Katalog

DATÇA YİNE SALLANDI Ege Denizi’nde, Muğla’nın Datça ilçesi açıkların- sa süreli paniğe neden olan depremler Datça ve kırsal mahalleri Yakaköy, da, 29 dakika arayla iki deprem meydana geldi. 4.0 büyüklüğündeki ilk Cumalı, Yazıköy, Sındı ve Mesudiye’den hissedildi. Depremlerde can ve depremin ardından 3.6 büyüklüğünde ikinci bir sarsıntı daha yaşandı. Kı- mal kaybı yaşanmadığı bildirildi. l İZMİR/ Cumhuriyet 27 EYLÜL 2021 PAZARTESİ Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı. Üreticiler isteksiz, hükümetler sessiz, düşük gelirli ülkeler aşısız Yoksulla zenginin patent savaşları İlaç şirketlerine ve Suphi Hindiyerli DSÖ’NÜN ÇAĞRISI YANITSIZ gelişmiş ülkelere yönelik “Covid-19 aşı YAŞAYAN İNSAN HAZİNESİ oş olmayan olaylar da yaşandı. Örneğin en güvenli ve emin yolunun bunu şirket içinde patentlerini paylaşma ÖZLEM HGüney Afrika’da Durban kentinde J&J’nin yapmak olduğunu savundu ve “İnanılmaz dere- YÜZAK yerel bir şirketle kendi aşılarını şişeleme or- cede karmaşık olan kalite kontrol ve kalite gü- ve küresel güneydeki taklığında, şişelenen aşıları Güney Afrika vencesi ancak şirket içinde sağlanabilir” dedi. firmalarla ortak olma’ 20 yıllık el emeği halkı için kullanmak yerine Avrupa’ya gön- Ancak Patent havuzunun başkanı Marie-Paule yönünde baskılar artıyor. derdiği ortaya çıktı (New York Times’ın ha- Kieny, grubundaki birçok araştırmacının daha beri). Bunun üzerine J&J Güney Afrika’da şi- önce önde gelen ilaç firmalarında çalıştığını ve Bilim insanlarına göre Covid-19 şelenecek diğer dozların Afrika’da kullanıla- en iyi uygulamaları sağlama konusunda dene- aşılarına adil erişim sağlamanın cağını açıklamak zorunda kaldı. yime sahip olduğunu belirterek Cueni’ye kesin- göz nuru çalındı en iyi yolu, gelişmekte Birkaç ay önce Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) likle katılmadığını belirtiyor. Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, “küre- olan ülkelerin kendilerinin ardin’de UNESCO Ya- yapıp Anadolu’ya sattım. Bu sel aşı tedarikini kendi kontrollerinde tutmak Bilgilerde hak iddiası Mşayan İnsan Hazine- raflarda el işi gümüşlerim üretmelerini sağlamak. Ancak isteyen ve ancak artıkları yoksullarla paylaşan Bir diğer öneri de gelişmekte olan ülkeler- si Ödülü sahibi telkâri us- vardı. Gördüğünüz gibi raf- üreticiler kontrolü bırakmak ilaç şirketleri ve hükümetler karşısında sessiz deki ilaç firmalarının Güney Afrika’da oluştu- tası Suphi Hindiyerli’nin larım bomboş, ne yapacağı- kalmayacağım” uyarısını yaptı. konusunda isteksiz. rulan teknoloji transfer merkezine katılmala- dükkânına giren kişi ya da mı şaşırdım. Gümüş önemli rı. Bu merkez, haziran ayında DSÖ tarafından kişiler, el emeği göz nuru değil, gümüş iyi kötü borçla üresel eşitsizlik Covid-19 aşıların- Patent havuzu önerisi duyurulmuştu. Merkezde mRNA aşısı gelişti- dökerek işlediği yaklaşık ye- harçla alınır. Ama emeğimi da kendini daha da gösterdi. Zen- DSÖ’nün baş bilim insanı Soumya Swaminat- ren araştırmacıların bilgilerini diğer üreticilere di kilo gümüşü çaldı. 20 yıl- çaldılar. 20 yılık emeğimi Kgin kuzey ve yoksul güney arasın- han da aşı üreten yenilikçi firmaların fikri mül- aktarması planlanıyor. Ancak geçen hafta Pfi- dır işlediği gümüşlerin ta- bir gecede çaldılar. 20 se- da aşıya erişimdeki uçurum giderek ar- kiyetlerini BM destekli bir kuruluş olan İlaç Pa- zer CEO’su Albert Burla bu girişimden çekildi- mamının çalındığını söyle- ne kıt kanaat geçindim, bir tent Havuzu’na aktarmalarını istedi. İlaç Patent ğini duyurdu. Gerekçesi ise bunun uzun yıllar tıyor. Yoksul ülkelerdeki insanların sa- Havuzu’nun amacı yoksul ülkelere ucuz ilaç- alacağı idi. Pfizer’i, Moderna izledi. Öte yandan yen Hindiyerli, “Emeğim git- gecede çaldılar. Mardin po- dece yüzde 1’i tam aşılı iken, gelişmekte lar sağlamak. Bu havuzun amacı ayrıca güve- ABD’deki Public Citizen adlı bir sivil toplum ör- ti, canım gitti, sağlığım git- lisi bir ipucu bulursa deva- olan ülkelerde bu oran yüzde 10, zengin nilir üreticileri belirleyerek araştırmacı ilaç fir- gütü Amerikan hükümetinin Moderna ile ka- ti. 65 seneden beri bu işte- mı gelir. Bunun açığa çıkar- ülkelerde ise yüzde 55’in üzerinde. maları ile doğru ortaklıklar yapmalarına arabu- muya açık bir sözleşme kapsamında oluşturu- yim. Hem telkârinin gümü- tılmasını bekliyorum” diye Bilim insanlarına göre Covid-19 aşıla- luculuk yapmak. Ama ilaç endüstrisi bu çağ- lan “tüm belgelere ve verilere erişim” karşılı- şünü yaptım hem de altınını konuştu. l DHA rına adil erişim sağlamanın en iyi yolu, rıya da yanıt vermedi. Uluslararası İlaç Üreti- ğında Covid-19 aşısı geliştirilmesi için 1.4 mil- gelişmekte olan ülkelerin aşıyı kendile- cileri ve Dernekleri Federasyonu (IFPMA) Ge- yar dolar aktarıldığını belirterek bu tür bilgiler ÇALIŞMA SÜRÜYOR, ENDİŞE BÜYÜYOR rinin üretmelerini sağlamak. Bu yüzden nel Müdürü Thomas Cueni, üretimi artırmanın üzerinde hakları olduğunu iddia ediyorlar. geçen yıldan beri, etkili Covid-19 aşısı geliştiren ilaç şirketlerine ve hükümetle- rine patentlenmiş bilgi ve teknolojileri- ‘Asos’ta tapınak ni gelişmekte olan ve yoksul ülkelerdeki Mürekkep- yerel ilaç üreticileri ile paylaşmaları ya Hayatlarının da ortaklıklar yapmaları konusunda cid- balıklarının di baskılar var. Bu çağrılar bu hafta New bulundu’ iddiası hafızası York’ta başlayan BM Genel Kurulu ve son gününe kadar ileri Covid-19 zirvesi öncesinde daha da arttı. Pfizer-BioNTech; Moderna, Astra-Zeneca, yaşta da J&J ise tamamen isteksizler ve türlü ge- kuvvetli unutmuyorlar rekçelere karşı çıkıyorlar. Yaşam pahasına Aslında Rusya kendi ürettiği Sputnik V aşısını aralarında Türkiye, Hindistan ve Brezilya’dan ilaç firmalarının da oldu- ğu 34 ilaç şirketi ile üretim ve lisans an- laşması yaptı. Ama burada da sorun, bi- rincisinden farklı bir bileşime sahip olan aşının ikinci dozun büyük miktarlarda üretilmesinin zor olması. Hindistan’da bir grup STK tarafından hazırlanarak imzaya açılan ve dünyaca Mürekkepbalıkları doğal ömürlerinin son günlerinde bile belirli olayları, bunların ssos Antik Liman’ın tapınağa rastlandığı ve ka- ünlü Nature dergisinde geçen hafta ya- nerede ve ne zaman gerçekleştiklerini hatırlayabiliyor. Bu bulgu, olay bazlı hafı- Aüst tarafında bulunan zı güzergâhının bu neden- yımlanan bir mektupta ABD Başkanı Joe zası yaşlanmayla birlikte bozulmayan bir hayvana dair ilk kanıtı oluşturuyor. kayaların ıslah edilmesi le değiştirildiği ancak tapı- Biden’a çağrı yapılıyor ve J&J’yi küresel için başlanan çalışmalar nağın akıbetinin bilinme- güneydeki ilaç şirketleriyle ortaklıklar ambridge Üniversitesi, Chicago Üniversite- ve bu durumun beynin hipokampus adı verilen sırasında ortaya çıkan gö- diği anlaşılmaktadır” açık- yapması için zorlaması isteniyor. Çağrıyı Csi Deniz Biyolojisi Laboratuvarı ve Caen Nor- bir bölümündeki yaşa bağlı bozulmadan kaynak- rüntüler, Assos antik kenti lamasını yaptı. yapanlarınca Johnson & Johnson’ın aşısı- mandiya Üniversitesi’nden araştırmacıların yü- landığı düşünülmektedir. çevresinde “katliam” yapıl- İl Genel Meclisi CHP nın da Sputnik V ile benzer teknolojiye rüttüğü çalışmada 24 mürekkepbalığı (Sepia of- Mürekkepbalıklarının hipokampusu yoktur dığı iddialarını gündeme Grup Başkan Vekili Güneş sahip olması ve yerel üreticiler açısından ficinalis) ile hafıza testleri yapıldı. Mürekkep ba- ve beyin yapıları bizimkinden oldukça farklı- getirdi. Bölgede büyük bir Pehlivan ise “Bölgede 12 lıklarının yarısı yetişkinliğe yaklaşmış 10-12 ay- dır. Mürekkep balığı beyninin dikey lobu öğren- bu geçişin altı aydan az bir süre içinde tahribat ve yıkım izlenimi bin metrekarelik bir oto- lık gençlerden, diğer yarısı ise 90’larındaki in- me ve hafıza ile ilişkilidir ve bu bölüm hayvanın gerçekleşebileceği ileri sürülüyor. uyandığını ifade eden As- park alanı yapılacağı ağız- sanlara eşdeğer yaşta olan 22-24 aylık yetişkin- yaşamının son iki-üç gününe kadar bozulmaz. Aynı mektupta daha etkili olan sos Dostları Grubu, başka lardan kaçırılmıştır. Ara- lerden oluşuyordu. Çalışmada ileri yaştaki mü- Araştırmacılar, mürekkepbalıklarında olay bazlı mRNA aşılarını üreten şirketlere de pa- bir iddiayı daha gündeme zi modelinin başkaca yapı- rekkepbalıklarının hafıza testlerinde gençler ka- belleğin bu nedenle yaşlanmadan etkilenmiyor tent paylaşım çağrısı yapılıyor. Aslında getirdi. Gazete Duvar’ın laşmalara da uygun olarak dar başarılı oldukları görüldü. olabileceğini belirtiyor. Hindistan’ın önemli bir özelliği de baş- Hafızalarının ileri yaşta kuvvetli kalmasının haberine göre, bölgedeki değiştirilmiş olduğu açık- ka hastalıklara karşı geliştirilen aşıla- Beyin yapıları farklı mürekkepbalıklarının üremesine katkı sağlıyor kazılarda bir tapınak bu- tır” dedi. Çanakkale Vali- rın burada üretiliyor ve yoksul ülkelere olabileceği ifade ediliyor. Araştırmacılar, bu ba- Mürekkepbalıklarının neyi, nerede ve ne za- lunduğu duyumu aldıkla- si İlhami Aktaş da bölgede buradan dağıtılıyor olması. Zaten Hintli lıkların yaşamlarının son dönemlerinde çiftleş- man yediklerini hatırlayabildiklerini ve beslen- rını ifade eden Assos Dost- incelemelerde bulunarak tiklerini belirtiyor ve bu nedenle kiminle, nerede meyle ilgili kararlarında bu tecrübelerinin rol oy- STK’ler de “biz 3.9 milyar insan için aşı ları, “Şifahen öğrenilen bil- “Hassasiyetimiz üst nokta- ve ne kadar süre önce çiftleştiklerini hatırlama- nadığını belirten araştırmacılar, ileri yaşla birlik- üreticisiyiz’ diyorlar. gilere göre, söz konusu ka- da” diye konuştu. larının, mümkün olduğunca çok eşle çiftleşmele- te kas fonksiyon ve iştah kaybı gibi diğer yaşlan- Peki, bu baskılar ve çağrılar, yerine zılar sırasında alanda bir l Haber Merkezi rine yardımcı olduğunu düşünüyor. ma belirtileri göstermelerine rağmen hafızaların- ulaşıyor mu? da zayıflamaya dair bir belirti görülmediğini ifa- https://www.cam.ac.uk/research/news/ Ne yazık ki hayır. Aşı geliştiren firma- de ediyor. ageing-cuttlefish-can-remember-the-details-of- ların ileri sürdükleri gerekçeler bu tek- Yaşımız ilerledikçe olay bazlı hafızamız zayıflar last-weeks-dinner nolojilerin adaptasyonun hayli güç ve uzun olduğu; aynı kaliteyi tutturamaya- cakları. Bu yaklaşım ise yoksul güney ta- Kahve severlere bir iyi haber daha rafından milyarlarca hayat pahasına bile patent ve teknolojileri üzerindeki kont- aliforniyalı araştırmacılar kah- rolü kaybetmek istememeleri olarak yo- Kve tüketiminin kalp üzerindeki et- rumlanıyor. kisini araştırdılar. Çalışma çerçevesin- Konu yaşamsal. de 2006 yılından bu yana Büyük Britan- ya Biobank veri bankasında bir araya getirilen yarım milyon insanın verisi de- TANOL TÜRKOĞLU ğerlendirildi. Bu kişilerin arasında 386 bin 258 kahve tiryakisi bulunuyordu ve 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR yaş ortalaması 56 olan bu kişilerin yarı- sı kadındı. Dört yıl içinde 16 bin 369 kişi- DENİZ DİBİ MASKE DOLU TÜM ZAMANLARIN ye kalp ritim bozukluğu tanısı konmuş. EN İYİ 10 KRİPTOPARASI oronavirüs kısıtlamaları- ze sürüklediği ve plajlarda En sık rastlanan biçimi de Atriyal fibri- Knın kaldırılmasının ardın- rüzgâr nedeniyle uçarak de- lasyon olmuş. Kardiyak aritmiler, kahve 1) Tezos (XTZ) dan Antalya’da turistik ve nize ulaşan maske ve eldi- içenlerde daha az görülmüş. 2) Ethereum (ETH) sportif dalışlar yapan dal- venlerin doğal yaşamı teh- Araştırmacılar kardiyak aritmi riskinde 3) Bitcoin (BTC) gıçlar, denizin dibindeki kir- dit ettiğini söyledi. Alem- artışa yol açtığına dair hiçbir kanıt bula- 4) Iota (MIOTA) liliği belgeledi. Deniz taba- dar, “Vatandaşlar, eldiven madılar. Aynı şey genetik yapıları nede- 5) Hedera Hashgraph nındaki maske ve eldivenler ve maskelerini mutlaka çöp niyle daha yavaş kafein metabolizma- (HBAR) dalgıçlar tarafından görün- kutularına atmalı. Sahilde sına sahip olanlar için de geçerli. Hatta 6) Elrond (EGLD) tülendi. Türkiye Sualtı Spor- olanlar ise maskelerini koru- araştırmacılar, her ilave fincan kahveyle 7) Algorand (ALGO) ları Federasyonu İl Temsilci- malı ve denize uçmasına ve- kalp ritim bozukluğu ritminin yüzde üç 8) Nano (NANO) si İsa Alemdar, sokağa atı- ya karışmasına izin verme- oranında düştüğünü söylüyorlar. Bunun lan, yağmur sularının deni- meli” diye konuştu. l DHA 9) The Graph (GRT) nedeni kesin olarak bilinmiyorsa da kah- 10) Polkadot (DOT) vedeki antioksidatif ve iltihap önleyici KAYNAK : Ranker.com özelliklerin rol oynayabileceği sanılıyor. Covid-19