Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 9 8 NİSAN 2020 ÇARŞAMBA ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.7600 0.8 kuruş 7.3810 6.6 kuruş 8.3790 3.6 kuruş 12.70 0.37 puan 92.382 311 puan 2428.03 2.11 lira 358.96 17 kuruş Ülke genelindeki toplam 300 bin özel hastane çalışanının 100 bini, 3 ay içerisinde işsiz kalabilir Sağlıkçı gelir kaybediyor Salgın, özel hastanelerin cirolarını yüzde 80 düşürünce sağlık emekçileri ya eksik maaş almaya ya da ücretsiz izne çıkarılmaya başlandı. 300 bin çalışanın 240 bini maaşlarını tam alamıyor. Pandemi sebebiyle olağan sağlık hizmetleri azalıp, acil olma özel sağlık kuruluşlarındaki ödemeler, hakedişler geriden geliyordu. Türkiye’de yan ameliyatlar da durma ilk koronavirüs vakasının noktasına gelince özel sağlık kuruluşlarının ciroları yüzde 80 düştü. Bu du GAMZE BAL görüldüğü 11 Mart’a kadar özel hastanelerdeki işler rutine yakın seyretti. Bu rum, özel kuruluşlarda sabit ge na rağmen salgını bahane ola lirle çalışanların ücretsiz izne rak gösteren bazı özel hastane çıkarılmalarına, hakedişle çalı ler, hakedişleri ödememeye baş şan emekçilerin de eksik maaş ladı. Bu durumu fırsata çeviren almalarına sebep oldu. yaklaşımlar yer yer artabilir. Türkiye’deki 567 özel hasta Meslek örgütü olarak, özel sağ nenin toplam 300 bin çalışanı lık kuruşlarında çalışanlar için var ve bu 300 binin yüzde 80’i, baş gösteren bu ciddi sorunla yani 240 bini hakediş biçimiyle rın giderek artmasından endişe çalışıyor. duyuyoruz” dedi. Fırsata çevirdiler Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği Başkanı Op. Dr. Reşat Bahat’ın ifadesiyle, “Ciro yok olunca, çalışanların hakedişleri de yok oldu.” Bahat, “İşten çıkarmalar henüz başlamadı. Ancak önümüzdeki 3 ay içerisinde 300 bin çalışanın 100 bini işsiz kalabilir” diye konuştu. Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi üyesi Prof. Dr. Çetin Atasoy ise “Zaten bazı Bu dönemde özel hastanelerin kamusal bir perspektifle ele alınmasını gerektiğine dikkat çeken Atasoy, şöyle devam etti: “Özel hastanelerde çalışanların gelirleri, devlet tarafından güvence altına alınmalı. Çünkü hem özel hem kamu tarafından topyekun bir mücadele veriliyor. Salgını baskılayamazsak, işler daha da kötü bir hal alabilir. Bu süreçte kamuya geçmek isteyen çalışanlara da kolaylık sağlanmalı.” Sağlık emekçileri, kişisel koruyucu ekipman yetersizliğinin üzerine bir de işsiz kalma tehdidiyle karşı karşıya. ‘MAAŞ YERINE ÇEK ÖDÜYORUZ’ Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği Başkanı Reşat Bahat, “En ihtiyaç duyduğumuz zamanda, en ihtiyaç duyduğumuz personelin parasını ödeyemeden piyasadaki çekleri ödemek zorunda kalıyoruz. Kaynaklarımız kurudu. Korkarım ki önümüzdeki aydan itibaren hekimlerin maaşlarının çok azını verebileceğiz” dedi. Mevcut alacakları nı temin edemediklerini, nakit akışının bozulduğunu belirten Bahat, “Devlet, pandemi boyunca tüm gelirlerimizi alıp, giderlerimizi karşılasın” talebinde bulundu. Yoğun bakım yataklarının yüzde 40’ının özel sektörde, yüzde 25’inin de özel vakıf üniversitelerinde olduğunu anımsatan Bahat, şöyle devam etti: “Bu hizmetlerden 14 yıldır hiçbir fark alınmı yor. Ancak fark almadan hizmet sunduğumuz bu alanlarda hizmet veremez hale geliyoruz. Bize ihtiyaç duyulan bir dönemde ayakta kalamadığımız için yardım edilmeli.” TTB ise özel muayenehane sahibi hekimlerin de giderleri sabit iken gelirlerin sıfırlandığını belirterek kredi borçlarının, faturalarının ötelenmesini talep etti. TOBB’den bankalara ‘limit bitti’ tepkisi Temassız ödeme patladı Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) verilerine göre, mart ayında temassız banka kartlarıyla ödemede büyük artış yaşandı. Koronavirüs salgını nedeniyle el temizliğinin büyük önem kazanması ve 18 Mart’tan itibaren günlük temassız ödeme limitinin 120 liradan 250 liraya çıkarılması sonucu, geçen yılın mart ayında 31.8 milyon adet olan işlem sayısı 2020 Mart ayında 85.8 milyon adede çıktı. Mart ayında her 5 mağaza içi ödemeden 1’i temassız yapılırken, 2.5 milyon fark lı kart ilk kez temassız ödemelerde kullanıldı. Mart sonu itibarıyla toplam kart adedi yıllık yüzde 9 artarak 239 milyona ulaşırken, mart ayında kartlı ödeme işlem adedi 2019 Mart ayına göre yüzde 3 artarak 560 milyon, ödeme tutarı da yüzde 9 artarak 85.5 milyar lira oldu. Nakit çekim adedi yüzde 14 azalarak 115 milyona inerken, bunların tutarı yüzde 8 artarak 81.6 milyar lira oldu. Alışverişin en çok arttığı sektörle ise marketgıda, elektronik eşya ve sağlıkkozmetik oldu. l Ekonomi Servisi ‘Ücretsiz izne’ maaş desteği Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “Ücretsiz izne çıkarılanlar için maaş desteğinde bulunacağız. Toplam 4 milyon 4 aileye nakdi yardım yapacağız” dedi. Sosyal medya hesabından video paylaşan Albayrak “Dar gelirli 2.1 milyon aile için bin lira nakdi yardım yapacağımızı açıklamıştık. Süreçten etkilenen yaklaşık 2.3 milyon aileye daha bu yardımı yapacağız” ifadelerini kullandı. Kısa çalışma ödeneğine başvuramayan esnaf ve ücretsiz izne çıkarılanlar olduğuna dikkati çeken Albayrak, “Ücretsiz izne çıkarılan vatandaşlarımız için de maaş desteğini başlatacağız” dedi. Albayrak, Halkbank aracılığı ile Hazine destekli düşük maliyetli Esnaf Destek finansmanının devreye girdiğini belirterek, şunları kaydetti: “Pazartesi gün sonu itibarıyla 23 bin firmaya, 20 milyar liralık kredileri tahsis edildi. Bu firmaların yüzde 96’sını KOBİ’lerimiz oluşturdu. Kullandırımlar başladı. Dün (önceki gün) itibarıyla 2.8 milyar liralık finansman ilk gün KOBİ’lerimizin hesaplarına geçti. 5 bin lira altında geliri olanlara verilecek temel ihtiyaç desteğine 3.7 milyon kişi başvurdu, ödemeleri bu hafta başlayacak” dedi. Türkiye Odalar ve Borsa cıklıoğlu şöyle devam etti: lar Birliği (TOBB) Kre “Birkaç sektör dışında tüm di Garanti Fonu’nun kefalet firmalarımızda ciddi ciro kapasitesinde yapılan artı kayıpları var. Kredi Garanti şa rağmen birçok bankanın Fonu’nun kefalet kapasitesi “limit bitti” gerekçesiyle şir 250 milyar lira artırıldı. An ketlerin başvurularını dahi cak, 81 ilden gelen şikâyetler geri çevirerek kredi verme bu kredilerin bankalar ta diğini açıkladı. rafından finansman sıkıntı TOBB Başkanı Rifat Hisar sı çeken firmalarımıza ulaş cıklıoğlu tarafından yapı tırılmasında sıkıntılar yaşan lan açıklamada tüm banka dığını gösteriyor. Şirketleri lara sıkıntıya düşen firmala miz geri çevriliyor.” Kredile ra destek olunma çağrısın rin koronavirüsten olumsuz da bulunuldu. “Bu dö etkilenen firmalara değil nem kârlılık düşüne de kredibilitesi yüksek cek, şirket seçecek büyük firmalara kullan dönem değil” diyen dırıldığı yönünde eleş Hisarcıklıoğlu, sal tiriler geldiğini de ekle gın nedeniyle bir yen Hisarcıklıoğlu, “Hepi çok işletme miz aynı gemideyiz. nin faali Reel sektör olmaz yetlerine sa bankacılık ke ara verdi simi de olmaz. ğini hatır Devletimiz za lattı. Hisar Rifat Hisarcıklıoğlu ten riskin yüzde 80’ini üstleniyor. Tüm bankalarımızı sıkıntıya düşen tüm firmalarımıza destek olmaya çağırıyorum” dedi. Kamu bankaları tepki gösterdi Hisarcıklıoğlu’nun açıklamalarına aynı gün içerisinde Ziraat Bankası, HalkBank ve VakıfBank’tan ortak tepki geldi. Ortak açıklamada “Sosyal medya üzerinden; kamu bankalarına yönelik haksız ve gerçek dışı eleştirileri olmuştur. Tam mesai ile çalışan kamu bankaları olarak, ülkemizin virüs salgını ile ilgili finansal mücadelesine özveri içerisinde kesintisiz destek vermekteyiz. İş tutuşumuzla örtüşmeyen eleştirileri kabul etmediğimizi kamuoyuna saygı ile duyururuz. KOSGEB taksitleri 3 ay ertelendi Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) kredi destek programından faydalanan ve bankalara ödemeleri devam eden 136 bin KOBİ’nin nisan, mayıs ve haziran aylarına te kabül eden 713 milyon lira tutarındaki borçlarında ertelemeye gidildi. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında video konferans yöntemiyle gerçekleştirilen kabine toplantısından yeni kararlar çıktı. Erteleme karşılığında işletmeler herhangi bir masraf ödemeyecek. Ertelemeden kaynaklanan finansman maliyetini de KOSGEB karşılayacak. l AA Türk bankalarına finansman uyarısı Kredi masraf faizi yasadışı Tüketiciler Birliği Genel Başkanı Mahmut Şahin, Kahramanmaraş’ta bir tüketicinin başvurusu üzerine, bankanın kredi masraflarını faizlendirmesinin yasal olmadığına ve bunun iade edilmesine hükmeden mahkemenin, emsal niteliğinde karar verdiğini açıkladı. Kahramanmaraş 6. Asliye Hukuk Mahkemesi, tüketici mahkemesi sıfatıyla baktığı davada, bankanın tüketiciden aldığı kredi masraflarını faizlendirmesinin yasal olmadığına ve bunun tüketiciye iade edilmesine hükmetti. Kredi derecelendirme şirketi Fitch, koronavirüs salgını nedeniyle riskli varlıklardan kaçan yatırımcıların bu varlıklardan uzak durmayı sürdürmesi halinde Türk bankalarının dış borçlarını yeniden finanse (refinansman) ederken risklerle karşılaşabileceği uyarısında bulundu. Şirketin ilgili yeni raporunda Türk bankalarının dış borçlarının 2018 sonundan itibaren azalmakta olduğuna ancak geçen yıl sonu itibarıyla 144 milyar dolar ile “hâlâ yüksek” olduğuna dikkat çekildi. Rapora göre bunların 82 milyar dolarlık bölümünün vadesi bu yıl doluyor. Borsa yükseldi Öte yandan mali piyasalardaki koronavirüs kaynaklı baskı, vakalarla ilgili umut verici açıklamalarla özellikle borsalar açısından zayıflamış görünüyor. Bu kapsamda Borsa İstanbul 100 Endeksi de, dün 94 bin 761 puana kadar çıktıktan sonra yüzde 0.34 artışla günü tamamladı. Dolar/TL ise önceki gece 6.7920’ye yükseldikten son dün 6.69677 arasında dalgalandı. Günü 6.76 seviyesinde tamamladı. Yine dün, Merkez Bankası piyasa yapıcı bankalar aracılığıyla İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklı yaklaşık 5 milyar TL nominal tutarda Hazine tahvili alımı daha gerçekleştirdi. l Ekonomi Servisi LIMON IHRACATI IZNE BAĞLANDI Ticaret Bakanlığı’nın dün Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğine göre, limon ihracatında 31 Ağustos 2020’ye kadar Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ön izni aranacak. Taze limon (kurutulmuş hariç) ihracatında, ön izne ilişkin usul ve esaslar da bu bakanlıkça yürütülecek. Öte yandan Reuters’ın haberine göre TMO toplam 250 bin ton ekmeklik (kırmızı) buğday alımı için bir dizi uluslararası ihale açtı. İhalelere 10 Nisan’a kadar teklif verilebilecek. Üretim molası için yeni süre Koronavirüs etkilerini azaltmaya yönelik alınan önlemler ve pazar sorunları nedeniyle üretime verilen molalar neredeyse her gün güncellenir hale geldi. Bu kapsamda Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) açıklama yapan Otokar, üretime ara verme süresini 8 Nisan’dan 20 Nisan’a uzattı. Denizli Cam da, “I numaralı fırını ve pota fırınlarını” 27 Nisan’a kadar durdurdu. Temapol Polimer ise bugün yeniden üretime başlayacağını duyurdu. l Ekonomi Servisi Koronavirüs eşitsizlik üzerinden besleniyor Koronavirüsün dünya ekonomisine ve toplumsal düzenine olan etkileri kuşkusuz ki büyük farklılıklar gösteriyor. Özellikle gelişmekte olan ülkeler topluluğu açısından ulaşılan sonuçların ortak noktaları çok: Koronavirüs krizi gelişmekte olan ülkelerin yapısal işsizlik ve teknoloji açıkları, yüksek borç yükleri ve finans piyasalarındaki spekülatif kaynaklı dış kırılganlıkları ile birleştiğinde, alınabilecek tedbirlerin etkinliğini de kısıtlamakta. Gelişmekte olan ülkeler hükümetleri bir yanda yurtiçinde çöken gelir ve talep kıskacını göğüslemeye çalışırken, bir yandan da döviz açıklarını göğüslemek zorundalar. Virüs krizi 2018 sonunda dış borçlarının milli gelire oranı yüzde 193’e ulaşan söz konusu ülkeleri çok yüksek dış borç yükü altındayken vurmuş durumda. Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, 2008 krizi döneminde gelişmekte olan ülkelerde dış borç oranı yüzde 105 civarında idi. Söz konusu dış borçları çevirmenin güçlüğü bir yana, gelişmekte olan ülkelerde sadece kamu sektörüne ait dış borç ödeme yükümlülükleri, UNCTAD verilerine göre, 2020’de 1.62, 2021’de ise 1.08 trilyon dolar olmak üzere iki yıllık 2.7 trilyona ulaşıyor. UNCTAD’ın koronavirüs krizi üzerine geçen hafta paylaştığı ek raporlar, 2008/09 krizi sonrasıyla karşılaştırıldığında küresel ekonominin içinde bulunduğu koşulların dünyanın yoksul ve orta gelirli ekonomileri açısından son derece olumsuz olduğunu vurguluyor. Her şeyden önce 2009 dünyasına görece günümüzün dünya ticaret akımları tehlikeli biçimde tahrip edilmiş durumda; UNCTAD, küresel emtia fiyatlarındaki gerilemeyle birlikte 2020’de bu ülkelerin ihracat gelirlerinde 800 milyar dolarlık bir kayıp beklemekte. İhracat kaybına ek olarak, bu ülkelerden çıkarak kendisine güvenli liman arayışı içinde olan portföy finans sermaye (sıcak para) akımları sadece şubat ve mart aylarında 59 milyar dolarlık bir döviz kaybı anlamına gelmekte. 2009 sonrası ile karşılaştırıldığında, söz konusu sermaye kaçışı iki misli bir kayıp anlamına gelmekte (26.7 milyar dolar). Küresel koronavirüs krizinde cinsiyet ayrımcılığı Koronavirüs krizinin bir de her bir ülke içerisinde tetiklemekte olduğu toplumsal cinsiyet boyutu var. Kriz dönemlerinin hemen her defasında öncelikle kadın emekçileri daha şiddetli etkilediği biliniyor. Hemen her ülkede kadın emekçiler, erkek nüfusa oranla daha yoğun olarak yarızamanlı ya da ücretsiz aile işçiliği biçiminde işgücü piyasasında yer almakta. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verileri, dünya ortalaması olarak yarızamanlı işgücü piyasalarında kadın emekçilerin payını yüzde 57 olarak veriyor. Yarızamanlı ve enformel (esnek) işgücü biçimlerinin doğal yansıması olarak, kadınlar çoğunlukla sosyal güvencesiz ve düzensiz çalışma koşullarında çalışıyorlar. Enformel kadın emeği Latin Amerika’da yüzde 54’e, Sahraaltı Afrika’da yüzde 74’e, Güney Asya ülkelerinde ise yüzde 80’e ulaşıyor. Bütün bu güvencesizliklere ek olarak, karantina ve sosyal izolasyon koşullarında hanehalkının bakımı ve aile ekonomisinin idaresinin çoğunlukla kadınların sorumluluğu olarak görüldüğü düşünülürse, kadın emekçilere yüklenen sosyal sorumluluğun boyutları katlanarak artıyor. Diğer yanda, gelişmiş ülkelerde, bir insanlık dramasına dönüşen mülteci akımlarının sağladığı ucuz ve güvencesiz göçmen emekçi yığınları olmasaydı, başta çöp ve temizlik, marketlerde kasiyerlik, hastanelerde dezenfeksiyon ve benzeri “kirli” ve “vasıfsız” hizmet işleri nasıl sağlanacaktı? Koronavirüs krizi her anlamda eşitsizlik üzerinden besleniyor... Fındık ihracatı arttı İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İFMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Haydar Gören, koronavirüse rağmen sektörün ihracatının geçen ay yüzde 53.3 artarak 136 milyon dolardan 209 milyon dolara yükseldiğini söyledi. Talepte şu ana kadar bir daralma yaşanmadığını kaydeden Gören, bu ay da artışın sürmesini beklediklerini ifade etti. 2019 OcakMart döneminde 432.8 milyon dolar olan fındık ve mamulleri sektörünün ihracatı ise 2020’nin aynı dönem aralığında yüzde 28.7 artarak 557 milyon dolara ulaştı. Fındık sektörünün eylül ayına kadar yapılmış kontratları olduğuna dikkat çeken Gören, salgının en hızlı yaşandığı dönemde dahi İtalya’da çikolata üretiminin azalmadığını ileri sürdü. Gören, “Koronavirüs tüm dünyayı etkisi altına aldı, ancak insan hayatının devamı için ekonomi de bir şekilde devam etmek zorunda” diye konuştu. l AA