Katalog

ÇILDIR GÖLÜ’NDE DRIFT Van Gölü’nden sonra 124 kilometrekarelik alanıyla Doğu Anadolu Bölgesi’nin ikinci büyük gölü olan, Kars ve Ardahan sınırlarında yer alan Çıldır Gölü’nün yüzeyi geçen günlerde buzla kaplandı. Buz kalınlığının 20 santimetreyi aştığı göle gelen Oğuzcan Özcan, aracıyla gölün üzerinde drift attı. l DHA 4 OCAK 2021 PAZARTESİ Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır. Geleceğin teknolojileri SIRBISTAN’DA BIRINCI OLDU Alkışlar Nehir için Yaşar Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Müzik Akademisi Piyano Bölümü Öğrencisi Nehir Özzengin, Sırbistan’da düzenlenen Uluslararası Sanja Pavlovic Piyano Yarışması’nda birincilik ödülünün sahibi oldu. 15 yaşındaki başarılı genç, son katıldığı 5 yarışmadan da 1’incilik ödülünü kazandı. Müziğe 4.5 yaşında başlayan Nehir Özzengin, aralıksız sürdürdüğü eğitimlerle ulusal ve uluslararası olmak üzere 12 müzik ödülü kazandı. Son 1 yıldır beste de yapmaya başladığını belirten genç piyanist “Piyano, salgın günlerinde en büyük destekçim oldu” dedi. Daha önce de Lüksemburg’da düzenlenen Uluslararası Artistes En Herbe Müzik Beste Yarışması’nda, İtalya’da düzenlenen Uluslararası Cortemilia Piyano Yarışması ile Uluslararası Nicola Di Stefano Piyano Yarışması’nda ve Türkiye’de düzenlenen 26. Halıcı Ulusal Beste Yarışması’nda da birincilik ödüllerinin sahibi olan Özzengin, “Müziğe olan büyük tutkum hep devam edecek” diyor. l İZMİR / Cumhuriyet ÜNLÜ ISIMLER, VARLIK FONU’NA AKTARILAN 75 MILYON LIRALIK IKRAMIYE IÇIN ÇAĞRI YAPTI SMA’lı çocuklar için kampanya Milli Piyango’nun yılbaşı çekili cek, Mersin Büyükşehir Beledişinde büyük ikramiyenin isa ye Başkanı Vahap Seçer, Sabanbet ettiği ancak satılmayan üç cı Üniversitesi Finans Kürsü Başçeyrek biletin 75 milyon liralık ik kanı Prof. Dr. Özgür Demirtaş, Fıramiye tutarının Türkiye Varlık rat Tanış, İlker Ayrık, Cem Yılmaz, Fonu’na aktarılmasının ardından İlkay Akkaya, Hayko Cepkin, Hasiyasetçiler ve sanatçılar sosyal run Tekin, Gökhan Özoğuz...” medyada kampanya başlattı. Belediye başkanlarının da destek verKoca: Kirli kampanya diği çağrıda paranın SMA hastası Sağlık Bakanı Fahrettin Koçocuklar için kullanılması istendi. ca ise kampanyayı “kirli kamKampanyaya destek veren isimler panya” olarak nitelendirdi. Koca, den bazıları şöyle: “İYİ Parti Genel “İlaç şirketlerinin amacına hizmet Başkanı Meral Akşener, İstanbul eden bir organizasyonla karşı Büyükşehir Belediye Başkanı Ek karşıyayız. Devletimizi aciz gösrem İmamoğlu, Ankara Büyükşehir termeye çalışan bu kampanyaBelediye Başkanı Mansur Yavaş, ya alet olmayacağız. İlaç şirketİzmir Büyükşehir Belediye Başka lerinin baskısı ile çocuklarımızın nı Tunç Soyer, Antalya Büyükşe kobay olarak kullanılmasına izin hir Belediye Başkanı Muhittin Bö vermeyeceğiz” dedi. Scientific American ve Dünya Ekonomik Forumu işbirliği ile oluşturulan seçici grup, 75’ten fazla aday teknoloji arasından bir seçim yaptı. İşte 2020’de en iyi gelişim gösteren ve geleceğe ışık tutacak 10 teknoloji. Derleyen: BATUHAN SARICAN (batusarican@gmail.com) 1 Mikroiğneler 2 Güneş enerjili kimya Mikroiğneler, ağrısız enjeksiyon ve kan alımlarını mümkün kılabilir. Buna bağlı olarak da tıbbi laboratuvarlara daha az gitmeyi sağlar, sağlık hizmetlerini daha erişilebilir hale getirebilir. Zar zor görülebilen bu iğneler, ağrısız enjeksiyon ve kan testi çağını başlatmaya hazır. Yaklaşık bir kâğıt yaprağının derinliği diyebileceğimiz 50 ila 2000 mikron uzunluğunda, yaklaşık insan saçı genişliği denebilecek 1 ila 100 mikron genişliğindeler. 2020’de araştırmacılar, sedef hastalığı, siğil ve belirli kanser türleri gibi cilt rahatsızlıklarını tedavi etmek için bu tekniği kullanmaya başladı bile. İğneler biyosensörlere bağlanırsa dakikalar içinde sağlık veya hastalık durumunu gösteren biyolojik belirteçleri de doğrudan ölçebiliyorlar. Yeni bir yaklaşıma göre, karbondioksit atığını gerekli kimyasallara dönüştürmek için güneş ışığını kullanmak mümkün. Bu yaklaşım emisyonları iki şekilde azaltma potansiyeline sahip: İstenmeyen gazı hammadde olarak kullanmak ve üretim için gerekli enerji kaynağı olarak fosil yakıt yerine güneş ışığını kullanmak. Araştırmacılar, karbondioksitteki karbon ve oksijen arasındaki dirençli çift bağı kıran fotokatalizörler geliştirdi. Kaliforniya’dan Almanya’ya kadar birçok enstitü bu teknoloji üzerine çalışıyor. Karbondioksidin kimyasallara dönüştürülmesinde meydana gelen gelişmeler, önümüzdeki yıllarda özel şirketler tarafından ticarileştirilecek ve daha da geliştirilecek. 3 Sanal hastalar Tıpta devrimin adı, sanal hastalar olabilir. Bazı yeni algoritmalar, bilgisayarların bir hastalığı eşi görülmemiş bir doğrulukla teşhis etmesini sağlayarak bilgisayarların yakında doktorların yerini alacağı tahminlerini yeniliyor. Peki, ya bilgisayarlar da hastaların yerini alabilseydi? Örneğin, bir koronavirüs aşısı denemesinin bazı aşamalarında sanal insanlar, gerçek insanların yerini alabilseydi, önleyici bir aracın geliştirilmesini hızlandırabilir ve pandemiyi yavaşlatabilirdi. Benzer şekilde, işe yaraması muhtemel olmayan potansiyel aşılar da erken tespit edilebilir, bu da deneme maliyetlerini düşürür ve zayıf aşı adaylarını yaşayan gönüllüler üzerinde test etmeye gerek kalmazdı. 4 Uzamsal bilgi işlem Yalnız yaşayan ve tekerlekli sandalye kullanan Martha adında birini düşünün. Evindeki tüm nesneler dijital olarak kataloglanmıştır. Martha yatak odasından mutfağa geçerken ışıklar açılır. Kedisi önünden geçerse sandalye yavaşlar. Mutfağa ulaştığında buzdolabına ve ocağa erişimini kolaylaştırmak için masa hareket eder, ardından yemek yemeye hazır olduğunda masa yeniden döner. Martha yanlış bir hareket sonucu yatağa girerken düşecek olursa mobilyası onu korumak için yer değiştirir ve ailesine bir uyarı iletilir. Uzamsal bilgi işlem Bu senaryonun merkezinde yer alıyor. Microsoft ve Amazon dahil olmak üzere büyük şirketler, bu teknolojiye yoğun bir şekilde yatırım yapıyor. 5 Dijital Tıp 6 Elektrikli Havacılık Doktorunuzun bir sonraki reçetesi bir mobil aplikasyon sayesinde olabilir mi? Kullanımda olan veya geliştirilmekte olan bir dizi aplikasyon artık zihinsel ve fiziksel bozuklukları özerk olarak algılayabiliyor veya izleyebiliyor. Dijital ilaçlar olarak bilinen yazılımlar, hem geleneksel tıbbi bakımı geliştirebilir hem de sağlık hizmetlerine erişim sınırlı olduğunda hastaları destekleyebilir. Bu tespit veya “dijital fenotipleme” yardımcıları, yakın zamanda bir doktorun yerini almayacak tabii ama takip edilmesi gereken endişelerin göz önünde bulundurulmasına yardımcı olabilir. Dijital tıppın uygulayıcısı olan tespit yardımcıları ayrıca mikrobiyoelektronik cihazlar adı verilen yutulabilir, sensör taşıyan haplar şeklinde de olabiliyor. Hava yolculuğunun karbondan arındırılmasına olanak sağlamak için büyük bir adım niteliğindeki elektrikli havacılık, düşündüğümüzden daha yakın bir gelecekte mümkün olabilir. Bu çok önemli. Çünkü 2019’da hava yolculuğu, küresel karbon emisyonlarının yüzde 2.5’ini oluşturuyordu. COVID19 nedeniyle uçuşlar azalsa da halen önemli kesintilere ihtiyaç var. Elektrikli uçaklar, gereken dönüşüm ölçeğini sağlayabilir ve bugün birçok şirket bunları geliştirmek için yarışıyor. Elektrikli itiş motorları yalnızca doğrudan karbon emisyonlarını ortadan kaldırmakla kalmıyor, aynı zamanda yakıt maliyetlerini de yüzde 90, bakım maliyetlerini yüzde 50 ve gürültüyü yaklaşık yüzde 70’e kadar azaltıyor. İstanbul’a su sağlayan Trakya’daki barajlar da kurudu. Doluluk oranı kritik seviyede Sonbahar ve kış aylarının yağışsız geçmesi nedeniyle İstanbul barajlarındaki doluluk oranı kritik seviyede. İSKİ verilerine göre önceki gün yüzde 20.02 olan doluluk oranı dün 19.91’e indi. Yani İstanbul’un içme suyu kaynaklarının yüzde 80’i boş durumda. İstanbul’un en kritik barajlarından biri de Sazlıdere. Sazlıdere Barajı’nın çekilen sularından sonra ortaya çatlak topraklar, ağaç gövdeleri çıktı. Kuşların da susuz kalan barajda yiyecek aradıkları görüldü. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Meteoroloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros, önümüzdeki hafta gelecek olan 2 yeni yağışlı hava dalgasına dikkat çekti. Prof. Toros, “2020 yılı boyunca aralık harici önceki aylara baktığımız zaman 477 milyon metreküp suyun İstanbul dışından geldiğini görüyoruz” dedi. Edirne’nin Keşan ilçesinde, şehrin su ihtiyacının büyük bölümü karşılayan Kadıköy Barajı’nda yüzde 8 doluluk kaldı. Yağışın olmaması ile birlikte gitgide azalan barajdaki suyun en fazla 12 ay daha şehrin ihtiyacını karşılaması öngörülürken, yetkililer Keşanlıları su tasarrufuna çağırdı. l DHA Sular çekilince köprü ortaya çıktı Tekirdağ’a bağlı Şarköy ilçesinde gölet suları altında kalan 3 kemerli tarihi taş köprü, kuraklık nedeniyle sular çekilince ortaya çıktı. 1800’lü yılların ortalarına tarihlendirilen, genişliği 1.5 metre, uzunluğu 100 metre olan taş köprünün 2 kemerinin taş ve çakıllarla dolduğu görüldü. l AA Elazığ’da deprem 4.2 Elazığ’ın Sivrice ilçesi ve çevresinde hissedilen AFAD verilerine göre saat 17.17’de 4.2 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem uzmanı Prof. Dr. Naci Görür, aralık ayının sonunda gerçekleşen 5.3 büyüklüğündeki deprem gibi, bu depremin de Ocak 2020’de gerçekleşen şiddetli Elazığ depreminin artçı halkası olduğunu belirterek “Endişe yok” dedi. 7 Düşük Karbonlu Çimento 8 Kuantum Sensörleri İklim değişikliğiyle mücadeleye yardımcı olabilecek başka bir teknoloji ise düşük karbonlu çimento. En yaygın olarak kullanılan insan yapımı malzeme olan beton, dünyamızı şekillendiriyor. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’a göre, hayatın temel bileşenlerinden biri olan çimentonun üretimi, insan tarafından üretilen karbondioksitin azımsanmayacak bir miktarını açığa çıkarıyor; küresel toplamın yüzde 8’i kadar! Yani çimento üretimi bir ülke olsaydı, Çin ve ABD’den sonra üçüncü en büyük sera gazı salan ülke olurdu. Şu anda her yıl dört milyar ton çimento üretiliyor, ancak artan kentleşme nedeniyle bu rakamın yakın zamanda beşe katlanması bekleniyor. Otonom araçlar düşünün ki köşeleri görsün ona göre yanıt versin; atom altı dünyanın özelliklerine dayalı yüksek hassasiyetli teknolojiler yakında... “Görebilen” otonom araçlar, su altı navigasyon sistemleri, volkanik aktivite ve depremler için erken uyarı sistemleri ve bir kişinin beyin aktivitesini izleyen taşınabilir tarayıcılar, kuantum sensörler sayesinde mümkün. Kuantum sensörleri, maddenin kuantum doğasından yararlanarak, örneğin farklı enerji durumlarındaki elektronlar arasındaki farkı, temel birim olarak kullanarak aşırı hassasiyet düzeylerine ulaşıyor. Yani kuantum sensörler bütün yanılmaları ortadan kaldırmaya geliyor. 9 Yeşil Hidrojen 10 Tüm Genom Sentezi Bildiğimiz hidrojen yandığında, tek yan ürünü su. Bu nedenle de hidrojen, onlarca yıldır çekici bir sıfır karbonlu enerji kaynağı oldu. Yine de fosil yakıtların buhara maruz kaldığı geleneksel hidrojen üretme süreci, sıfır karbonlu değil. Bu şekilde üretilen hidrojene gri hidrojen deniyor; CO2 yakalanıyor ve tutuluyorsa buna mavi hidrojen deniyor. Yeşil hidrojen ise farklı. Makinelerin başka hiçbir yan ürün olmadan suyu hidrojen ve oksijene böldüğü elektroliz yoluyla üretiliyor. Tarihsel olarak, elektroliz o kadar çok elektrik gerektiriyordu ki bu şekilde hidrojen üretmek pek mantıklı değildi. Durum değişiyor. Yeşil hidrojen, yenilenebilir enerjide büyük bir boşluğu dolduracak gibi görünüyor. Sentetik biyolojide büyük ilerleme olarak nitelendirilen tüm genom sentezi, hücre mühendisliğini dönüştürecek. COVID19 salgınının başlarında, Çin’deki bilim insanları virüsün genetik dizisini, genetik veritabanlarına yüklemişti. İsviçreli bir grup daha sonra tüm genomu sentezledi ve virüsü üretti; esas olarak virüsü fiziksel numuneleri beklemek zorunda kalmadan çalışmak için laboratuvarlarında yarattılar. Bu hız, tüm genom baskısının tıbbı ve diğer çabaları nasıl ilerlettiğinin bir örneğiydi. Tüm genom sentezi, sentetik biyolojinin hızla büyüyen bir uzantısı. Araştırmacılar, ürettikleri ve bir mikrop içine yerleştirdikleri genetik dizileri tasarlamak için bir yazılım kullanıyor. Böylece mikrobu istenen işi yapacak şekilde yeniden programlıyorlar, tıpkı yeni bir ilaç üretmek gibi. 10 AVRUPA’NIN EN AKILLI 10 ŞEHRİ MADDEDE 1) Londra LONDRA LYON DİJITAL 2) Helsinki 3) Barselona KÜLTÜR 4) Viyana 5) Amsterdam TANOL TÜRKOĞLU Kaynak: ComputerWorld.com 6) Stockholm 7) Kopenhag 8) Berlin 9) Reykjavik 10) Lyon