Katalog

i ğ e n r e D a m 20 EKİM 2021 ÇARŞAMBA KÜLTÜR 13 Tamer Levent ile Balkan Panorama Film Festivali’nde Balkan ülkeleri ile yaptığı paydaşlık ve sanat üzerine sohbet ettik ‘Lüthiye’lerin Sanat insan tarihi gizemi ani tarihi filmler vardır: Gaz lam- bası altında önlüklü bir usta kendi Hgizli odasında sırrını kimseye söy- lemediği kemanlarını yapmaktadır. Ve beyninin bizzat öykü orada başlar. İşte bu yazıyı hazır- larken Ecevit Tunalı’nın anlattıkları bana o atmosferi yaşattı. KONUK Kemanın kökeni, Asya’da “rebec” YAZAR adıyla bilinen çalgıya dayanıyor. Orta- çağda ise yayla çalınan her çalgı “vi- EMEL olin” adını almış. 16. yüzyılda, sopra- SEÇEN no ses rengiyle Fransız yapımı, dört tel- kendisidir li küçük keman ortaya çıkmış, 17. yüzyıl- da keman ustası ailelerin imzalarıyla tüm evlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalı- ve çalışma disiplinimizin bilinmesi konusun- Avrupa’ya yayılmış ve 1520’den başla- şanları Vakfı ‘TOBAV’ ile Tiyatro Oyun- da kendi çalışmalarımızı yaparak bir siyasetçi- yarak Milano’daki ünlü yapımcılarla bu- Dcuları Meslek Birliği ‘TOMEB’ kurucusu den daha çok şey bilme olanağına sahiptik, bi- günkü şekline ulaşmış. Bilinen ilk usta- ve ilk genel başkanı; uluslararası ve yerel üni- zimle işbirliği yapılmalıydı. Bir STK’nin san- lardan bazıları, Brescia’dan yetişmiştir, Gasparo da Salò gibi. Ünlü keman aile- versitelerde hocalık yapan, oyuncu, yönetmen, ki devlete karşıymış gibi yorumlanması, devle- lerinin başında gelen Amati ailesi, An- oyun yazarı, Tamer Levent ile Balkan Panora- te tamamen yardımcı olmak düşüncesinin, ma- tonio Amati (1555-1640 ?), Girolamo ma Film Festivali’nde Balkan ülkeleri ile yaptı- kam, kariyer derdi olmayan “gönüllülük” siste- Amati (1556-1630) ve Girolamo’nun oğ- Tamer ğı paydaşlık ve sanat üzerine sohbet ettik. mini onaylaması gerekirdi. Bugün evrensel hu- lu Nicola’dan (1596-1684) oluşur. Hat- Levent n Devlet Tiyatroları dışında uzun so- kuk alanında bir yasa hâlâ oluştu- ta büyük usta Antonio Stradivari’nin luklu TOBAV VAKFI projeniz nasıl rulamadı. 1970’te çıkan 657 (1644-1737) de Nicola’nın öğrencisi ol- doğdu? sayılı kanunla, Devlet Ope- duğu sanılmaktadır. Stradivari, yaşa- Devlet Tiyatroları, toplam- ra ve Balesi geçici olarak mı boyunca 1000 kadar keman yapmış, Sanatçı diye bir meslek 1700’den sonra yaptığı kemanlar “altın da 16 ili kapsayan ödenekli bağlandı. Çünkü döne- n Yurtiçinde çağ” ürünü olarak değerlenmiştir. Stra- olmadığını düşünüyorum. Sanat tiyatrolar içinde en büyü- min hükümeti de ko- ve yurtdışında “yaratı- tivarius etiketi taşıyan kemanların pa- cı oyunculuk” dersleri veren bir ğü ve tiyatronun tarihin- nuya vakıf değildi, düşüncesinin dürtüsünü duyup ha biçilmeyen özelliği, ağacın seçimi, eğitmen ve sanatçı olarak yeni pro- de, bakan kararı ile ilk ve mühendislik mes- bunları gerçekleştirebilen meslek verniklenip cilalanma tekniği ve çalgı- jeleriniz neler? son olarak, seçimle ge- leği üzerinden geçi- nın her parçasında olağanüstü bir titizlik- sahipleri demek istiyorum. Memur Dram değil durum temelinden yola çıkarak, nel müdür oldum. Bu sü- ci özlük hakkı çalış- le çalışılmasıdır. Ondan sonra gelen usta Ankara’da deneme sahnesini kurdum. Rahmet- gibi, üstelik meslek tanımları reç aslında 90’lı yıllar- ması yapıldı. Düzen- ise Giuseppe Guarneri “del Gesù”dur. li Prof. Dr. İnci San desteği ile üniversitede gö- (1698-1744) Bu kemanların ses hacmi ve olmadan, devlet bize destek versin da başlayan TOBAV ça- li maaş, kadro ve 65 nüllü ders verdik. Muammer Sun hocamızın da- tınıları yüzyıllar boyunca gizemli bir özel- lıştaylarımız ile başlar. nışmanlığında, ilkokullarda, drama eğitime girdi. yaş emeklilik güzel demenin ortalığı karıştırdığını lik olarak saklı kalmıştır. İnci Hocamızla “Çağdaş Drama Derneği”ni kur- Türkiye’de ödenekli ti- ama 5846 sayılı Fikri düşünüyorum. Bu şekilde çözüm duk ve hiçbiri kişisel çıkar olmadan gönüllü- yatrolar ve şehir tiyatro- Mülkiyet Kanunu ile New York’ta ünlenen olmaz, sorunları halı altına lük esası ile gerçekleşen projeler sağladık. larının da İçişleri Bakanlığı çelişiyor. Şu an Türkiye’de yaygın ve titizlikle ça- Türk lüthiye süpürmektir. önermesi ve 5441 sayılı Dev- n Yönettiğiniz oyunlar lışan bir okul niteliğindedir. Bunlar Keman ve bütün yaylı çalgıların yapım- let Tiyatroları Kanunu üzerin- KKTC başta olmak üzere toplumsal yaşamın gelişmesi- cısına luthier (lüthiye) deniyor. den kuruldu. Bu vesile ile dev- Kanada, İran, Rusya, Güney ne çabadır. Bugün bizim de New York’ta yaşayan let tiyatrolarında yapılacak kanu- Kore ve Almanya gibi pek çok dünya çapında bir lüthiyemiz var: Ecevit ni bir değişiklik, özlük hakları gibi hu- ülkede sahnelendi. Türk tiyatrosu BEN ASKERLİĞİN Tunalı. Hem yaylı çalgılar doktoru hem kuki çalışmalar şehir tiyatrolarını içine ala- bugün nasıl karşılanıyor? de yapımcısı. O da keman, viyola ve çel- cak şekildedir. Devlet tiyatroları içinde “oyun- Devlet tiyatrosunda sahneye koyduğum bir lo gibi bütün yaylı sazları eskilerin çizdiği SANATINI SEVERİM culuk mesleğinin” özlük haklarının tanımları oyun, uluslararası festivallerden davet alıyor. yolda yaratarak kullanıma sunuyor. 1956’da Romanya’da Turnu Severin’de yapılmamıştır ve böyle olması, elbette özel ti- Dünyanın 170 ülkesinde çalışma yaptım, AB ül- doğmuş. 1968’de ailesiyle İstanbul’a göç n 1994 yılında “SANATA EVET” projesini ortaya koy- yatroları da kapsamakta. Tanım doğru yapıl- kelerinin birbirleri arasındaki sanatsal faaliyet- etmiş. Orta ve liseden sonra Türk Müziği dunuz. Sanat yeterince anlaşılıyor mu? Bugün sahne- mış olsaydı, tümünü kapsayan önemli bir ör- leri yakından gördüğümde, hayranlık duydum. Devlet Konservatuvarı’na girmiş ve 1982’de siz, enstrümansız sanatçılar yedek kulübede bekleti- nek oluşmuş olacaktı. Burada devlet tiyatrola- Türkiye’de de bunu sağlamak için çalıştım, uy- mezun olmuş. Derken enstrüman yapım- lir gibi yaşıyor. Sanat, Türkiye’de nereye evrilir? rı öncüdür, yıllardır da TOBAV başkanlığımda gulamada ise maalesef sanki kendi kişisel kari- cılığını merak edip o bölümde de oku - Sanata evet diyerek, hâlâ öğreneceğim çok şey bunun üzerinde çalışmalarımızı değerli sanat- yeriniz için yapıyorsunuz gibi bir algı çıkıyor. muş; 1984’te mezuniyet tezi olarak bir yay- olacağını düşünüyorum. Oyunlara kattıklarım da yine lı sazlar kuvartetini oluşturan çalgıları yap- çılarla sürdürdük; Başar Sabuncu, Candan Sa- n Yönettiğiniz “Uyandığımda Sesim Yok- öğrendiklerimle gerçekleşiyor. Sanatçı diye bir mes- mış. “Buradaki keman yapım atölyesinde buncu, Cüneyt Türel ile başkanlığını Mehmet tu” adlı eser, Arnavutluk’ta Skampa Ulusla- lek olmadığını düşünüyorum, maalesef durup durup çok şey öğrendim. Kimi ud yapıyordu, ki- Akan’ın yaptığı TİSAN olarak bir meslek birli- rarası Tiyatro Festivali’ne katıldı. Litvanya ve sanatçılarımız diyoruz. Sanat düşüncesinin dürtüsünü mi kemençe. Onların arasına katıldım, iz- duyup bunları gerçekleştirebilecek meslek sahipleri ği kurmuştuk. Türkiye’de bu çalışmalar sanat Kosova’dan teklif aldınız. Süreç nasıl gelişti? ledim. Arada kısa dönem askerlik yaptım, demek istiyorum. Oyuncu, yönetmen, müzisyen, obu- ve gelişim üzerine, önemli ve de ilk çalışmalar- İnsan beyninin bir yansıması olarak sanat, dönünce, 1985’te okulu bitirdim ve o bö- acılar, kemancılar, kolistler, solistler, konser sanatçıla- dı ama 12 Eylül geldiğinde, maalesef durdurul- insan beyninin bizzat kendisidir. Buna gö- lüme öğretim üyesi oldum. Sonra İDSO’da rı, hikâye, roman yazarı vs. olan herkesin meslek adla- du. TOBAV, askerden geldikten sonra kurul- re bir disiplinsel sistemler oluşturulması ge- viyola üyesi ve lüthiye olarak kadromu al- rı ile anılması gerektiğini düşünüyorum. Bu meslekle- du. Alanın kurumsal kimliğini korumak ve gö- rektiğini düşünüyorum. “Uyandığımda Sesim dım ve kemancı olan eşim İffet Güneş ile ri yapan insanların kendi mesleklerinin değerine ina- evlendim. Bir de kızımız oldu” diyerek ya- nüllülük esası ile çalışmak bile siyasi yönetici- Yoktu”yla, salgın öncesi 15 temsil yapabil- nıp misyon edinerek yapabilecekleri çok şey var. Ama şamöyküsünü anlatıyor: ler tarafından siyasete rakip bir çalışma yapı- dik ve tekrar başladık, büyük ilgi gördü. İlki memur gibi, üstelik meslek tanımları olmadan, devlet “Bu arada keman yapımı dergilerine abo- yormuşuz gibi yorumlandı. Aslında bizler, dün- Arnavutluk, Elbasan’da Scamba, çok nitelik- bize destek versin demenin ortalığı karıştırdığını düşü- ne olmuştum. Sonra Cremona’ya gittim. Ni- yanın tüm gelişmiş ülkelerinde olduğu gibi sis- li uluslarararası tiyatro festivali kapsamında nüyorum. Bu şekilde çözüm olmaz, tanımlar olmadan, ce tarihi çalgı ustasının doğduğu yer! Ora- temi, ülkemizde sanatçı olarak yapmak istedik. gerçekleşti. İşlerimin yoğunluğundan gideme- net açıklama olmadan olmuyor. 1970’te geçici 657’ye da çok şey öğrendim. Halen M.S.Ü. Dev- Dönemin kültür bakanı, “Siz, bize akıl mı veri- dim ama oyuncularımız sundular. Çok güzel bağlamak gibi sorunu halının altına süpürmekten öte- let Konservatuvarı’nda öğretim görevlisi ye gitmiyor. Sanata evet, işte bunları anlatıyor. yorsunuz?” demişti. Bizler, kendi mesleğimiz geri dönüşler oldu. Bu da mutluluk verici. olarak yaylı çalgılar dersleri veriyorum ve New York’taki atölyemde yaylı çalgılar ya- pımcılığını sürdürüyorum. 17. - 18. yüzyılda yapılan ünlü Amati veya Stradivarus’lar modern eser çalma- ya zayıf kalmışlardı. Bugünün kemanla- Bakırköylüler sonunda tiyatrosuna kavuştu rı bu orijinal çalgıların örneği üstünde bir nevi (illüzyon) düzenleme yapılmış çalgı- lardır. Benim kemanlarım da bu yönüy- akırköy Belediye Tiyatroları, 2021-2022 sezonu- Lingren’ın yazdığı, Lars-Erik Brossner ve Tomas von le ilgi görüyor. Geçen hafta virtüöz bir Bnu açtı. BBS, kaybettiğimiz büyük usta Ferhan Brömssen’in uyarladığı, rejisini Ercan Koçak’ın yaptı- kemancı benim New York’taki atölyeme Şensoy’un yazdığı “İstanbul’u Satıyorum” adlı oyun- ğı “Küçükbey’in Öyküsü” izlenebilecek. geldi ve oradaki hazır kemanlarımın hep- la, 15 Ekim’de seyircisiyle buluştu. Bakırköy Belediye Tiyatroları’nda geçen sezon sini satın alıp gitti. Hayret ettim. Orhan Kemal Aydın’ın rejisiyle sahnelenen Covid-19’dan kaybettiğimiz Ali Cem Köroğlu anısı- “İstanbul’u Satıyorum” oyununun yanı sıra Ceren na düzenlenen Maskesiz-19 adlı projenin de sah- Her şey ağaçtan başlıyor Ercan’ın yazdığı, Yelda Baskın’ın rejisiyle sahnelenen neleme aşamasına yaklaşan tiyatroda gereken Ağaç plantasyonunun coğrafi yeri çok “Seni Seviyorum Türkiye”, Ferdinand von Schirach’ın tüm önlemler alındı. Sahne girişinde seyircilerden önemli: Balkanlar, Transilvanya İtalyan Alp- yazdığı, Nurkan Erpulat’ın rejisiyle sahnelenen “Te- fotoğraflı kimlik ile en az iki doz yapılmış aşı kartı, leri’ndeki ağaçlar. Yaşı ve yılı uygun ağaç rör” oyunları da tekrar seyirciyle buluşacak. aşı olmayanların ise 48 saat içinde yapılmış PCR yıl halkalarıyla tespit edilir. Eski ustalar ak- Her sezon olduğu gibi çocuk seyircisini de unut- testi belgesi ibraz etmeleri istenecek. Tüm oyun- çaağaç (kelebek ağacı) ile çam ağacını bir- mayan Bakırköy Belediye Tiyatroları’nda Barbro lar, oyun süresince maskeli olarak izlenecek. leştirmiş, sesin çıktığı deliklerde kullanmış- lar. Ağaçları kesildikten sonra uzun yıllar kurutmuşlar. Biz de onların geleneğini sür- dürüyoruz. Yeni kesilmiş bir ağaç kullan- Perihan Savaş, Erendiz mayız. En az 8-10 yıl kapalı ortamda bek- 8 bin yıl öncesine ait balık figürü bulundu letiriz. Bu arada hasta kemanları da resto- Atasü ve Gani Müjde’ye re etmek uzmanlığımızın ayrı bir yönü. Te- eşilova ve Yassıtepe hö- re deniz dığı, aletin balık pulu temizliğinde kul- davi esnasında çalgımıza yüz yaşında bir Yyüklerindeki kazı çalış- ürünleri- lanıldığı belirtildi. Kazı Başkanı Doç. onur ödülü... maske yapıyoruz. malarınde, kent 8 bin 500 ni tüket- Dr. Zafer Derin, “Balığı temsil eden ke- Artık konservatuvarlarda lüthiyelik eğitimi- yıl öncesine tarihlenirken, tiği, yine mikten bir alet. Üzerinde yoğun kulla- Ankara Film Festivali, 4 Kasım akşamı miz var ve böylece birçok genç lüthiye ye- 32.CerModern’de düzenlenecek açılış tö - üst üste kurulan 9 köy gün bu kazı- nımdan dolayı çizikler var. Balığın pul- tişiyor. Usta ve çırak, birebir ilişki içindeler. yüzüne çıkarıldı. Ayrıca ka- lardan larına ve kuyruğuna kadar çeşitli de- reni ile başlayacak. Festivalin açılış töreninde Bu meslekte, yapımcılar arasında dün- onur ödülleri sahipleri sahiplerine verilecek. zılarda binlerce yıl öncesi- anlaşıldı. tayların işlendiği ilginç bir alet. Ba- ya çapında yarışmalar da var. Ama be- ne ait çipura, denizkestanesi, istiridye Bu yılki kazılarda, dikkat çeken bir bu- tı Anadolu’da, Ege Bölgesi’nde buna Ankara Film Festivali’nin onur ödülleri Pe- nim ilgimi çekmiyor. Eğer sizin yarattığı- rihan Savaş, ve midye gibi birçok kalıntıya da ula- luntu daha ortaya çıkarıldı. 8 bin yıllık benzer bir örneği görmedik. 8 bin yıl nız keman usta ellerde çalınıyorsa, zaten şıldı. İlk İzmirlilerin de bugünün kent buluntunun 15 santim boyundaki ke- öncesindeki ilk Egelilere ve İzmirlilere Erendiz Ata- o yarışmayı kazanmışsınızdır.” sü ve Gani sakinleri gibi başta midye olmak üze- mikten ve balık figürü şeklinde yapıl- ait günlük bir alet” dedi. Müjde’ye veri- lecek. Festival yö- yetle evinin kapılarını açtığı misafir- netmeni İn- leri sevgilerini paylaşmak konusunda ci Demirkol, İBBŞT’de iki yeni oyun Opal kadar istekli değildirler. yaptığı açıklamada, “Bu yıl Aziz Nesin Emek Yeni oyun “Hayat Der Gülümse- Ödülü’nü, sinemada 50. yılını geride bırakan, rim” ise yine bugün ve 23 Ekim’de stanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir de, çöp toplayarak yaşayan, çevresindeki beyazperdede eşsiz kadın karakterleri ustalıkla saat 20.30’da Üsküdar Musahipzade Ce- İTiyatroları’nda bu hafta; John Patrick’in her şeye sonsuz bir sevgi ve şefkatle bağ- canlandıran oyuncu Perihan Savaş’a; ‘Sanat Çı- lal Sahnesi’nde sahnelenecek. Oyunda yazdığı, Ahmet Levendoğlu ve Hasan lı Opal’in kendi halindeki yaşamı üç davet- narı Ödülü’nü feminist yazar, akademisyen ve Sema Keçik ve Serkan Bacak rol alıyor. Levendoğlu’nun çevirdiği, Naşit Özcan’ın siz misafirin gelişi ile umulmadık şekilde edebiyat eleştirmeni, kadınlar için çok önem- Yıllarca olağanüstü kadın karakterlere yönettiği “Tatlı Kaçık” bugün ve 23 Ekim’de değişir. Sol, Gloria ve Brad kendi hesap- li ve değerli bir yere sahip Erendiz Atasü’ye; hayat vermiş bir oyuncu, AVM yapılmak saat 20.30’da Harbiye Muhsin Ertuğrul larının peşinde Opal’in huzur dolu yaşamı- ‘Kitle İletişim Ödülü’nü ise Türkiye mizahında üzere yıkılacak bir sahneye veda eder. Sahnesi’nde sahnelenecek. Oyunda, Ay- na giriverirler. Kendi kendine yetmeyi be- önemli bir yerde duran, karikatürist, yönetmen Anlatılmaya değer bulunmayan farklı sı- şe Kökçü, Çağlar Polat, Eylül Soğukçay, İb- cerse de yalnızlıktan mustarip Opal, onları ve senarist Gani Müjde’ye vermekten büyük nıflardan kadınların sıcak ve aşina hayat rahim Can, Mehmet Soner Dinç, Mert Ay- hayatına almak konusunda en ufak bir te- mutluluk duyuyoruz” dedi. hikâyeleri, ilk kez aktarılır. kul rol alıyor. Mr. Tanner ile paylaştığı evin- reddüt bile duymaz ancak sonsuz bir iyi ni- a r D ş a d ğ a Ç