Katalog

8 22 MART 2021 PAZARTESİ 9 SÖYLEŞİ Ayrıntılar NEDEN PROF. DR. KORKUT KANADOĞLU? Önce HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliği düşürüldü, sonra HDP’ye kapatma davası açıldı. Gece yarısı İstanbul Sözleşmesi’ni onaylayan ilk ülke olarak Türkiye, sözleşmeden çekildi. Yine bir gece yarısı Gergerlioğlu, TBMM’de gözaltına alındı. Tüm bu gelişmeler siyasi olarak konuşulurken hukuka uygunluğu da tartışılmaya başlandı. Bize de “Siyasi Partiler Kanunu Şerhi” ve “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru” kitaplarının da yazarı Anayasa Profesörü Korkut Kanadoğlu’na sormak kaldı. Ayrıntılar Ayrıntılar PATRONLU BAŞKANLIK REJIMI İstanbul Sözleşmesi erkekleri de yaşatır! İstanbul Sözleşmesi kadın mücadelesinin haklı zaferiydi. O günün koşullarında buna “eyvallah” denmesi tamamen siyasal manevraydı, öteden beri gördüğümüz günü kurtarma tutumuydu. Ortadan kaldırılmasına şaşırmadım. Kadın mücadelesi daha da güçlenecektir. Kararname ile iptal edilmedi anlaşma. Kararname cumhurbaşkanına yetki verdi, o yetkiyle iptal yapıldı. Yani Erdoğan kendine yetki verdi. Öteden beri inatla dillenen “tek adam” düzeninin somut göstergesidir bu. HHH Bizde kadın hareketinin kökü eskiye dayanır, sağlamdır. Osmanlı’da güçlü kadın hareketi vardı, Cumhuriyette de varlığını korudu, dirençle haklarını elde ettiler. Mustafa Kemal bu hakların tanınmasını sağladı. Devrim bu yolla taçlandı. Kadın varlığı önemli sıçrama yaptı, İslam coğrafyasında olduğumuz düşünülürse büyük iştir. Hem mücadele verenler hem de bunu tanıyan önder, saygıyı fazlasıyla hak ediyor. İstanbul Sözleşmesi’nin “Türk aile yapısına uymadığı” gerekçesiyle iptali ya da çekilme kararı şu soruyu gündeme getiriyor: “Türk aile yapısı nasıldır?”, “Herkes aile deyince aynı tarifi yapıyor mu?”, en önemlisi “Kadın hakları ile aile arasında ne türden bağ vardır? Kadın ve aile neden hep iç içe olmak zorunda, erkek için geçerli olmayan bu algı, neden kadın için geçerli?” Yanıtını bildiğimiz sorular elbette. HHH Boşanmış, yalnız olmayı seçen, sevgilisiyle birlikte yaşayan kadınlara bu toplumda yer yoktur. Karar ideolojiktir. “İdeolojilerin sonu, tarihin sonu” safsatasının nerelere dek geldiğini gördük. Kadını anne olarak sadece aile içinde görmek isteyen anlayış, tüm kadın mücadelesine meydan okuyor. Tuhaf olan şudur: kadınların kazanımları tümü içindir. Meseleyi salt başörtüsü tartışmasına indirgeyerek iktidar olanlar, şimdi kendilerini buraya taşıyanlara da ihanet ediyor. Şu halde bütün kadınlar aynıdır, benzer yerden dünyaya bakar söylemi de yanlıştır. Kendini bu düzene mecbur ya da ait hisseden kadın ile özgürlük, eşitlik, sınıf savaşı veren aynı değildir. Sınıfsal tartışmaları yok sayanlar bir kez daha gördü ki toplumda kadın olmak, ikinci sınıf olmak anlamına gelir. İşçi kadın olmak çok daha altta bir yerdedir. Kadın hareketinin yaygınlaşması, tüm kadınların duyarlı olması önemlidir kuşkusuz. Şiddet varsıl yoksul tanımıyor. Ancak yerli yerinde sınıfsal mücadele ile desteklenmezse topal kalır. İktisadi güçsüzlük kadınların elini koluna bağlıyor. Hedefsiz kavgayı her zaman piyasacılık kazanır. O piyasa en çok kadını, kadın işçiyi ezer, sömürür. Buraya elbette tüm “öteki”leri eklemek gerekir. Kadın hareketi tüm “öteki”ler için öncüdür. HHH Gelelim işin en önemli yanına, erkekler ne yapmalı, ne yapacak? Ekranlardaki tartışmalara bakıyorum, kadın tartışmasını erkekler yürütüyor. Olumlu, iyi niyetli olsalar bile bu kabul edilemez. En azından bu süreçte, konunun açılacağını bilen erkek konuşmacı yayına çıkmamalıdır. Sorunu kadınların tartışması, anlatması gerektiğini söylemelidir. Programı yapan kadın sunucular da erkekler yerine hemcinslerini öne çıkarmalıdır. Esas mesele erkeklerin “İstanbul Sözleşmesi” ile kendi haklarının da savunulduğunu görmesidir. Her gün kadınların dövüldüğü, öldürüldüğü coğrafyada, kadınlar haklı olarak “erkek katiller” demektedirler. Söylemde kadın hakları savunur gibi görünmekle samimi mücadele verenler arasında turnusol, İstanbul Sözleşmesi’dir. HHH Erkekler şunu anlamalıdır, kadınların bizim aklımıza ihtiyacı yok; bizim yol göstermemize, tepeden bakar kibirli söylemlerimize tahammülleri hiç yok! Eğer destek olacaksak arkada durmayı bilmeliyiz, aldıkları kararları desteklemeliyiz, aksi halde işlenen her cinayetin azmettiricilerinden biri oluruz. Açıktır bu. “Kadın çiçektir, böcektir”, “kadınlar başımızın tacıdır” türü söylemler işi sulandırmaktadır, hiçbir anlamı yoktur, kadınlar bu cümlelere tepkilidir. Kadını eşit birey olarak görmemenin bahanesidir. HHH Her kadını kutsayacak kadar ahmak değilim elbette. Tansu Çiller’le Behice Boran’ı eşitleyecek halim de yok. Zaten Çillergiller’i, TÜSİAD’çıları bu mücadele içinde göremezsiniz. Şunu da öğrenelim artık kadınlarıMIZ diye cümle kurulamaz. Kadın demek ayıp ya da suç değildir, esas sorunlu söylem “bayan” sözcüğüdür. Çabalayalım insan öğrenebilen bir varlık! 4 Gergerlioğlu’nun gözaltına alınması tipik bir keyfilik örneğidir. Gözaltı tedbirinin önkoşulu, suç işlediğine dair somut belirtilerin bulunmasıdır. 4 Gergerlioğlu’nu mahkum eden derece mahkemeleri, anayasanın 83. maddesinde dokunulmazlığın istisnası olarak atıf yapılan anayasanın 14. maddesini yanlış yorumlamıştır 4 Kendisini desteklemeyenlerin haklarını, kendi çıkarlarına ve hükmetme arzusuna kurban eden sağ popülist yönetim anlayışı, toplumsal kutuplaşmayı da artırmaktadır 4 Çoğulculuğun sağlanamadığı ortamda parti kapatma yaptırımına başvurulması, bu ilkeleri savunmayı silahlı örgütlerin tekeline bırakmak olur ki Sözleşme’nin ruhuna aykırı düşer. 4 HDP’nin kapatılma davasında AYM ya AİHM içtihadı doğrultusunda kapatma istemini reddedecek ya da DTP kararından ayrılmayı haklı kılacak delillerin varlığını somut gerekçelerle ortaya koyma koşuluyla kapatma kararı verecektir. 4 Günümüz Türkiyesi’nde seçim ve parlamento gibi tüm kurumlar, demokratik, özgürlükçü ideolojinin gerçekleşmesi için değil, var olan otoritenin kendisini meşrulaştırması için araçsallaştırılmıştır. n Ömer Faruk Gergerlioğlu hakkındaki Yargıtay kararı... Sonra sabaha doğru gözaltına alınıp, saatler sonra serbest bırakılması... Son gelişmeden başlayalım. Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, özellikle bireyleri keyfilikten korumaya yöneliktir. Gergerlioğlu’nun gözaltına alınması ise tipik bir keyfilik örneğidir. Gözaltı tedbirinin önkoşulu suç işlediğine dair somut belirtilerin bulunmasıdır. Gergerlioğlu’na atfedilen “milletvekili gibi davrandığı, sosyal medya üzerinden basın açıklamaları yaptığı, canlı yayınlar yaptığı, kamu binasında hakkı olmadan durması” fiilleri hiçbir şekilde somut suç belirtisi olarak kabul edilemez. Ayrıca suç işlediği hakkında herhangi somut belirti bulunmayan Gergerlioğlu’nun yakalanmasının, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını temin etmek amacına yönelik olmadığı hususunda da bir tereddüt bulunmamaktadır. Dolayısıyla Gergerlioğlu’nun yakalanması ve sonrasında uygulanan gözaltı tedbiri anayasal açıdan meşru bir amaca dayanmamaktadır. Bu keyfi uygulama ile çağrı üzerine gelmeme durumunda zorla getirme veya yakalama işlemi yapılmasına yönelik tedbirler alınacağı taahhüdünü içeren İnsan Hakları Eylem Planı’nın kâğıt üzerinde kaldığı bir kez daha görülmüştür. Tweet mahkumiyeti ifade özgürlüğünün ihlali n Gergerlioğlu’nun tweet’i örgüt propagandası suçunun oluşması için yeterli mi? Hukuki olarak bu tweet, örgütün cebir ve şiddet veya tehdit içeren yöntemlerinin övüldüğü anlamına geliyor mu? Demokratik bir devletin varlığı için düşüncelerin çatışmasının, fikirlerin uyuşmazlığının ne kadar önemli olduğunu, ifade özgürlüğünün demokrasi için vazgeçilmez kurucu bir unsur olduğunu hatırlatmaya sanırım gerek yok. Son yıllarda özellikle terör propagandası suçu açısından Yargıtay ve AYM ifade özgürlüğünü önceleyen bir yaklaşım geliştirdi ve terör propagandası suçunun ancak terör eylemlerini, şiddet kullanımını öven sözler için söz konusu olacağını, bunun dışındaki açıklamaların cezalandırılmasının ifade özgürlüğünün koruma alanına meşru olmayan bir müdahale olacağını belirtti. Nitekim Sırrı Süreyya Önder kararında, çözüm süreci zamanında yapılmış olan konuşmanın terör propagandası suçunu oluşturmadığı AYM tarafından tespit edilmiştir. Aynı şekilde AYM’nin Öcalan kararında “eşi görülmemiş kırım hareketine karşı PKK öncülüğünde geliştirilen özgürlük hareketi”, “PKK’nin öncülük ettiği devrimci halk savaşı” gibi ifadeleri içeren kitabın toplatılmasıyla başvurucunun düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğüne demokratik bir toplumda gerekli ve ölçülü olmayan bir müdahalede bulunulduğu sonucuna varılmışken, hatta demokratik çözümün gerçekleşmemesi halinde “nihai bir savaş aşamasına geçilebileceği” yönündeki ifadeler, başvurucunun şiddeti teşvik ve terör eylemlerinin yapılmasına çağrıda bulunduğu anlamına gelmediği saptaması da yapılmışken, bütünü itibarıyla hiçbir şekilde şiddet kullanımını, silahlı direnişi veya başkaldırmayı tahrik etmeyen bir tweet nedeniyle mahkumiyet, ifade özgürlüğünü ihlal edecektir. Sonuç olarak kamuoyunu büyük ölçüde ilgilendiren bir sorunda düşüncelerin tartışılmasına katkı ne denli çok olursa, ifade özgürlüğünün koruma alanı da o denli genişleyecektir. Gergerlioğlu’nun yaptığı Twitter paylaşımıyla, halen erişim engeli kararı verilmemiş ve içeriğinde herhangi bir somut şiddet eyleminin KURTULUŞ ARI övülmediği bir gazete haberini alıntılaması gerekçe gösterilerek terör propagandası suçundan mahkum edilmesi, konunun usulü boyutu (milletvekili dokunulmazlığı) bir yana Yargıtay ve AYM’nin daha önce kendisinin belirlediği ifade özgürlüğüne ilişkin ilkelerle bağdaşmamaktadır. Dokunulmazlığının kalktığından söz edemeyiz n O halde Gergerlioğlu hakkındaki karar anayasaya aykırı.. Hükmün içeriğinden de bağımsız olarak şunu söylemem gerekir: Gergerlioğlu’nu mahkum eden derece mahkemeleri, anayasanın 83. maddesinde dokunulmazlığın istisnası olarak atıf yapılan anayasanın 14. maddesini yanlış yorumlamıştır. Söz konusu madde, 2001 yılında değiştirilirken, 14. maddenin kapsamı düşünce özgürlüğü lehine daraltılmış ve sadece Cumhuriyetin niteliklerine karşı olan “faaliyetler” özgürlüklerin kötüye kullanılması olarak belirlenmiştir. Bu açıdan, örgüt propagandası suçunu anayasanın 14. maddesi kapsamında görmemek gerekir. Gergerlioğlu’nun milletvekili seçilmesiyle kazanmış olduğu dokunulmazlığın kalkmış olduğundan söz edemeyiz. n Gergerlioğlu’nun Anayasa Mahkemesi başvurusunu beklemeyi engelleyen yasal düzenleme var mı? Bu tartışma aslında 2010 anayasa değişiklikleriyle ortaya çıkan yeni hukuki durumdan kaynaklanıyor. Bilindiği gibi bu değişikliklerle AYM’ye bireysel başvuru yapma olanağı getirildi. Fakat milletvekilliğinin düşmesini düzenleyen anayasanın 84. maddesi kaleme alındığı zaman, doğal olarak milletvekilliğinin düşmesine yol açan kesinleşmiş bir mahkumiyet kararına karşı AYM’ye bireysel başvuruda bulunarak ihlal kararı alabilmek mümkün değildi. Dolayısıyla burada n Böyle bir dava ne kadar sürer, örneğin 2023’ten önce sonuçlanma olasılığı var mıdır? Ne anayasada ne de Anayasa Mahkemesi Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu’nda parti kapatma davalarının ne kadar sürede sonuçlandırılması gerektiğine dair bir hüküm yer alır. Yakın tarihimizde dört ayda sonuçlanan parti kapatma davaları (Adalet ve Kalkınma Partisi) görüldüğü gibi yedi seneyi aşan ve yasal dayanağı kalmadığı için düşen parti kapatma davaları da (DEHAP) var. Dolayısıyla şimdiden kesin bir şey söylemek mümkün değil. Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu Ömer Faruk Gergerlioğlu TEKRAR VEKİL SIFATINI KAZANACAKTIR n Gergerlioğlu da tıpkı Enis Berberoğlu gibi TBMM’ye döner mi öyleyse? Eğer AYM, milletvekili dokunulmazlığına ilişkin Berberoğlu kararındaki tespitlerinin arkasında durur ve ihlal kararı verirse, bu durumda ilgili mahkeme şüphesiz yeniden yargılama yapmak ve milletvekili dokunulmazlığı nedeniyle yargılamanın durmasına karar vermek zorundadır. Bu kararın da paralel bir usul işletilerek TBMM Genel Kurulu’nda okunması ile Gergerlioğlu tekrar milletvekili sıfatını kazanacaktır. Bu da AYM kararlarının bağlayıcılığı ve hak ihlalinin giderilmesindeki temel amaç olan “eski halin iadesi” ilkesinin bir gereğidir. bir anayasal boşluğun ortaya çıktığını belirtmem gerek. Nitekim geçmiş yasama dönemlerinde AKP’li TBMM Başkanı Cemil Çiçek tarafından kesinleşmiş mahkumiyet hükümlerinin TBMM Genel Kurulu’nda okunması bekletilerek bu milletvekillerinin vekilliklerinin düşmesi engellenmişti. Örneğin bu vekillerden biri olan Engin Alan hakkındaki Balyoz kumpas davasında verilen mahkumiyet hükmü aceleyle TBMM Genel Kurulu’nda okutulmadığı için milletvekilliği düşmemişti. Bu süreçte AYM tarafından hak ihlali kararı verilmesi, milletvekilliği sıfatı hakkında herhangi bir tartışmaya yol açmamıştır. TBMM Başkanlığı’nın bu tavrı, rahmetli Erdoğan Teziç hocamızın ifadesiyle tipik “anayasa uygulaması” oluşturmuştur. Oysa bu yasama döneminde TBMM Başkanı Mustafa Şentop tarafından AYM’ye yapılmış olan bireysel başvuru sonucu beklenmeksizin mahkumiyet hükümleri genel kurulda okutularak seçme ve seçilme hakkını korumayı esas alan bu anayasa uygulamasından dönülmüştür. Bu da kuşkusuz anayasal bir soruna yol açmaktadır. Nihai çözümün ise anayasada bu duruma ilişkin bir değişiklik yapmakla sağlanabileceği kanaatindeyim. 4 Özellikle 2017 anayasa değişiklikleriyle birlikte artık kuvvetler ayrılığı anlamını yitirmiş, yürütmenin yasamaya hâkimiyeti bir tek adam iktidarını ortaya çıkarmıştır. 4 Devlet başkanı, hükümet başkanı, başkomutan, iktidar partisinin genel başkanı, yargının üst yönetimini belirleme ve kendisine tamamen bağlı bir basın yayın imparatorluğu. Franko İspanyası’nı betimleyen bu düzenin sanki bugünden pek bir farkı yok. 4 AYM de önüne gelen bu davada HDP’nin ve bu partinin mensubu siyasetçilerin şiddet ve terör olayları konusunda almış oldukları tutumu bir bütün olarak bağlamından koparmadan ele almak durumundadır. 4 Sadece suç şüphesiyle başlatılmış yüzlerce soruşturmanın sadece künyesine atıf yapılarak oluşturulmuş, ölüler için siyasi yasak talep edilen, “milli meselelerde Türkiye Cumhuriyet Devleti yanında yer almamak” gibi siyasi değerlendirmelere yer veren bir iddianamenin hukuki inandırıcılığı zayıftır. 4 Bu rejim, otoriterizmle ilişkilendirilebilir. Bonapartizmin özellikleri hayat bulmuştur. Sürekli bir tehdit hali, “toplumun sürekli kurtarıcısı” rolünün oynanmasını sağlamaktadır. GÖREV GASPI Hukuki inandırıcılığı zayıf n Tüm bu gelişmelerin ışığında sizce HDP yine de kapatılır mı, yoksa Anayasa Mahkemesi’nden “sürpriz” bir karar çıkar mı? Bu biraz da “sürprize” nereden baktığınıza bağlı. Türkiye’deki uygulama, aynı çizgideki siyasi partilerin (HEPDEPHADEPDTP) ya da “Kürt sorununa” temas eden partilerin (TİPSosyalist Parti) kapatılma yaptırımından kurtulamadığını gösteriyor. Ancak hukuken olması gerekeni konuşuyorsak, öncelikle AİHM’nin parti kapatma hakkındaki içtihadına bakmamız gerek. Özellikle AİHM’nin yakın tarihli DTP kararı hukuken olması gerekene ilişkin önemli ipuçları veriyor. n Hatırlayalım... Tıpkı bugün HDP iddianamesinde ileri sürüldüğü gibi “PKK ile bağlantılı olarak anayasaya aykırı eylemlerin odağı” haline geldiği gerekçesiyle DTP hakkında AYM tarafından 2009’da kapatma kararı verilmişti. Bu karara karşı AİHM’ye yapılan bireysel başvuru sonucunda mahkeme, kapatma kararıyla örgütlenme özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermişti. Bu kararın, anayasamız gereği iç hukukumuzun bir parçası olan AİHS gereğince bağlayıcı olduğunu hatırlatmaya bilmem gerek var mı? Biraz teknik olacak ama insan hakları hukukunda bireysel başvuru kararlarının etkisinden bahsederken iki yönlü bir değerlendirme yapılır: Bunlardan birincisi, kararın sübjektif etkisidir. Buna göre, karar öncelikle başvuranlar açısından sonuç doğurur. Bireysel başvuru kararlarının ikinci etkisi ise objektif etki dediğimiz hukuk düzenine etkidir. Bu da en basit ifadeyle bir bireysel başvuru sonucunda alınan kararın benzer durumlardaki paralel hukuki uyuşmazlıkları da etkilemesidir. Bunu söylememin sebebi, DTP’nin kapatılmasının ardından o dönemki anayasa hükümleri gereğince milletvekilliği düşen Ahmet Türk’ün bugünkü davada da hakkında siyasi yasak istenmiş olması. Oysa AİHM daha önce verdiği DTP kararında Ahmet Türk’ün siyasi faaliyet özgürlüğüne benzer sebeplerle yapılan müdahalenin, hak ihlali oluşturduğunu tespit etmişti. Daha geniş açıdan yaklaşırsak, bugün tüm Kıta Avrupası’nda parti kapatma rejimini belirleyen temel ilkeleri olarak AİHM’nin özellikle Refah Partisi ve DTP kararlarına referans verilmekte. Hazine yardımından yoksun bırakabilir n HDP iddianamesine dönersek... Partili yönetici ve milletvekillerinin bazı açıklamalarının delil olarak yer aldığını görüyoruz. Fakat Sırrı Süreyya Önder örneğinde olduğu gibi, bu açıklamaların terör örgütü propagandasından mahkum edilmesini, AYM ifade özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirmişti. Bu durum iddianamede, AİHM ve AYM kararlarının bağlayıcılığının hiçbir suretle dikkate alınmadığını göstermektedir. Ayrıca İspanya ve Türkiye’yi karşılaştıran AİHM, İspanya’nın pek çok özerk böl tada bir kez daha Herri Batasuna ve gesinde, çok sayıda “ayrılıkçı” siya Batasuna’nın kapatılması ile karşılaşsal partinin barış içinde bir arada var tırarak parti kapatmanın İspanyol hulığını sürdürdüğünün altını da çizmiş kukunda öngörülmüş olan tek yaptıtir. Böylece bu konudaki sorunların rım türü olduğu için Sözleşme ile çedemokratik bir tartışma çerçevesinde lişmediğine, DTP’nin ise devlet yarele alınması mümkün olabilmektedir. dımından yoksun bırakma yaptırımıÇoğulculuğun sağlanamadığı ortam nın varlığına rağmen kapatılmasının da parti kapatma yaptırımına Sözleşme’nin ihlaline yol açtığını sapbaşvurulması, bu ilkeletamıştır. Bu saptamadan hareketri savunmayı silahlı örHukuken le HDP için de ara bir formügütlerin tekeline bıgerçek ve lün, yani hazine yardımınrakmak olur ki bu da Sözleşme’nin ruhuna aykısomut delillere dayalı bir iddianame olmaktan uzak olduğunu görüyorum. Henüz sadece suç dan yoksun bırakmanın, ilk aklıma gelen sonuç olduğunu söyleyebilirim. rı düşer. Tüm şüphesiyle başlatılmış yüzlerce n Şimdi nasıl bir sübu sebeplerle, soruşturmanın sadece künyesine reç işleyecek? HDP’nin kapaatıf yapılarak oluşturulmuş, ölüler Henüz dava açma tılma davasında için siyasi yasak talep edilen, “milli aşamasına gelmedik, AYM ya AİHM meselelerde Türkiye Cumhuriyet henüz ara muhakeme içtihadı doğrulDevleti yanında yer almamak” aşamasındayız. Davanın tusunda kapatma istemini reddedecek ya da DTP kararından ayrılmayı hakgibi siyasi değerlendirmelere yer veren bir iddianamenin hukuki inandırıcılığı zayıftır. açılmış olması için AYM tarafından iddianamenin kabul edilmesi gerekiyor. Şu an itibarıyla AYM Başkalı kılacak delillerin varnı, ilk inceleme için bir raportör lığını somut gerekçelerle orgörevlendirdi. Raportörün hazırlayataya koyma koşuluyla kapatma kara cağı rapor üzerine iddianamenin karı verecektir. bulüne karar verilmesi halinde, ilgin Ne gibi bir sonuç bekliyorsunuz? li siyasi partinin yazılı savunması alıAnayasada öngörülen en ağır yap nacak. Ayrıca kapatılması istenen sitırım parti kapatmadır. Ancak temel yasi parti sözlü savunma da yapacak. li kapatma yerine dava konusu fiilGerekli görülmesi halinde ilgililerin lerin ağırlığına göre ilgili siyasi par sözlü açıklamaları dinlenecek ve esas tinin devlet yardımından kısmen ve hakkında bir karar verilecektir. AYM ya tamamen yoksun bırakılmasıGenel Kurulu’nun kapatma kararı vena da karar verilebilmektedir. İHAM, rebilmesi için toplantıya katılan üyeleDTP’nin kapatılması kararını bu nok rin üçte iki oyu gerekecektir. Âkil İnsanlar da risk altında mı? n HDP ne yapabilir? Hukuken HDP’nin önünde iki seçenek olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz: Bunlardan birincisi, kapatma davasının sonucunu beklemek ve bu yargılama sürecinde savunma yapmak. Tabii bunun sonucunda partinin kapatılması, birçok üyesinin siyasi partilere üye olmasının yasaklanması ya da hazine yardımından partinin yoksun bırakılması gibi bir sonuçla karşılaşılabilir. Böyle bir kararla iç hukuk yolları tüketilmiş olacak ve AİHM’ye başvuru yolu açılacaktır. İkinci seçenek ise HDP’nin büyük kongresini toplayarak partinin tüzelkişiliğine kendisinin son vermesidir. Bu durumda parti hakkındaki kapatma davası düşecektir. Aslında 2010 öncesinde farklı bir hukuki durum bulunmaktaydı: Çünkü Siyasi Partiler Kanunu’nun 108’inci maddesine göre, kapatma davası açıldıktan sonra, ilgili parti kapanma kararı vermiş olsa bile açılmış olan kapatma davası devam etmekteydi. Ancak 2010 anayasa değişiklikleriyle yapısı değiştirilen Anayasa Mahkemesi, SPK’nin 108’inci maddesindeki bu hükmü iptal etti. Hemen ardından da bu iptal hükmünü DEHAP kararında uyguladı ve yedi buçuk senenin ardından davanın düşmesine karar verdi. Bu açıdan HDP dava sonuçlanmadan kendisini feshederse yahut başka bir partiye katılma kararı alırsa dava süreci hukuki sonuçlarını doğuramadan sonlanacaktır. n Size göre bu, siyasi bir dava mı, hukuki mi? Kamuoyunda ne yazık ki tüm kapatma davalarının siyasi olduğu yönünde bir algı oluştu. Bu algı, yargıya olan güvenin gün geçtikçe azalmasıyla daha da pekişmektedir. Partili cumhurbaşkanının atadığı Yargıtay Cumhurin Diyelim ki HDP için kapatma kararı çıktı, vekillere üyelik yasağı geldi... O zaman anayasaya göre ara seçim zorunlu mu olur? Hayır, çünkü partinin kapatılmasına sebep olan diğer üyeleri gibi milletvekilleri de kapatma davası sonucunda diğer bir partinin kurucusu, üyesi ya da yöneticisi olamama gibi bir yaptırımla karşılaşacak olsalar bile yine 2010’da yapılan anayasa değişikliği sonrasında artık bu onların milletvekilliklerinin düşmesine yol açmayacaktır. yet Başsavcısı’nın hazırladığı iddianame hakkında, yine büyük çoğunluğu partili cumhurbaşkanı tarafından atanan AYM üyelerince karar verilecek olması da bu bağlamda göz önünde bulundurulmalıdır. Buna karşılık gerçek hukuk devletlerinde kapatma davaları, siyasi sonuçları olsa da belirli bir yargılama usulüne göre yürütülür. Üstelik dava sonucu verilen kararlar, çoğulcu ve özgürlükçü anayasal düzene düşman siyasi partilerin, anayasal yasakları ihlal ettiğine ilişkin açıklayıcı bir tespiti içerirler. Nazi Almanyası ve faşist İtalya örneklerinin yaşattığı acı deneyimler, çoğulcu demokrasinin ancak bağımsız anayasa mahkemeleriyle korunabileceğini açıkça gösterdi. Nitekim yakın geçmişlerinde otoriter ve totaliter deneyimler geçiren Almanya, İtalya, Türkiye, Portekiz, İspanya, Polonya, Çek Cumhuriyeti gibi birçok ülkede bu tür düzenlemeler getirilmiştir. Son olarak parti yasağının koruduğu değerin, mevcut siyasalkamusal düzenin belirli detayları olmayıp bütünüyle siyasi sürecin açıklığı ve özgürlüğü olduğunu belirtmeliyim. Bu nedenle söz konusu olan “devletin korunması” değil, “anayasanın korunması”dır. Parti yasaklamanın bu meşru amaca yönelik olması yeterli değildir. Yasaklama ancak demokratik bir toplumda zorunlu ise haklıdır. Çözüm sürecinde cezai sorumsuzluk tanınmıştı n Belki hukuken bir karşılığı yoktur ama benim yurttaş olarak sorularım var... Mesela, başsavcının iddiası: “HDP, PKK elebaşısı Abdullah Öcalan’ın projesidir, PKK’nin partisidir.” Çözüm sürecinde HDP İmralı ve Kandil arasında mekik diplomasisi yürütmek üzere devreye sokuldu. HDP aynı HDP, kadroları aynı. 2019 yerel seçimleri arifesinde Öcalan, avukatları aracılığıyla İstanbul seçimlerine ilişkin mektubunda “HDP tarafsız kalmalıdır” diyor, mektubu da Anadolu Ajansı yayımlıyor; sonra, kırmızı bültenle aranan Osman Öcalan TRT’ye çıkıp konuşuyor... Aslında bu sorularınızın hukuki karşılığı var. Yine AİHM’nin DTP kararına dönelim: O davada AİHM, DTP yöneticilerinin söylemlerinin bir bütün içerisinde değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiş, örneğin parti liderlerinin devlet ile terör örgütü arasında arabulucu olabileceklerini söyledikleri için Kürt sorununun barışçıl bir biçimde çözülmesini savunduklarının kabul edilebileceğini ifade etmiştir. HDP açısından olaya baktığımızda, bunun çok daha ötesinde partinin ileri gelenlerinin bizatihi devletin yönlendirmesi ile “çözüm süreci kapsamında” silahlı çatışmaların sonlandırılması için PKK elebaşı Öcalan ile görüştüklerini ve bu görüşmelere şimdi parti kapatma davasının delili olarak iddianamede yer verildiğini görüyoruz. İster istemez kapatma davasında bu sürece katılan tüm kamu görevlileri davayla ilgili hale getirilmiştir. Meselenin ikincil bir boyutu ise şöyle açıklanabilir: Çözüm süreci zamanında çıkarılan yasal düzenleme ile bu süreçte görev alan kamu görevlilerine hukuki ve cezai olarak sorumsuzluk tanınmıştı. Şimdiyse bu süreçte rol almak, bizzat AYM tarafından ülkenin bölünmez bütünlüğüne aykırılık ve terör örgütüyle “iltisaklılık” olarak nitelendirilirse ileride bu durum o süreçte yer alan herkesin bir şekilde cezai sorumluluğunun doğmasına yol açabilecektir. n Yani Akil İnsanlar da risk altında mı? İddianamedeki mantıkla bu kişiler de sorumluluk kapsamına sokulabilir. n İstanbul Sözleşmesi’nden de vazgeçildi. Siz ülkedeki mevcut sistemi hangi cümlelerle anlatırsınız? Günümüz Türkiyesi’nde seçim ve parlamento gibi tüm kurumlar, demokratik özgürlükçü ideolojinin gerçekleşmesi için değil, var olan otoritenin kendisini meşrulaştırması için araçsallaştırılmıştır. Anayasa, iktidarı sınırlayan gerçek bir anayasa olmaktan çıkmış, kurumların şeklini bozan otoriter bir anayasacılık anlayışı egemen olmuştur. Kendisini desteklemeyenlerin haklarını, kendi çıkarlarına ve hükmetme arzusuna kurban eden bu sağ popülist yönetim anlayışı, toplumsal kutuplaşmayı da artırmaktadır. TBMM’ce onaylanması uygun bulunan İstanbul Sözleşmesi’nin, anayasanın 90. ve 104. maddelerine aykırı biçimde bir Cumhurbaşkanlığı kararıyla feshedilmesi, bu yönetim anlayışının tipik örneği olmuştur. 2011’de TBMM tarafından oybirliğiyle onaylanması uygun bulunan ve anayasanın 90. maddesi gereği yasaüstü olan bir normun Cumhurbaşkanlığı kararıyla kaldırılması, normlar kademelenmesini altüst etmiştir. Bu kararın dayanağı olarak gösterilen Cumhurbaşkanlığı kararnamesi de anayasanın 104/17. maddesine açıkça aykırıdır. Temel hak ve özgürlüklere ilişkin münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bu konu Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Yine anayasanın açık hükmü gereği Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümlerinin uygulanması gerekir. Özellikle 2017 anayasa değişiklikleriyle birlikte artık kuvvetler ayrılığı anlamını yitirmiş, yürütmenin yasamaya hâkimiyeti bir tek adam iktidarını ortaya çıkarmıştır. Dolayısıyla bu rejim, otoriterizm ile her şekilde ilişkilendirilebilir. Örneklersek: Bonapartizmin özellikleri hayat bulmuştur. Sürekli bir tehdit hali, “toplumun sürekli kurtarıcısı” rolünün oynanmasını sağlamaktadır. Ya da bir nevi Caudillo ortaya çıkmıştır. Devlet başkanı, hükümet başkanı, başkomutan, iktidar partisinin genel başkanı, yargının üst yönetimini belirleme ve kendisine tamamen bağlı bir basın yayın imparatorluğu. Franco İspanyası’nı betimleyen bu düzenin sanki bugünden pek bir farkı yok. Aslında 2007’den itibaren özgürlükçü demokrasiden uzaklaşıp rekabetçi otoriter rejim durağına yanaşıyoruz. Siyasal oyun alanı serbest ve adil değil. Sosyoekonomik açıdan da patronlu bir başkanlık rejimine dönüştük. Bürokrasi dönüştürülmüş, kapsamlı atama ve azletme yetkisiyle liyakatsiz ama sadık bir kamu görevlileri kadrosu oluşturulmuş ve onların baş hamisi olunmuştur. Anayasanın 106. maddesi, cumhurbaşkanına şu an tüm bu yetkiyi vermektedir. AİHM’DE TÜRK VE TUĞLUK ÖRNEĞI n 609 sayfalık iddianamede şu ifade var: “HDP’liler bugüne kadar ısrarla PKK’ya terör örgütü ve elemanlarına da terörist demedi....” Siyaseten de aslında HDP’lilere en çok sorulan soruydu: “PKK’ye neden terör örgütü demiyorsunuz”. Bu bir kapatma nedeni olabilir mi? Bu tartışma aslında DTP’nin kapatılması sürecinde de sıklıkla yapılmıştı. AYM de AİHM’nin Herri Batasuna ve Batasuna/İspanya kararına atıfla, DTP’nin yöneticilerinin PKK’yi terör örgütü olarak nitelendirmemesini, en önemli delillerden biri olarak ortaya koymaktaydı. Ancak AİHM, DTP’nin yapmış olduğu başvuruda, Batasuna kararının aksine tek başına soyut olarak terörü kınamamış olmanın bir siyasi partinin kapatılması için yeterli olmadığını ortaya koymuştur. Buna göre ilgili partinin, somut terör olayları karşısında almış olduğu tutuma bakılmalıdır. Buradan hareketle AİHM, örneğin Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk’ün PKK’yi terör örgütü olarak görmeseler de söylemlerinin bütününde şiddeti reddeden bir tavır almış olduklarını belirtmiştir. Dolayısıyla AYM de önüne gelen bu davada HDP’nin ve bu partinin mensubu siyasetçilerin şiddet ve terör olayları konusunda almış oldukları tutumu bir bütün olarak bağlamından koparmadan ele almak durumundadır.