Katalog

DÜŞÜNBUL SORUN CEVAP VERELİM Yankı Yazgan'dan bir bilmece AMA 0 W NBİ?Cİ5İ/« ÜSTİİNbC Einstein ve Saçkıranın Newton kanunları tedavisi var mı farklı mı? Denizli'den Ümit Erlnç'in iki sorusu var. 1 Einstein'ın çekim kanunu ile Nevvton'ın çekim kanunu arasında bir fark var mıdır? Varsa nedir? Einsteinın kanunu nerelerde kultanıhr? 2 Einstein'ın çekim kanununu formül olarak verebilir misiniz? Bu soruları, Boğaziçi Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Fizik Bölümü1 nden Dr. Omür Akyüz yanıtlıyor: Nevvton'ın yerçekimi kanunu, cisimlerin birbirlerini, kütlelerinin çarpımıyla doğru, aralarındaki uzakiığın karesiyle ters orantılı bir çekim kuvvetiyle çekeceklerini söylemektedir. Bu çekim kanunu, arzın üzerindeki bütün yerçekimi olaylarını tam açıkladığı gibi, gezegenlerin yörüngelerinin elips olduğunu da öngörmektedir. Fakat gezegenlerin yörüngeleri, Newton Çekim Kanununun öngördüğü şekilde tam kapalı değildir. Her bir tam dönüşten sonra yörünge eksenleri bir miktar kaymaktadır. Bu kayma Merkür gezegeni için bir asırda yaklaşık 50 saniyelik bir yay uzunluğundadır. Ankaralı okuyucumuz Metin Güzel, "İki ay önce başımın bazı bölgelerinde ani saç dökülmeleri oldu. Bunun üzerine doktora gittim. Hastalığımın saçkıran olduğunu söyledi. Hastalığın tüm saçlarıma yayılma ihtimalini söyleyerek bir reçete verdi. Bu hastalığın tedavisinin olup olmadığı konusunda beni aydınlatırsanız sevinirim" diyor. İ.Ü. Çapa Tıp Fakültesi'nden Dr. Türkân Saylan hastalıkla ilgili şunları söyledi: Saçkıran sözcüğü halk arasında iki ; anlamda kullanılır. Birisi çocukların saçında olan ve saçı döken, kepeklenme meydana getiren saçkıran hastalığıdır. Bu bir mantar hastalığıdır ve gayet basit bir tedavisi vardır. ikincisi, genellikle her yaşta görülebilen ve saçların bazı bölümlerinde madeni para şeklindeki açılmalardır. Açılan bu yerler tertemiz olur. Halk arasında bu hastalığa da saçkıran deniyor, biz tıp diliyle 'pelade' deriz. Bu hastalık genellikle sinir sistemi bozukluklarında, yani asabi hallerde olabiliyor. Vücudun herhangi bir yerindeki rahatsızlığın verdiği strese bağlı olarak meydana gelebiliyor. Bu hastalık geçicidir. Kendiliğinden, hiçbir tedavi yapılmasa dahi saçlar geri döner. Bu hastalığın çok nadir şekillerinde, eğer ruhsal durum çok bozuksa saçların geri dönmesi gecikebıliyor Mıkrobik bir hastalık değil. Genellikle sinir sistemini düzenleyicı ilaçlarla lokal tahriş«edicı ilaçlar verilebiliyor Halk arasında sarmısak sürmek çok geçerli bir yöntem. Ama bizce bu çok sakıncalı. Çünkü aşırı yara yapabiliyor ve çıkacak saç kılları çıkmayabiliyor. D Ödüllü Bulmaca Yalnızca • • <+? • uç çizgiyle keçileri lahanalardan tümüyle ayırabilir misiniz? Bilmeceyi doğru bilen beş okuyucumuza Julien Offray De la Mettrie'nin "Bir Insan Bir Makine" isimli kitabını armağan ediyoruz. Genç Okurlar için Aşağıda görülen oluktaki 8 toptan beyaz olanlar daha büyük. Oluğun ortasındaki cebe her iki tür top girebilirken, sağdaki çıkış yalnızca siyah topların geçmesine izin veriyor. Soldaki siyah topların tümünü sağdan dışarı çıkarabiiir misiniz? D Öte yandan çok uzak yıldızlardan gelen ışıklar, enerjilerini bir miktar kaybetmektedirler. Kütlesiz ışığın nasıl enerji kaybedeceği Nevvton Çekim Kanunu ile açıklanamamaktadır. Yine açıklanamayan bir diğer olay da, ışığın büyük kütleli yıldızların yanından geçerken yörüngesinın hafif sapmasıdır. Bu tür olaylara birkaç tane daha eklemek mümkündür. Dolayısıyla Nevvton'ın yerçekimi kanunu geçerli değildir. Einstein, 1916 yılında fizik kanunlarının referans sistemlerinden bağımsız olması ilkesinden hareketle Genel Rölativite Teorisi'ni inşa etti. Genel Rölativite Teorisi, yukarıda bahsedilen ve Nevvton Çekim Kanunu ile açıklanamayan olayları gözlem verileriyle uyumlu olarak açıklamaktadır. Özellıkle 1919'da ışığın yıldız civarından geçerken sapmasının, teorinin öngördüğü biçimde ölçülmesiyle Einstein teorisi büyük ün kazanmıştır. Ayrıca Nevvton Çekim Kanunu, hafif cisimler arasındaki çekim kuvvetleri ve ışık hızına göre yavaş hareket eden tanecikler söz konusu olduğunda, Genel Rölativite Teorisi'nin bir alt limiti olmaktadır. Einstein'ın Çekim Kanunu'nu formül olarak burada verirsek pek bir şey anlaşılacağını tahmin etmiyorum. Çünkü Einstein'ın teorisinin alan denklemleri, tansoral denklemdir. Denklem burada verilebilir, ama denklemdeki büyüklüklerin açıklanması lazım. Uzayın eğriliği işin içine giriyor... Uzayın eğriliği işin içine girdiği zaman denklemdeki büyüklükleri 'remand tansörü' dediğimiz eğrilik tansörlen cinsinden yazıyoruz. Dolayısıyla Remand Uzayı'nın metriğini tanımlamamız lazım. Egrilik tansörunü ta • nımlamamız lazım. Ondan sonra bir de o uzayda bulunan ve eğriliğin nedeni olan madde dağılımını vermemiz lazım. Bütün bunlan burada açıklamak oldıfkça zor. D oooo, Yankı Yazgan'dan 2 bilmece. "E den kareye 3 M Geçen haftanın çözümleri D Cisimler ve ışık hızı Bursa'dan Taner Uzer, "Bir kurama göre clsim ışık hızına çıkarıldığında duvan delmsden geçmesl olasrymış. Bu kuramı Einstein'ın da dogruladığı, en azından onayladığı söylenlyor. Konuyu araştırdım, ama hiçbir şey bulamadım" diyor ve şunları soruyor: 1 Boyle bir kuram ya da yasa var mı? 2 Varsa bu uygulamada gerçekleşebilir mi? 3 Cisim atmosferde sürtünme kuvveti nedeniyle yanmaz mı? 4 Bu kuramı ortaya atan kim ya da kimlerdir? 5 Einstein bu kuramı yalnızca doğrulamakla mı kalmıştır? Yoksa bu konuda araştırma yapmış mıdır? Bu soruları Boğaziçi Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Fizik Bölümü'nden Dr. Ömür Akyüz şöyle yanıtladı: Böyle bir kurcm yok. Yalnızca kütlesiz tanecikler ışık hızına çıkabilir. Bir cismin ışık hızına çıkabilmesi için kütlesinin sonsuza gitmesi lazım. O limite de ancak kütlesiz tanecikler ulaşabilir. Mesela kütlesiz olan nötrinolar çok hızlı enerjilerde hareket ettiği için geçebilirler. Einstein'ın bu konuda söylediği yalnızca şu: özel Rölativite Teorisi'ne göre, kütlesiz tanecikler için maksimum hız, ışık hızıdır. Bunun haricinde başka bir şey yok. < ' s ! i / 6V 1 Ufak Kızılderili irinin oğlu, iri Kızılderili ufağın annesi E £ T j i 7 Hangi Kutu Daha Ağır? Bir kutudaki toplar 3 x 3 x 3 , diğerinde ise 4 x 4 x 4 biçiminde dizilmiştir. D o layısıyla, büyük bir topun çapı, küçüğünkünden 4/3 oranında daha büyüktür: Topun hacmi, bu nedenle de ağırlığı küçüğünküne göre 64/27 katı daha fazladır. Buna karşılık, büyük topların sayısının küçüklere oranı da 27/64 olduğundan, sonuçta her iki kutunun ağırlığının eşit olduğu görülür. Bu, kübik sayılarda topun kullanıldığı diğer durumlar için de geçerlidir. Hangi kutu daha ağır isimli bilmeceyi kazanan okurlarımız Bilmeceyi doğru bilen 18 kişi arasında çekilen kurada kitap kazanan 5 okuyucumuzun isimleri M. Ülküsel Taşkıran Eskişehir M. Doğan Pekçağlayan Şanlıurfa Nazif Kaçar Şirinevler İstanbul Salih Gözen Iskenderun Orhan Nişancı Aydınlıkevler Ankara iki mum İsimli bilmeceyi doğru çözen okurlarımız Bilmeceyi doğru olarak çözen 92 okur arasından yapılan kurada kazanan beş okuyucumuzun isimleri Erol Doğru Üsküdar İstanbul Rıza Sezer Gaziosmanpaşa İstanbul Güldil Dilmeç Bornova izmir Hayrettin Şahin Keban Elazığ Cafer Yorulmaz Denizli İki mum nasıl yanar? x uzun. y de kısa mumun boyunu göstersin. iki saat yandıktan sonra xin2 + 3 1/2 = 4/7'lik, ynin 2/5'lik bölümü yanmış ve böylelikle mumların 3/7 ve 3/5'lik bölümleri eşitlenmiş olacaktır. Dolayısıyla mumların başlangıçtaki uzunluklarının oranı 5/7'dir.