Katalog

İNCELEME TASARIM: ŞÜKRAN İŞCAN 11 27 HAZİRAN 2020 CUMARTESİ 12 Mart askeri darbesi, içdış odaklı etkileri, emperyal projelerle uyumlu sağ sivil iktidarlarının, otoriterleşmeye karşın başarısızlığa düştükleri gerekçeli, yenilenmeleri gereksinimine dönük, askeri darbeye başvurulmuş olmaları, darbenin kadrolarının içinden kamuoyuna yansımasa da iç dinamikler çelişkileriyle.. benzeşmektelerse de.. Ulaşılması hedeflenen sonuçları tam tersine.. 12 Mart, 27 Mayıs Anayasası ve özgürlüklerin önünü açan yasalarıyla, yaşanan sol toplumsal yükselişi yıkma hamlesi.. 12 Mart’ta bedeli devrimci İŞVERENLERİ KIZDIRAN SAYFA gençlik, öğretmenler ödedi 1516 Haziran büyük işçi direnişi sonrası gelişmelerde, direnişçi işçiler ile birlikte, sahip çıkan Cumhuriyet gazetesi, Nadir Nadi yönetimi de hedef tahtasında.. Yine 4 Nisan ta rihli Nadir Na üretilmesi zincirinin halkaları örü aklanması gündeme alınmış Bayar için lerin gündeme girdiğinin bilgileri di döneminde ya lüyordu ya..İçişleri Bakanı ellerinde Demirel’in girişimi ile her zamanki gi ne ulaşıyorduk.. Baykurt’un gözal şananlara ilişkin kanıtlar varmış gibi, Deniz Gezmiş bi demokratik adımlardan kaçınmayan tına alındığı haberinin içinde, “saç özet söyleşide, 15 ve ortak suçlu ilan edilen soyguncu İnönü’den olumlu yanıt gelmişti. Ha sakal kesilmede bir emir olmadığı 16 Haziran son arkadaşları operasyonlarında işleri, ber bu konuya ilişkin son gelişmelerin açıklamasının yapılması” yeterince rası süreci kısaca askeri feribotla Karadeniz’de arama açıklanması üzerinden. ilginç değil mi? özetlerken, tanık Darbenin yaşandığı gün de içinde öncesi ve sonrasında iç dinamiklerde saklı kalan çatışmacılıkların, cepheleşmelerin ürünü, aynı sayfalar içinde sığdırılmak zorunda kalınılan çelişkili önemli haberleri, taşları yerine oturtarak doğru okuyabilmek hiç de kolay değil.. Kazanılmış hakların, kurumsallaşmaların, yoka sayılamayacak çok ağırlıklı kendi içi dinamikleri, nedensonuç ilişkilerinde, örgütlü toplumsal birikimlerin geri dönüşleri kolay sağlanamayacaktır. İçdış odaklı emperyal çıkarlardan yana, din ağırlıklı ırk soslu örgütlenmeler üzerinden operasyonların başarılı kılınabilmeleri, emperyal güç merkezlerinin giderek bilimsel teknolojik devrimlerin araçlarını daha da başarılı kullandıkları toplumları güdüleme güçleri, daha etkin terörü kullanma yöntemleri, sık sık çelişkilerin yumağında ters bile tepebilecektir. Bir hüzünlü anı, Aziz Nesin öncülüğünde aydınların çok sık başvurdukları muhtıralardan birinin daha verilebilmesi adına yaka paça götürülmüştüm. Meclis’te parti grup başkanlarını ziyaret etmekteydik.. Tam da geçmişin MTTB başkanlarından, DP’nin grup başkanı Rasim Cinisli’nin odasında aydınlanmacıların ortak imzalamış oldukları, demokratik haklar kaygılarına ilişkin metnin bir örneğini veriyor, çay kahvemizi içiyorduk ki.. Rad 20 Mart 1971 yo haberlerinde, 12 Mart darbesinin öncü askeri muhtıralarından biri okunmaktaydı.. 12 Mart muhtırasının sonrası gelişmelere Nihat Erim’in Başbakan ilan edildiği 20 Mart tarihli Cumuhuriyet’in birinci sayfasının haberleri ile girmek, 23 Mart’la devam etmek öğretici ola 23 Mart 1971 bilir. Deniz Gezmiş’in yakası bırakılmayacak 20 Haziran günlü Cumhuriyet’ten tanıklıklar sayfamızda, akıl karıştıran sıcak gelişmelerin gündem bombardımanı içinde, Deniz Gezmiş’in devrimci öğrenci gençlik adına bedel ödetilecek ya kadar vardırmıştı ya.. Taze ilk haberimiz 12 Mart dar besi sonrasından, 20 Mart günlü Cumhuriyet’ten. Haberimizin girişi “Adalet Bakanlığı, İlkelerimiz arasında adam öldürmek yoktur’ diyen Deniz Gezmiş’in cezaevinde her tür tehlikeye karşı çok sıkı korunmasını, savcılıktan istemiş, aynı nitelikte bir telgraf da Yusuf Aslan için Sivas savcılığına gönderilmiştir” cümlesi ile başlıyor. Haberin devamı sayfasında uzun uzun, Türk Halk Kurtuluş Ordusu üzerinden, sonrasında iddianamelere yansıyacak senaryoların halkalarının tüyoları veriliyor.. 14 Nisan 1971 Kendi adıma yine çok sevdiğim için 14 Nisan günlü Ali Ulvi’nin karikatürünü paylaşmaktan vazgeçemeyeceğim. 15 Nisan günlü gazetemizin fotoğraflı haberinde Nihat Erim hükümetinin o dönemlerde de kamuoyu oluşturmada çok işe yarayacağı varsayılan, gençparlakuluslararası ünlü ekonomist olarak Atilla Karaosmanoğlu’nun fotoğraflı kimliği paylaşılmış. Haberin hemen altında yetki sorunlarını çözemiyor olsa da 274275 sayılı yasalarla işleyen toplusözleşmeler üzerinde, Profilo’da 1300 işçinin greve çıkmasının haberi var. DİSK’e bağlı Madenİş sadece benzeri koşullardaki işyerlerinde imzalamış oldukları sözleşmelerin hakları için direneceklerinin açıklamasını yapmış. Ankara PTT’de de Haberİş Sendikası’nın grevi başlamış. Tarihlerin çakışmasına isterseniz kaderin cilvesi diyelim. Nadir Nadi, 23 Nisan yıldönümü yazısında “Atanın mirası” üzerinden duruş dersleri vermiş. Sevgili Hocamız İlk Meclis’in kâtipliğini de yapmış bilim insanı olarak “İlk Meclis’ten tablolar” başlıklı yazı dizisini başlatmış. Paylaşma şansımız yok. Meraklılarına arşi 11 ilde sıkıyönetim ilan ediliyor 27 Nisan günlü bu önemli haberlerin sayısını da aynen paylaşmak zorunluluğumuz var. Sayfanın dibinde radyoların Ankara’ya canlı yayına bağlandıkları bilgisinin yanında, ünlü bir yaban 27 Nisan 1971 cı düşünürün, azgelişmiş ülkelerin siyasi rejimlerinde, “Liberal ve otoriter rejimler” kurgulanmasının analizi var. Daha doğrusu uzun açıklamaları, ayrıntılarıyla devam sayfasına kalmış. İlhan Selçuk sessiz kalabilir mi? “Hoş geldin Tanzimat kafası” başlıklı ağır yargılanması ile gazetenin 10 günlüğüne kapanmasına yol açan cezalandırmaları getirmiş. Söz konusu gelişmeleri 4 Nisan tarihli Cumhuriyet gazetesinin 11. sayfasında, Doğan Nadi’nin ölümü sonrası, tek başına kalan Nadir Nadi döneminin gelişmeleri içinde özetle paylaştığımdan, yılların gelişmelerine ilişkin tanıklıklar kronolojisinin içinde sadece not yinelemesi ile yetineceğim. Gazetemiz 19 Mayıs 1971 9 Mayıs gününe kadar 10 günlüğüne kapalı kalıyor. İlhan Selçuk’un tutuklanmasına karar veriliyor. 9 Mayıs günlü Pencere köşesinin içinde, “Bu köşenin yazarı arkadaşımız İlhan Selçuk, öteki sütunlarımızda da belirttiğimiz gibi, sıkıyönetim makamlarınaca tutuklanmıştır. Bu nedenle, bugün İlhan Selçuk’tan bir yazı yayımlayamamaktayız.. Arkadaşımızın, en kısa süre içinde bu köşede yazma olanağına kavuşması candan dileğimizdir. CUMHURİYET” çerçevesi içindeki açıklamaya yer veriliyor. Fakir Baykurt gözaltına alındı 10 Mayıs tarihli gazetemizin yayımlanmış bu haber kupürü, gençlik yanında öğretmen örgütlenmeleri öncelikle sendikaların da 12 Mart’ın hedef tahtasında öncelikli yer alacaklarının, aslın 16 Mayıs günlü Cumhuriyet’in birinci sayfası ise Sendikalar Yasası’nın bazı maddelerinin ana yasaya aykırı olduğuna ilişkin, Anayasa Mahkemesi raportörlerinin görüşlerini paylaşıyor. Nadir Nadi günübirlik gündem üzerinden anayasa üzerinden görüşlerini aktarıyor. Banka soygunları üzerinden, provokasyon kokan birbirinden çarpıcı haberler, veznedarın tabancasının incelenmesine uzanan bilgilendirmeler manşetten paylaşılacak kadar önemli. Öğretmen tutuklamaları, yargıçların baskılarına ilişkin haberler yarışıyor. 19 Mayıs tarihli Cumhuriyet yine paylaşılmalı ki, hükümet bildirisi üzerine yaşanan gelişmeler algılanabilsin. 19 ilde, 427 kişi gözaltına alınırken bilge bilim insanları, yazarların, sendikacıların isimleri yarıştırılmış gibi. İdam tasarısının bile hazırlanmakta oldu ğu duyurulmuş. 22 Mayıs gü nü Erim, kaçırılan Elrom’un hayatta olduğunu duyurmuş. Anayasa Mahkemesi’nin kararı ile MNP oybirliği ile kapatılmış. İnönü, Erim ile görüşmüş. 4 ünlü profesör daha, 6 doçent, 3 asistan ile birlikte gözaltına alınmışlar. Nadir Nadi yine günübirlik “Bir partinin kapatılmasını konu alan yorumunu paylaşmış. Siyasal İslamcılığın sömürülmesi ile CHP’ye yönelik yıllardır sürdürülen yıpratma siyasetlerinin değerlendirmesini yaptıktan sonra, siyasal İslam üzerinden topluma yönelik sistematik baskılar, siyasetleri de eleştirdikten, çarpıcı uygulamalardan örnekler verdikten sonra, MNP’yi kapatmakla akıl yolunun bulunabileceğine ilişkin kaygılarını paylaşmış. “Akıl yolunu bulabilecek miyiz” sorgulamasını yapmış. 23 Mayıs Pazar günü yayımlanmış bu sayfayı da özel anılarla bütünleştirmek üzere sizinle paylaşmak dileğindeyim.. 26 Mayıs tarihli Cumhuriyet’te sıkıyönetimin iki ay daha uzatıldığı haberi paylaşılırken, “gözü kapalı neredeyse bütün okuryazarları tutuklama usullerinden vazgeçilebileceği açıklaması yapılıyordu. Elrom’un öldürülmesine ilişkin tutuklamaların haberi de yer alıyordu. 29 Mayıs günlü Cumhuriyet haberinde ise Nadir Nadi’nin Fransız TV’sine verdiği, güncel gündeme 17 Haziran 1970 1 Temmuz 1970 8 Temmuz 1970 15 Temmuz 1970 22 Temmuz 1970 5 Ağustos 1970 12 Ağustos 1970 26 Ağustos 1970 lık etmiş bilim insanı ismi de vererek, özellikle ve de öncelikle iş ve işçi sayfası üzerinden işveren sendikası kaynaklı gelen tepkileri, ilan boykotu önerilerinin benimsenmesini aktarmıştım. Gazete yönetimi söz konusu gelişmeler üzerinden çalışanlara dönük sorunlarını paylaşmamışlardı. Boyutu hakkında anlamlı bilgim ve fikrim de yok. 12 Mart’ın hemen ardından, aile içi operasyonla, Nadir Nadi’nin yönetimden ayrılmak zorunda bırakılmasının ancak tanığı olduk. Sonrası Nadir Nadi’nin ilkeleri çerçevesinde toplanmış tüm yazarları, çalışanları ile yaşanan büyük, bir yıllık ayrılışın sonuçlarını paylaştık. Cumhuriyet okurları dünyada örneği yaşanmamış büyük bir dayanışma örneği ile gazetenin tirajını, okur boykotları ile diplere çektiler. Bir yıllık ayrılış onurlu ortak dönüşle taçlandırıldı. Gazetenin yazarlarının düşünce özgürlüklerinin, okur dayanışmasının gücü ve desteğinde yaşatılabilmesine ilişkin formüller üretildi. Sonrasını tarih süreçlerinin akışı içinde paylaşabilmek dileği ile “İş ve işçi hareketleri” sayfamız üzerinden neden bu kadar büyük gürültü koparıldığının anlaşılmasına ilişkin yerimizin elverdiği ölçülerde sayfalarımızdan kesitleri sizlerlerle de paylaşmak isterim.. Sınıf bilincini, hak arama direngenliğini kırmaya dönük bir sayfa üzerinden minik minik simge isim olarak önceden seçildiği, ve başvurmalarını öneririm. da aldıklarının bel ilişkin görüşler özetlenmişti. Na haberlerin yarat üzerinden hangi boyutlarda komplolar, Kaderin bir başka cilvesi olsa gerek tuzaklar kurulmakta olduğunun haber bir sütun arayla, İnönü ile Bayar’ın gesi.. Çünkü açıklan di, soruları yanıtlarken son anarşik mamış duyumlarla olayların, sayısı pek az olduğu tah 16 Eylül 1970 tığı tabanda tepkiler, bilinç algıla ler üzerinden kimi örneklerini paylaş kol kola girmiş oldukları fotoğraf kamaya çalışmıştım. Hani zorlama tanık resi var. Kuşkusuz Yassıada yargıla 10 Mayıs 1971 çok yaygın öğretmen min edilen bir grupça tertip edildisendikaları çatı için ği izlenimini paylaşmış, hükümet ması, işçi sınıfı dayanışma refleksle lıklarla Ankara İş Bankası Emek Şu maları sonrasında yaşı nedeniyle de den operasyonların ardı arkası kesil ten beklenen reformların bu yüz rini hafife alama besi soygunun faili olarak ilan edilme bağlantılı idam hükmü yememiş, De meksizin başlamış olduğu, durum ve den geciktirilebileceği kaygılarını manın belgeleri si, üzerinden boza pişirilen haberlerin mirel iktidarı döneminde de siyaseten ortamlara göre de doz farklı işkence dile getirmişti. 21 Ekim 1970 olarak elbet.. Robert Kolej’den Boğaziçi Üniversitesi’ne Bilenler bilir, üç kuşaktan tanıklıklar söyleşisinde de Faruk Pekin’in yaşamöyküsüne yer vermiştim. Harun Karadeniz, Çetin Uygur ve Faruk Pekin, Engin Dağıstanlı, Mete Akalın gibi arkadaşlarıyla birlikte 68 kuşağına geçişin öncüleri arasında sacayağı gibiydiler. 1960’ın devrimci gençlik öncülerinde İstanbul Üniversitesi kadrolaşması başı çekerken, onlar İTÜ odaklı alan kıyışında başı çekmişlerdi. Faruk Pekin özel yüksekokullar karşıtı eylemlerde bu kadronun içinden, Boğaziçi Yüksekokullar bölümünün başkanı öğrenci lideri kimliği ile Robert Kolej’in geleceğinin özerk üniversite olması savaşımı na öncülük yapmıştı. Boğaziçi kampusun da toplumdan soyutlanmış gibi algılanan yüksek öğrenim öğrencilerini, özer üniversite savaşımının odağında eylemlere, etkinliklere yönlendirmenin sonrasında, yaptıkları çalışmaların 28 Eylül 1970 sonuç ürünlerini 28 Eylül 1970 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayımladığımız bir dizinin içinde paylaşmıştık. Üç günlük bir ihtar boykotu eylemlerinin ardından 1970 yılı nisan ayında kolej mütevelli heyetinin Amerika’da yaptığı toplantıdan yabancı bir yüksekokul olarak faaliyetlerini sürdüremeyeceği kararı çıkmıştı. Türkiye’de özel konusuydu. Robert Kolej gerçe yüksekokullar için kapatılma ka ğinde Osmanlı yönetim süreçlerin rarı çıkmıştı. Geleceğin ne olacağı de, azınlıklar üzerinde de etkin si bilinmiyordu. yasetlerin üretilmesinde hep etkin Öğrenciler geçmiş tarihi ile çok rol üstlenmişti. Kütüphanelerde, zengin kütüphaneleri, arazile arşiv çalışmalarında Osmanlı siya ri içinde tepedeki yüksekokulun setinde oynanmış bu etkin rolle özerk üniversiteye dönüşmesi için re ilişkin bol bol kayıtlar da vardı. kamuoyu oluşturmayı kafaya koy Uzatmadan söz konusu dizi içinde muşlardı. Türkiye kökenli işveren dört gün boyunca paylaştığımız ve örgütlenmeleri ise bu geniş alanla rilerin bütünlüğünde, yaşanan tar rın koleje devredilmesini, Aranvut tışmaların çarpıcı sıcaklığı izlene köy’deki kolej bölümü alanı için bilir. Kolej kökenli işverenler güçlü de ise özel sektöre uzman yüksek bir vakıf şemsiyesinde sessiz çalı eğitimli eleman yetiştirecek bir ku 29 Eylül 1970 rumu benimsemişlerdi. Amerika şırlarken, öğrenciler eylem ve direnişleri ile özerk üniversite yolunda lılar ikircikliydiler. Yazı dizisinde işte bu ge çabalarını kesmediler. lişmelerin bütünlük içinde paylaşılması söz 1971 yılına ilişkin sayfalarımızda bu di zinin sonrası gelişmelerin de haberleri var. 20 Şubat tarihli haberimize göre, sonunda öğrenci eylemleri istenen sonuçları üretiyor, Robert Kolej yüksek kısmı yerine özerk Türk üniversitesi kurulması kararı çıkıyor. Ancak dönemin siyasal çalkantılarının etkileri bilinmez, kargaşa ortamında hem Amerika hem de Türkiye taraflarında alınan kararın yaşama geçirilmesine yönelik somut adımlar gelmiyor. 1971 kuşağının gençlik önderleri de iki taraflı yönetimleri somut adımlar atmak için zorlamak üzere yine eylem kararlarını uygulamaya sokuyorlar 2 Nisan 1971 tarihli haberimize göre Robert Kolej 4 günlüğüne kapatılıyor. Okulda huzursuzluklar artınca da 5 Nisan tarihli yeni habere göre kolejin bir aylığına kapatılması kararı alınıyor..