Katalog

Y E Ş İ L S A Y F A Dizel motorlar topun ağzında Ekonomik oluşu ve yakıtımn kurşun içermemesi gibi üstünlüklerinden dolayı tutulan dizel motorlar, saldıkları fazla kükürtle havayı asitleştiriyor binaları siyaha boyuyor. Etkileri tam bilinmeyen dizel kökenli karbon parçacıkları akciğerlerin en derin kısımlarında aylarca kalabiliyor. akın zamanlara kadar hava kırlılığınln en buyuk kaynağı fabrıka ve konut bacalarıydı Araçlardan çıkan kırletıcılerın başında da benzın kokenlı kurşun gelıyordu Fakat kömurden, benzınden ve kurşundan vazgeçılmesıyle tablo değıştı Yetmışlı yılların ortalarında Avrupa'nın çeşıtlı merkezlerınde yapılan araştırmalar haVadakı dumanın % 70'lere varan buyuk bolumunun dizel kokenlı olduğunu gösterıyordu Bugun Ingıltere'de bu oranın % 40 olduğu sanılıyor Bır başka tahmıne gore her yıl Batı Avrupa'ya yayılan 40 000 ton karbon parçacıgının °/o 8O'ı kaynağını dızelden alıyor Avrupa taşıt pazarında senede % 20 artış kaydeden ve halen % 20'lık paya sahıp dızel motorların başlıca ıkı ustunluğu var Bırıncısı ekonomik oluşu, dığerı de yakıtımn kurşun içermemesi Ancak, fazla kukurt ıçermesı nedenıyle havayı asıtleştırmesı ve binaları kırletmesı gıbı dezavantajları da var Yapışkan ve yağlıkara dızel egzozu bugun bına duvarlarının kırlenmesınde baş sorumlu durumundadır Yanı sıra ınsan sağlığına yönelık cıddı bır tehlıke oluşturuyor Etkileri tam olarak bilinmeyen dızel kokenlı karbon parçacıkları, çok kuçuk olduklarından akciğerlerin en derın kısımlarında haftalar, hatta aylarca yapışık kalabiliyor Buyuk bır olasılıkla ınfeksıyona dırencı duşurerek bronşıt başlatabıleceğı, daha da önemhsı uzerını kaplayan çeşıtlı hıdrokarbonlar nedenıyle kansere yol açabıleceğı sanılıyor Çocuklar, diş macunu ve florid Buket Uzuner Çevrebilimci gözüyle: Y lerının belırlenmesınde lyı bır ölçu olduğu kanıtlanmış bulunan "Ames testı"nı dızel ısı ıçın uyguladı Testte kullanılan yontem, maddelerın bakterı genetık kodlarını değıştırebılme guçlerının saplanmasına dayanıyor Oeneyın sonucunda dızel ısının benzın motorundan çıkana oranla 10 kat daha guçlu bır mutagen olduğu ve bu etkının °/o 80'ının dumanda bulunduğu anlaşıldı Binaları karartıyor Dızel kaynaklı, bu sıyah, yapışkan mıkroskobık karbon parçacıkları akcığerlerı olduğu kadar duvarları da kotu etkılıyor Londra'da hava kırlılığının % 60'ından dızel dumanı sorumlu tutuluyor Aynca, karbon parçacıkları, ışığı yutarak görmenin azalmasına da yol açıyor Dızel motorlu taşıt ve ış makınelerının artmasına paralel olarak bu durum gıderek cıddıyet kazanıyor Uzmanlara gore bu araçların % 20 oranında artması, görmenin % 1015 azalması anlamına gelıyor Dızel egzozunun, ılgılılerı kaygılandıran dığer bır yanı, çeşitli yollardan doğa uzerınde turlu olumsuz değışıklıklere yol açmasıdır Karayolları çevresındekı doğal bıtkı örtusunun gıderek yok olması, her ılkbahar kutuplarda görulen sısın oluşumunda onemlı bır etmen olması, troposterın alt kısımlarında guneş ısısının emılımıni arttırması, ılk akla gelenlerdır Avrupalı uretıcıler, AT'nın duşuk standartlarına rağmen, dızel motor teknolojısınde başı çekıyor, yenı Amerıkan 61çumlerıne uyabilmek ıçın daha az duman çıkartan otomobıllerın uretılebılmesı yönunde çalışmalarını surduruyorlar Dizel egzozu kapana kısıldı Bu amaçla bır dızı yenı teknığı bır arada kullanmayı duşunuyorlar Bunların arasında, yakıtın daha verımlı yanmasını sağlayan elektronık kontrol sıstemlerı ve araçlara sonradarı takılabılen "oksıtleyıcı kapan"lar, ılk akla gelenler Kapan egzoz gazındakı parçacıkları uzaklaştırmaya yarayan, basıt bır fıltreden oluşuyor Aygıtın tıkanmaması ıçın, karbon parçacıklarının burada yakılması gerekıyor 150400 C'lık egzoz gazında yanmak "katalızör" (kımyasal reaksıyonu kolaylaştıran aracı madde) yardımıyla gerçekleşıyor Bu madde bır yandan karbon parçacıklarını oksıtlerken, öte yandan hıdrokarbonları tutuyor Benzın motorlarına yönelık katalızatör uretımının, dunya çapında onderlı ğını yapan Ingılız Johnson Matthey, şımdıden şehırıçı otobus deneylerınde kullanılmak uzere bır oksıtleyıcı katalıtık kapan" prototıpı uretmeyı başardı Oksıtleyıcı araç, platın katahzorle kaplanmış ve ıçınden egzoz geçen daıresel telörgu bloklarından oluşuyor Kapan çeşıtlı araçlarda denendı Halen deneme olarak Warwıckshıre'da bır otobuste kullanılan bu teknık, egzozdan daha az CO ve hıdrokarbon ama daha çok parçacık çıkmasını vaat edıyor ABD Çevre Koruma Kurumu, yakın bır gelecekte, bu yöntemın ağır taşıt egzozlarının arıtılması yolunda başarıyla kullanılabıleceğınden emın gorunuyor Ne var kı, Amerıka deneyımı, dızel dumanının azaltılmasında, bu tur cıhazlar yerıne verımli motorlar uretmenın daha geçerlı bır yontem olduğunu gösterdı Bu ulkedekı yenı kanunlar, önumuzdekı yıldan ıtıbaren uretılecek turı otomobıllerde elektronık yanma kontrolu kullanılmasını zorunlu kılıyor Avrupa'nın da dızel salgını karşısında gereklı tedbırlen bır an önce alması gerekıyor Ancak Amerıka duzeyınde yuksek standartları şart koşacak bır kanun taslağı henuz ortada yok D Avrupa geride Şımdı AT uzmanları, halk sağlığını korumanın önemıni vurgulayarak, dızel motorlarının duman yonunden standartlarını yukseltmek ıçın çalışıyorlar ilk hedef, bu konuda haylı ılerıde olan ABD olçulerıne yetışmek Renk yerıne, çıkan parçacık kutlesıyle belırlenen Amerıkan standardına gore, otomobıller ıçın 1987 başından ıtıbaren kabul edılebılır en yuksek parçacık mıktarı mıl başına 0,2 gram olarak belırlendı Bundan başka, ış makınelerı egzozlanna Avrupa'da bır sınırlama getırılmezken, ABD onumuzdekı yedı yıl ıçınde standardını yedı kat daha yukseltebılmenin hesabını yapıyor ABD çevre koruma kuruluşu, en çok şehırleşmış bolgelerı etkıleyerek, doğrudan solunan havayı kırtettıklerı ıçın, otobuslere daha bır önem verıyor ve teknolojının ızın verdığı en gelışmış duman kontrolunun kullanılmasını zorunlu kılıyor Ancak çevre koruma ılgılılerı, bu teknıklerın gellştırilmesıni ustlenmelerı yönunde sanayıye daha fazla baskı uygulanmasını ıstıyorlar 12 Genetık yapılan değıştırıcı etkısıyle kansere neden olabılen hıdrokarbonların başlıcası "Nıtroaren"ler (örneğın 1 nıtropyrene veya 1,6 dınıtropyrene) dızel dumanının kanserojen potansıyelının 1/3'unu oluşturuyor Yalnızca insanlara zarar vermekle kalmayıp tarım urünlerını de etkılıyor Cenevre Battelle Enstıtusu'nun deneylerınde fıltre edılmemış dızel dumanı solutulan farelerde akcığer kanserı oluşurken, suzulmuş dızel ve benzın dumanı etklsınde bırakılanlarda hastalık ortaya çıkmadı Akcığer kanserıne yakalanma olasılığı şehırleşmış yerlerde daha yuksektir Bazı araştırmalar sonucunda Ingıltere'de dızel araç suruculerınde mesane kanserıne, Kuzey Amerıka'da demıryolu ışçılerı ve ış makınelerı operatörlerınde akcığer kanserıne belırgln olarak daha sık rastlandı isveç Ulusal Çevre Koruma Komıtesı, kırletıcılerın kanserojenıte potansıyal Kanser etkisi 1940'larda ABD'de ıçme suyunu florıdleme kampanyası basladı Toplum sağlığı otontelen ve endustn cevrelerı bu kampanyayı destekledıler Florıdsız sufarla karsılasrırıldığında, bellı oranda florıdlenmıs ıçme suyu çocuklann dif sağlığında gelısmeler sağlamıs, dıs çuruklennı onlemıstır Aynı zamanda ıçme suyunu flondlemek, tuda bulunan zehırlı maddelerden ve tehlıkelı endustrıyel atık lardan kurtulmaya yanyordu Içme suyunu evlerındekı mutluklardan vatandaflarına sunan ulkelerde, suyun arıiımı ve ıçerdığı maddeler konusunda toplum ve çevre sağlıkçılarına neyın daha sağlıklılaz tehlıkelı olduğu konusunda duşen sorumluluk artmaktadır Flortd zararsız mıdır? Florid gerçekten zarartız olsaydı, ıçme suyuna eklenmesıyle dıs çurumelenndekı bnleyıcı ozellığı uzennde durulabılırdı Fakat son yıllarda çevrecıler tarafından florid aleyhıne genış kampanyalar açıldı ve flondlı $ula rın kansere yol actığ hucre ıçı oksıdasyonunda ve so/unum metabolızmasında enzım on leyıcı (ınhıbe edıcıj etkileri uzerıne dıkkatler çekıldı Bugun kırk yıllık ınsanlı deneyler sonunda Amerıkan Ulusal Kanser Enstıtusu, Hucrekımyası Bolumu'nun eskı Baskanı ür Bunk, florid eklenmıs ıçme suyunun, her yıl 35 000 o/um/e sonuçlanan kansere yol açtığını ıddıa etmekteaır Fazla dosta florıdın kansere yol açabıleceğı, bırçok tıp ve çevre doktorunca gundeme getırılırken, berı yandan dıf florosısıne Idıslerm lekelenmesı) ve ıskeletlkemık bozukluklarına yol açtıöı da tartısılmaktadır Katar, Japonya ve Hındıstan gıbı doğal sula rmda florid bulunan ulke ınsanlarında rbntgen fılmlenyle aorulebılır kemık bozuklukları saptanmıstır östelık bu doğal flond oranı, ıçme suyuna eklemek uzere tavsıye edılen dozun hemen hemen esıtı ya da bıraz uttündedır Pekı, ıcme suyuna ve dıs macunlarına katılan flond dozu neye gore saptanmıstır^ Gunluk ıçme suyuna, çay, kahve, yemek ıçın de tuketılen su mıktarı aa eklenınce, gunluk flond oranı nasıl kontrol edılecektır? Yapılan araştırmalar, 26 vaslarındakı çocuklann d<ş fırçalarına koyaukları dıs mocununun 113'unu yuttuklarını gbstermiftır Kan plazmasındakı florid yoğunluğj boylece de artmaktadır 75 gr 'lık bır tup dıs macununun, 7 mgr flondtasıdığı dusunulurse, tavsıye edılen % 0 1 'lık gunluk doz çocuklarda % 0 5'e yukselecektır Bu da zehırlı dozdur' Yugoslavya, B Almanya, Macanstan ve Belçıİa'da ıçme sulannın florıdlenmesınden vazgeçılmıs, Hollanda ve isveç'te yasaklanmıs, Avusturya, Danımarka, Fransa, Italya, Yunanıstan ve Norveç'te hıç uyaulanmamıstır ABD ve Ingıltere'nın bazı bolgelerınae hâlâ florıdleme ve buna karsı kampanyalar surmektedır Tuketıcının karar verdığı, ya da verılen kararları toplum sağlığı ietııne değıstırebıldığı yerlerde butun ıntanlar çevrecıaırler U Alternatif yemek Mantarlı Borek Malzeme: 125 gram un 5yumurta 1 çor ba kaşığı tereyağ yeterınce ılık sut 1 su bardağı rendelenmış kaşar 1520 ade* mantar Hazırlanışı: Unun ıçme yumurta kırıp karıştırın Tereyağını erıtıp ıçıne katın Hamur yumuşayıncaya kadar ılık sut dokup tuz koyun 15 dakıka dınlendırdıkten sonra fırına koyacağmız kalıp buyukluğunde oklava ı!e açıp kalıba koyun Çukur bır kapta 4 yumurtayı rendelenmış kaşar peynırını kıyılmış mantarı tuz ve bıberle karıştırıp hamurun orlasına yerleştlrın uzerıne yağlayıp orta ısı dakı fırında 40 dakıka pışırın r