Katalog

Tl P GÜNDEM Kobay bilim adamları Bilim tarihi, keşif ve icatlarını llk kendi üzerlerinde deneyen "meçhul asker'lerle dolu. Freud anestezik etkilerini araştırmak için kokainman olmuştu. Walter Reed, sarı humma araştırmalarını üzerinde yapmıştı. Yankı Yazgan G eçen yıl ABD'de Hayvanları Koruma Hareketı uyelerı tıbbı araştırma labora tuvarlarını kusatmış, bazılarını ışgal etmış ve ıçerde bulunan deney hayvanlarını salıvermışlerdı Gerekçelerı, deneyler sırasında hayvanlara kotu muamele edılmesı, bır tur ışkence yapılmasıydı Elektrık verılen, suya atılarak boğulma tehlıkesı yaşattırılan, çeşıt çeşıt tıbbı prosedüre tabı tutulan, hastalık bulaştırılan veya oluşturulan deney hayvanlarının hayvan korumacılannın kurtarma eylemıne kadar yaşayabılmış olanları, o dönemde ozgurluklerıne kavuştular Dığer yandan kamuoyu baskısı karşısında gerı çekılen, ama bılımsel çalışmalardan da vazgeçmeyen araştırmacılar deney yontemlerını "lyıleştırerek", hayvanların acı çekmesını azaltma yolunu tuttular Sonuçta deneyler suruyor Hayvanlar ustunde deney yapılmalı mı, yontemler yumuşatılarak mı yapılmalı, yoksa hıç mı yapılmamalı9 Bu başka bır tartışmanın konusu olabılır Ama yazının konusu ınsanlar uzerınde yapılan tıbbı deneyler Bu deneylere kalkışanlar, deneylerını toplama kamplarına doldurmuş msanlar uzerınde yapan Nazıler değıl Deney nesnelerı, kendı vucutları Tıp tarıhı bılım uğruna böyle delıce özverılerde bulunan kışılerle dolu Bunlardan bırı Iskoç hekım Hunter. Frengı etkenını ve hastalığın özellıklerinı araştırırken, frengılı bır kışıden alınmış enfekte materyalı kendı uretrasına enjekte etmıştı Yıne XVIII yuzyılda yaşamış Çek fızyolojı ve hıstolojı bılgını Parkinye, hucre yapılarıyla ılgılı araştırmaları ıçın kendı bedenı uzerınde 35 kez deney yapıyordu Günumuzde kroner damar hastalıklarının tedavısınde ve korunmasında kullanılan Trınıtrın'le ılgılı araştırmalar çok benzer bır madde olan nltrogliserin kullanılarak yapılmıştı Bu maddeyı kendı uzerınde deneyen Dr. Murrell ölum tehlıkesını aklına bıle getırmemıştı Koroner damar hastalıklarının ve kalbe aıt dığer pek çok hastalığın tanısı ıçın yakın geçmışte gelıştırıl mış bır yöntem kalp kateterizasyonudur. Kasıktakı veya koprucuk kemıgı altındakı atar damarlardan sokulan kateter (bır tur hortum) yoluyla kalbe ulaşılır, verılen bazı maddelerle kalbın çeşıtli bölumlerı ve damarlarının durumu göruntulenebılır, kan dınamığl ile ılgılı ölçumler yapılabılır Bu buluşta önculuk yapan Dr. Forsman ılk kateterızasyonu kendı vucudunda uygulamıştı Bazı yapısal guçlukler taşıyan ve uygulaması belırlı bır huner gerektıren bu yontemı bır kez ızledınız mı Forsman'a dıyecek bır şey bulamıyorsunuz Mc Cance ve Nlcholson ıse "stronium damar yoluyla vucuda verıldığınde ateş yukseltıcı etkı gösterır" önermesını kendı damarlanndan stronium enjekte ede rek sınamışlar Sonuç Stronium damardan verılınce ateş yukseltıcı etkı gösterıyormuş Lysergide (LSD) ıle deneyler yapan Hoffmann'ın bu davranışını bırözverı olarak nıtelendırmeyecek pek çok kışı bulunabilır Bunlar deneyde gönullu olmak da ısteyeceklerdır Hoffmann bu "keyıf verıcı" maddenın ışıtme, koku, dokunma ve görme algılarımızda bozulmalara, olmayan şey ölümü göze alarak lerı varmış gıbı algılamamıza (hallusınasyon) neden olduğunu saptamıştı Freud ıse kendı ustundekı deneylerı kokalnın anestezik etkısını araştırmak amacıyla yapmıştı Ancak bu konudakı araştırması bır başka hekım arkadaşı tarafından "araklanmış" ve o hekımın araştırması olarak sunulmuştu Bırkaç yıl sonra, anestezik madde olarak kokaın kullanılmış kışıler bırer bağımlı olarak gelınce, Freud araştırmanın kendı adıyla yayımlanmamış olmasını bır şans olarak gordu Ancak pek çok yazarın ıddıasına gore bu arada kendısı bır kokaın bağımlısı olmuş ve bu tutkunluktan kurtulması çok uzun yıllar almıştı Yıne anestezı alanında kas gevşetıcı olarak kullanılan dtubokürarinın kaslarda felç yapıcı etkısını kendı ustunde deneyen Prescott bır başka gozukara bılım adamı örneğı Bu ılacın solunuma yardımcı kaslarda ve dıaframda felç yaptığını, dolayısıyla eğer bır aygıtla solunum sağlanmazsa, kışının boğulma hıssının ardından gerçekten boğularak olebıleceğını belırtmek bu davranışın rıskını ıfade edebılır sayıdır alıştığınız Bılım Teknık, bu sayı karşımza bıraz farklı bir "çehre" ile çıkıyor. özal'ın kâğıt fiyatlarına yaptığı kasıtlı şok zam sonucu, gazetemız yönetimı kâğıttan tasarnîf yapmak zorunda kalınca derginiz de 8 sayfaya indi. Istemeyerek, Bilim Teknık'ın ıçerığınde bazı kısıtlamalar yaptık. Armağanlı Bulmaca, Hesap Adamı, BıhmDışı surekli köşelerimiz şımdilık sayfalarımız dışında kaldılar. Konuları bundan böyle bırıncı sayfadan başlatacağız. Yazılanmız alıştığınız şekilde bılımsel niteliklennı koruyacaktır. Sızlere 8 sayfamız ıçınde elden geldığınce fazla ve çeşıtli konu sunmaya çalışacağtz. Bazı konularımızı gene uzun ve çok yönlü vereceğiz. Tabii, 8 sayfayı şımdilik koşulların dikte ettirdığı bır geçıcı ara çözüm olarak kabul etmenızı nca edıyoruz. îsteğimız, fazla gecıkmeden yıne 16 sayfalık bır Bılım Teknik 'le karşımza çıkmak. 40 OKURDAN BİZE "Kontrol edilmiştir" "ö K" sözcuğunun otiaya çıkışı ıle ılgılı çeşıtli vanayımlar bulunmakta olup, bunların ıçınde en akla yatkın ve resmı belgelerle kanıtlanmışı ne aşağıdakı gıbıdır XX Yuzyılın bafinda Bırleşık Devletler'de kurulmuş bulunan FORD otomobıl uretım fabnkalarında, çağdoş anlamda ılk kez "aaembly Lıne" (untım nattı) uygulanıyordu Montaı hattının sonunda bulunan kışı, eâer monfo/ı tamamlanmıs olan ofomobılde hıçbır hata yoksa, otomobıiın kapoıiasına "kontrol edilmiştir" anlamına gelmek üzere ad ve soyodının ılk harflerını koymakia ıdı Bu gönvı yuk/enen ılk kışının ad ve soyadının baş harflen de "O" ıle "K" ıdı Bu tanhten ıtıbaren de "O K" kısaltmatı "tamam" anlamında ingılızce'ye yerlesmıştır D Kaynak olarak A I L alınmıştır (Amerıcan Inttıtute of Language) Altuğ HAHAl Savaş sonrasında kısıtlamalar Ikıncı Dunya Savaşı'ndan sonra Nazılerın yaptıkları ınsan deneyierının etkısıyle bu alanda çok katı kural ve yaptırımlar uygulandı Sonuçta, o zamana kadar 'gönullu" ınsan denekler ustunde yapılan çalışmalar çok azaldı Bır Danımarka fırması Antabuse'u (alkol bağımlılı ğının tedavısınde kullanılan bır ılaç), bu tür kalabalık bır gönullu grubu uzerınde gelıştırmıştı "ölum Tugayı" adı verılen bu grup gıbı pek çok "gönullu" denek grubu, getırılen kısıtlamalar sonucu dağıldı ancak hıçbır tuzuk ve yasa araştırmacılann kendı bedenlerı ustunde deney yapmalarını engelleyemıyor Araştırmacılann kımısı efsaneleşırken deneyierının sonucu "ıcat veya keşıf'le sonuçlanmayan pek çok araştırmacı "meçhul asker" oluyor Amerıkalıların unlu hekımı VValter Reed de efsane leşenlerden Geçen yuzyılın ıkıncı yarısında yaşamış olan Reed, Sarı Humma ıle ılgılı araştırmaları kendı ustunde yapmıştı Resml tıp tarıhı, Reed'ın kendısıne bulaştırdığı sarı humma sonucu olduğunu yazar Oysa, Reed araştırmayı tamamladıktan 2 yıl sonra, zamanında mudahale edılmeyen bır apandısıt nedenıyle olmuştur Fakat ABD bır efsaneye ıhtıyaç duyduğundan pek çok kaynakta bu neden, Reed'ın çalışmalarını daha da etkıleylcı kılmak ıçın sarı humma olarak gösterılır Bilim tarıhı, toplumsal tarıh gıbi bıreylenn kahramanlıkları, çılgınlıkları temelınde gelışmemıştır Ancak nesnel bazı dınamıklere gore şekıllenen bılımın tarıhının oluşumunda, bıreylenn şcvalyece davranışlarının, maceracılıklarının ve gözukaralıklarının rolunu yadsımak hem tek duze bır kavrayış hem de buyuk bır haksızlık olur Kahramanlıklar, yılgınlıklar, ıhanetler, entrıkalar, cınayet ve ıntıharlar, bılımın gelışım tarıhınde de varlar D Afrikadan gelme "BBC World Servıce"ın programlarından birinde "O.K" sozcuğune benzer ve fonetık olarak yakın sozcüklenn, Afrıka'nın bazı dıllerınde de gbrulduğu ve Amenkan dılıne de Afnkalı koleler yoluyla gırmii olabıleceği belıriılıyordu Bır okur Cumhurlyet Blllm Teknik • Sahıbı Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal Muessese Muduru Emlrte Uşaklıgll • Yazı işleri Mudüru Okay Gönensin • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı