Katalog

27 EYLÜL 2021 PAZARTESİ SÖYLEŞİ 9 NEDEN ÖMER ÖNHON? Kingston Üniversitesi’nden mezun oldu, 1985’te Dışişleri Bakanlığı’na girdi. 2002-2006 arasında New York Başkonsolosu, 2006’da Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu Genel Müdür Yardımcısı, 2009-2012 yıllarında Şam Büyükelçisi oldu. 2012’de Suriye’deki iç savaş nedeniyle Türkiye ile ilişkiler gerginleşince merkeze çekildi, yıl sonunda Ortadoğu ve Asya’dan Sorumlu Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı’na getirildi. “Büyükelçinin Gözünden Suriye” adlı bir de kitabı bulunan Önhon, 2014-2019 arası Madrid’de büyükelçilik yaptı, Ankara’da Uluslararası Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü’nün ardından nisanda emekli oldu. İdlib’de işlerin kızışacağı sinyallerinin üzerine, Putin ve Erdoğan’ın iki gün sonraki randevusu gündeme gelince, bize de Önhon’a sormak kaldı. Idlıb’e kara harekâtı kanlı ve acı olaylara yol açar 4 Cumhurbaşkanı ABD’de Biden 4 Büyük bir kara muharebesi 4 Tahminim, 29’unda Putin ve 4 CENTCOM Komutanı, Mazlum ile bir görüşme gerçekleştiremedi. olabilir. Peki, sivil insanlar Erdoğan, Suriye’nin geleceğine Kobani ile ne görüştü? Koca Bir gün önce Çavuşoğlu, Blinken ne olacak? İdlib’e harekât iki yönelik ciddi bir görüşme yapacak. CENTCOM komutanı! Acaba ile görüştü. Mutlaka Suriye konusu bakımdan çok kanlı ve çok acı “Suriye ile görüşün” derler bizimkilere bilgi verildi mi; ele alınmıştır. Tahminim olumlu olaylara yol açacaktır. Bana muhtemelen ama ben Esad ile sanmıyorum. Bütün bunlara anlamda bir şey çıkmadı, çıksaydı sorarsanız siviller en olası adres Erdoğan’ın görüşmesini pek bakınca bir şeylerin kaynadığını duyardık. Türkiye’ye kaçacak. mümkün görmüyorum. görüyorsunuz. n Sosyal medyada “İdlib bir şey- gerçekleştiremedi. Cumhurbaşkanı uriye krizi boyunca uriye sürecinde Erdoğan’ın New York’tan dönmeden lere gebe, daha doğrusu İdlib öne SABD de Rusya da SABD de Rusya çıkarılarak Suriye’de bir şeyler pi- önce basın mensuplarıyla yaptığı top- Türkiye’yi zor durumda da önem taşıyor. lantıda ABD’yle ilişkiler konusunda- şiriliyor” şeklinde bir paylaşımınız bırakan adımlar Şu veya bu nedenle oldu. Yorumunuzdan birkaç gün ki söyledikleri de zaten durumu net attılar. ABD’nin yerel birine darılıp olarak ortaya koyuyor. Bir gün ön- sonra Rus basını, Rusya ile Şam re- ortak olarak PKK’nin veya uzak durup jimi güçlerinin Suriye’nin İdlib ça- ce Çavuşoğlu, Blinken ile görüştü. Yi- uzantısı YPG’yi seçmesi diğerinin yanında ne birkaç gün önce bakan yardımcı- tışmasızlık bölgesine müdahale- ve Türkiye’yi adeta saf tutmanın iyi bir ye hazırlandığını iddia etti. Mart sı Sedat Önal, mevkidaşıyla konuştu. dışlaması, Rusya’nın yöntem olduğunu Bu toplantılarda mutlaka Suriye ko- 2020’den beri nispeten sakin olan da Astana ürünü olan düşünmüyorum. İdlib’de gerginlik neden arttı? nusu ele alınmıştır. Tahminim olum- çatışmasızlık bölgeleri Elimizi zayıflatır. lu anlamda bir şey çıkmadı, çıksaydı Bugün ne olduğunu anlamak için anlaşmalarına mukabil Tabii ABD ve Rusya bir parça geriye gitmeliyiz. İdlib bölge- duyardık. Benim orada merak ettiğim operasyonlarını da Türkiye’nin şu: Acaba o görüşmelerde Suriye’nin sinde normal olmayan bir durum var. sürdürmesi ve İdlib’deki önemini ve rolünü 2016 sonunda Halep düştükten sonra, geleceğine dair siyasi hamleler ko- hamleleri ilk aklıma göz ardı etmeden nuşulmuş mudur, hiç zannetmiyo- muhaliflerin bir kısmı Halep kırsalı ve gelen örnekler. Bu hareket etmeliler. İdlib’e gittiler. Ondan sonra Astana’da rum. Geçenlerde CENTCOM Komuta- bağlamda, Rusya’nın Rusya, Türkiye ile nı, Suriye’nin kuzeyine gidip Mazlum çatışmasızlık bölgeleri oluşturulması- İdlib’de 34 askerimizin ABD arasındaki na karar verildi. Amaç, yıllardır ablu- Kobani ile görüştü. Ne görüştüler? şehit edilmesindeki ilişkilerin baş aşağı Koca CENTCOM komutanı... Acaba bi- ka altında olan ve sivillerin çok zarar rolünü ve benzer gidişini ellerini gördüğü bu bölgelere insani yardım gi- zimkilere bilgi verildi mi; sanmıyo- olayları unutmak ovuşturarak keyifle rum. Bütün bunlara bakınca bir şey- rişini mümkün kılmak, çatışmaları so- mümkün değil. izliyordur herhalde. na erdirmekti. Buralarda rejimin altın- lerin kaynadığını görüyorsunuz. da yaşamak istemeyen insanları oto- Sorunlar çözülemeyecek büslerle İdlib’e gönderdiler, size bu- NECATİ rada dokunulmayacak dediler. Fakat duruma geliyor Ömer Önhon SAVAŞ diplomaside bizim “salam politikası” n Konuyu açtınız, oradan devam dediğimiz yöntemlerle rejim ve Rusya edelim: ABD dönüşü Erdoğan’ın zaman içinde bütün bu bölgeleri ope- açıklamalarında “S-400 işi bitmiş- rasyonlarla geri aldı. tir”, “Biden ile gidiş pek hayra ala- SIĞINMACILAR EVLERİNE GERİ GİTMELİ n İdlib hariç... met değil” sözleri öne çıkıyor. Evet, İdlib hariç. Geri aldığı yerler- ABD ile aramızda bir dizi soru var n Suriye rejimi Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad, “Türkiye Suri- yani Suriye’de. Bir sığınmacı ancak tutuklanmayacağını, öldürülme- deki sivillerin ve silahlı milislerin bir ve bu sorunların çözümü için hiçbir ye’deki askerlerini acilen geri çekmeli” dedi. Bir iddiaya göre iki yeceğini bilirse geri döner. İkincisi silahlı gruplar çok. Bunlar ne ola- kısmı da orada kaldı, silahlarını tes- adım atılmadı. Sorunlar giderek çözü- aşamalı bir müdahale olacak. İlk aşamasında M4 karayolu baştan cak? Kürtlerin durumunun ne olacağı da diğer bir mesele. Suriye’nin lim ettiler. Rejimden kaçan ve o an- sona temizlenecek. Türkiye destekli militanlar İdlib bölgesi ku- yüzde 25-30’una sahip olan Kürtler’e “Hadi siz geldiğiniz yere dönün” lemeyecek duruma geliyor. zeyine püskürtülecek. Bölgedeki militanların dağlık bölgeye çe- dendiğinde dinleyecekler mi; zannetmiyorum. Pazarlığını yapacak- laşmalar uyarınca o bölgeden çıkarı- n Altı yıl sonra Putin ve Esad yüz kilmesi sağlanacak ve İdlib’e girilecek. Türkiye ne yapmalı? lar. Burada Türkiye’nin, İran’ın tutumu ne olacak? Suriye’de ekonomik lan gruplar, Suriye’nin dört bir yanın- yüze görüştü. Türk askerinin saldırı- Suriye’deki başlıca meselelere bakalım önce: Bir kere sığınmacı- olarak da durum çok kötü. Raporlar, 9.3 milyon insanın yiyecek bu- dan İdlib’de toplandılar. İdlib’in savaş- ya uğramasından dört gün sonra. 29 lar konusu var, 3.6 milyonu Türkiye’de, 5.6 milyonu ülke dışında.. Ke- lamama tehdidiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Yüzde 80’i fa- tan önceki nüfusu 1 milyon civarın- Eylül’de Erdoğan-Putin buluşması- sinlikle ırkçı ve Suriyeli karşıtı bir yaklaşımla söylemiyorum, ben altı yıl kirlik sınırının altında yaşıyor. Bunun da halledilmesi gerekiyor. Ayrıca da, şimdiki nüfusu ise 4.5 milyon ci- nın baş başa olmasının anlamı nedir? Suriye’de görev yaptım ve Suriyeliler’i severim ama bu sığınmacıların kaçmak zorunda kalan insanların evlerine ve topraklarına el koyuyor- varında... Ve orada şu anda HTŞ’nin evlerine geri gitmeleri lazım. Meselenin esas çözümü kaynağında, lar, Esad’ın yanında savaşanları ve ailelerini yerleştiriyorlar. Putin-Esad görüşmesinden çok faz- hâkimiyeti var. Bu, EL Kaide’den neşet la bilgi verilmedi. Ancak Putin’in bir etmiş, sonra onlardan koptuğunu açık- sözü dikkat çekiciydi, “Bölgede ya- na karışmam, sen gel işini gör” diyor, kanlı ve çok acı olaylara yol açacaktır. ni görüyoruz. Demek bir hazırlık var, layan, El Nusra, sonrasında Şam’ın bancı askeri güçlerin mevcudiyetinin Suriye’ye “Ben buradan çekilirsem İs- Bir kere orada muhalifler konsolide ol- herkes kendi pozisyonunu ortaya koy- Fethi Cephesi ve şimdi de HTŞ olan kabul edilemeyeceğini, durumu kötü- rail dümdüz eder” ya da “Türkiye he- muş durumda. Sen ne kadar bomba- maya çalışıyor. İslamcı bir yapılanma. 2017’den be- ye götürdüğünü” söyledi. Esad ve Pu- men yanı başında, eğer beni dinlemez- larsan bombala, eninde sonunda ora- n Neye hazırlık, kara harekâtına ri orayı ele geçirdi. Onun dışında Kaf- tin, sonrasında Türkiye’nin adını ge- sen Türkler seni ham yapar” derken, ya kara kuvvetiyle gireceksin ve ora- mı? “Bir şeyler olacak” ne demek? kasya ve Asya’dan gelen gruplar var. çirmeden silahlı güçlerin varlığından bize geliyor, “Sığınmacı akımıyla ve da bazılarına göre 30, bazılarına gö- Hem siyasi anlamda birtakım adım- Çatışmasızlık bölgelerine dair anlaş- söz etti. Demek ki bir şekilde 29’un- terörist saldırılarla karşı karşıya kalır- re 40, bazılarına göre 50 bin insan var. lar atılıyor olabilir, hem de askeri an- mayı hatırlayalım: “Ateş kesilecektir daki görüşmede gündeme gelecek. sınız” kozunu kullanıyor. Şu anda İd- Bunlar savaşta pişmiş insanlar. Büyük lamda... Olanları hatırlayalım. Ağus- ama terörist gruplar bu anlaşmanın dı- Baş başa olma meselesine gelince, bu lib vilayetinin üçte biri rejimin eline bir kara muharebesi olabilir. Peki si- tos sonunda Suriye’de yeni hükümet şındadır” diyor. O dönem şahsen şöy- işler genelde şöyle olur: İki lider baş geçmiş vaziyette. Bahsettiğim insanlar vil insanlar ne olacak? Ya kaderine ra- kuruldu. Yemin etme töreninde Esad le düşünmüştüm: Ruslar bunu istedik- başa otururlar, bazen yanlarına dış dar bir bölgede toplandı. Doğal olma- zı olup “Ölürsek ölürüz” diyecek veya konuştu, ademi merkeziyetçilik ve ye- leri gibi kullanacaklar! Şimdi ne yapı- işleri bakanlarını alarak görüşürler. yan bir durum bu. rejim kontrolündeki bölgelere gidecek rel yönetimlerin güçlendirilmesi üze- yorlar, gidip İdlib’i bombalıyorlar. “Ha- Sonra heyetler arası görüşmeye ge- ki bu büyük bir risk ya da Türkiye’ye rinde durdu. Bu, Kürtlere verilen bir ni harekât olmayacaktı” diyorsun, “İyi Türkiye’ye yeniden çerler. Bu normali. Ama ziyaret bo- kaçacak. Bana sorarsanız en olası ad- mesajdı. Kürtler şu anda ülkenin yüz- de biz teröristleri vuruyoruz” diyorlar. yunca hiçbir teknik heyetin bir araya sığınmacı akını olacak res Türkiye. İdlib’de bir kara harekâtı de 25-30’unu elinde tutuyor ve bura- Yani mutabakatı istediği gibi yorumla- gelmemesi, görüşmemesi, sadece iki n Ne açıdan? başladığı takdirde Türkiye’ye sığınma- lar en verimli bölgeler. Esad bir şekil- yarak harekâtlarını sürdürüyorlar. liderin baş başa görüşmesini kafam- Rejim kendisini bu savaşın kazananı cı akını yeniden olacaktır. Bu kaçınıl- de onu geri almak istiyor. n “İstediği gibi yorumluyor” diyor- da canlandıramıyorum. Muhteme- olarak görüyor. “Ben bu savaşı kazan- maz. İkincisi orada yaşanacak bir sa- n Bunun için nasıl bir adım attı? sunuz ya, tam da sormak istediğim: len iki lider baş başa görüşecektir dım, topraklarımda silahlı grupların vaşın sonucu ne olur bilemem ama her SDG’den bir heyet Moskova’ya git- Ne zaman bunu yapmak istiyor da, ama Dışişleri Bakanı, istihbarat baş- bulunmasına razı gelmem” görüşüy- halükârda silahlı insanlar eninde so- ti ve görüşmelerde bulundu. Terör ör- anlaşmadaki o ifadeyi öne sürüyor? kanları, savunma bakanları da mu- le hareket ediyor. Harekâtlarına bunu nunda bir yere gidecek. Yine gelecek- gütü PKK/PYD’nin yöneticilerinden Suriye’de çok aktör var ama sahanın hataplarıyla görüşecektir. Bu arada gerekçe gösteriyor. 2020’de 5 Mart an- leri tek adres Türkiye olacak. Bunlar İlham Ahmed başkanlığındaki aynı hâkimi kim derseniz, Rusya’dır. Şu an- İsrail Dışişleri Bakanı Moskova’ya laşması imzalanmasına rağmen o gün- kaygı yaratan meseleler. 11 Eylül’de heyet şimdi Washington’da... Beyaz da en çok hangi aktör ipleri elinde tu- gittiğinde Lavrov’la basın toplantısı den bugüne İdlib’de Rusya ve rejimin üç askerimiz şehit oldu. Demek ki ar- Saray’la görüşecek. New York’a da gi- tup sağda solda oynatıyor derseniz o yaptı. Lavrov, “İdlib’de hâlâ istediği- harekâtı hiç durmadı. “İstediğimiz ol- kasında kim varsa, Türk askerini he- deceklermiş. Yani BM toplantısının da Rusya’dır. Rusya sahadaki durumu miz sonuca gelemedik. Türkiye, te- mazsa geliyoruz” mesajı veriyor. def alan bir yapılanma da mevcut. Son yapıldığı bir döneme rastlayan böy- kendi politikalarını idame ettirmek rör örgütleriyle mücadele yükümlü- n İdlib’e harekât neden bu kadar dönemde Türkiye’ye yakın olduğu söy- le bir ziyaret ayarlanmış. Şimdi bu- ve Suriye üzerindeki gücünü hatırlat- lüklerini yerine getirmiyor” dedi ve korkulan bir durum? lenen beş silahlı grubun yeni bir yapı- radan bakınca hatırlayalım: Cumhur- mak için kullanıyor. İsrail’e “Ben sa- işaret fişeği öyle atıldı. İdlib’e harekât iki bakımdan çok lanma dahilinde bir araya geldikleri- başkanı ABD’de Biden ile bir görüşme ESAD İLE ERDOĞAN’IN GÖRÜŞMESİNİ PEK MÜMKÜN GÖRMÜYORUM n Rus basınındaki bir iddiaya göre lidirler de... Bu görüşmeleri gerekli dü- lahlara başvurmuş. Ama IŞİD’in kullan- Konseyi’nin 2254 sayılı kararında belir- Putin, Erdoğan’ı Esad ile görüşmeye zeyler ve şekillerde yaparlar. Zaten ya- mış olması Esad’ın kullanmasını meş- tilen ve Rusya dahil bütün BMGK daimi ikna etmeye çalışacak. Mümkün mü? pılıyor da... İstihbarat başkanlarının gö- ru kılar mı? Kılmaz... İkincisi en az üyelerinin üzerinde mutabık kaldığı pa- İki liderin görüşeceği tek konu Su- rüştüğünü biliyoruz. Üst düzey resmi 500 bin ölü var Suriye’de. Önemli kıs- rametreler temelinde en yakın zamanda riye olmayacaktır, Afganistan baş- yetkililer, özel temsilciler görüşebilir mı çocuk, kadın... Öbür taraf da öldür- yapılacak serbest seçimlerde kazanan ta olmak birçok konuda görüşecek- ama Esad ve Erdoğan görüşsün demek dü ama Rejim’in öldürdüğü çok da- yönetimi alır. Altını çizerek söylüyorum: Elbet komşu Suriye ile bir şekilde gö- lerdir. Benim tahminim, 29’unda iki li- doğru değil. Rusya’nın burada yaptığı ha fazla. Rejim ve Rusya okul, hasta- der Suriye’nin geleceğine yönelik cid- Esad’ın meşruiyetini herkese kabul et- ne, pazaryeri gibi sivil yerleri hedef al- rüşme yapılmalı ama Esad ile değil. di bir görüşme yapacak. Bu görüşme- tirmek. “Adam ülkesini savunmayacak dılar. Çok vahşice bir yöntem ama ma- n Bu arada Kremlin Sözcüsü de ne olabilir diye düşündüğüm za- mı?” deniyor. Tamam da, hırsızın hiç alesef sonuç veren bir strateji oldu. Ba- Dmitry Peskov’un “Geniş yelpazede man aklıma Rusya tarafından “bir çö- mi suçu yok? Esad, kendi halkına kar- na göre vahşice bir askeri stratejiy- yapılacak bir toplantı olacak” diye züm önerisi” yapılabileceği geliyor. Bir şı kimyasal silah kullandı. Kimyasal Si- le hareket eden böyle bir lidere meş- mesaj vermesi nasıl yorumlanmalı? kere bütün bu Suriye meselesini “Erdo- lahlar Örgütü ile BM’nin oluşturduğu ruymuş gibi davranmak doğru değil. Bana göre gelin, “Suriye ile görü- ğan, Esad ile görüşür mü” noktasına ki- araştırma komisyonlarının somut ve- Esad, zaten Suriye’yi toparlayacak lider şün” derler muhtemelen. Ben Esad ile litlemek doğru değil. Komşu ülkeler sa- rileri söylüyor, ben söylemiyorum. Sa- de değil. Şu olabilir: Geçiş dönemin- Erdoğan’ın görüşmesini pek mümkün vaşıyor dahi olsa görüşürler, görüşme- rin gazı kullandı. IŞİD de 2-3 kez bu si- de Esad orada oturur ama BM Güvenlik görmüyorum.