Katalog

bilim ve teknoloji TASARIM: İLKNUR FİLİZ BİLİM İNSANLARI KUŞLARA YAPAY YOLLA UmutŞARKI ÖĞRETTİ Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlanmıştır. şarkısı 1324 KASIM 2019 PAZAR Hint bülbülü olarak da bilinen zebra ispinozları, şarkı söylemeyi genelde anne ve babalarından öğrenir. Ama bilim insanları, bu küçük kuşlara, hiç bilmedikleri bir melodiyi farklı bir yolla ezberletti. Bunu da kuşların beynine şarkı anıları yerleştirerek yaptılar. Bu garip deney, kuşlarda nota süresini kodlayan beyin yollarını keşfetmek için tasarlandı. Burada kritik nokta, insanların konuşmayı nasıl öğrendikleri ile paralellik göstermesiydi. Araştırmanın, otizmli insanlarda ve seslendirmeyi etkileyen diğer koşullardaki dil öğrenimini geliştirmek için genleri ve nöronları hedefleyen bilim insanlarına yardımcı olması bekleniyor. Teksas Üniversitesi Southwestern O’Donnell Beyin Enstitüsü’nden beyinbilimci Todd Roberts, “İlk defa, konuşmadan piyano öğrenmeye kadar birçok şeyi taklit etmek istediğimizde bize rehberlik eden ‘davranışsal hedef’ anılarını kodlayan beyin bölgelerini doğrulamış olduk” dedi. Roberts, ayrıca “Bulgular, anıları kuşların beyinlerine yerleştirmemize ve şarkıları öğrenmelerine rehberlik etmemize olanak sağladı” dedi. Dil öğrenimini anlamaya yönelik önemli bir çalışma Zebra ispinozları (Taeniopygia guttata), Orta Amerika’ya özgü kü çük, sosyal kuşlar. Babalarının söyledikleri şarkıları dinliyor ve sonra melodileri taklit ederek söylüyor. Tıpkı insan bebeklerin dili öğrenmesi gibi. Yeni araştırma, hayvanların bunu nasıl yaptığını ortaya koyması açısından çok kıymetli. Roberts ve ekibi, ispinozlara şarkı dinletmeden, nöronlarını değiştirmek için optojenik denilen bir teknik kullandılar. Bu teknik, ışığa duyarlı proteinlerin nöronda veya beyin hücrelerindeki davranışını kontrol etmek için ışığın kullanılmasını içeriyor. Araştırmacılar, bu aracı kullanarak HVC adı verilen özel bir beyin bölgesine bilgi gönderen, Nif olarak bilinen bir sensorimotor alanda beyin aktivitesini değiştirdi. Bu alan, kuşların hem şarkı söylemeyi öğrenmesi hem de üremesiyle il Bilim insanları ispinoz kuşlarının beynine şarkı anıları yerleştirdi. Bu kuş araştırması, beynin dil öğrenimini mümkün kılan devrelerini çözebilmek için büyük önem taşıyor. Çalışma, ayrıca konuşma bozukluklarının tedavisine yeni yollar sunabilir. gili bir bölge. Araştırmacılar, ışığı bir ritimle göndererek ispinozlarda “hatıraları” kodlayabildi. Öyle ki notalarla ışık atımlarının süresi birbirine uyuyordu. Bir baba figürü kuşun ezberlemesi için bu talimatları veriyormuş gibi bir şeydi, fakat ortada baba ispinoz yoktu. Roberts, “Kuşa bilmesi gereken her şeyi öğretmiyoruz. Sadece şarkıdaki hecelerin süresini öğretebiliyoruz” dedi ve ekledi, “İki beyin bölgesini test ettiğimiz bu çalışma, bulmacanın yalnızca bir parçasını temsil ediyor. Roberts, diğer parçaları da bulduklarında, kuşlara hiç “öğretmen” olmadan tam bir melodi öğretmenin mümkün olabileceğini ama şimdilik bunu yapmaktan çok uzak olduklarını sözlerine ekledi. Bu kuş araştırması, beynin dil öğrenimini mümkün kılan devrelerini çözebilmek için büyük önem taşıyor. Roberts, insan beyni ve konuşma ile dille ilgili yolların, kuşların şakıma devrelerinden çok daha karmaşık olduğunun altını çizerken araştırmanın insanlar için de büyük önem taşıdığını vurguluyor. https://www.livescience.com/ falememoriesimplantedbird brains.html TÜYSÜZ FARELERDE İŞE YARADI Kelliğe çözüm: Elektrikli şapka Kellikle mücadele, çeşitli sprey ve losyonlar, ilaçlar ya da saç ektirme yollarıyla devam ediyor. Ancak sprey ve losyonlar herkeste etkili olmuyor, ilaçlar hormonal dengeyi bozabiliyor, saç ektirme ise ağrılı ve pahalı bir seçenek. 1990 yılında yapılan bir çalışma, saç derisinin elektrikle uyarılmasının saçları güçlendirdiğini göstermişti. Ancak saç kaybına yönelik bu çözüm pek de pratik bir uygulama değildi, çünkü günde birkaç saat boyunca bir makineye bağlı kalmayı gerektiriyordu. Saç derisine elektrik uygulayan bir şapkayla, artık bu sorunun üstesinden gelinmiş gibi görünüyor. WisconsinMadison Üniversitesi’ndeki Xudong Wang ve meslektaşları, kafa derisine yapışan ve vücudun hareket etmesiyle küçük elektrik darbeleri üreten bir yama geliştirdi. 1 milimetre kalınlığındaki plastik yama, belirli materyallerin birbirine teması ve birbirinden ayrılması sonucu elektriksel olarak yüklenmesi olarak tanımlanan triboelektrik etki ile işliyor. Triboelektrik etki, bu esnek yamaların vücut hareketleriyle bükülmesiyle ortaya çıkıyor. Fareler üzerinde yapılan çalışmada, bu elektrik uygulamasının sprey ve losyanlara kıyasla daha etkili olduğunu görüldü. Uygulamanın, keratinosit büyüme faktörü ve vasküler endotelyal büyüme faktörü gibi saç güçlenmesini teşvik eden doğal kimyasalların salınımını uyararak etkili olduğu belirtiliyor. Wang, son birkaç yıldır kel olan babası üzerinde de yamayı test ettiğini ve bir ayın sonunda elde edilen birçok yeni saç teliyle sonucun olumlu olduğu belirtiyor. Kelliğe son verme hedefiyle, triboelektrik materyallerle tüm saç derisini saran bir şapka tasarlayan Wang ve ekibi, klinik deneme için onay bekliyor. Araştırmacılar, uzun yıllar süren kellikten sonra cildin yeni saç kökleri üretme yeteneğini kaybetmesi nedeniyle, şapkanın saçlarını kaybetmekte olan veya yakın zamanda kaybeden erkeklerde işe yarayacağını belirtiyorlar. Günde birkaç saat bu şapkayı takmanın yeterli olması bekleniyor. Murat Altaş https://www.newscientist.com/article/ mg12717353700scienceanelectricsolutiontolosingyourhair/ https://www.newscientist.com/ article/2217050ahatthatzapsthescalpwithelectricityhelpsreversemalebalding/ Avcı ve toplayıcıların, beklenmedik şekilde mükemmel yöntemler kullandıkları ortaya çıktı 15 bin yıllık mamut tuzakları bulundu Son buzul devrinin sembolik hayvanları olarak bilinen mamutlar, gezegenimizde yaygın görülen büyük memelilerdi. Fakat artan sıcaklıklar yüzünden dünya onlar için gitgide çekilmez olmuştu. Birçokları 10 bin yıl kadar önce yok oldu. Fakat bu yok oluştan iklim değişimi dışında insanoğlu da sorumlu. Sonuçta atalarımız mamutları avlıyordu. Meksika’da ortaya çıkarılan kalıntılar, avcı ve toplayıcıların bile beklenmedik bir şekilde mükemmel yöntemler kullandıklarını gösterdi. Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü’nden (INAH) Pedro Sánchez, Meksika’nın kuzeyindeki Tultepec kentinde en az 14 mamuta ait olduğu düşünülen kalıntılar buldu. Araştırmacı ekibiyle birlikte toplamda 824 kemik çıkardı buluntu yerinden. Kemikler üzerindeki kesik ve çizik izleri mamutların kesilmiş olduklarını gösteriyor. Fakat ilginç olan sadece kemikleri değil aslında. Kazılar sırasında 1.70 metre derinliğinde ve 25 metre çapında, düzgün kenarlı iki çukur da bulundu. Bilim insanları bunların insanlar tarafından yapılan mamut tuzakları olduğundan eminler. Popocatepetl Yanardağı’nın etkinliğiyle tarihlendirilebilen kül tabakaları sayesinde Sánchez Nava ve ekibi, çu kurları 14 bin 700 yıl öncesine tarihlendiriyor; bu da bu tuzakların ilk insanların bu bölgeye geldikleri bir zamana ait olduğunu açıklıyor. Yeni buluntular, bu avcı ve toplayıcı toplulukların avlanma stratejileri hakkında da yeni ipuçları veriyor. Araştırmacılar daha önceleri bu insanların, mamutları daha çok kolay av oldukları zamanlarda avladıklarını düşünüyorlardı. Mesela, bir bataklığa saplanıp kaldıklarında veyahut yaralandıkları zamanlardaki gibi. Oysa yeni bulgular bu avcı toplayıcı toplulukların bile geliştirilmiş yöntemlere dayanan organize avcılığı bildiklerini açıklıyor. Bilim insanları, avcıların bu büyük memelileri gruplar halinde çukurlara doğru sürdüklerini tahmin ediyorlar. “Bir mamut sürüsünü meşale ve silahlarla huzursuz etmek ve hayvanları gruptan ayırmak için 20 ila 30 kişi gerekiyordu” diyor araştırmacılar. Bu da büyük bir sosyal organizasyona işaret ediyor. Sánchez Nava ve ekibi, bundan sonra aynı bölgede yeni tuzaklar arayacaklar. Humanbuilt “mammoth traps” dated around 15,000 years old are discovered in Mexico, Daily Mail, 7.11.2019. En zararlı 10 bilgisayar virüsü 1) MyDoom (verdiği zarar: 38 milyar $) 2) Sobig (37 milyar $) 3) Klez (19 milyar $) 4) ILOVEYOU (15 milyar $) 5) Conficker (9 milyar $) 6) Code Red 7) Cod Red II (toplam 2.7 milyar $) 8) Melissa (1 milyar $) 9) Sircam (1 milyar $) 10) SQL Slammer (800 milyon $) Kaynak: Rankred.org Modern insanın besini: Plastik Plastikler sadece çevremizi değil, bedenlerimizi de kirletiyor. Günümüzde mikroplastik hemen hemen her yerde var. Minik plastik partikülleri denizlerde, göllerde ve nehirlerde yüzüyor, toprakta birikiyor ve havada uçuşuyorlar. Hatta balıklarda, balda, tuzlarda ve içeceklerde bile plastik tespit edildi. Bu yüzden insan bedeninin de kirlenmiş olması aslında şaşırtıcı bir durum değil. İnsanoğlu tarafından üretilen plastik atık, beslenme zinciri ve soluk alırken bize geri dönüyor. Peki, ne miktarda plastik partikülü alıyoruz? Sağlığa zararlı olduğu bilinmesine rağmen bu konuda ayrıntılı bir araştırma yapılmamıştı. Victoria Üniversitesi’nden Kieran Cox, ekibiyle birlikte ABD’de bir kişinin bir yıl içinde ne kadar plastik tükettiğini bulmak için, ilk önce havada ve beslenme zincirindeki mikroplastik oranını inceleyen 26 araştırmayı değerlendirdi. Bu değerlendirme sırasında balıklar, deniz ürünleri, bal, şeker, tuz, alkol, maden suyu ve musluk suyu incelendi. Bu veriler daha sonra resmi beslenme önerileri ve erişilebilir olduğunda tüketilen gıda ürünlerinin miktarıyla birleştirildi. Ekip ardından havadan alınan plastik parçacıklarının miktarını ortalama soluk alışveriş oranıyla hesapladı. Sonuçlara göre ABD’deki her yaştan erkek, kadın ve çocuk, yılda ortalama olarak 74.00 ila 121 bin mikro plastik partikülü alıyor. En önemli kısım hava kirliliği, balık ve deniz ürünlerinin tüketimiyle geçiyor bedenimize. İçme sularını tamamen plastik şişelerden tüketenler ise bedenlerini daha fazla kirletiyorlar. Bu kişiler yaklaşık olarak 90 bin daha fazla plastik partikülü alıyor. Bedenimizde bu kadar çok plastik parçacığının bulunması gerçekten de korkutucu, ama tahminlere göre organizmamızda daha fazla bile plastik olabilir. Çünkü et, tahıl ve sebze gibi önemli gıda ürünlerinde mikroplastik oranını gösteren veriler bulunmadığı için bunlar değerlendirmeye dahil edilememiş. Cox ve ekibi, bu yüzden bu konuda çok daha ayrıntılı araştırmaların yapılmasını öneriyorlar. Mikroplastiğin bedenimize tam olarak neler yaptığı henüz kesin olarak bilinmiyorsa da uzmanlar minik, partiküllerin dokularımıza sızarak orada bağışıklık reaksiyonunu tetikleyebilmesinden veya zehirli maddeler salgılamasından korkuyor. Araştırmacılar bedenimizde plastik birikiminin önlenmesi için en iyi çözümün plastik kullanımının azaltılması olduğunu söylüyor. Human Consumption of Microplastics, ACS Publications, 5.06.2019. CHP’Lİ AYKUT ERDOĞDU Evin kaçak kısmını elleriyle yıktı CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, İzmir Çeşme’de bulunan Günkent Sitesi’nde satın aldığı villada aykırı eklentileri eline balyoz alarak yıktı. CHP’li Erdoğdu, satın aldığı villasının, site yönetimine aykırı eklentiler yapıldığı ve tasarıma göre inşa edilmediği gerekçesiyle bir kısmının mühürlenmesinin ardından villasına gelerek incelemelerde bulundu. Çeşme Belediye Başkanı Ekrem Oran’ın da eşlik ettiği Erdoğdu, villasındaki söz konusu eklentiye ilk balyozu kendisi vurdu. Erdoğdu, “Bu da meşhur ‘kaçak villa’. İşin aslı 30 yıl önce yapılan 350 evin olduğu kooperatifteki balkon tadilatı... Hiçbir vatandaşımızın kalbi kırılmasın diye aldım elime balyozu, balkonu yıkıyorum. Tek adam rejimini de böyle vura vura yıkacağız! Bu da tüm siyasetçilere örnek olsun... Benim yaptığım bir cam balkon ve bir depo inşaatıdır. Benim herhangi bir belediyeden kör kuruş aldığımı söyleyenler iddialarını ispat ederse, ben milletvekilliği dahil bütün görevlerimden ayrılacağım” dedi. l Haber Merkezi 18 KİŞİ GÖZALTINA ALINDI KHK konserine polis müdahalesi “KHK’ler iptal edilsin, OHAL Komisyonu kapatılsın” sloganı ile yapılması planlanan konserin yasaklanmasını protesto etmek istiyen kanun hükmünde kararnamelerle işlerinden ihraç edilen gruba polis müdahale etti. 18 kişi gözaltına alındı. KHK’liler tarafından oluşturulan Direnişler Meclisi’nin dün saat 18.00’de Şişli Cemil Candaş Kent Kültür Merkezi’nde Grup Yorum, Pelin Batu, Orhan Aydın, Ekrem Ataer, İbrahim Karaca ve Mehmet Esatoğlu gibi çok sayıda ismin katılması planlanan konser, kaymakamlık tarafından yasaklandı. Yasağa rağmen konser saatinde kültür merkezi önüne gelen KHK’lilere polis müdahelede bulundu. Basın mensuplarının çekim yapması engellenirken, Ankara’daki Yüksel Caddesi’nde eyleme başlayan ve 324 gün açlık grevi yapan Nuriye Gülmen, kendisiyle birlikte 18 kişinin küfür ve hakaretlerle gözaltına alındığını duyurdu. Gözaltına alınan diğer isimden bazıları şöyle: “Acun Karadağ, Nursel Tanrıverdi, Nuri Cihanyandı, Batuhan Şengül, Nuran Ayan, Ziya Özder, Engin Karataş, Volkan Çeşme, Aydoğan Yıldız, Taylan Gültekin, Metin Kaleli, Yaprak Türkmen.” l Haber Merkezi Komünist Başkan Maçoğlu Oxford’da Tunceli Belediye Başkanı Fatih Mehmet Maçoğlu, Oxford Üniversitesi St Edmund Hall Koleji’nde konferans düzenledi. Bir ziyaret için gittiği Londra’da, Oxford’un Saint Edmund Hall Koleji’nde, planlanmamasına rağmen talep üzerine bir konferans düzenleyen Maçoğlu, Tunceli’de doğaya önem vererek ilaç kullanmadan yaptıkları üretim modellerini ve bu ürünlerin, üretici ile tüketici arasında nasıl el değiştirdiğini anlattı. İnsanı öncelik olarak aldıklarını belirten Maçoğlu, çalışmalarını gören bazı AK Parti ve MHP’lilerin bile “Eğer komünizm böyleyse biz de size oy veririz” dediğini söyledi. CHP milletvekili Sezgin Tanrıkulu da sohbete katıldı. l Haber Merkezi Kıran7 operasyonu başladı Bakan Soylu: Gelip teslim oluyorlar İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, dün Ağrı’da Teks til Fabrikası’nın temel atma törenine katıldı. Tunceli’de Kıran7 Operasyonu’nun başladığını söyleyen Soylu, “Terör örgütüne daha önce 5 bin 500 kişi katılırken bu yıl itibarıyla katılım 108 kişi. Ailelerle temas kuruyoruz, evlatlarına diyorlar ki ‘Artık orada durmayın, teslim olun.’ Gelip teslim oluyorlar. Biz 221 kişiyi bu yıl ailelerinin desteğiyle ikna edip adalete teslim ettik” dedi. Öte yandan İçişleri Bakanlığı Tunceli Jandarma Bölge Komutanlığı’nca başlatılan “Kıran7 Munzur Vadisi Operasyonu”nda 2 bin 250 personel görev aldığını açıkladı. Milli Savunma Bakanlığı’da Pençe3 Harekâtı kapsamında PKK’li 5 teröristin etkisiz hale getirildiğini açıkladı. l İç Politika Ereğli ve İzmit’te iş kazası: 8 yaralı Zonguldak Ereğli’de bulunan Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları’nda (Erdemir) dün saat 15.00 sıralarında levha ikmal tesislerinin yanında müteahhit firmaya tahsis edilen atölyede patlama meydana geldi. Yüksek fırınla malzeme yapımı sırasında meydana gelen yanıcı gaz patlamasında 5 işçi yaralandı. Taşeron firmaya bağlı işçiler, ambulanslarla özel hastaneye kaldırıldı. Kocaeli’nin İzmit ilçesi Akmeşe’de de yapımı devam eden ve iş cinayetleriyle adı anılan Kuzey Marmara Otoyolu inşaatında da iskele çöktü. 3 işçi çöken iskelenin altında kaldı. İşçiler, itfaiye ve diğer işçilerin yardımı ile kurtarıldı. l İç Politika