Katalog

10 1 NİSAN 2020 ÇARŞAMBA DOLAR AVRO ekonomi@cumhuriyet.com.tr STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA ALTIN CUMHURİYET EKONOMİ ALTIN 24 AYAR 6.5730 0.7 kuruş 7.1990 6.7 kuruş 8.1800 0.7 kuruş 11.22 0.38 puan 89.643 1584 puan 2297.67 19.46 lira 339.82 2.85 lira TÜİK’in en son 2012’de açıkladığı çocuk işçi sayısı 7 yılda 601 binden 720 bine çıktı Okulda değil, işteler Büyük ekonomik Çocuk İşgücü Anketi’ne göre 517 yaş arasındaki çocukların yüzde 30’u tarımda, yüzde 45.5’i hizmet sektöründe, yüzde 23.7’si ise sanayide aşırı sıcak, soğuk ya da aşırı nemli ortamda çalışıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 7 yıl sonra çocuk işgücü anketini yayımladı. Anket sonuçlarına göre 517 yaş grubunda 720 bin çocuk ağırlıklı olarak tarım, hizmet ve sanayi sektöründe çalışıyor. Sağlıksız ortamda çalıştığını söyleyen çocukların yüzde 10.8’i ise kimyasal madde, toz duman ve zararlı gazlara maruz kalıyor. TÜİK en son çocuk işgücü araştırmasını 2012 yılında açıklamıştı. Farklı bir sistemle yapılan ankete göre o tarihte çocuk işçi sayısı 601 bin olarak belirlenmişti. TÜİK 7 yılın ardından geçen yılın 4’üncü çeyreğinde açıklanan “Hanehalkı İşgücü Araştırması”na dayanarak yaptığı “Çocuk İşgücü Anketi Sonuçları 2019” çalışmasının sonuçlarını da dün açıkladı. 16 milyonu aştı Buna göre Türkiye genelinde 517 yaş grubundaki çocuk sayısı 16 milyon 457 bin olarak tahmin edildi. Ankete göre bu bu yaş grubundaki çalışan çocukların yüzde 4.4’ü yani 720 bini çalışıyor. Çalışan çocukların yüzde 79.7’sini 1517 yaş grubundakiler, yüzde 15.9’unu 1214 yaş grubundakiler, yüzde 4.4’ünü de 511 yaş grubundaki çocuklar oluşturdu. Çocukların yüzde 30.8’i tarım, yüzde 23.7’si sanayi, yüzde 45.5’i ise hizmet sektöründe yer aldı. 5 yaşında çalışan çocuğa rastlanmadı. Cinsiyete göre incelendiğinde, çalışan çocukların yüzde 70.6’sını erkek, yüzde 29.4’ünü ise kız çocukları oluşturdu. Söz konusu çocukların yüzde 65.7’si bir eğitime devam ederken, bu oran erkeklerde yüzde 65.6, kızlarda yüzde 66.1 oldu. Çalışma ortamında fiziksel sağlığı olumsuz etkileyen faktörlere göre çalışan çocukların yüzde 12.9’u aşırı sıcak, soğuk ya da aşırı nemli, nemsiz bir ortamda çalışırken, yüzde 10.8’i kimyasal madde, toz duman veya zararlı gazlara maruz kaldı. Çocukların çalışma nedenlerinde ilk sırayı yüzde 35.9 ile ailesine yardımcı olmak aldı. Bunu yüzde 34.4 ile “iş öğrenmek, meslek sahibi olmak”, yüzde 23.2 ile “hanehalkı gelirine katkıda bulunmak” izledi. Çocukların yüzde 6.4’ü ise “kendi ihtiyaçlarını karşılamak” amacıyla çalıştı. 260 BIN ÇOCUK ÜCRETSIZ AILE IŞÇISI Yaş grubuna göre incelendiğinde, 514 yaş grubunda çalışan çocukların yüzde 64.1 ile tarım sektöründe, 1517 yaş grubunda çalışan çocukların ise yüzde 51 ile hizmet sektö ründe ağırlık kazandığı görüldü. İşteki durumuna göre çalışan çocukların yüzde 63,3’ü ücretli veya yevmiyeli, yüzde 36.2’si ücretsiz aile işçisi, yüzde 0.5’i ise kendi hesabına olarak çalıştı. Bu çocukların yüzde 66’sı düzenli işyerinde, yüzde 30.4’ü tarlabahçede, yüzde 3’ü seyyar sabit olmayan işyeri veya pazar yerinde, yüzde 0.5’i ise evde çalıştı. Yurttaş harcamayı kesti Ocaklarda üretim durdu Dünyayı etkisi altına salgın sonrası pek çok sektörde esnek ve uzaktan çalışmaya geçilmesine karşın, maden ocaklarında kalabalık vardiyalar halinde çalışılması, işçilerin tepkilerine yol açtı. “Önce hayat” diyen madenciler, Zonguldak’ta kömür üretimini durdurdu. Bu süreçte işçiler su atığı, gaz sensörlerinin kontrolü, ayak açıklıklarını ayakta tutacak ancak üretim yapmayacak. Madenlerde daha sonra bir sorun yaşanmaması için 695 yeraltı personeli (yeraltı işçisi, nezaretçi, mühendis) 15’er günlük rotasyonlarla maden ocaklarını üretime hazır tutacak. Bu süre zarfında Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), stoklarından satış yapacak. İşçilerden alınan bilgiye göre, önceki gece 00.00 itibarıyla üretim durdu. Böylece Zonguldak’ta büyük madenci yürüyüşünden itibaren ilk kez üretim duruyor. Rödovansçı şirketlerden çalıştırdıkları işçi sayısını asgari sayıya düşürmeleri istendi. TTK yer üstü işçi sayısı da birim amirlerince asgari sayıya indirilerek yüzde 10 civarına düşürülecek. TTK’de yeraltı işçi sayısı 6 bin 586, toplam yerüstü işçi sayısı ise 1361. Üretim molası devam ediyor Virüsün etkileri nedeniyle şirketler hem yeni üretim molası açıklıyor hem mevcudu güncelliyor: 4 Arçelik: Pakistan (6 Nisan), Bangladeş (5 Nisan), Güney Afrika (17 Nisan) ve Rusya’da (6 Nisan) üretimine ara verdi. 4 Denizli Cam: II No’lu fırınını kapattı. Siparişler I No’lu fırındaki üretimle karşılanacak. 4 Ford Otomotiv: Kocaeli ve Eskişehir fabrikalarında süreyi 6 Nisan’dan 13 Nisan’a uzattı. 4 Sanifoam Sünger: Adana, Ankara, Çerkezköy fabrikalarında üretime 15 gün ara verdi. 4 Yünsa: Çerkezköy’deki fabrikasında üretime minimum 12 gün ara verdi. l Ekonomi Servisi Tüketim, elektronik eşyada yüzde 4, benzinde yüzde 6, kamu/ vergi ödemelerinde yüzde 20, eğitimde yüzde 32 azaldı. MUSTAFA ÇAKIR Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) hazırladığı “Covid19’un Tüketici Harcamalarına Etkisi” adlı raporu, salgının tüketici harcamalarını düşürdüğünü ortaya koydu. Buna göre, Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü 13 Mart haftasında 21.3 milyar TL olan banka kartı ve kredi kartı harcaması, 20 Mart haftasında 19.6 milyar TL’ye geriledi. Bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında işlem adedi yüzde 10, harcama tutarı yüzde 3 artarken; 20 Mart haftasında işlem adedi yüzde 14, harcama tutarı yüzde 8 azaldı. Araştırmadaki bazı noktalar şu şekilde: 4 Havayollarında yapılan harcamalar, bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında yüzde 11, 20 Mart haftasında ise yüzde 35 azaldı. 4 Seyahat acenteleri harcamaları, 20 Mart haftasında yüzde 32 azaldı. Konaklama harcamaları bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında yüzde 11, 20 Mart haftasında yüzde 40 geriledi. 4 Banka kartı ve kredi kartı ile yapılan harcamalarda önde gelen harcama ka lemleri içerisinde yer alan internet üzerinden yapılan alışverişler, bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında yüzde 8 artışla 4.2 milyar TL olurken, 20 Mart haftasında yüzde 14 azalışla 3.6 milyar TL seviyesine geriledi. 4 Aynı dönemde giyim ve aksesuar harcamaları yüzde 47, yemek harcamaları yüzde 42 ve kumarhane/içkili yerlerde yapılan harcamalar yüzde 53 azaldı. 4 Hizmet sektörleri yüzde 10, benzin ve yakıt istasyonları yüzde 6, elektrikelektronik eşya, bilgisayar yüzde 4, kamu/vergi ödemeleri yüzde 20, eğitimkırtasiyeofis malzemeleri yüzde 32, telekomünikasyon yüzde 6, kuyumcular yüzde 25, kulüpderneksosyal hizmetler yüzde 23, araba kiralama yüzde 32 düştü. l ANKARA İşten çıkarmalar yasaklansın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Üre tim aksamadan sürmeli dir” açıklamasını değerlen diren işçi sendikaları işçile rin sağlığının da korunması için üretimin acil alanlarda sürmesi gerektiğini belir terek ayrıca salgın süresin ce işten çıkarmaların yasak lanmasını istiyor. Devrimci İşçi Sendikaları Başkanı Arzu Çerkezoğlu, zo runlu ve acil hizmetler dışın da üretimin askıya alınarak işçilerin sağlığının da korun ması gerektiğini belirterek “İş ten çıkarma ların salgın süresince as kıya alınması ve yasaklan ması” talebinde bulunmuş tu. Türk İş Ge nel Arzu Çerkezoğlu Başka İşçi sendikaları, işçi sağlığı açısından acil hizmet dışında üretimin durmasını, salgın süresince işten çıkarmaların da, yasaklanmasını istiyor. nı Ergün Atalay da dün bir açıklama yaparak aynı uyarılarda bulundu. “İşten çıkarmaların yasaklanması, zorunlu mal ve hizmet üretimi dışında tüm işlerin en az 15 gün süreyle durdurulmasını” istedi. Atalay, koronavirüs ile mücadele sürecinde ortaya çıkacak gelir kaybının karşılanması gerektiğini de belirterek gelir kaybına karşı İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarının hızla devreye sokulmasını öneren Atalay, “İşçi açısından gerekli olan koşullar kaldırılmalıdır” dedi. Atalay, işten çıkarılmaların izlenmesi için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı nezdinde “Üçlü Danışma Kurulu” bileşimine uygun bir izleme ve denetim mekanizması kurulması gerektiğini de belirtti. Bir açıklama da Sınıf Tavrı Derneği’nden geldi. “İşten çıkarmalar yasaklansın, ücretli izin zorunlu kılınsın” çağrısı yapan dernek açıklamasında “Biliyoruz ki, koronavirüs salgını emekçileri daha fazla vurmaktadır. Emekçiler hak gaspıyla ve işten çıkarmalarla karşı karşıyadır. Bugün salgın ve ekonomik kriz bahane edilerek emekçilerin işten çıkarılması, esnek çalışma adına ücretsiz izne zorlanmaları kabul edilemez” denildi. l Ekonomi Servisi Ergün Atalay Rifat Hisarcıklıoğlu ‘Çalışanlarınızı koruyun’ Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Twitter hesabından yaptığı videolu paylaşımda, işletmelere, çalışanlarını korumaları ve istihdamı düşürmemeleri çağrısı yaptı. Hisarcıklıoğlu “İhtiyacın olan kaynak kısa çalışma ödeneğinde. Çalışanlarınızı ücretsiz izne göndermek yerine kısa çalışma ödeneğine başvurun” diyerek salgına karşı hep birlikte mücadele edileceğini vurgulayan Hisarcıklıoğlu faaliyetlerini azaltan veya durdurmak zorunda kalan tüm işletmelerin kısa çalışma ödeneği başvurularının, Çalışma ve İşkur il müdürlüklerine gitmeden elektronik ortamda yapılabileceğini kaydetti. bunalımdan çıkış Büyük Ekonomik 192930 Bunalımı, “Kara Perşembe” olarak anılan New York menkul kıymet borsasının çöküşü ile başlamış; ABD’de kısa sürede finansal kriz haline dönüşmüş; 5 binden fazla çoğu tek şubeli yerel bankanın batmasına, 1200 dolayında bankanın da birleşme, satın almalar sonucu faaliyetinin sonlanmasına yol açarak bankacılık sistemini iflas eşiğine getirmiştir. Finansal kriz reel sektöre de sıçrayarak ABD’de 13 milyondan fazla kişinin işsiz kalmasına, milli gelirin de yaklaşık 1/3’ünün yitirilmesine yol açmıştır. Kriz döneminde başkan seçilen Franklin D. Roosevelt bunalımdan çıkış için New Deal (Yeni Düzen) dönemini başlatmıştır. New Deal, devletin ekonomide etkin rol aldığı, reformların yapıldığı, büyük altyapı yatırımlarının gerçekleştirildiği dönemdir. Dönemin sembol altyapı yatırımı Tennessee Valley Authority’dir (TVA). Bu proje ile rejimi düzensiz, su taşkınlarına yol açan, Ohio Nehri’nin akış düz enini de bozan Tennessee Irmağı üzerinde otuza yakın baraj inşa edilerek nehrin akış rejimi düzeltilmiş, suyolu olarak ulaşıma açılm ış, üretilen elektrik enerjisi bölgede sanayinin gelişmesine yol açm ıştır. Altyapı yatırımlarının yanı sıra işsizlere yardım yapılarak tük etim harcamaları artırılmış, tarım ürünlerinin fiyatlarında istikrar sağlamak üzere Tarım Düzeltme Yasası (Agricultural Adjustment Act) çıkarılarak, ürünün bol olduğu yıllarda tarım ürünleri fiyatlarında aşırı düşüş engellenmiş, genel olarak fiyat istikrarı sağlanmaya yönelinmiştir. ABD, finansal alanda, 1933 yılında altın standardını terk etmiş, 1934 yılında da (Gold Reserve Act) yasası ile de ülkedeki tüm altın para, resmi fiyat (ons altın 42 2/9 USD) üzerinden millileştirilerek, Hazine altın para bulundurmaya tek yetkili kurum konumuna getirilmiş, FED’in altın stoku da Hazine’ye devredilerek karşılığında altın sertifikası alınmıştır. Bankalar kanunu ile bankacılık sektörü yeniden düzenlenmiş, Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDİC) oluşturularak, bankalardaki mevduat belli bir sınıra kadar güvence altına alınm ış, finansal panikler önlenmiştir. FRS yasasında APİ’nin düzenli yapılabilmesi için sisteme (FED) Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) yetkili organ olarak eklenmiştir. ABD anayasasına göre, bir kişinin art arda iki dönem başkan seçilme hakkına sahip olmasına karşın, New Deal başarısı üzerine Roosevelt ayrıksı bir uygulama ile üçüncü kez başkan seçilmiştir. I’inci Dünya Savaşı, uluslararası para sisteminde altın standardını fiilen sonlandırmış, savaş sonrası para sisteminde oluşan kargaşaya son vermek üzere düzenlenen uluslararası konferanslarda (Brüksel, Cenova) altın standardına dönüş ilke olarak benimsense de gerekli koşullar oluşmadığından altın standardına dönüş yapılamamıştır. Döviz kurları idari kararlarla tespit edilmeye başlanmış, sermaye hareketleri sınırlandırılmış, dünya ticaretinde serbest ticaretin yerini bağlı ticaret, takaskliring ödeme şekilleri almıştır. Büyük Bunalım, gümrüklerine 1929 yılında egemen olabilen tarım ürünleri ihraç eden Türkiye ekonomisini olumsuz etkilemiştir. CHP, 1931 yılında toplanan kurultayında devletçilik ve devrimcilik ilkelerini birlikte kabul ederek, sorunun çözüm yolunu açmıştır. 1933 yılında uygulamaya konulan l’inci Sanayi Planı, ithal ikamesine daya nan, sanayinin yurt düzeyine yayılmasını, Türk işçi ve çiftçisine daha verimli iş yaratmayı amaçlayan, sanayi dalları arasında denge gözeten bir plandır. Planın gerçekleştirilmesi aracı olarak holding yapısın da kurulan Sümerbank, 19339 döneminde tekstil ağırlıklı olmak üzere farklı sanayi alanların 13 yeni tesisi işletmeye alarak planın gerçekleşmesine büyük katkıda bulunmuştur. Finansal alanda 1930 yılında TCMB kurulmuş, ardından da Sümerbank, Belediyeler (İller) Bankası, Etibank, DenizBank, Halk Bankası gibi önemli kamu bankaları oluşturulmuş; T.C. Ziraat Bankası, tarım sektörünü daha etken bir şekilde finanse etmek üzere yeniden yapıland ırılmış, Mevduatı Koruma Kanunu’nu (2343 sayılı) ile de bankalardaki mevduat güvence altına alınarak istikrar sağlanmıştır. Türkiye, bütçe ve dış ödemeler dengelerini de koruyarak, bunalım sonrası hızlı büyüme sürecine girmeyi başarmıştır. Özetlenen ABD ve Türkiye’nin büyük bunalımdan çıkış reformlarına karşı, günümüzde koronavirüs etkisiyle daha da ağırlaşan ekon omik krizden, günü kurtarmaya yönelik, palyatif dahi sayılamayacak önlemlerle çıkılmaya çalışılmaktadır. Sorunun ancak köklü değiş ikliklerle, liyakatli, kapasiteli liderler yönetimiyle çözülebileceği dikkate alınmalıdır. Akaryakıtta indirim Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası’nın (EPGİS) yaptığı duyuruya göre, bugünden itibaren geçerli olmak üzere benzinin litre satış fiyatına 10, motorine ise 8 kuruş indirim yapıldı. Fiyat indirimlerinin ardından benzinin litre fiyatı İstanbul’da ortalama 5.08 liradan 4.98 liraya, Ankara’da 5.22 liradan 5.12 liraya, İzmir’de ise 5.24 liradan 5.14 liraya geriledi. Motorin ise İstanbul’da 5.37 liradan 5.29 liraya, Ankara’da 5.46 liradan 5.38 liraya, İzmir’de 5.48 liradan 5.40 liraya indi. l İHA