Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1112 NİSAN 2019 CUMA Belirsizliğin faturası ağırTL değer kaybederken, faiz ve iflas riski arttı. Merkez’in döviz rezervleri eridi 1 Nisan’da 5.43 seviyelerine kadar düşen dolar/ TL, seçim belirsizliğiyle 5.75’i aştı. Son 2 haftada yabancı 1.5 milyar dolarlık hisse ve tahvil sattı. Hükümetin seçim öncesi ve sonrasında attığı adımlar, ekonomideki krizi de somut adımların bekleneceğine dikkat çekti. Başta reel sektör olmak üze rinleştiriyor. Seçimin hemen re Türkiye’nin yüksek dış bor sonrasında 1 Nisan’da 5.69’dan cu olması ve ekonomide başta 5.43 seviyelerine kadar gerile enerji olmak üzere ithal girdi yen dolar/TL kuru, seçimin tek ye bağımlılık nedeniyle, kurda rarlanabileceğine dair endişe ki artış borç yükünün TL bazın lerle dün 5.75’i aştı. 1 Nisan’da da artmasına, enflasyonda artı 6.17 seviyesinde olan Avro/TL şa ve ekonomik aktivitede ya kuru da dün 6.4985 seviyesini vaşlamaya neden oluyor. gördü. TL, gelişmekte olan para birimleri arasında dün do Risk sıçradı lar karşısında en çok değer kay Seçim belirsizliği, beden para birimi oldu. Türki Türkiye’nin beş yıllık kredi if ye ile birlikte en kırılgan ekono las takası (CDS) priminin sıç miler olan Brezilya, Endonezya, ramasına neden oldu. Seçimin Güney Afrika ve Hindistan pa hemen öncesinde 500 baz pu ra birimleri değer kazanırken, an seviyelerine kadar yüksel TL’de değer kaybı yaşandı. Seçim öncesindeki hafta 1.3 milyar dolarlık hisse ve tahvil satarak Türkiye’den çıkan ya dikten sonra 1 Nisan’da 390 baz puana kadar düşen Türkiye CDS’leri, dün 438 puana kadar Yabancı somut adım istediyükseldi. CDS, bir kişi ya da bir bancı yatırımcılar, seçim sonrasındaki haftada hisse ve tahvil piyasasında 195 milyon dolarlık net çıkışa imza attı. Piyasayı vurur Noor Capital Market Menkul Değerler AŞ’den Mert Yılmaz, seçim belirsizliğinden de öte hukuk konusunda ortaya çıkan endişelerin TL’nin değer kaybında etkili olduğunu dile getirdi. Credit Agricole Kıdemli Gelişmekte Olan Piyasalar Stratejisti Guillaume Tresca, “İstanbul’da seçimler tekrarlanırsa piyasaları olumsuz etkileyebilir” dedi. Seçimlerin tekrarlanabileceğine dair endişeler dışında, ABD ile ilişkilerde yaşanan S400 füzeleri ve F35 savaş uçakları kaynaklı gerilim ve yaptırım tehditlerin de TL’nin son haftalardaki değer kaybında etkili olduğu belirtiliyor. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın açıkladığı ‘reform paketi’ piyasalardaki ateşi söndürmezken, analistler Lkuruluşun, bir kredi sahibine yTCyynycktbbaanielieüoaoeüaainDattdrrd,krüUndSia.çvkeAassadldlkBelripetaariayerlişknrcjnVyeraeaiiasoinmürmyeo’nüağykgmknlkldaıiuiöeksneaeebnytsmeediytöuoeknnaeiadrsirr.lkneeiina, bmogutremleleütmtaCedidTbinytbreAaLemdiaosaerrkiipinArdk.ketimarrkBostilazeymiriayısyaiinonntşmnkdalnediarcknniuaursisarlidğzeiCizi,ns”üaulkAoetdrgolyrrmnleezböeuneermbaöfrkuicüoyba“nseeaşdrrAoruümğraüıionsnzmnklyinsdnludi’aöüüıekrrinnarnaztt/,d:gdaMemihlıünedaenfanrkaltAPdcieigTşıeiszyoteümymhçilalmnirağ,aoçeskl“BetikisnyekenakGılirhaaSkngluetıTegabdbüemtetüeirerrdi’eakmrvbzıçaOcrneiKcnüeekaitıoallkelmıenekakyGart,jindhtasrieenşısıtyioknuin züella geç lasyon ile başa çıkmakta yetersiz mut adım miş durum kalabileceğini düşündüklerini be lar attıkla da. En kırıl lirtti. Banka bilançolarındaki belir rı takdir gan ekono li sorunlu kredilerin özel bir “kötü de kendi miler Brezil banka” veya girişim fonuna ak lerine gü ya, Endonez tarılması planının “faydalı” ola ven duya ya, Hindistan ve Güney Afrika’nın CDS’leri 83 ile 180 baz puan arasında sıralanıyor. l Ekonomi Servisi bileceğine değinen Commerz biliriz” di bank, ancak bunun piyasa katı ye konuştu. lımcılarının “bu yükümlülükle Ash, İstan rin nasıl oluştuğunu unuta bul seçimle cakları ve aniden banka riyle ilgili ola ları sağlıklı olarak göre rak da “Kaybe cekleri” anlamına decek zaman gelmediğini yok” uyarısı yap vurguladı. tı. İstanbul’da ye niden seçime gidilmesi ihtimalini “yatırımcılar için yeni bir komplikasyon” olarak nitelendiren Ash, “Türkiye 60 gün daha bekleyecek durumda değil. 2018 bize gerekli adımları atmakta ne kadar gecikirseniz durumun o kadar kötüleştiğini göstermedi mi” sorusunu yöneltti. Rezerv eridi Seçim öncesinde yabancı yatırımcılarda endişeye neden olan Merkez Bankası (TCMB) rezervlerindeki erime, seçim sonrasındaki haftada da sürdü. 1 Mart22 Mart döneminde 35.2 milyar dolardan 26.1 milyar dolara düşerek paniğe neden olan TCMB net döviz rezervleri, seçimin hemen öncesinde alınan önlemlerle 29.7 milyar dolara kadar yükselmişti. Ancak seçimden sonraki haftada 5 nisan itibarıyla TCMB net rezervi 1.9 milyar dolar geriledi. İngiliz The Financial Times gazetesi, net rezervdeki erimenin piyalardaki endişeleri artırabileceğini yazdı. Öte yandan, TL’ye güve nin azalmasıyla dövize yönelen yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı, 5 nisan itibarıyla 181.1 milyar dolar oldu. Yurttaşların ve şirketlerin döviz mevduatı yıl başından 5 Nisan’a kadar olan dönemde 20 milyar dolar artarken, 15 Nisan döneminde 801 milyon dolarlık düştü. TL’deki değer kaybı, yabancıların hisse ve tahvil satması ve Türkiye CDS’lerindeki artışla birlikte, 2 yıllık gösterge tahvilin faizi dün yüzde 21.25 seviyesinden yüzde 22.70 seviyesine sıçradı. Timothy Ash Krize rağmen yine açık geldi Ekonomik krizle birlikte ithalattaki büyük düşüşe rağmen, cari işlemler hesabı şubatta 718 milyon dolar açık verdi. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 12 aylık cari açık 17 milyar 44 milyon dolar oldu. Şubatta açık, bir önceki yılın aynı ayına göre 3 milyar 776 milyon dolar azaldı. Bunda, dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3 milyar 690 milyon dolar azalarak 1 milyar 74 milyon dolara gerilemesi, hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin 57 milyon dolar artarak 894 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir dengesi açığının 68 milyon dolar azalarak 495 milyon dolara gerilemesi etkili oldu. Kaynağı belirsiz döviz girişi şubatta 1.3 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Çeyizden ilk ödeme mayısta Üç yıl önce başlayan çeyiz hesabı uygulamasında ilk destek ödemeleri mayıs ayı içinde yapılacak. Şu ana kadar 22 bin 344 kişi çeyiz hesabı açmış durumda. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, çeyiz hesabı ödemeleri için bankalara müracaatların 17 Nisan’da başlayacağını duyurdu. Şu ana kadar 15 bankada 22 bin 344 katılımcı çeyiz hesabı açmış durumda. Çeyiz hesabına 2019 yılı için katılımcıların yatıracağı aylık alt limit 155 lira 26 kuruş, üst limit ise 1.552 lira 65 kuruş. l Ekonomi Servisi Taze sebze ve meyveye gelen fahiş zamlar yurttaşın belini büküyor Poşet ve taneye döndük ‘Pazarcılığı bırakacağım’ Büyükçekmece Kapalı Pazarında bakliyat satan Ethem Tetik, iki işte çalıştığını ancak ailesini geçindirecek kadar para kazanamadığını belirterek “Cevizin kilosunu yerinden 20 liradan alıyorum, 25 liradan satıyorum, kâr edemiyorum. Aldığım malı çoğu zaman satamıyorum elimde kalıyor. Böyle giderse pazarcılığı bırakacağım. Çün kü kazandığım kiraladığım pazar yerine ve ürünü getirme maliyetine bile değimiyor” ifadesini kullandı. Pazarda yurtaşın en çok tercih ettiği patatesin kilosu 5 lira, soğan ise 8 lira. Mart ayında 15 liraya yükselen zam şampiyonu çarliston biberin fiyatı pazarda 10 lira marketlerde ise 13 lirayı buluyor. Marketlerde 10 liraya satılan çileğin kilosu pazarda 7 liraya satılırken salkım domatesin kilosu 8 lira. Kıvırcık ve maydanozdan oluşan yeşilliklerin fiyatında ise düşüş var. Tabii bu ürünlerin gramajlarında da ciddi küçülme gözlemledik. Pazarda limonun kilosu 7 lira, kabak ise 5 liradan satışa sunulurken, pazara çıkan yurttaş kaliteli ürün bulamamaktan da şikâyet etti. Yurttaş artık çarşı pazara da pazar arabasıyla değil poşetle gidiyor, ihtiyacını kilo ile değil taneyle alıyor SEÇİL DEMİRER Açlık sınırının asgari ücreti solladığı ortamda yurttaş artık pazara bile çıkamaz oldu. Eskiden 50 TL’ye bile pazar arabasını dolduran yurttaşın parası artık poşetin dibini bile doldurmuyor. Markette soğanın kilosu 10, patatesin kilosu da 8 liraya çıkarken artık birçok üründe yurttaş kilo ile alma yerine tane ile almaya yöneldi. Büyükçekmece Kapalı Pazarındaki esnaf, müşteri açlığından ve maliyet artışlarından şikâyet ederken, yurttaş da pahalılıktan dert yandı. Halk artık pazara alışveriş arabasıyla değil daha çok poşetle gidiyor. Kriz yüzünden insanların para harcamak istemediğini belirten esnaf pazara getirdikleri ürünlerin bitmemesinden şikâyet ediyor. Kilo dönemi bitti Artık eskisi gibi 45 kilo patates meyve alma dönemleri bitti. Konuştuğumuz yurttaşlar artık paranın iki üç kilo sebzeye bile yetmediğini ifade ediyor. Eskisi gibi çok çeşit meyve alma, yeşillik alma dönemi kalmadı. HSBC Genel Müdürü beraat etti Gezi Direnişi döneminde Ayşe Arman’ın bir tweetini retweet eden HSBC Bank Genel Müdürü Süleyman Selim Kervancı, o dönem başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakaret ettiği gerekçesiyle “kamu görevlisine görevinden dolayı alenen hakaret” suçundan yargılandığı davada beraat etti. Mahkeme, Kervancı’nın suç kastıyla hareket etmediğini belirterek, Kervancı hakkında beraat kararı verdi. Kervancı savunmasında paylaşılan videoyu daha sonra izlemek için retweet’lediğini belirterek “Cumhurbaşkanına hakaret etmem söz konusu dahi olamaz” dedi. l Ekonomi Servisi Temerrüt ‘işlem bazında’ olacak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Kredi Riskine Esas Tutarın İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşımlar ile Hesaplanmasına İlişkin Tebliğ’de değişiklik yaptı. Değişiklik tebliği Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Değişiklikle borçlunun herhangi bir borcunun temerrüde düşmesi, bankaya olan tüm borçlarının temerrüde düştüğü anlamına gelmeyecek. Bankaların perakende alacaklar için temerrüt tanımı borçlu yerine “işlem bazında” uygulanabilecek. Tebliğin önceki halinde temerrüt tanımı borçlu yerine “işlem türü” bazında uygulanıyordu. l Ekonomi Servisi Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak... Kızının katilini arayan babanın akıl hastanesine yollanmasına karar verilmiş... Aynı karar merci, 11 gündür Türkiye’nin yarısına da benzer muameleyi yapıyor... Sandıklar sayılıyor, bir daha, bir daha sayılıyor... Yetmiyor. “Organize usulsüzlük var” diye bir gerekçe uyduruyor; evler aranıyor, vatandaşlar sorguya çekiliyor... Yetmiyor; YSK üzerinde baskı kurularak o da suça ortak ediliyor. Seçimi kazanan KHK’li başkanlara mazbata verilmemesi karara bağlanıyor. Kızının şaibeli ölümüne ilişkin detayları öğrenmek istedikçe gözaltına alınan acılı baba Şaban Vatan gibiyiz hepimiz. “Sonucuna saygı duymayacağın seçimi neden yaptırıyorsun? Mazbata verilemez dediğin adamı seçime neden sokuyorsun?” sorularını ısrarla soruyoruz. Tık yok. İnsanlar 10 gündür gece gündüz YSK’de ilçe seçim kurullarında nöbette... İktidar, kendisine oy vermeyen ve hesap soran milyonları toplu halde ne akıl hastanesine ne de hapse tıkayabileceğine göre “darbevari” hukuksuz uygulamalarını tam gaz sürdürüyor. 2 gün önce Japonya’da bir bakan “depremden etkilenenlerin duygularını incitici sözler sarfettiği için” istifa etti. Başbakan Abe ise bakanı atadığı için özür diledi. Biz ise sadece seçtiklerimize hak ettikleri mazbatayı versinler ve görevlerine başlasınlar diye bekliyoruz. İstanbul’u kaybetmek... Belli ki AKP için İstanbul’u kaybetmek Türkiye’yi kaybetmek anlamına geliyor. Eh, haksız da sayılmazlar. Rantların en büyüğü 16 milyon nüfuslu bu devasa kentte. Ama bırakın bir an onu da bir tarafa. Kurdukları sistemin yapı taşlarının yerinden oynaması demek. Çünkü İstanbul bir yandan da devlet içinde devlet. Hükümete yakın vakıfları finanse etmekten onlara sürekli olarak bina arsa tahsis etmekten tutun, imar, inşaat izinleri, emsal değer tespitleri gibi alanlardaki yetkilerinin yarattığı ekonomik değer... Küçük bir örnek: CHP’li İstanbul Belediye Meclis üyesi Tarık Balyalı, 2018’de 351 milyon TL ciroya ulaşan İSPARK’ın kârının yalnızca 1 milyon TL gözüktüğünü belirterek, yalnızca binde 3’lük kâr oranını “partizan siyasetin finansmanı” sözleri ile tanımlamıştı. İktidar, düzenini bunun üzerine kurdu; ülkeyi 16 yıldır bu kaynaklardan kendi seçmenine aktararak, yoksulu yemleyerek yönetti. Tabii bırakmamak için direnecek. Ama nereye kadar? Seçimle birlikte, para kaynaklarını, kendilerine oy veren insanların güvenini, itibarlarını da kaybediyorlar. Ve ne yaparlarsa yapsınlar kaybedecekler. Geriye dönüş yok. O parlak günler bitti. Ve onlar da bunun farkında. Bu yüzden nereye saldıracaklarını bilemiyorlar. Yandaş Takvim gazetesi YSK üyelerinin her birinin fotoğraflarını basarak hâkimleri hem hedef haline getiriyor hem üzerlerinde baskı kuruyor. Türkiye tam bir yol ayrımında. Ya demokrasiyi seçecek ya diktatörlüğü... Ya bugün ülkenin asıl sorunu olan ekonomik krize odaklanacak ve çözüm yolları geliştirmeye başlayacak ya da bile bile kaosa sürüklenecek... Umarız gidilen yolun çıkmaz olduğu görülür de yanlıştan dönülür. Tüm bunların yanında önemli bir unsur daha var: 31 Mart seçimleri sadece İstanbul’a değil tüm Türkiye’ye dürüst, başarılı bir lider kazandırdı. Ekrem İmamoğlu birleştirici söylemi, ikna ediciliği, sakinliği ile Cumhur İttifakı’na oy verenlerin bile gönlünde taht kurmaya başladı. Dedik ya artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak... KGF’den yeni kredi Kredi Garanti Fonu (KGF) Avrupa Yatırım Fonu tarafından kontrgaranti anlaşması ile sağlanan hibe fon kapsamında KOBİ’lere üst sınırı 1 milyon liralık kredi destek paketini hayata geçiriyor. Toplam 3 milyar liralık destek kapsamında kullandırılacak krediler, 12 aylık ödemesiz dönem dahil olmak üzere toplam 60 ay vadeli olacak. Hibe desteği, Avrupa Birliği tarafından KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak ve büyümelerini desteklemek amacıyla yürütülen COSME projesi kapsamında alınacak. Kısıntı sona erebilir Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), Venezüella ve İran’ın petrol arzının daha da düşmesi ve fiyatların artmaya devam etmesi halinde, temmuzdan itibaren petrol üretimini artırmayı değerlendiriyor. Venezüella’nın ham petrol üretimi ABD yaptırımları nedeniyle günde 1 milyon varilin altına düştü. OPEC; Rusya ve OPEC+ olarak bilinen diğer üreticiler ile birlikte, petrol üretimini 1 Ocak’tan itibaren altı ay süreyle günde 1.2 milyon varil düşürme kararı almıştı. OPEC anlaşmanın uzatılıp uzatılmayacağına karar vermek için 2526 Haziran’da toplanacak. C MY B