Katalog

8 16 MAYIS 2020 CUMARTESİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA ALTIN CUMHURİYET EKONOMI ALTIN 24 AYAR 6.9170 4.6 kuruş 7.4960 3.6 kuruş 8.4170 10.4 kuruş 9.18 0.03 puan 99.768 575 puan Küresel koronavirüs salgınının bütçe üzerindeki etkisi nisan ayıyla daha görünür hale geldi 2608.05 7.77 lira 386.92 1.29 lira BÜTÇEYI VIRÜS SARDI Bütçe açığı nisanda yüzde 135.8 artarak 43.2 milyar lira, ilk 4 ayda 33.6 artarak 72.8 milyar lira oldu. Yıllık açık hedefinin yarısı 4 ayda aşıldı Salgının da etkisiyle bütçedeki açık artmaya devam ediyor. Hazine ve Maliye Ba kanlığı dün nisan ayı merke zi yönetim bütçesi verilerini ya yımladı. İşte sonuçlar: 4 Nisanda bütçe giderleri yüz de 42.7 artarak 108.4 milyar TL, gelirler yüzde 13.1 artarak 65.2 milyar TL oldu. Bütçe açığı yüzde 135.8 artarak MUSTAFA ÇAKIR 43.2 milyar lira, faiz dışı açık yüzde 97.6 artarak 26.1 milyar liraya ulaştı. 4 İlk 4 ayda giderler 393.8 milyar TL, gelirler 321 milyar TL oldu. Bütçe açığı ise 72.8 milyar liraya yükseldi. Üste lik bu açık ocak ayında Merkez Bankası’ndan yapılan 40.5 mil yar liralık aktarıma karşın ger çekleşti. Eğer bu aktarım ol masaydı yıllık açık hedefi olan 138.9 milyar liraya ilk 4 ayda çok yaklaşılacaktı. Vergi yerinde saydı 4 Faiz harcamaları nisanda yüzde 235 artarak 17 milyar TL, faiz hariç harcamalar 91.3 milyar TL oldu. Geçen yılın 4 ayında 38.4 milyar lira olan faiz gi derleri bu yıl 55.2 milyar liraya çıktı. 4 Nisan 2019’da 33.3 milyar lira olan cari transfer bu yıl 51.4 milyar liraya yükseldi. İlk 4 ayda 131.6 milyar liradan 174.2 milyar liraya fırladı. Martta 7 milyar lira olan görev zararı da nisanda 18.3 milyar liraya çıktı. 4 Geçen yıl nisanda 48.7 milyar lira olan vergi gelirleri bu yıl nisanda yüzde 0.7 artışla 49.1 milyar liraya çıktı. Nisanda vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı geçen yıl yüzde 6.4 iken, bu yıl yüzde 6.3 oldu. 4 Geçen yıl nisanda 14.2 milyar lira olan gelir vergisi geliri bu yılın aynı ayında 12.1 milyar liraya geriledi. Banka ve sigorta muameleleri vergisi de 2 milyar liradan 1.9 milyar liraya düştü. ‘Yurttaş’la yükseldi 4 Vergiyi nisanda yurttaş sırtladı. Dahilde alınan KDV 4.2 milyar liradan 9.1 milyar liraya, ÖTV 10.5 milyar liradan 12.9 milyar liraya yükseldi. Geçen yılın 4 ayında 203 milyar lira olan vergi gelirleri bu yılın aynı döneminde 225.2 milyar liraya çıktı. l ANKARA SGK’nin görev zararları zirvede 4 Mal ve hizmet alım giderleri nisanda 5.8 milyar lira, 4 ayda 21.4 milyar lira oldu. Martta 35.3 milyon lira olan temizlik malzemesi alımları nisanda 80.7 milyon liraya, tıbbi malzeme ve ilaç alımları 167.7 milyon liradan 335.9 milyon liraya yükseldi. 4 “Örtülü ödenek” harcamaları, nisanda 124.9 milyon lira, 4 ayda 690.1 milyon lira oldu. 4 Devletin kiralar için ödediği miktar martta 123.7 milyon lira iken nisanda 336.5 milyon liraya, hizmet binaları için ödenen kiralar 37.6 milyon liradan 217.7 milyon liraya çıktı. 4 SGK’nin görev zararı martta 5.9 milyar liraydı, nisanda 17.6 milyar li ra oldu. 4 aylık zarar 34.2 milyar lira. SGK’ye nisanda 14.9 milyar, 4 ayda 43.5 milyar lira Hazine yardımı yapıldı. 4 Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler nisanda 213.7 milyon lira, hanehalkına yapılan transferler 5 milyar lira, sosyal amaçlı transferler 2.8 milyar lira oldu. Salgın konutu vurdu İçinde uçak seyahati bulunan ve iptal edilen paket turlar sebebiyle ücretlerinin iade edilmesini bekleyen tüketicinin, uçuş yasaklarının kalkmasından 60 gün sonrasına kadar beklemesi gerekecek. Tur iadelerine esneklik Seyahat acentelerinin feshedilen paket tur bedellerinin iadesine ilişkin yükümlülüklerinde düzenlemeye gidildi. Ücret iadelerinde tüketiciye, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren 14 gün içinde veya uçuş yasağı kalktıktan sonraki 60’ıncı günü izleyen 14 gün içinde ödenmesine ilişkin tercih hakkı tanındı. Yani içinde uçak seyahati bulunan ve iptal edilen paket turlar sebebiyle ücretlerinin iade edilmesini bekleyen müşteriler, uçuş yasaklarının kalkmasından altmış gün sonrasına kadar beklemeleri gerekiyor. Uçak biletiyle sınırlı Düzenlemeyle ayrıca, seyahat acentelerine de sözleşmede yer alan uçuş bedelinin her halükârda uçuş yasağı kalktıktan sonraki 60’ıncı günü izle yen 14 gün içinde tüketiciye ödenmesini sağlamak üzere finansal esneklik sağlandı. Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Umut Yeniocak, düzenlemeye ilişkin şu uyarıyı yaptı: “Ücret iadesine ilişkin bu erteleme, içinde uçak rezervasyonu olan paket turlarda tur şirketi tarafından önceden havayolu şirketine ödenmiş olan uçak bileti ücretiyle sınırlı. Paket tur ücretinin tamamının iadesi ertelenmiş değil. Tur şirketlerinin paket tur bedelinin tamamının iadesini erteleyebilmeleri için müşterinin buna onay verdiğini gösteren belgeyi müşteriye imzalatmaları gerek. Bu ücretin tamamının iadesinin ertelenmesine onay vermek istemeyen müşterilerin bu tür bir beyan içeren belgeyi imzalamaktan kaçınmaları gerekir.” l Ekonomi Servisi Türkiye genelinde konut satışları nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 55.5 azalarak 42.783 oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) nisan ayı konut satış rakamlarını açıkladı. Verilere göre Türkiye genelinde nisan ayında ipotekli konut satışları ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 23.9 azalış göstererek 17.088 oldu. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 39.9 olarak gerçekleşti. Konut satışlarında, İstanbul 6.113 konut satışı ve yüzde 14.3 ile en yüksek paya sahip oldu. Satış sayılarına göre İstanbul’u, 4 bin 500 konut satışı ve yüz Nisan ayında konut satışları salgının etkisi ile geçen yıla göre yüzde 55.5 azaldı. de 10.5 pay ile Ankara, 2 bin 533 konut satışı ve yüzde 5.9 pay ile İzmir izledi. Verilere göre ocaknisan döneminde ise 383.821 konut satışı gerçekleşerek, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8.9 oranında artış gösterdi. Ocaknisan döneminde ipotekli konut satışı yüzde 141.4 artarak 146 bin 387 oldu. İkinci el konut satışları ise nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 52.1 azalış göstererek 27 bin 935’e geriledi. Öte yandan, Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) tarafından açıklanan İnşaat Malzemeleri Sanayi Bileşik Endeksi, nisan ayında salgınının etkisiyle 67.89 puan ile 2013’ten bu yana en düşük düzeye indi. Endeks, bundan önce en düşük seviyesini 71.44 puan ile mart ayında görmüştü. l Ekonomi Servisi Kaçak geçiş cezası düştü Resmi Gazete’de dün yayımlanan karara göre, devletin işlettiği otoyollarda ödenen kaçak geçiş ücreti cezası düşürüldü. Buna göre “o güzergâhın en uzun mesafesi” esas alınarak uygulanan idari para cezası “geçiş ücreti ödemeden giriş çıkış yaptığı mesafe” göz önüne alınarak tahsil edilecek. Para cezası “10 kat” yerine “4 kat” oldu. Cezadan muaf tutulma uygulaması 7 günden 15 güne çıktı. Zam talebi Öte yandan, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu Başkanı Fevzi Apaydın, “Yolcu seviyemiz yüzde 50 düştü. Taksilerde yüzde 30, minibüsler ile halk otobüslerinde yüzde 50 zam bekliyoruz” dedi. Apaydın, şöyle devam et ti: “Yolcu taşımacılığının yoğun olduğu büyükşehirlerde taksici, dolmuşçu ve halk otobüsçü esnafı zor günlerden geçiyor. Acilen fiyatların güncellenmesi gerekir. En azından temmuz sonuna kadar bakanlığımız yardım açıklamalı. Minibüsçü esnafımız batmak üzere.” BDDK’den 15 bankaya 19.6 milyon TL ceza Sabancı’dan çalışanlara moral Salgın sürecinde çalışmak zorunda kalan kesimlerden biri de market çalışanları. Sabancı Holding Başkanı Güler Sabancı, günde 500 bin müşteriye hizmet veren Carrefoursa’nın çalışanlarını ziyaret ederek “sizlerle gurur duyuyoruz” mesajı verdi. Yerli üreticiyi desteklemenin, yerel tohum kullanımını yaygınlaştırmanın önemine değinen Sabancı, “Kapasitemizi her geçen gün müşteri talepleri doğrultusunda artırıyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bireysel ve ticari müşterilerden gelen şikâyetler nedeniyle 15 bankaya toplam 19 milyon 650 bin TL idari para cezası uygulanmasına karar verildiğini açıkladı. BDDK’den yapılan açıklamada, Covid19 salgınıyla mücadele sürecinde bireysel ve ticari müşteriler tarafından kuruma iletilen şikâyetlerin incelen diği belirtilerek şöyle denildi: “Bu kapsamda, şikâyete ko nu bankalar hakkında kurumumuz denetim elemanları tarafından yapılan incelemeler neticesinde düzenlenen raporda yer alan tespitlere ilişkin olarak kurumumuzca bankalara iletilen talimatlara aykırı işlem tesis edilmesi gerekçesiyle, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun 14.05.2020 tarihli ve 9021 sayılı Kararı ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 148’inci maddesinin (b) bendi uyarınca 15 bankaya toplam 19.650 TL idari para cezası uygulanmasına karar verilmiştir.” l Ekonomi Servisi Limanlar salgın dinlemedi, hareketlilik arttı İMEAK Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Öztürk, “Covid19 salgını nedeniyle düşen küresel ticaretten dolayı başta Uzakdoğu ve Avrupa olmak üzere birçok ülkede limanlar yük bulmakta zorla nırken, nisan ayında da Türk limanlarındaki elleçlenen konteynır rakamı arttı” dedi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü verilerine göre, ocaknisan döneminde Türkiye limanlarında elleçlenen konteynırın 3 milyon 787 bin TEU’ya ulaştığı, bu rakamın geçen yılın aynı döneminde 3 milyon 700 bin TEU seviyesinde gerçekleştiği aktarıldı. Nisan ayı ihracatı yüzde 41, ithalatı ise yüzde 28 seviyesinde düştü. l İZMİR Levent Çakıroğlu Koç’tan virüs seferberliği Koç Holding CEO’su Levent Çakıroğlu, Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) Koç Holding’i tüm dünyaya iyi örnek olarak göstermesine uzanan süreci anlattı. “Türkiye’de özel sektörün girişimci, esnek çalışma yapısına salgınla mücadele sırasında bir kez daha şahit olduk” diyen Çakıroğlu, “Dünyadaki pek çok ülkeden daha hızlı bir şekilde kaynaklarımızı dönüştürebildik. Cumhurbaşkanlığı tarafından başlatılan Milli Dayanışma Kampanyası’na Yapı Kredi, Tüpraş, Opet ve Aygaz’ın desteğiyle toplam 20 milyon TL katkı sağladık. Gururluyuz” dedi. Ekonomik tablo ve beklentiler ağırlaşıyor Mart ve nisan aylarına ilişkin veriler geldikçe, ekonomik tablonun giderek ağırlaştığı da somut olarak görülmeye başladı. Bununla birlikte beklentilerin de hızla bozulduğu, salgın nedeniyle 2020’nin tümüne ilişkin umutların azalmaya başladığı da gözleniyor. Ekonomi çevreleri, diğer ülkelere kıyasla salgından etkilenenlere Türkiye’de daha az maddi yardım verildiğini hatırlatarak gelen bütçe verilerinin buna rağmen ciddi bozulmaya işaret ettiği görüşündeler. Salgından çıkış programlarının devreye sokulduğunu ama hazirandan itibaren hemen toparlanmaya geçişin zor gözüktüğünü kaydeden aynı çevreler, yılın ikinci yarısında da salgın için ek yardımların gündeme gelebileceğinin altını çiziyorlar. Salgında ikinci bir dalga gelmese bile krizin faturasının ortaya çıkmasıyla birlikte, birkaç ay sonra yeni yardımlara olan ihtiyacın daha somut gözükeceği görüşündeler. Bu arada özellikle işsizlik oranlarında henüz salgın etkisinin görülmediği, kısa çalışma ödeneği gibi ara çözümler nedeniyle, ilk 6 ayda işsizlik oranlarının fazla artmayacağı görüşü hâkim. Bununla birlikte hazirandan sonra bu imkânların ortadan kalkmasıyla, canlanmanın derecesine bağlı olarak, resmi işsizlik sayılarının ikinci yarıda artması bekleniyor. Bu unsurun, talebin canlanması ve toparlanmanın başlamasına da olumsuz etki yapacağını kaydeden ekonomi çevreleri, “hem salgın nedeniyle talepte çekimserlik, talep ertelemesine devam gibi eğilimler görülebilir hem de gelirlerin azalmasına bağlı talebin artması zorlaşabilir” diyorlar. Bunun da toparlanmanın gecikmesine yol açması kaçınılmaz olacak. İç talepte salgından çıkışta ancak kademeli bir artış olabileceği, bunun da 2020 yılının sonuna kadar sürebileceği tahminlerini yapanlar çoğunlukta. Hatta bazı sektörlerde ancak 2022 yılında normale dönüş olabileceğini söyleyenler var. İç talepteki bu beklentilere karşılık dış talebin çabuk toparlanması da pek beklenmiyor. Örneğin tekstil gibi sektörlerde Avrupa’da normalleşme başladığında ellerindeki stokların önce eritileceği, yeni siparişlerin daha sonra verilebileceği belirtiliyor. Bu arada dün açıklanan AB’nin resmi tahminlerine göre bölgenin, yılın ilk çeyreğinde yüzde 3.8 oranında küçüldüğü açıklandı. Dolayısıyla Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan AB’ye satışların açılmasının da zaman alacağı, zorunlu mallar dışında bekleme eğiliminin hâkim olmasından korkulduğu görülüyor. Üretimde büyük düşüş Geçen hafta yayımlanan mart ayı sanayi üretim endeksine göre, üretim yüzde 7.2 oranında düştü. İş çevreleri, mart ayının büyük bölümünde üretimin devam ettiğini, dolayısıyla asıl olarak nisan ayı verisinin daha büyük bir daralmaya işaret edeceği görüşündeler. Bununla birlikte sanayi üretiminin yanında hizmetler sektöründe çok daha büyük daralmalar yaşanacağı tahmin ediliyor. Yani mart ayının dahil olduğu ilk çeyrek büyümesinin, ocak ve şubat ayı artışlarına rağmen, sıfıra yakın bir oranda gelmesi bekleniyor. Asıl düşüşün ise ikinci çeyrekte görüleceği, daha sonraki toparlanma eğiliminin tüm yılın büyüme rakamında etkili olacağı gözüküyor. Merkez Bankası’nın dün açıklanan mayıs ayı beklenti anketine göre, bu yılın tümünde beklenen ekonomik daralma yüzde 1.3 düzeyine çıktı. Bir önceki ankette bu oran yüzde 0.6 daralma idi. Önümüzdeki dönem ekonomide küçülme tahminlerinin daha da artabileceği belirtiliyor. Merkez Bankası beklenti anketine göre, yılsonu enflasyon tahmini yüzde 9.38 oranına indi. Yine dolar kuru olarak da 7.01 TL’lik bir ortalama tahmin yer aldı. Özellikle kurla ilgili tahminlerin önümüzdeki aylarda artması beklenirken, ikinci yarıda kurların fiyatlara etkisinin görülmesi halinde, enflasyon tahminlerinin yükselmesi de kaçınılmaz olabilir. Beklenti anketi bize bozulma beklentilerinin arttığını ama salgından çıkışın etkisinin henüz beklentilere tam olarak yansımadığını gösteriyor. Bununla birlikte aylık cari açık rakamının 4.9 milyar dolar seviyesine çıktığı, önümüzdeki dönem bunun azabileceği ama dış borç geri ödemelerine ek, cari açık finansmanı için de ek döviz talebinin ortaya çıkmasının sürpriz olmayacağı söylenebilir. Sadece son bir haftada yabancıların 1 milyar doların üzerinde tahvil ve hisse senedi satarak çıktıkları, zaten net rezervlerin eksiye döndüğü, swapla ilgili umutların giderek kaybolduğu göz önüne alındığında, dış kaynak ihtiyacının ne kadar acil hale geldiği de bir kez daha ortaya çıkıyor. Salgının etkisiyle ilgili gelen ilk veriler bariz kötüleşmeyi gösteriyor ama bu tablonun daha da ağırlaşması bence kaçınılmaz olacak. Hep söylediğimiz gibi, çok daha kapsamlı çözümlere, yönetim anlayışının değişmesine ihtiyaç var.