Katalog

2 25 NİSAN 2020 CUMARTESİ EDİTÖR: ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR TASARIM: MEHMET AMAN olaylar ve görüşler ‘Arıburnu’nda sarışın bir Türk subayına çarptık’ PROF. DR. METİN KALE Osmangazi Üniversitesi E. Öğretim Üyesi “Benim kariyerimi 20 yıl, Lord Kitchener’in kariyerini tamamen bitiren Yarbay Mustafa Kemal’dir.” Winston Churchill 18 Mart’ta donanmayla Çanakkale’yi geçemeyen İtilaf Devletleri bir an evvel mutlaka başkent İstanbul’u ele geçirerek dünya savaşına son vermek amacıyla bu kez karadan Gelibolu Yarımadası’na 2425 Nisan gecesi çıkartma yaptılar. Müttefik Başkomutanı Ian Hamilton, “Türkler geri çekilmek için vakit bulamayacaklardır... Çanakkale geçilmezmiş! Göreceğiz!” diyordu. Kader adamı Gelibolu’ya sabaha karşı yaklaşık 30 bin kişilik bir kuvvet çıkaran Hamilton, “...Çok başarılı bir çıkartma yaptık” deyip dua ederek uyudu... Ancak Çanakkale’de uyumayan bir komutan vardı: Yarbay Mustafa Kemal... Mağrur Hamilton bilemedi orada Mustafa Kemal ile karşılaşacaklarını. Churchill de bu konuda şu itirafta bulunuyor: “Yalnız bir şeyi hesaba katmamışız... Mustafa Kemal’i...” Yarbay Mustafa Kemal’in o esnada orada bulunması, müttefikler için savaşın en acı talihsizliklerinden biri olmuştur. 25 Nisan 1915 Pazar günü sabaha karşı başlayan bu istila harekâtı, o gün orada tarihin akışını değiştiren henüz 34 yaşında Yarbay Mustafa Kemal’in çelik iradesine çarptı. Mustafa Kemal, savaşın en can alıcı anında, o korkunç önsezisi ile tarihe geçen emrini vererek savaşı Türklerin lehine çevirdi. Komutan verdiği emirle askerlerine taarruz yerine ölmeyi emretti. İstilacıları çıktıkları sahile mıhladı. İstilacılar güneş batarken üstlerine bunu şöyle rapor ettiler: “Arıburnu’nda sarışın bir Türk subayına çarptık.” “Bizim ilk gençlik yıllarımız bir milli kahramana hasretle geçti” diyordu Yakup Kadri. İşte Çanakkale, Mustafa Kemal’in tarih sahnesine çıktığı ve kahramanlaştığı yerdir. O, sadece Çanakkale kahramanı değildir. Kurtuluş Savaşı’nın eşsiz komutanı ve Cumhuriyetimizin kurucusu, Anadolu’da Türk aydınlanmasının da önderidir. Mustafa Kemal’i tarihin derinliklerinde boğmak isteyenler, bu yüzden işe Çanakkale’den başlarlar. Çanakkale’nin mağlubu Churchill bile Mustafa Kemal’i “Savaşın yönünü değiştiren bir kader adamı” diye takdir eder ve hakkını teslim eder. General Aspinal Oglander ise “Bir tümen komutanının, üç ayrı yerde, tek başına giriştiği harekâtlarla bir savaşın hatta bir ulusun kaderini de ğiştirecek büyüklükte bir zafer kazandırdığı tarihte pek enderdir” diyor. ‘Deha sahibi komutan’ Alan Moorehead, Mustafa Kemal’in savaşın seyrini nasıl değiştirdiğini şu sözlerle anlatıyor: “Çanakkale Harekâtı’nın başlangıcı, İtilaf Devletleri bakımından seferin en acı olayıdır. Çünkü, ilk çıkarma anında, bölgede deha sahibi genç bir komutan olan Mustafa Kemal hazır bulunuyordu. Bu komutan olmasaydı, Avustralyalılar ve Yeni Zelandalılar, pekâlâ Conkbayırı’nı o sabah ele geçirebilirler ve Çanakkale Harekâtı’nın sonucunu daha o zaman ve o yerde tayin edebilirlerdi...” H.C. Armstrong: “...Conkbayırı’nın doruk hattı, Çanakkale Boğazı’nın, Boğaz ise İstanbul’un kilit noktası idi. Eğer Çanakkale Boğazı ve İstanbul düşse idi, Türkiye’nin Almanya ile olan bağlantısı kesilecek ve barış yapmaya zorlana caktı.(...) Rusya’ya bağlantı sağlayan yol açılışmış olacak ve Rusya, gerekli silahlara ve yiyecek maddelerine kavuşacaktı. İşte yorgun Türkleri Conkbayırı’nın dar doruğunda, yalnız kendi hâkim kişiliği ile tutan kararlı bir adam, Mustafa Kemal vardı...” Belgelerle ve tanıklarla Mustafa Kemal’in zaferdeki başarısı tarihin iftihar sayfalarına kazınmış iken her yıl Çanakkale Savaşlarının yıldönümü olan mart ve nisan aylarında Mustafa Kemal’in, sanki hiç yaşamamış, hiç orada olmamış gibi küçültülmesi çabalarına tanık oluruz. Hiç sönmeyen ışık Çanakkale’ye nereden bakılırsa bakılsın, ister Eceabat’tan, Anzak Koyu’ndan, Anafartalar’dan, Conkbayırı’ndan, ister Londra’dan, Paris’ten... Karşınıza hep bir isim çıkar: Mustafa Kemal... Çanakkale Zaferi’ni kazandıran gücü anlayabilmek ve kavrayabilmek için Kocaçimen’i, Conkbayırı’nı, Kanlısırt’ı, Seddülbahir’i, Anafartalar’ı ziyaret etmek, “Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde, yerlerimize başka kuvvetler ve kumandanlar kaim olabilir” ve “Uhdemize tevdi edilmiş namus vazifesini tamamen ifa etmek için bir adım geri gitmek yoktur!” emrini veren komutan Yarbay Mustafa Kemal’in yüce ruhunun da adeta oralarda hâlâ gezindiğini hissetmek gerekir. Çanakkale’de Türk ulusuna bir güneş gibi doğan Mustafa Kemal, artık hiç sönmeyecek olan ışığıyla karartılmaya çalışılan yurdumuzun ufkunu aydınlatmaya devam edecektir. Õ%6$%+!,+Û4!0/+5$Û9% #5(52Û9%4 +Û4!0,!2).$! "¢9¢+Û.$Û2Û 46.30 TL 27.78 TL 35.00 TL 21.00 TL 30.00 TL 18.00 TL Anafartalar Kahramanı Çanakkalesavaşları’NIN kaderi nasıl değişti? DOÇ. DR. HÜNER TUNCER Kara savaşlarının ikinci dönemi 6 Ağustos 1915 tarihinde başlamıştı. Anafartalar’da yer alan muharebeler, Çanakkale kara savaşlarının en kanlı çarpışmalarını oluşturmaktaydı. Anzak (Australian and New Zealand Army Corps) taarruz kolları, 6 Ağustos gecesi Sazlıdere Vadisi ile Azmakdere arasındaki sarp bir arazi şeridinden kuzeye doğru ilerlemeye başlamıştı. Burası Mustafa Kemal’in, “olası bir düşman taarruzuna karşı kuvvetli tutulması” için 3. Kolordu Komutanı Esat Paşa’yı uyardığı, ancak Esat Paşa’nın “Merak etme Beyefendi, buradan gelemezler!” dediği yerdi. ‘Az gelir!’ Kocaçimen Tepesi dolayında Yarbay Cemil komutasında toplanan 9. Tümen ile Yarbay Willmer’in komutasındaki Anafartalar Müfrezesi, Saros Grubu Komutanı olan Albay Ahmet Fevzi’nin emrine verilmiş ve Albay Fevzi’ye, Conkbayırı’na hareket etmesi emredilmişti. Albay Fevzi komutasındaki bu birlikler, Anafartalar Grubu adını aldılar. Albay Ahmet Fevzi Bey, 7 Ağustos 1915’te Anafartalar Grup Komutanlığı’na atanmıştı. Ordu Kurmay Başkanı Kâzım (İnanç) Paşa, 8 Ağustos’ta 5. Ordu Komutanı Liman von Sanders adına Mustafa Kemal’i telefonla arayarak Liman Paşa’nın, Mustafa Kemal’in durumu nasıl gördüğünü ve ne gibi bir önlem alınmasını düşündüğünü öğrenmek istediğini iletmişti. Mustafa Kemal’in, bu soruya yanıtı şu oldu: “Bu dakikada tek bir önlem Askerlerinin önünde korkusuzca taarruza öncülük eden Mustafa Kemal, bu davranışıyla büyük bir komutanın nasıl olması gerektiğinin eşsiz bir örneğini sergilemekteydi. kalmıştır ve bu da bütün mevcut kuvvetlerin tahtı kumandama (komutam altına) verilmesidir.” Sanders, alaylı bir karşılık vermiş ve “Çok gelmez mi” diye sormuştu. Mustafa Kemal’in yanıtı ise şu oldu: “Az gelir!”1 Liman von Sanders, Mustafa Kemal’in sorumluluk almaktan hoşlanan bir lider olduğu görüşündeydi ve onun enerjisine güveni tamdı. Böylece Mustafa Kemal, 19. Tümen Komutanlığı’nı 27. Alay Komutanı Yarbay Şefik’e devretti ve 9 Ağustos’ta Anafartalar Grup Komutanlığı’nı üstlendi. Korkusuz bir öncülük Mustafa Kemal’in büyük bir başarıyla yönettiği Birinci Anafartalar Muharebesi (9 Ağustos 1915) sonucunda Anafartalar’da ilerleyen İngiliz Kolordusu ile ConkbayırıKocaçimen kesimine taarruz eden Anzak taarruz kollarının birleşmesi engellenmişti. İngiliz resmi savaş tarihinde şöyle deniliyordu: “Bir Türk komutanı, Çanakkale Savaşları’nın kaderine hâkim olmuştu.”2 Mustafa Kemal, 10 Ağustos Conkbayırı taarruzundan önce birliklerine alçak bir sesle şöyle seslenmekteydi: “Asker düşmanı yeneceğimiz konusunda hiçbir kuşku yoktur! Ancak, acele etmeyin. Önden ben gideyim. Ben kırbacımı kaldırdığım zaman, hepiniz öne fırlarsınız.”3 Askerlerinin önünde korkusuzca taarruza öncülük eden Mustafa Kemal, bu davranışıyla büyük bir komutanın nasıl olması gerektiğinin eşsiz bir örneğini sergilemekteydi. İngiliz resmi tarihini yazan Oglander, şöyle yazmaktaydı: “Son 24 saat içerisinde Türkler, büyük bir komutana sahip olmanın, düzenin, askerliğin, kahramanlığın, mücadelenin bütün örneklerini vermişlerdi... Anzaklar, bu muharebede 12 bin kişi kayıp vermiştir... Türkler, cephenin bütün hâkim noktalarına yerleşmişlerdi. Bu muharebe sonunda İngilizler, önceden sahip bulundukları üstünlüklerini yitirdiler.”4 Liman von Sanders, Conkbayırı zaferini kazanan Mustafa Kemal’i şu sözlerle kutlamaktaydı: “Büyük iş başardınız! General Hamilton kazanmış olsaydı İstanbul yolu açıl mış olacaktı. Olay tarihe büyük bir İngiliz zaferi olarak geçecekti. Savaşın gidişi değişecekti. İngilizler, İstanbul’a Ruslarla birlikte gireceklerdi. Siz, yetersiz bir güçle bu büyük zaferi tersine çevirdiniz. Bu zafer tarihe sizin adınızla geçti!”5 Conkbayırı muharebesi, iki nedenden ötürü çok önemliydi: Müttefik saldırılarına başarıyla karşı durarak Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti’nin o anda çökmesinin ve İstanbul’un ele geçirilmesinin önüne geçmiş; ikinci olarak da bu muharebe, Türk halkına Mustafa Kemal’in üstün cesareti ile askeri hünerini gösterme fırsatını sağlamıştı. Bundan böyle Mustafa Kemal, “Anafartalar Kahramanı” olarak anılacaktı. Mustafa Kemal’in rolü Gelibolu’nun resmi tarihini yazan bir İngiliz kurmay subayı, Mustafa Kemal’in Çanakkale’de oynadığı rolü şöyle ifade etmekteydi: “Tarihte çok ender olarak tek bir tümen komutanının gayretleri, yalnızca bir muharebenin gidişatında değil; aynı zamanda, bir savaş harekâtının kaderinde ve hatta bir ulusun yazgısında bu denli derin bir etki bırakabilmiştir!”6 1 Turgut Özakman, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, 6. Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, Şubat 2007, s. 158’den Mustafa Kemal, Arıburnu Muharebeleri Raporu, s. 186. 2 Özakman, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, s. 151. 3 Uluğ İğdemir, Atatürk’ün Yaşamı, I. Cilt, 2. baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988, s. 72. 4 Aspinal Oglander, “Gelibolu (İngiliz resmi tarihi)”, çev. Muharrem Feyzi, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 28/Haziran 1987, s. 56. 5 Turgut Özakman, Diriliş, Çanakkale 1915, 14. basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, Mart 2008, s. 512. 6 Alan Palmer, The Decline and Fall of the Ottoman Empire, John Murray, London, 1995, s. 229. 16.00 TL 9.60 TL 35.00 TL 21.00 TL ? ş7"3
2.8%8ó818=8
#ş/ş<258=^? L??????????c?šL???Oe?r??ğ??cuš???