Katalog

SÖYLEŞİ TASARIM: EMİNE BİLGET 9 25 NİSAN 2020 CUMARTESİ Cumhuriyet’in penceresinden, ağırlıklı yükseköğrenim gençliği, işçi sınıfı eylemleriyle ülkenin gündemine oturan ‘Bizim 68’liler’.. Siyasal, toplumsal örgütlenmelerimizden, ükemize özgü öncelikli sorunlardan yansımalarla, Batı’nın 68’lilerinden esintilerin buluşması.. Cumhuriyet 1968’in toplumsal patlamasına ayna tutuyor Boşuna “perşembenin gelişi çarşambadan bilinir” özdeyişi yerleşmemiş.. 1966’nın ağırlıklı gündeminde, solun yükselişine sağ siyasetten, sermayeden gelen ataklar öne çıkarken.. 1967’de, sağ iktidar gücüyle solun doğal dinamikleri içinde önlenemez yükselişinin frenlenmesi adına peş peşe atılan adımlar.. Ekim sonunda o dönem için çok büyük, şok etkisi yaratan 10 bin öğrencinin açıkta kalması gerçeği.. Giremeyenlerin çadır eylemleri derken.. 1968’in ilk günlerine eğitim sorunları ile girmemiz sürpriz olmuyor. Üstelik eğitimciler odaklı liselerdeki yönetmelik tartışmaları ilk fitili ateşleyen eylemlere konu oluyor. Şubat ayına ise günümüz kamuoyunun hiç bilemeyeceği Zonguldak Kozlu’da 10 bin işçinin işbaşı yapmadığı haberi ile giriyoruz. Araya AP’nin ünlü Bakanı Sükan’ın TİP’i hedef alan çıkışı girmese olur mu? Aybar, 7 Şubat tarihli Cumhuriyet’te yanıt verirken “TİP’in hiçbir yabancı parti ile irtibatı yoktur” diyor. 8 Şubat günü Zonguldak Kozlu’nun boykot yapan işçilerinin Madenİş’in binasına baskını yaşanıyor. Ecevit, Meclis tartışmalarında işçilere yapılan baskıları eleştiriyor. Doğaldır ki işçilerin sendikalarını seçme hakları, yetki sorunları söz konusu. 21.02.1968 17 Şubat günü Meclis’te APCHPTİP milletvekilleri arasında iki çatışma birden yaşanıyor. 21 Şubat günü ise AP’liler Meclis’te TİP’lileri dövüyor. 23 Şubat günlü sayfada TİP milletvekili Yunus Koçak’ın öldürülmek kastıyla dövüldüğünü açıkladığı basın toplantısının görüntülü haberi yer alıyor. İsmail Kahraman sahnede 1 Mart günü MTTB Baş kanı İsmail Kahraman, ba sın toplantısı düzenleyerek “İnancımız dışındaki hare ket kahredilecektik” diyor. 4 Mart günü yayımlanan şah lanış mitinginde ise kendisi ile birlikte konuşmacı olan Necip Fazıl’ın “Yoldaş İnö nü” özüne itiraz eden bir va tandaş dövülerek yaralanı yor. Bir şahlanış mitingi da ha 31 Mart günlü gazetemiz de, Ankara’dan, yol boyunca tekbir sesleri arasında, “İs lamiyet yolumuz” sloganla rıyla gerçekleştirildiği habe ri ile duyurulacaktır. 17.06.1968 02.03.1968 2 Mart günlü gazetenin manşeti Meclis’in seçimlerde “Milli Bakiye” seçim sistemini kaldırması ile ilişkilidir. Artık oyların değerlendirilmesini getiren, siyasi partilerin illere göre oy kayıplarını toparlayan milli bakiye sistemi, demokratik sonuçları nedeniyle iktidarın hedef tahtasındadır. Öncelikle TİP’in söz konusu de mokratik sis tem sayesin de Meclis’te güçlü oy al masına kar şı sağdan gel miş tepkile rin intikamı anlamına ge len yasa deği şikliği karşı sında CHP ve TİP, Meclis’i terk ederler. 5 Mart günü yayımlanan “Atatürkçüler nere desiniz?” başlıklı Olayların Ardındaki Gerçek köşesinden, kimi bugünler için de çok değerli, anlamlı bölümleri sizlerle paylaşmadan olmaz.. “Milliyetçi olmak başka şeydir, ümmetçi ol mak tamamen başka. Bilimsel kapitalizm ile sosyalizm ne kadar birbirine karşıt ise ümmet çilikle milliyetçilik arasında da karşıtlık aynı derecededir. Atatürk milliyetçi idi ama ümmet çi değildi. Kurtuluş Savaşı’nda İslam ümmeti ni kurtarmak için değil, Türkiye’yi kurtarmak, Türk milli birliğini kurmak için başa geçmiştir. Hilafetin kaldırılması konusunda en yakın arka daşlarına karşı cephe alışı da bu temel anlayış tan gelir... ... Komünizme karşı olmayı, sosyalizme kar şı olmayı anlarız. Türkistan’ı kurtarmak, bütün Türkleri bir bayrak altında toplamak da bir ide aldir, bir inançtır; hürmet edilir. Ama Atatürk düşmanlı ğı, bir Kur tuluş Sava şı ve sonra sının ayak lar altına alınışı? İş te buna Türk genç liği, Türk milleti ta hamül ede mez, ede meyecek tir ve et memesi la zımdır...” Ma yıs ayın da TİP’in İstanbul ve 12.04.1968 Ankara mitinglerine saldırı haberleri öne çı kar. 21 Mayıs günü TÖS’ün İstanbul kongre sinin olaylı geçtiğinin haberine yer verilmiş tir. 23 Mayıs günlü Ankara kaynaklı haberde ise ilahiyat fakültesinden uzaklaştırılan Hatice Babacan’ın itirazına ret kararı verilmesi ile iliş kili bu kez sağdan boykotçuların protestolarına, Atatürk posterlerinin indirilmesi, Şule Yüksel Şenler ile Necip Fazıl’ın söyleşilerine salon ve rilmemesine ilişkin boykotçuların dekanı da tar taklayan eylemlerine yer verilmiştir. 3 Haziran kanlı seçim sonuçları. Yorumsuz... Bizim 68’lilerin haziran eylemleri İlk manşete çıkan işgalin haberi 12 Haziran günlü gazetenin manşetinde Ankara’dan “Hukuk Fakültesi de işgal edildi” başlığı ile fotoğraflı geniş yer alıyor. Bir gün sonrasının manşeti İstanbul ve Ankara olarak ikiye ayrılmış. Önce hukuk fakültesi ve rektörlüğün işgal edildiği, senato toplantısının yapıldığı masaya çıkan öğrencilerin fotoğrafı ile veriliyor. İşgallerin ayrıntılarını paylaşabilmemiz söz konusu olamaz. Ancak tanıklıklarıma dayalı kısacık bir özetleme kaçınılmaz. 1967’de 10 bin öğrencinin açıkta kalması gerçeği ile gecikmeli yüzleşmenin ardından, üniversiteye giremeyenlerin çadır eylemleriyle oluşmuş kamuoyu gözetilerek, çaktırılmadan yapılan kontenjan artışı zorlamalarının sonucu birinci sınıflardan ikinci yılı tamamlayanlar için, yönetmelik gereği çıkarılmalar zorunluluğu ile yüzleşilmişti. İlginç olanı ise yüzleşmenin gerçekliğinde, çok sayıda Emniyet görevlisi hukuk öğrencisinin de atılmaları gündemdeydi. 12 Haziran günü sabahı atılmamak için boykot yapan, kapıları tutan öğrenciler arasında izlenimim çok sayıda sivil polisin de olduğu idi. Öğlen saatlerinde ancak Deniz Gezmiş de aralarında soldan öğrenciler toplanıyorlardı. Aralarında bu eylem haklı ve tutar, sahip çıkılmalı değerlendirmelerini yaptıkları dikkatimi çekiyordu.. Kalabalıklar hızla çoğalıyordu. Rektörlüğün kapısına gelindiğinde kapı girişinde fena halde sıkışıp kalmıştım. Arkadan kimi gençlerin kapı tahtalarına dayanmaları sayesinde, camlara doğru ezilmekten kurtulabiliyordum.. Rektörlükte masanın üstüne çıkmış öğrencilerin Selçuk Aybatar arkadaşımız tarafından çekilmiş fotoğraf karesindeki isimleri sayamam. Hepsinin soldan olduğunu biliyorum. Senato üyeleri salonu terk ederken iktisat dekanının giriş sınavını birincilikle kazanmış Nahit Töre’yi tanıyıp “Seni biliyorum, benden mezun olama 13.06.1968 yacaksın” diye bağırdığını da anımsıyorum. Akşam saatlerinde oluşturulan işgal konseyi üyelerinin aralarından Bozkurt Nuhoğlu ile Kemal Bingöllü’yü bilinçli ikisi birden seçtiklerini anlatmışlardı. Sol içinde siyaset ayrışması, gruplaşma yaşanmaması adına biri Karadenizli diğeri, Kürt kökenli iki isim seçilmesi öngörülmüştü. Deniz Gezmiş, üniversite güvenliğinden sorumlu olacaktı. Eylemlerin boykot olarak değerlendirilmesine özen gösterilirken, fiili işgallerin sonucu binalarda hiçbir şeye zarar verilmemesine büyük özen gösterilecekti. Öğrenci konseyinin daha ilk gecesi soluksuz başlatılan toplantılarının ilk açıklamalarından başlanarak “Üniversiteler reformuna” ilişkin öğrenci istekleri içerikleriyle, aralarında tartışılıp geliştirilerek kamuoyuna iletilecekti. Fakültelerden arka arkaya gün gün yeni işgaller, komitelerin, reform istemlerine ilişkin açıklamalar gelecekti. Cumhuriyet’in manşeti bu gelişmelerin İstanbul ve Ankara ayaklı ayrıntılarına ayrılmıştı. 15 Haziran İstanbul’dan, dışarıdan sağdan taşlı sopalı öğrenci saldırılarının polis desteğinde yaşanması ile 50 kişinin yaralandığı bilgisi verilirken, 16 Haziran günlü manşette Ankara’dan silahlı çatışma yaralanmaların bilgisi geliyordu. Yerimiz olmadığı için kupürleri paylaşma şansımız yok. Ancak her bir manşetin yanında Ali Ulvi’nin üniversite reformu isteyen gençliğin elinde meşale, sağ iktidarın yangın var haykırışını eleştirilerinin çarpıcı örnekleri var. Doğrusu öğrenci konseyinin sol yelpazede ayırımsız üniversite reformu istemli çalışmalarına ağırlık verebilmesi, rektörlükle bu doğrultuda görüşmelerini sürdürmesi, kurulabilmiş iç disiplini çok dikkat çekiciydi. 18 Ağustos gününe ait kupürden rahatça okuyabileceğiniz üzere Teknik Üniversite işgal edilirken, rektör Egeli başkanlığında artık Baltalimanı tesislerinde sürdürülen senato toplantılarına aktarılan öğrenci isetleri üzerinden çok ciddi görüşmeler sürdürülüyordu. İşgalin üniversite reformuna ilişkin sözlerin karşılığı, anlaşmalı kaldırıldığı, kapıların açıldığı haberi 28 Haziran günlü gazetede yayımlanacaktı. Süreç içinde öğrenci konseyinin reform isteklerini içeren beyaz kitabı hazırlanmıştı. Üniversite ve fakülteler ölçeğinde ayrıca ortak eğitim sorunlarına dönük öğretim üyeleri katılımlarıyla yapılacak reformcu çalışmalar da gündeme alınmıştı. Gerçeğinde üniversite sorunları üzerinden işgal ve boykotların noktalanması sanıldığı kadar uzlaşmalı noktalanamayacaktı. Yüksekokullar sorunları bağlantılı, akademileri kapsayan yeni boykot, işgal eylemleri bir yana yönetimlerin verilen sözlerden sapmaları, ortak reform çalışmalarının hiçbir zaman ciddiye alınmaması, Ankara’dan siyasi erkin kışkırtmaları ile odaklı çalkalanmalar sürüp gidecekti. 5 Temmuz manşetine çıkan Derby fabrikası 18.05.1968 Fransız 68 finaline ilişkin ise 13 Haziran günlü Cumhuriyet’te yer alan haberde lider Bendit’in ilticayı düşündüğü, Paris’in alevler içinde bir gece geçirdiği başlıkları yer alıyor. De Gaulle’nin öfkeli fotoğrafının eşliğinde gösterilerin merhametsizce bastıralacağı açıklanıyor. 18.06.1968 28.06.1968 nın işgali ile işçi eylemlerindeki yükselişler de tırmanacaktı. Asıl işçi eylemleri, işgalleri gelişmeleri 69’da tırmanacağına göre, adını koyup geçmek gerek. Atlanamayacak 6. Filo eylemleri, Amerikalı erlerin denize dökülmeleri, Vedat Demircioğlu’nun öldürülmesi günlerinin doğrudan tanığı olamadığım, yurtdışında dil kursunda olmam nedeniyle paylaşamamanın bahanesine sığınarak değil, sayfaya sığdıramadığımdan geçmek zorundayım.. Gazetenin yıl sonuna kadar uzanan manşetleri, kışkırtılmış Türkİslam sağcı gençliğin polis güvenliğinde keskin saldırganlığında yaşanan çatışmaların kanlı fotoğraf kareleri ve haberleri ile dolacaktır..