Katalog

DİZİ TASARIM: ŞÜKRAN İŞCAN 9 13 MART 2020 CUMA ! YOLDAŞ fabrika senin A DE OL 6 A DE OL 7 A DE OL 8 A DE OL 9 A DE OL 10 Çin’e iki kez gittim. Biri Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığı döneminde resmi geziyle, diğeri sırt çantasıyla görüp, inceleyip, yazmak için.1.4 milyar nüfuslu ülkenin pek SOL DTÜÜNRYKAİY’DEA’DE 6 çok şeyi dünyanın öteki coğrafyala Korıonnoldarardnidnafaasbrykiloliıyn.oBru, nbui Koordinasyon raz meraklı sordu ğunuzda ayrıntıya girmiyorlar, “Çin ti sayısı 799 oldu. ABD 629’da kal SOL yyBpiaiöz”Çnl.gdıi2nnee’sbydiniiie’pnnnSig5niizne0ebcç0aaieyşnknokiUlrueolazynmargt.ikeuUtrbrreÖauşzimlkeeerçDkdni’üdtTÜineÜ NRYKrdyÇdiaAüıni.nİrniDdnYy’veüaeDyrnEdaiAyaşsAaB’aaedDDdynaıı’ğsnkçEııiion2ştk.eobShpdioilnoranlmP8a5re1dk6myoi.ınillldYa.yıararrrmdıdsaieıl Urumçi’nin Uygurcadaki anlamı Çin’in bu deneyimi yaygın ola şu: Şirin otlak. rak bilinen sosyalizmle ne kadar Urumçi’nin biraz dışındaki örtüşüyor? 7 Sincan Bir Numaralı Petrol Bo Çinliler bunun yanıtını da rusu Fabrikası’ndayız. Girişte bi şöyle veriyor: zi fabrikanın sahibi Ye Zhanlin “Çin tipi sosyalizm.” karşıladı. Zayıf mı zayıf. Belin Bunun anlatımını Kamil Kdboieroi1rb0diri’ndbaaösnlyüfoamnzülanmanüaşh,tyaarnvıanrd.aHner cEardkosğındızu.’nÖunnüymaüzızsdınekdKiaogobürundlilanearsyon ayırmıyormuş. Fabrika 1958’de de yazı dizisinin ana konuları kurulmuş. Bizi fabrikanın sahi nı içeren görüşlerini aktaraca bi olarak karşılayan Zhanlin bu ğımız Prof. Bilsay Kuruç, Çin’in SOL osrmdaolımniynşda,ruaas1şno.e9n1kk7ru9o2arn7’sdşo8aeom’dfgtöieairtekmmlğüi iiğrirtşeceimfitogeoireklmaaçnlrmmliaaskyirıDşşde..ganTAÜinrÜrNRYKrsssşeeıeüAsİççrnemYıtü’kilğDzlameEiybnşaeAemi’knsDkeayüonevrEliureuninsnrgueueemly,lteo“i”şrürd.myrieaÇğetkiiisnlmoai’nilşnueüımmskküıanrı Zahnlin sonrasını şöyle anlattı: suzluklara bir anlamda ortak “1984’te bana patronluk göre olduğuna dikkat çekiyor. vi verdiler.” Bu konulara girinceye dek sohbet ilerlediği için takıldım: “Yani yoldaş fabrika senin dediler...” 8 Rusya’da ana muhalefet: Komünist Parti! Gülümseyerek devam etti: Rusya’ya bir kez Sovyetler Bir Ko“oMrdaianşaısmyo6n60 yuan... Fabrikanın liği dağılmadan, üç keKzodoerddinaa syon kârından da yüzde 15 pay alıyo ğıldıktan sonra gittim. Sovyet rum. Bütün sorumluluk benim...” ler Birliği’nin son Devlet Baş Zhanlin patronluğunun ilk yıl kanı Mihail Sergeyeviç Gorba larından bir anısını anlattı: çov 1985’te Sovyetler Birliği cmrdıaeme“nykAızeimçıinsiçentioerdpkidekaiykaz. ailaSzırll.eaitbYvreuiüflnilakmdbbsiuarekilnk.kdıBaunamollaıhrmıruez.lıyaDyBgeaiözTpÜraÜNRYKrKSlaaAeonPİkimdkeYr’ıiüerrDesdtnEeösıi:srAtz’lrtcioDğüPyika’knElraeetis(dgyiüee(nlSndyiBidakKeytPeınn)hyeGsayeopennıcleaalnn OL cakları için pazarlık yaptılar. Biz ma), Glasnost (açıklık). de fiyatı biraz daha düşürdük. Bu politika soğuk savaşı bitir S İşlemler bitti, ürünü teslim et di. Gorbaçov 1990’da Nobel Ba tikten sonra anladık ki, borular rış Ödülü’nü de aldı. Ertesi yıl da 9 Çin’in doğusunda yine bize sat Sovyetler Birliği dağıldı. Gorba mışlar!” çov bugün “hakkında en çok ki Zhanlin doğal olarak Çin Ko tap yazılan 100 kişi” arasında. KmoüonridsitnaPsayrotinsi (ÇKP) üyesi. Sovyetler’in çökmesKioboredrainasyon ÇKP’nin berinde dünyada en çok tartışılan sosyalist deneyimin sona er işlevlerinden biri: mesi anlamına geliyordu. Bugün tçÇPiopinZaki’hpitsnaaarnteyorlnıiodnnnba’duüoenyylnüdöekugteğötşkuriedşinhükurtğeiiöünŞrğmtamlrneeürgnzdehDdÇeakikTiydÜn.’eÜınNRYKsRRağiluAuuıİipnsszYlyy’lbuiaayDikEr’odoliranAay.’clRDaPiurupısntaEyirnayt’iüiKnozodlpumearkrü5ten0isnisik,tBaoPidnraaluerrtşçıniiokı OL bir özelliği de ÇKP’nin kuruldu Politeknik ğu yer olması. 1921’de kurulan S ÇKP’nin Şanghay’da ilk kong resinin yapıldığı Vangzi Cadde Müzesi’de müzelik olan sosyal devlet 10 si 106’daki bu yer şimdi müze. Kapitalist sistemle hızlı tanı ÇKP’nin kuruluşu ve Çin’in ge şan Ruslar, Çarlık dönemindeki çirdiği evreler yıl yıl anlatılıyor. zenginleri aratmayacak yaşam K1o9Eo4rn9d’bidnüaaysÇüykionnfoiçtosğarvaafş1ınEı kkiamzanıp biçimlerini dünyadaki de en zseenvgdiinle1rK.0oBosurpgdoüinrnaksuyon Çin Halk Cumhuriyeti’ni kuran lübünden 3’ünün sahibi Rus. Pu Mao Zedung’un. Onu 1978’de tin, bu hızlı zenginlerin çoğunu bugünkü Çin’e gelişin reformla kendi yöntemleriyle “hizaya ge rını yapan Deng Siaoping izliyor. tirdi”. Onlarla ilgili Moskova’da Burada bize rehberlik edenler dinlediğim bir fıkra şöyleydi: de ÇKP’deki değişimi şöyle özet Moskova’da yeni açılan lüks araç lediler: galerinin müşterisi yeni zengin Rus, “Parti binalarımızda eğitim de son model arabayı aldıktan iki gün veriyoruz. Okul gibi. Patron ye sonra geri gelmiş, “Bunu al, bana tiştiren bölümlerimiz de var. Bu yenisini ver” demiş. Galeri sahibi rada dünyadaki piyasa ekono telaşlanmış, “Bir sorun mu var” misini anlatıp, ardından sosya diye sormuş. “Hayır” demiş, “Ak list piyasa ekonomisini öğreti sine çok sevdim ama, kül tabla yoruz.” sı doldu!” Rehberimiz Wu, bunun sosya Moskova’daki Politeknik Mü lizmle çelişen bir yanı olmadığını zesi, Rusya’nın geçen yüzyıldan şöyle izah etti: bu yana yaşadığı teknolojik ev “Hepimizin refaha kavuşması releri anlatıyor. Uzaya 12 Ni için bir kısmımızın daha zengin san 1961’de ilk çıkan insan Yu olması gerekiyor.” ri Gagarin en başta. Devamında Mao’nun şu sözü burada anla sağlık alanında yapılanlar var. tılan değişime uyuyordu: Sovyetler döneminde 7 yaşın “Kedinin rengi önemli değildir. daki bir kişinin gözlerinin han Asıl olan fareyi tutmasıdır.” gi yıl ne durumda olacağını ya Çin milyarder nılgısız ortaya çıkaran teknolojiye ulaşılmış. Ancak gözlükler sayısında ilk kez ABD’yi geçti tek tip. Kişinin göz sağlığını sonuna kadar düşünmüşler, o kişinin daha farklı bir gözlük tak Forbes her yıl “küresel do mak isteyebileceğini düşünme lar milyarderleri” listesi açıklı mişler. Sovyetler’in yıkılmasına, yor. Bu listede birinci sırada hep değişim dönemine, Rusya’nın ABD olurdu. 2019 yılında ilk kez yeniden ayağa kalkmasına Çin ABD’yi geçti. 2020 yılı ba Moskova’da tanıklık eden, bu şında yapılan açıklamaya göre, nun üzerine kitaplar yazan Cenk Çin son 12 ayda 182 yeni dolar Başlamış, bugün Rusya’yı yöne milyarderi yetiştirdi. ABD ise 59. ten Putin’i, “devletçi ve milliyet Böylece Çin’in toplam milyarder çi” olarak tanımlıyor. YARIN l 37. OLAĞAN KURULTAY’A DOĞRU CHP RUSYA’DA KOMÜNIST KALMAZSA KIMSE ŞAŞIRMASIN Komünizmden sonra Putinizm CENK BAŞLAMIŞ Bundan birkaç yıl önce, hem de tam Ekim Devrimi’nin 100. yıldönümünden 24 saat önce Rusya’nın başkenti Moskova’nın sokaklarında dolaşırken çok değil, 30 yıldan az bir süre önce bu ülkenin Komünist Par ti tarafından yönetildiğine inanamı yor insan. Toptan bir yenilenme yaşanmış ken tin, özellikle merkezindeki semtlerin Avrupa şehirlerinden hiçbir farkı yok. Işıl ışıl binalar, Türkiye’de çok ender görebileceğimiz lüks arabalar ve üzer lerindeki markalı giysileri “göstere göstere” taşıyan insanlar, kapitalizmin sadece bir çeyrek asırda eski ideolojiyi nasıl yerle bir ettiğini kanıtlıyor. Peki, ne oldu da tarih için bir an sa yılabilecek sürede Komünist Parti’nin sadece adı kalabildi? Vladimir Putin Sovyetler Birliği’nin 1991 yılının sonunda dağılmasının ardından yeni rejim geçmişin tüm günahını komünistlerin üze rine yıktı. Özellikle 1980’lerin ikinci yarı sındaki güç yaşam koşullarını unutmayan halk da bu suçlamaya sahip çıktı. 1991 yı lından 2020’ye, sadece bir kez, 1996 yılın daki başkanlık seçimlerinde komünist bir devlet başkanı seçilme olasılığı doğdu ama Kremlin’in güçlü propaganda makinesi bu na izin vermedi. Aslında, Boris Yeltsin’in iktidarda bulun duğu 1990’lı yıllarda yaşanan kaos, komü nistler için bir fırsat yarattı. Fakat parti ne kendini yenileyebildi ne de yeni Rusya’da halkın taleplerini anlayabildi. Tabii, bu nok tada asıl sorumlunun, 1990’ların başından beri partinin lideri olan Gennadiy Züganov olduğunu söylemek gerekiyor. Majestelerinin muhalefeti Girdiği bütün başkanlık seçimlerinde yenilgi üstüne yenilgi alan, 2004 başkanlık seçimlerine artık herhalde utandığı için katılmayan Züganov kelimenin tam anlamıyla koltuğuna yapışmış durumda. Adı “muhalefet lideri” olsa da Züganov sadece “majestelerinin muhalefeti” görevini yerine getiriyor. Kremlin’in bir koltuk değneği “sağcı” Vladimir Jirinovski ise diğeri de “solcu” Züganov. Gerçekte Züganov’un ve partisinin sadece adı “komünist”, solla, hatta sosyal demokrasiyle bile bir ilişkisi yok. Bu yüzde Komünist Parti hiç yeni seçmen kazanamıyor, sadık yaşlı seçmenleri hayata veda ettikçe oyları sürekli eriyor. 2016’da yapılan parlamento seçimlerinde partinin aldığı oy oranı sadece yüzde 13 civarında. Yeltsin’in ardından 2000 yılında Vladimir Putin’in iktidara gelmesini de komünistler fırsata çeviremedi. Doğru, yeni lider döne Ne oldu da tarih için bir an sayılabilecek sürede Komünist Parti’nin sadece adı kalabildi? minde Rusya’da ve uluslararası alanda “Putinizm” rüzgârı esmeye başladı ama gerçekte Putin’in hangi ideolojiyi savunduğu, daha doğrusu bir ideolojisi bulunup bulunmadığı çok kuşkulu. Putin’e illa bir ideolojik etiket yapıştırılacaksa, devletçi ve milliyetçi olduğu söylenebilir, daha fazlası değil. Yolcular gittiğimizi sansın! Rusya Komünist Partisi gerçekten iktidara talip olsaydı, geçmişin özeleştirisini yapar, kendini yeniler, değişen çağda halkın değişen isteklerini anlamaya çalışır, ortadaki ideolojik boşluğu kolayca doldurabilirdi. Tabii, bu noktada bir parantez açarak Kremlin’in her türlü muhalefet hareketini başlamadan ezdiği tespitini yapmamak da haksızlık olur. Leonid Brejnev döneminin meşhur fıkrasıdır: İçinde bulunduğu tren bozulunca Brejnev emir verir: Hemen tüm görevliler aşağı insin ve treni sallasın. Gitmesek bile yolcular gittiğimizi sansın! İşte, 2020 yılında Rusya’da Komünist Parti’nin muhalefeti de buna benziyor. Sözün özü, başlıktaki “Rusya’da komünist kalmadı!” ifadesi elbette abartılı ama bu gidişle kalmazsa kimse şaşırmamalı. ÇIN’E ÖZGÜ SOSYALIZM: ÖNCE YAŞAMA HAKKI KAMIL ERDOĞDU CRI TÜRK HABER MÜDÜRÜ Yaklaşık 30 yıldır ABD Dışişleri Bakanlığı her yıl “Ülkelerin İnsan Hakları Durumu” başlıklı belge yayımlayarak hedefindeki ülkelerin insan hakları uygulamalarını eleştirir. Çin Dışişleri Bakanlığı da ertesi gün tamamen Amerikan kaynaklarından alınan bilgilere dayanarak “ABD’nin İnsan Hakları Sicili” başlıklı rapor yayımlar. Bunlardan birinde ABD’de kış aylarında sokakta donarak ölenlere dikkat çekilmişti. Çin’de ise daha sert soğuklara rağmen sokakta donarak ölene rastlanmadığı anlatılmıştı. Çinli yetkililer, “en önemli insan hakkı insanın yaşama hakkıdır” ifadesini sık kullanır ve bunun sosyalizmin başarısı olduğunu vurgular. Marksizmin yerelleşmesi Çin’deki uygulamalar “Çin’e özgü sosyalizm” olarak niteleniyor. “Çin’e özgü sosyalizm” 1970’lerin sonunda reform ve dışa açılma uygulamalarıyla başlatılan bir sürecin tanımlamasıdır. Çekirdeği Mao Zedong olan ilk kuşak liderlik buna Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in ifadesiyle “paha biçilmez” tecrübe, teorik birikim ve maddi altyapı sağladı. Hedef ise orta halli refah toplumunu gerçekleştirmek, sosyalist modernleştirmeyi hızlandırmak ve Çin milletinin yeniden büyük kalkınışını gerçekleştirmek olarak özetleniyor. Xi Jinping’in özetlemesine göre “Çin’e özgü sosyalizm”, uygulama, teori ve sistemin bütünüdür. Başarılı olan uygulamalar teoriye dönüşür, doğru teori de yeni uygulamalara rehberlik eder, aynı zamanda uygulamada başarılı sonuçlar getirmiş olan politikalar da hiç vakit kaybetmeden parti Çin solu sadece sistem açısından Çin’e özgü sosyalizm teorisinin, değil, günlük siyasetler olarak da Marksizmin Çin’deki yerelleşmesinin en farklı konuları tartışmaya başladı. yeni sonucu olduğu belirtilir. Kuşak ve Yol İnisiyatifi, uzayın barış çı amaçlarla kullanımı, yapay zekâ bunlardan bazıları... Kuşak ve Yol İnisiyatifi denen ve Çin’in Asya’dan Avrupa’ya uzanan eski ticaret yolu nu yeniden canlandırma çabası, bü yük bir ekonomik sonuç doğurma potansiyeline sahip. Projenin, ekonomileri 21 trilyon dolara ulaşan kuşak güzergâhı üze rindeki 65 ülkenin ekonomik ve kül türel hayatına canlılık kazandırma sı bekleniyor. 4.4 milyar insana ve dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 63’üne dokunma potansiyeli ile “Bir ve devletin sistemi haline getirilir. Xi, “Çin’e özgü Kuşak Bir Yol” projesinin değerinin sosyalizm teorisi Marksizmin Çin’deki yerelleş 1.4 trilyon dolar olacağı tahmin ediliyor. mesinin en yeni sonucudur” diyor. Çin, bilimde de Batı ile arasındaki farkı kapat Marksizmin Çin bağlamına uyarlanması ilk kez maya yoğunlaştı. Yayımlanmış uluslararası ma Çin Komünist Partisi’nin 1938’de Yan’an’da top kale ve patent sayısı açısından ilk sıraya yerleşti. lanan 6. Merkez Komitesi Genel Kurultayı’nda Yapay zekâyı geliştirme konusundaki adımlar Ba Mao Zedong tarafından dile getirildi. Günümüze tı ile ideolojik mücadelenin yansıması görülebi kadar insanların temel kaygılarına yanıt verme lir. Çinli bilim adamlarının çalışmaları yoksullukla nin ana yöntemi olarak kullanıldı. mücadele ve daha iyi bir yaşam kurmaya odak Tek parti sistemi yanılgısı landı. Hatta Çin’in bu konuda gelişmesinin aynı zamanda gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş ül Çin’deki sistemi anlatırken “tek parti sistemi” keler arasındaki farkı da kapatması bekleniyor. tanımlaması dile getirilen en yaygın yanlışlardan Çin’in bu mücadelesi son dönemde ticaret sa biri. Çin’in temel sistemi “Çin Komünist Parti vaşları ve koronavirüs salgını gibi engellerle kar si (ÇKP) liderliğinde çok partili danışma sistemi şılaştı. Çinli uzmanlara göre sosyalizmin Çin’in dir.” Ülkede ÇKP dışında 8 parti daha var ve “de özellikleriyle uygulanması “kamu mülkiyeti ve mokratik partiler” olarak adlandırılan bu partiler planlı ekonominin” sosyalizm olmadığını ve “libe siyasetlerin oluşturulmasına, tartışmalara katılır, ralleşme ve özelleştirmenin” de her derde deva eleştirilerde bulunur. Her yıl Mart’ta Çin Ulusal olmadığını kanıtladı. Halk Meclisi Yıllık Toplantısı’na eşzamanlı olarak Özetle, “Çin’e özgü sosyalizm” kitaplardaki te Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı düzenlenir. orileri, hedefleri yeryüzüne indirdi.