Katalog

TEKNİ K TIP Lazer ışınları ve cinayetler Portatif lazer cihazları parmak izleri tespitinde devreye sokuldu. Derleyen: Nesrin Aksoy İnsan 40'ında da bunayabilir Genei tanımıyla bunama, kişinin entelektüel yeteneklerinin zaman içinde yitimi ve bireyin yaşammda ikinci bir çocukluk evresi olarak bilinir. Rita Hayvvorth'ı götüren hastalık B ır cmayel ışlendıgınde dedeklıfler kurbanın yaKınlarıyla olan ılışkılerını araştırıp kurbanın ne zaman olduğunu tahmın etmeye çalısırlar Tıbbı ıncelemelerde de olumden sonrakı ılk uç gu nun bıtımmde ceseltekı vucut ısısı degışıklıklerıne ve dığer belırleyıcılere bakarak olumun nedenı ve zamanı araştınlır Ancak lum bunlar kesın sonuç gelırmez Çunku bu ıncelemeler sırasında kontrol edılemeyen bır çok degışkenı göze almak gerekır ıklım mıkroplar yaralar ve fızıksel yapı (şışman kışıler zayıflardan daha cabuk çururler) gıbı Cınayet olayları, bılımsel problemler olarak da karşımıza çıkabılırler Tabıı kı bu olayları laboratuvarlarda ınceleme olanağı yoktur Kurbanın vucudu, delıller, yağmur, sıcaklık, mıkroplar ve doğadakı bazı kımyasallar gıbı etkenlerlo bozunabılırler Dolayısıyla cınayet hakkında bılgı edınmek guçleşır Son gunlerde bu konuda yapılan araştırmalarda DNA (yaşamın ana molekulu) ıncelemelerının ve lazer ışınlarının yardımcı olabıleceğl anlaşılmıştır Cınayet yerınde bulunan kan ıle katılın kanı (şuphelı şahsın kanı) karşılaştırılıp ONA 1anımlama testı yapılabılır Kan, sperma (er suyu) ve doku orneklerınden tıpkı parmak ızı gıbı, sadece bır kişıye aıt olan genetık bılgıler elde edilebılır Boylece suçlunun saç rengı ve goz rengı gıbı karakterlerı tanımlanabılır Kan örneğınden elde edılen DNA bırçok karmaşık ışlemden geçırılır DNA parçalara ayrıhr Daha sonra DNA parçaları, Radyoaktıf bır madde ıle ışaretlenır Şuphelının kanının DNA parçaları ıle ornek kanın DNA parçaları özel belırleyıcıler yardımıyla eşleştırılmeye çalışılır Kurbanın uzerındekı parmak ızlerı, proton magnetometre (manyetık guçlu ölçme aletı) kullanarak, lazer ışını yardımıyla araştırılabılır Lazerler butun ızlerı saptayamazlarsa da bırçoğunun yerıne saptayabılırler Lazer ışınları, parmak ızındekı bellrlı maddelerın ışık saçmasına neden olarak onların tanınmasını sağlarlar Parmak ızınde bırçok bıleşık vardır % 98 su % 2 organlk ve aorganık bıleşıkler, tuzlar, vıtamınler, yağlar ve amıno asıtler Lazerler en çok çocuklarda en az da yaşlılarda etkındır Portatif (taşınabılır) lazerler cınayet alanında kullanılabıldıklen ıçın daha kesın ve sağlam sonuç verırler Portatif lazerlerle elde edılen bılgıler, bır vıdeo aracıyla bılgısayara aktarılır Katılın kımlığı hakkında bılgı edınmek kolaylaşır Yapılan bu son çalışmalar ışığında, DNA ıncelemelerının ve lazer ışınlarının, gerçek suçlusu bulunamamış bırçok cınayetı aydınlığa kavuşturacağr umıt edılmektedır. 1940 tsmail Murat 'larıh "acımasız seks tanrıçası" Rıta Hayvvorth ellı yaşlanna geldığınde, başarılı beyazperde yaşamı acı bır sona doğru ilerlıyordu Hayvvorth rollerını ezberlemekte guçluk çekıyor, olayları unutuyor, davranışları gıttıkçe çocuksulaşıyordu Kızının dedığıne gore "1976 yılında uçaktan ınerken duştuğunde butun gazeteler 'alkolık' dıye yazmıştı" Oysa bır zamanlann unlu yıldızı, Alzheımer hastalığı (*) dıye bılınen bır tur bunamanın kurbanıydı Kaderın ne garıp bır cılvesıdır kı, mılyonların unutamadığı Rıta Hayvvorth, unutkanlıkla başlayan bır hastalığın pençesınde can verecektı Unutmak yaşamımızın dogai bır parcası olduğuna gore bunama gıbı unutma ıle yakın ılışkısı olan bır tıp kavramı da gunluk yaşamımızın pek yabancısı sayılmaz Kuşkusuz her unutkanlığı bır bunama alametı saymak da yasantımı zı bır cehenneme cevırebılır Genel tanımıyla bunama, kışının en telektuel yeteneklerinin zaman ıçınde yıtımı ve ılerleyıcı bır bellek zayıflaması bıreyın yaşammda "ıkıncı bır çocukluk evresi" olarak bılınır Bunama ya da tıptakı ısmıyle 'demans", aslında başlı ba şına tek bır hastalık değıl bır organık beyın sendromu"dur, yanı beyın dokusundakı deıeneratıf kayıplar, damarsal bozukluklar, enfeksıyon, travma, tumör, vıtamın eksıklığı, metabolızma ve hormon bozuklukları, kronık alkolızm, zehırlenmeler gıbı bırçok faktor, bunamaya neden olabılır Bunama ve yaş Amerıka Bırleşık Devletlerı'nde yapılan taramalara gore 65 yaşın ustunde kı nufusun %5'ınde cıddı, %10 unda ıse ılımlı bunama belırtılerı mevcut Bunama olgularının sayısının yaşla bırlıkte arttığı bır gerçek, ama bunamanın yaşlılarda gorulen bır bozukluk olduğu, hat ta yaşlılıkla ozdeş olduğu yolundakı yaygın ve yanlış kanı artık yıkılmakta Örneğın, yaşı seksenın uzerınde olanların %80'ınde hıçbır bunama belırtısı yoktur Buna karşın en sık rastlanan bunama nedenı olan Alzheımer hastalığı, Rıta Hayvvorth'ın da başına geldığı gıbı 4050 yaşından ıtıbaren gorulebılmekte Bunama olgularının (vaka) %70'ten fazlasında Alzheımer hastalığı sorumlu Hastalık genellıkle 65 yaşın uzerındekı beyınlerı tutuyor Alzheımer, oldukça sınsı ılerleyen bır bunama turu Ilk donemde hastadakı kavrama yeteneğınde çoğunlukla bır bozulma gorulmuyor, hastalık bır depresyon gıbı başlayabılıyor ve gıderek hastanın zekâ, bellek ve davranışlarını etkılıyor Işın ılgınç yanı, hasta, çoğu zaman kendındekı bu kotuye gıdışın farkında olmaz. Unutkanlık, konsantrasyon bozuk cesedı hemen ınceleyıp portatif lazerle son parmak ızlerını saptayabılecekler Cinayet yerıne giden araştırmacılar, luğu, matematık yeteneklerinin kaybı, hafıza zayıflığı gıbı belırtıler bırleşerek hastanın gunluk ışlerını yapabılme yeteneğını zamanla ortadan kaldırır Has ta yedığını ıctığını unutur olayları hatırlayamaz kendı kendıne gıyınemez sokağa çıkamaz her gun kullandığı araç gereçlerı kullanamaz Hasta gun geçtıkçe kendını bır "bılınçsızlık denızıne bırakır" Bunamanın tıpık bır özellığı de hastanın yaptığı ışı surdurmeye çabalaması becerıksızlığını gızlemeye çalışması, unutkanlığını uydurma oykulerle ya da mazeretlerle örtmeye eğılımlı olmasıdır Bu ozelhkler, hastalığın dığer bır ruhı bozukluk olan depresyondan ayırt edılmesını sağlar Ne yazık kı, Alzheımer tanısını koydurtacak bır laboratuvar testı henuz mevcut değıldır Beyındekı ventrıkullprın (karıncık) bılgısayarlı tomografı ıle genışledığmın gosterılmesı Alzheımer lehıne bır bulgudur Ancak bu durum bırçok beyın hastalığmdagörulebılır Alzheımer hastalarının otopsılerınde beyınlerının korteks tabakasının ozellıkle on ve yan taraflarda ıncelerek koreldığı (kortıkal atrofı) saptanmıştır Mıkroskopık ıncelemelerde ıse kortekste norofıbrıl tabakalarının bulunduğu, sınır hucrelerının deıenere olduğu gösterılmıştır Bu yapısal değışımlerın yanı sıra, hastalıkla ılgılı son norokımyasal araştırmalar bu hastaların beyınlennde kolınerjık sınır ıletısının zayıfladığını ortaya koymaktadır Bu ıletıyı normal durumuna getırecek ılaçlar deneysel olarak kullanılmaktaysa da, tedavıde kesın bır başarı sağlandığı soylenemez Alzheımer hastalığı henuz her yonden gızemını korumaktadır Hastalığın tedavısınde şımdılık en onemlı nokta, mevcut yeteneklerın tumuyle kullanımını sağlamaktır Hasta entelektüel kapasıtesını mumkun olan en ust duzeyde tutabıleceğı bır sosyal çevrede bulunmalıdır Hastaya ve aıle sıne hastalık hakkında bılgı verılmelı, hasta anılarını anlatmaya ve hobılerını surdurmeye yonlendırılmelıdır Depresyon ve anksıyetenın (gergınlık) azaltılması ıçın ılaçlar kullanılabılır Butun bunların bır psıkıyatrıst kontrolunde yapılması, şarttır "Pımpırıklı" okurlarımızı daha fazla korkutmadan, çok sayıda orta ve ılerı yaşlı kışıde, kışı ve yer aalarımn olayların hatırlanamaması gıbı yakınmaların olmasının gayet doğal olduğunu soyleyelım Hekımlere başvuran unutkanlık olgularının arasında bu tur "selım ynutkanlık" bırıncı sırayı almaktadır Ozellıkle her kademeden vatandaşımızın bazı şeylerı "umutabıldığı" ulkemızde öyle pek keskın hafızalı olmak gereklı ve yararlı bır nıtelık sayılmıyor Eskı bır sıyası lıderın meşhur sozu tle yazımızı bıtırelım "Hafızaı beşer nısyan ıle maluldur" (İnsan belleğının zayıf yanı unutkanlığıdır) Alzheimer'de genetik bozukluk 21.kromozomda N ormal kısılerın 21 kromozomunda bır adet bulunan beta arnıloıd proteın genmden Alzheımerlı hastaların 21 kromozomuvda 2 adet var Soz konusu gen Alzheımer hastalarının beyınlennde fazla mıktarda bırıken ve belkı de bu hastalı ğın belırtılerının ortaya cıkmasına yol açan amıloıd maddesının yapımını sağlıyor Isın ılgınç yanı, yıne bır :ur kahtsal gerı zekâlılıga neden olan Down sendromunda (mongolızm) da defekt (bozukluk) 21 kromozomun aynı genınde bulunuyor Down sendromlu hastalarda bu kromozomdan genellıkle uç kopya bırden mevcut (trısomı 21) Ancak bazı Down sendromlu hastalarda aynı kromozomun uç kopyası olmasa bıle, beta amıloıd proteın genmden uç kopya olması bu hastalığın tıpık yuz hatlarına ve zekâ gerılığıne neden olııyor Ayrıca bu hastaların beyınlennde ılerı yaslarda Alzheımer hastalannda olduğu gıbı, beta amıloıd proteın oırıkımı göruluyor Aslında beyınde amıloıd bınkımı yaş lanmayla bırlıkte normal ınsanlarda da görulen bır sureç, ancak Alzheımer de ve yaşlı Down hastalannda bu bınkımı arttıran ılave mekanızmaların olduğu sanılmakta Bunama nedenı olacak amıloıd maddesının beyın dokusu uzenne toksıt bır etkısı olabıleceğl duşunuluyor Konuyla ılgılenen 4 farklı araştırma grubu arasında tam bır goruşbırlıgı sağlanmış değıl Beyındekı bu hızlı amıloıd bınkımmın genetık mekamzması konusunda araştırmacılar farklı goruşlen savunuyorlar Bu hastalarda beta proteın amıloıd genını uyaran anormal bır maddenın (prekursor) olup olmadığı veya genetık defektın turu gıbı sorular henuz yanıt beklıyor (Sclence, New Sciantisl)