı bıçımsel benzerlığı de açıklayabılen bır goruş bu Challenger'ın havada patlamasından sonra gazetelerde yayımlanan resımlerde astronotların aılelerı dehşet ıçınde, gözyaşlarına gömulmuş o arak gozukuyorlardı Bır sure sonra ortaya çıktı kı o 'dehşet" ve "gözyaşı" dolu ıfadelerın yer aldığı resım, gerçekte, patlamadan Öncekı dakıkalarda çekılmıştı ve astronot aılelerı sevınç ıçerısınde gulmekteydıler Ağlama, evrımsel sıralanışta gulmeden once gelır Ancak ıfade bıçımı olarak ıkısı de bırbırıne benzerler Her ıkı durumda da aynı kaslar kasılır, ağız aralanır, soluk alıp verme hızlanır Yuz kızarır, gozler yaşarır Gulmenın bır alt kumesı olarak da duşunulebılecek olan gulumseme, gulmeden daha kesın bazı mesajlar ıletır Bır kere, tumuyle olumludur Barışçı ve lyı nıyet belırtısıdır Az tanıdığınız bır kışıyle yolda karşılaştığınızda gulumseyerek tanışıklığımzı ve sempatınızı belırtırsınız Sızı bır "dost" (duşman olmayan) olarak algılaması ıçın bu yeterlı olur Sevışmeler de gulumsemeyle başlar Anlamsız görulecek denlı nedensiz ve uzun süren bu gulumsemeler, sevışenler kendılerını ıçgudulerının ve tutkusunun yönlendırmesıne bırakıp, kendılerını "Işlerıne verdıkçe" sılınır, daralmış bılınçler, dış dunyadan kopuş surdukçe gulumseme yüzlerden uzak kalır Sevışmenın son evresının ardından gulumseme gerı gelır "Gulme bedenımızın guçsuzlüğudur, yozlaşması, yavanlığıdır Koylunun eğ lencesı sarhoşun özgurluğudur Eşekler ve domuzlara yaraşır cumbuşlerın su sudur" Oülün Adı'ndakı ıhtıyar keşış Jorge, gulmeyı lanetlerken gerekçesı buydu Çunku "Gulmek bır koyluyu korkudan kurtanr Ama yasa korku aracılığıyla kendını kabul ettırır " Gulme, bır korkuyu yok etme sanatı halıne gelırse, "bız gunahkâr yaratıklar tanrısal bağışların en sağgörulusu ve sevecenı olan' bu korku duygusundan kurtulursak neler olur dunyamızda9 Yasa nasıl hukmunu surdurur? Jorge'nın korkusunu ve gulme aleyhtarlığını anlamak mumkun, ama paylaşmak guç Zıra, "Gülme bızlerı ozgurluğe göturen yollardan bırı Gulebılmek, anlamsız ya da boş ınançlarımızın saçmalığını kavrayabıldığımızı gösterır " ilim alanında etkinliklenyle, gelışmelerıyle, buluşlarıyla kucaklayacağımız yenı bır yıl daha başladı. Bılımın 1988'de ınsanlığın önünde açacağı yeni ufukların neler olacağını önceden kestırmek gerçı olanaksız. Ancak 1987'de bilimsel etktnliklerın odaklaştığı konularda bırtakım beklentılerm olmasını da doğal karşılamak gerekır. örneğın fizıkte Nobel ödülü alan üstun ıletkenlık bunların başında gelıyor. ABD hükumetının bu alandakı bilimsel çalışmaların ayrıntılarına bır tür "yayın yasağı" koyması, enerji kaybını en aza mdırerek, elektrık enerjısının kullanımında devrım yapacak üstüniletken buluşunun pratık sonuçlarıyla bu yıl karşılaşabıleceğimizı göstermektedir. Tıpta manık depressıyon ve Alzheımer gıbı bazı hastalıklara genetık kusurların neden olduğunun saptanması, bu genlerın değıştırılmesıyle söz konusu hastalıkların kesın tedavisı umudu doğdu... Geçen yıl uzayla ılgılı büttin bılım dısıplınlerınde büyuk coşku yaratan süpernova patlaması tse yıldızlann, dolayısıyla evrenın ve Güneş sistemımızın oluşumu üzerıne yenı tartışmalar başlatırken, Tanzanya'da bulunan 1,8 mılyon yıllık ınsan fosılı kalıntıları da ınsanın evrımıne ılışkın yenı bılgıler edinilmesmı sağladı. 1988, bakalım bütün bu konularda neler getırecek... • • • Bu sayımızda ODTÜ'lü amatör astronomlar, ocak ayının genellıkle ayaz ve pırıl pırıl gecelerınde sızlerı takım yıldızları gözlemlemeye çağınyor... Futbolun beşığı tngıltere'de şiddet olaylarını araştıran yazıda ıse futbol terörıstlerı üzerınde ılgınç ıpuçları bulacaksınız... Insan beynı üzerındekı en son deneysel araştırma ıle sanıyemn mılyonda bırı gıbı, bızım asla farkmda bıle olamadığımız korkunç küçüklükte zaman dılımı ıçındekı hareketı fotoğraflayarak donduran Edgerton'un ılgınç öyküsü, bu haftakt dergimizın konularını oluşturuyor. • • • Hepınıze mutlu, sağlıklı yenı bir yıl dıliyoruz. O K U R D A N Kuşlar dinazordan mı evrlmleşti? Saytn Cem Say'ın belirttiğı kufların sürungenlerden evrımleştıöı yolundakı göröf son bulgularla cıddı bır sarsıntı geçirmısiir 25 Ağusios 1986 tarıhlı Tıme dergısınde yayımlanan bir haberde Sankar Chatierjee'nın 1984'fe Bah Texos'fo bulduğu ve Archaeopt*ryx'ten 75 mılyon yıl daha yaşlı (225 mılyon yıl) bır kuş fosılınden bahsedılmektedır Profoovıs [ılk kuş) olarak adlandınlan bu tosıl, kuşlann evrımse/ atalan olarak nıfe/endırı/en dinazorlarla çağdaşfır. Dınazorlann kuşa dönüsmesi fikrini "kofucu" teorıtı ıle öne süren Archoeopferyx'ı bu surecın bır aşaması olarak tanıtan John Ostrom'un da aynı yazıda şu BİZE löz/eri ytr almaktadır "Eğer tanımlar doğruyta yenıden çizım tahfalanmıza gerı dbnmelıyiz." Ayrıia deneysel evrıme örnek olarak "antibiyotığe dırençlı baktenler" deneyını gösteren Sayın Say'a genetik potansıyelın Kullanımının gelışmesıyle, buna yenı bılgılenn eklenmesıyle yenı türlerın olusmasının aynı feyler olmadığını hafırlatmak iitiyorum. Mustafa Okan Kibaroğlu TUZLAIİSTANBUL Cumhuriyet Blllm Teknlk • Sahibl Cumhuriyot Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonlm Şirketı adına Nadlr Nadl • Geoel Yayın Müduru H ı u n Cemal Müessese Mudüru Emlne Uşaklıgll • Yazı Işlerı Mudürü Okay Oönensln • Yayın Yönetmenl Ortian BurMh Cilt kapakları hazır Cumhuriyet BİLİM TEKNİK'ln 126 sayılarını kapsayan cilt kapakları hazırlanmıştır. isteyen okurlanmız 2.000 TL. karsılığında yaldız baskılı cilt kapaklannı Cumhurlyet Gazetesl bürolarından ve Cumhurlyet Kltap Kulübü temsllclllklerinden edineblllrler. Cumhuriyet Gazetesl ya da Cumhurlyet Kltap Kulübü temsllclllklerlnln bulunmadığı bölgelerden gelecek taleplerl poata Ile karşılayacağız. Bu okurlarımızın 2.000 TL.'yl adreslmlze posta havalesi Ile göndermelerl gerekmektedlr. Adres: Cumhurlyet Matbaacılık Gazetecillk T.A.Ş. Cumhuriyet Blllm Teknlk Türkocağı Cad. 39/41 Cağaloglu/lstanbul