Katalog

HAVA ULAŞIM Avrupa'nın uzay atağı Avrupalılar, Ariane5 füzesi fırlatılışı başarısızlıkla sonuçlansa bile, uzay adamlarının sağ kalabilecekleri sistem geliştiriyorlar. Hermes uzay uçağı ve Ariane5 füzesi Avrupa'nın uzay rekabetinde en büyük projeleri, Sabetay Varol Paris art ayı ıçınde Fransa'da ortaya cıkarılan bır teknolojık casusluk olayı, sıyasal planda Mıhaıl Gorbaçov'un Batı Avrupa nezdınde gırıştığı "SSCB'nın ımajını duzellme" çabalarına bır an ıçın golge duşurdu Gercekte teknolojı alanında yurutulen casusluk çalışmaları, sadece bırbırlerıne karşıt blokta ulkeler arasında değıl, aralarındakı rekabet yalnızca ekonomı ıle sınırlı ulkeler arasında bıle, sık sık baş vurulan bır yontem Ancak teknık bılgı "hırsızlığı"na konu olan dalın önemı olayın sessızce geçıştırılmesıne olanak bırakmayacak kadar buyuktu Uzay çalışmaları ve özel olarak da, "Arıane" adlı Avrupa fuzelerının tahrık motorları sının boyutunu aşmakla beraber, bu ıkı proje bırbırlerınden ayrılmaz bır çıftmışçesıne bırlıkte anılıyor Bunun başlıca nedenı her ıkı projenın de son derece ıddıalı olması ve tamamlayıcı mahıyette olmaları Yapılan tahmınler 1995 yılında Arıane5 uzerınden gerçekleşecek uçuncu deneme fırlatısı ıle Hermes uzay uçağının hayata geçeceğını gösterıyor Soz konusu uçuşun gorevı, fırlatıcının ıçinde ınsan bulunan versıyonunu test etmek olacak Bu devasa projelerın gerçekleşmesi Batı Avrupa'yı uzay çalışmaları alanında dığer buyuk guçlerle rahatlıkla boy ölçuşecek noktaya getırecek, ayrıca Avrupa'ya, uzaya ınsan nakletme konusunda ozerklık kazandıracak "Hermes", Avrupa kokenlı uzay ıstasyonlarıyla yeryuzu arasında gıdışgelışlerı guvence altına alacak Bu araçtan yararlanarak çeşıtlı uzmanlar, keşıf, tamırat, ıstasyonların ışlevlerını gehştırme gıbı görevlerı yerıne getırdıkten sonra evlenne dönebılecekler. Artık bır karı koca gı M ABD'nın son ıkıuç yıl ıçınde, art arda uzay çalışmalarındakı başarısızlıkları, Avrupa fuzesı Arıane'ı kısa surede bırını plana çıkarıverdı Avrupalıların gerçekleştırdığı uzayın fethı çalışmalarında buyuk rol oynayan Fransız "Aerospatıale" kuruluşunun yayımladığı aylık dergının mart sayısı, Arıane fuzelerının yorungeye uydu yerleştırme ışınde "sıparış defterınde" boş sayfa kalmadığını yazıyor Ozellıkle Challenger facıası, bu alanda Avrupalıların ışıne yarayan etlarında bır "Arıane4 ' fuzesı, Amerıkan "GtespaCenet" fırmasının yenı ve onemlı bır haberleşme uydusunu yorungeye oturtacak Geostar adlı bu 'RadıoLocalısatıon" uydusunun ardından gene Arıane, 1990 yılında Italya'nın ılk Ulusal Haberleşme Uydusu "Italstaf'ı uzaya taşıyacak TRT grubuna bağlı "Pacıfıc Satellıte" adlı fırma da 1989 yılı ıçınde Pasıfık Okyanusu'nun ıkı yakası arasında haberleşme olanaklarını arttıracak "Pacstar 2" adlı uydunun gönderılmesı ışı ıçın "Arıanespace" ıle anlaşma ımzaladı kenlerın başında gelıyor 89 yılının orta bı gorulmeye başlanan 'Arıane5, Hermes" aılesının bıreysel ozellıklerını gözden geçırelım Güvenlik 10 misli Fransız "Aerospatıale" kuruluşunun Fırlatıcılar Program Muduru Pıerre Lacau "öncekı Arıane kuşaklarına oranla Arıane5 ıle sanayı mımarlığı rolumuz yenı bır boyut kazanıyor Genel çahşmalara, projenın teknık ışletmecıhğıne fırlatıcının ışlevsel guvenlığını sağlama gorevı eklenıyor Bu fuze çok değerlı malzeme ve ınsan taşıma gıbı bır ışleve aday olduğundan guvenlığın eskıye kıyasla on mıslı fazla olması gerekecek Yanı arzu edılen herhangı bır anda, uzay adamlarının can guvenlığını garantı edecek koşullarda uzaya atış yapabılme olanaklarının yaratılması gerekıyor Atış başarısızlıkla sonuçlansa dahı uzay adamları kazadan sağ çıkabilmelı" Bu amaçlarına ulaşmak ıçın Arıane5, atalarına oranla "ınsan gönderme" ve "cıhaz gönderme" ışlevlerını tamamıyla bırbırlerınden ayırıyor Başka bır deyışle fuzenın uç ayrı ışlevsel özellığınden uç ayrı fuze tıpı, ama aralarında kuçuk farklılıklar olan uç ayrı fuze tıpı ortaya çıkıyor Sanayı mımarlığı gorevını Aerospatıale gerçekleştırmekle bırlıkte, proje menajerlığı gorevı Fransız "Uzay Araştırmaları Ulusal Merkezı"nın kontrolunde Buna karşılık projenın her bır elemanının tasarımı ve ımalı, 15 kadar Avrupalı, hatta Avrupa dışı fırma ve kurum arasında paylaşılıyor Geçen ay yer alan ve buyuk gurultu koparan casusluk olayının meydana geldığı S E P adlı kuruluş bunlardan yalnızca bırı Bebeğın ılk goruntusu 1991'den ıtıba ren yavaş yavaş belırecek Fuzenın ana kademesını oluşturan H140 adlı bölum 93 yılında hazır olacak ve bu govde, Fransa'dan ozel olarak ımal edılmış bır gemıyle yola çıkarılarak, Guney Amerıka'dakı Fransız Guyanı'na "Kourou Ussu"ne taşınacak Taşıtı atmosferden ko parmaya yarayan ıtıcı yan elemanlarla burada tanışacak olan H140 1993 yılından ıtıbaren Arıane5'ın gerçek boyutlarda sıluetını ortaya çıkaracak Uzayın fethi macerası "Hermes"ın fıkır olarak ortaya atılışı 1976'ya kadar uzanıyor Avrupa'nın bağımsız uzay uçağı olmamasına karşın şımdıye dek ıkı tur "uzay uçağı" tıpı gelıştırılmış bulunuyor Apollo ve Soyuz gıbı ıkı kez kullanım olanağı olmayan balıstık donuşlu, yumuşak ınış aygıtları Bır de yatay ınış sağlayan Amerıkan uzay mekığı Aerodınamık ıncelıklerden yoksunluğu ve anı hız yıtırme sırasında murettebat sağlığı uzerındekı olumsuz etkılerı nedenıyle balıstık dönuşlu aygıt fıkrı "Hermes' ın on proje çalışmaları sırasında kısa zamanda saf dışı kaldı Buna karşılık Hermes'ın Ame rıkan uzay mekığınden ayrılan yonu, otomatık uydu taşimacılığıyla ınsan taşımacılığını ayırması Oyle kı, Hermes yalnızca murettebat gerektıren koşullarda kullanılacak ve bu yuzden uzay mekığıne oranla çok daha haf ıf olacak Yerıne getırmesı duşunulen görevler şımdıden kestırılemeyecek kadar kapsamlı Aracın "uzayın fethı" macerasının gerektırdığı yenı gelışmelere ayak uyduracak esneklıkte bır yapıda olması tasarlanıyor Gene de ana ışlevlerı şu uç kategorı altında toplanabılır 1 Bılımsel ve teknık deneylerı amaç edınen "ozerk uçuşlar" 2 Alçak yörunge uyduları ve otomatık uzay platformlarına mudahale gereksınmesınden doğan uçuşlar 3 Bır Avrupa uzay ıstasyonuna gıdışdönuş taşımacılığı gorevı "Ozerk uçuşlar"ın ozellığı, uydulara altyapı oluşturmanın gerektırdığı bağımsızlığı elde etmede bırıncıl onem kazanıyor Uzay randevuları ve yanaşmalar uzaysal uzaktan kumanda operasyonları, araç harıcı eylemler vs yeryuzunun gözlemlenmesı ve mıkro gravıte (boşlukta, kuçuk cısımler arası çekım) gıbı deneylerde de ozerk uçuşlar onemlı roller ustlenecek Bu uçuşlar 34 hafta surebılecek ve 24 astronot taşıyabılecek "Uydu ve platformlara mudahale uçuşları", ya bır sıstemın omrunu uzatmaya ya da gereklı tamıratı gerçekleştırme ışınde değerlendırılecek Ozellıkle 1520 yıllık yanı uzun ömurlu buyuk ve otomatık uzay platformlarında bırçok parçanın sık sık değıştırılmesı gerekeceğınden "Hermes" bu ışte buyuk yarar sağlayabılecek Bu uçuşlar 12 haftalık olacak ve 23 astronot kullanılacak "Meskun uzay ıstasyonlarına gıdışdönuş uçuşları", bu merkezlere ınsan, erzak ve dığer malzeme taşımaya yarayacak Bu ozellığı nedenıyle Hermes Projesı, Columbus Avrupa Uzay Istasyonu Projesı'yle de bırlıkte duşunulebılır Hermes'ın ABD ve Sovyet uzay ıstasyonlarıyla ışbırlığı de şımdıden tasarlanıyor Daha uzun bır vadede, meskun ve ozerk bır Avrupa uzay ıstasyonuna ınsan taşınmasında değerlendırılecek Ilk elde, soz konusu ıstasyonun kurulmasında gorev alacak Ozetle, Avrupa Uzay Istasyonu'nun kuruluşundan önce, Hermes'ın yılda ortalama ıkı, daha sonra ıse 46 uçuş gerçekleştırmesı beklenıyor Avrupa'nın iddiası Bu sıraladığımız haberleşme uyduları, Arıane'ın sağladığını tıcarı başarının yalnızca bırkaç orneğı Ama kuçumsenmeyecek ornekler ABD'nın son zamanlarda uzay çalışmalarında uğradığı zaman kaybından olabıldığınce yararlanmaya çalışan Avrupalılar, "Arıane4"un ardından, çok daha ıhtıraslı bır proje olan Arıane5'ın de ılk çalışmalarını başlatıyorlar Uç değışık tıpı ıle bu fuze, 2000 yılına kadar Avrupalıların uzaya cısım ve ınsan yollama konusundakı tum gereksınmelerıne yanıt verecek kapasıtede gözüküyor Yüksek yörungeye uydu yolla ma, uzay ıstasyonlarının ağır elemanlarını alçak yörungeye oturtma, "Hermes" uzay uçağıyla bırlıkte ınsan taşıyan uzay uçuşlarına hızmet Göruldugu gıbı, Arıane5 fuzesının çerçevesı, "Hermes" uzay uçağı proje