Katalog

Çarşamba 24 Ekim 2018 ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY İşte bozulmanın itirafı ekonomi 11 Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2018 Ekonomik Raporu’nda gelir dağılımının adaletsiz olduğu kabul edildi. Bütçe açığının faturası da emekçiye ve emekliye kesildi Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2018 Yıllık Ekonomik Raporu’nda enflasyon, işsiz lik, bütçe ve rilerindeki bo zulmaya dikkat çekildi. Bütçe açığındaki ar tışta, emekli ik MUSTAFA ramiyeleri, me ÇAKIR mur ve işçile re ödenen ef lasyon farkları, yaşlılık aylık larındaki iyileştirme, taşeron işçilerin kadroya alınmasının da etkili olduğu belirtildi. Kayıt dışı istihdamın art tığına işaret edilen raporda, “gelir dağılımının” adaletsiz olduğu da kabul edildi. “Gelir dağılımındaki adaletsizliğin ortaya çıkarmış olduğu yok sulluğun” kayıt dışı istihdam oranını etkileyen önemli fak törlerden olduğuna işaret edi len raporda, ayrıca bu artış ta çalışanların “daha fazla ka zanç elde etme amacıyla ka yıt dışına yönelmelerinin” de etkili olduğu savunuldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı 2018 Yıllık Ekonomik Raporu, bütçenin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunuldu. Raporda yer alan değerlendirmeler şöyle: 4 Yılın ilk çeyreğinde ekonomik büyümenin sürükleyicisi olan yatırımlar ikinci çeyrekte ivme kaybetti. 4 Üçüncü çeyreğe güçlü bir başlangıç yapan sanayi üretiminin iç talepteki yavaşlamayla beraber ivme kaybedeceği öngörülüyor. 4 Konut piyasasında düşük talep ve artan inşaat maliyetleri inşaat yatırımlarının ivme kaybedeceğini gösteriyor. Destekler açık yarattı 4 Kayıt dışılık artıyor. Ülkenin ekonomik ve mali yapısı ile birlikte özellikle tarım sektörünün toplam istihdam içindeki payı, gelir dağılımındaki adaletsizliğin ortaya çıkarmış olduğu yoksulluk, iş Seçimler için kaynak artırıldı İlk kez Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan 2019 bütçesi Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunuldu. Gelecek yıl yerel seçimler yapılacak. Bütçeden belediye ve il özel idarelerine ayrılan kaynak yüzde 28.4 artırılarak 93.6 milyar liraya çıkarıldı. Sosyal yardımlar için de 62.1 milyar lira kaynak ayrıldı. Albayrak’ın konuşmasının başlangıcında sistem arıza sı nedeniyle sık sık mikrofonu kesildi. Bunun üzerine Komisyonu Başkanı Süreyya Sadi Bilgiç görüşmelere bir süre ara verdi. Bu sırada CHP’li Mahmut Tanal, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi işte böyle bir sistem. Sesleri kesiyor. Bakanın sesini de kesiyor” dedi. Albayrak konuşmasını sürdürürken CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin, üzerinde “2019 bütçesi faiz, zam, israf bütçesidir” yazılı pankartı kaldırdı. sizlik oranındaki artışlar kayıt dışı istihdam oranını etkileyen önemli faktörler. İşverenin üretim maliyetlerini düşürerek daha fazla kazanç elde etme güdüsü, çalışanların ise işsiz kalmamak ve kısmen de olsa daha fazla kazanç elde etme amacı onları kayıt dışılığa yöneltmekte. 4 Teşvikler ve sosyal destekler ile ekonomide yaşanan gelişmeler 2018’de bütçe açığında artışa sebep oldu. 4 Bütçe giderleri, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlar ile yıl içinde ekonomide meydana gelen gelişmeler neticesinde arttı. 2018’de asgari ücret desteğinin sürdürülmesi, hızlandırılan yatırım giderleri, turizm desteklerinin artırılması, üniversite hastanelerinin borçları, emeklile re ödenen bayram ikramiyeleri, yaşlılık aylıklarının iyileştirilmesi, kamu görevlileri ve işçilere yapılan enflasyon zammı, yapılan ilave personel atamaları ve taşeron işçilerin kamuda istihdam edilmesi bütçe üzerinde ilave maliyet oluşturdu. Böylelikle 2018 yılının ilk sekiz ayında bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23.7 artarak 536.5 milyar lira oldu. Bu çerçevede yıl sonunda bütçe giderlerinin bütçe hedefinin 59 milyar TL üzerinde gerçekleşerek 821.8 milyar TL olması bekleniyor. 4 2018’de küresel risk iştahındaki gerilemeye paralel Türkiye’ye yönelik risk algısında bozulma oldu. Türkiye finansal piyasalarında bu gelişmelere ek olarak, jeopolitik gelişmeler, seçimler, yüksek enflasyon ve cari açık ile kredi derecelendirme kuruluşlarının not indirimleri risk priminin artmasına neden oldu. l ANKARA İzinsiz reklama büyük ceza Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun aldığı ilke kararı kapsamında, izinsiz olarak reklam içerikli arama yapılması, SMS ve elektronik posta gönderilmesinde 15 bin liradan bir milyon liraya kadar idari para cezası kesilecek. Bu tür mesajlara ilişkin yapılan çok sayıda ihbar ve şikâyetten sonra bu kararı alan Kurul, yaptırım uygulanmasına hükmetti. Öte yandan, reklam bildirimlerinin yönlendirildiği telefon numarası ve elektronik posta adreslerinin hukuka aykırı elde edilmesi halinde ise, Türk Ceza Kanunu çerçevesinde gerekli hukuki işlemlerin başlatılması amacıyla Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulacak. l Ekonomi Servisi TL varlıklar Cumhur İttifakı’na ilişkin açıklamalarla sert dalgalandı Kurda Bahçeli dalgası Atlasglobal’e yeni tasarım Dokuz Eylül Üniversitesi ve İzmir Ekonomi Üniversitesi’nin Moda ve Tekstil Tasarımı bölümünde okuyan genç tasarımcılar, Atlasglobal Havayolları ekibinin yeni üniformalarını hazırlayacak. Atlasglobal Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Murat Ersoy, “Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de havayolu şirketleri, üniformalarını geleneksel yöntemlerle belirliyor ama biz Hugo Boss Tekstil Sanayi ile birlikte tek tip tasarım ve gelenekselleşmiş yöntemleri geçmişte bırakacak bir iş birliğini duyuruyoruz” dedi. Ersoy, üniformaların değişiminin yaklaşık 1 milyon Avro’ya mal olacağını aktardı. Konkordato endişesi büyüdü Ege Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başka nı Erkan Zandar, ayakkabı sektö ründe konkordato endişelerinin artarak sürdüğünü vurgulayarak, “En büyük soru nu gelecek dö nemlerde üreti ciler yaşayabi lir” dedi. Zandar, kon kordatodan en Erkan Zandar çok üreticilerin etkilendiği ni anlatarak “Türkiye’de en uzun vadeyi veren sektör ayakkabıdır. Üreticiden perakende zincirine yapılan satışlarda 1718 aya va ran vadeler vardı. Bu sürmeme liydi. Bankaların finanse etmedi ği firmaları üreticiler finanse edi yordu. Bu işin bu şekilde yürü meyeceği belliydi. Üretici boyu tunda konkordato, en büyük kor kumuz” diye konuştu. l İZMİR TLvarlıklar Cumhur İttifakı’nın geleceğine yönelik MHP ve AKP gruplarında parti liderleri tarafından yapılan açıklamalarla önce sert değer kaybı yaşadı. Ancak ittifakın sadece yerel seçimlerde geçerli olmayacağının netleşmesiyle kayıplar kısmen de olsa azaldı. Dolar/TL MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin AKP ile yürüttükleri Cum hur İttifakı’ndan çekileceğine yönelik algılanan açıklamalarıyla sert yükseldi. Bahçeli’nin ilk açıklamaları öncesi 5.7650 seviyesinde işlem gören dolar/TL 5.8715’e kadar yükseldi. Dolar günü 5.8010 seviyesinde tamamladı. TL’nin dolar karşısındaki değer kaybı bir ara yüzde 4’e kadar ulaştıktan sonra yüzde 2’ye geriledi. Bankacılar satış baskısının ciddi oranda azaldığını ancak tam olarak ortadan kalkmadığına da dikkat çektiler. Bir bankanın döviz masası işlemcisi, “Piyasanın mevcut fiyatlamalarına bakacak olursak siyasi gelişmelerin önümüzdeki dönemde tamamen gündemden düşeceği bir süreç öngörmediğini görebiliriz” dedi. BIST100’de düşüş ise bir ara yüzde 2’yi aştıktan son ra günü 1.212 düşüşle 93.469 seviyesinde tamamladı. Öte yandan bankacılar bu haftanın en önemli gelişmesinin ise Merkez Bankası’nın faiz kararı olacağını belirtiyor. Reuters’ın 15 kurumun katılımı ile yaptığı ankete göre Merkez’in 25 Ekim’de yapacağı toplantıda politika faizini sabit tutmasını bekliyor. l Ekonomi Servisi İşçiler krize karşı yürüdü Kocaeli Gebze’de binlerce işçi ekonomik kriz gerekçesiyle dayatılan yoksulluğu, işten atmaları ve esnek çalışmayı protesto etti. 21 sendika şubesinden oluşan Gebze Sendikalar Birliği’nin “Krizin Faturasını Ödemeyeceğiz” çağrısı ile Gebze Eski Öğretmenevi önünde toplanan binlerce işçi Gebze Kent Meydanı’na doğru ‘Krizin faturası patronlara’, ‘İşten atmalar yasak lansın’, ‘Atılan işçiler geri alınsın” sloganlarını atarak yürüdü. Flormar işçilerinin de bulunduğu yürüyüşte Birleşik Metalİş sendikası “Flormar değil direniş güzelleştirir” pankartı taşıdı. Kent meydanında basın açıklamasını okuyan Gebze Sendikalar Birliği Dönem Sözcüsü ve Petrolİş Gebze Şube Başkanı Süleyman Akyüz, krizin faturasını işçi ve emekçiler olarak ödemeyeceklerini ilan etmek için bir araya geldiklerini vurgulayarak bunun için mücadeleyi kararlı şekilde sürdüreceklerini dile getirdi. Akyüz şunları söyledi: “Yıllardır uygulanan ekonomi politikaları patronların cebini doldurmaktan başka bir işe yaramadı. Ekonomi büyürken işçilere pay vermeyenler şimdi ‘Aynı gemideyiz’ diyor, hükümetin emekçilerden fedakârlık beklemesi kabul edilemez. Krizi yüklenmesi gereken patronlardır.” l Haber Merkezi Güven 10 yılın en düşüğünde Tüketici güven endeksi ekim ayında yüzde 3.4 azalarak yaklaşık 10 yılın en düşüğü olan 57.3 değerini aldı. Merkez Bankası ve TÜİK işbirliği ile hazırlanan endeks bir önceki ay olan eylülde de yüzde 13.2 düşüş göstermişti. Endeks en son Aralık 2008’de 56.7 ile bugünkünden daha düşük bir değer almıştı. Tüketici güven endeksini oluşturan alt kalemlerden hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 4.1 azaldı. Gelecek 12 aylık döneme ilişkin genel ekonomik durum beklentisi endeksi ekimde yüzde 2.4 azalış gösterdi. Gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisinin artmasıyla işsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 5.4 geriledi. QNB Finansbank Ekonomisti Deniz Çiçek, tüketici güven endeksinin küresel krizden bu yana en düşük seviyeye geldiğini belirterek “Genel ekonomik durum ve hane halkı madde durumuna dair algı ve beklentilerde belirgin şekilde kötüleşirken, en büyük bozulmanın dayanıklı tüketim malı, konut ve otomobil gibi büyük harcama kalemlerindeki satın alma ihtimallerinde olduğu görülüyor. Bu durum iç talepteki hızlı yavaşlamanın sürdüğüne işaret ediyor” dedi. Endeksin 100’den büyük olması iyimser, 100’den küçük olması ise kötümser durum olduğunu gösteriyor. l Ekonomi Servisi ILO ve DİSK’ten işgücü piyasaları üzerine gözlemler Bretton Woods İkizleri, IMF ve Dünya Bankası, her sene “Yıllık Toplantılarında” bir araya geliyor. Dünyanın belli başlı merkez bankası başkanları, maliye bakanları, özel sektör şirketlerinin yöneticileri, STK’ler ve akademisyenlerin katıldığı bu seneki toplantı 814 Ekim arasında Bali, Endonezya’da yapıldı. Toplantıda Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Genel Direktörü Guy Ryder emeğin penceresinden küresel işgücü piyasalarının görünümü üzerine ILO’nun görüşlerini aktardı. ILO’nun tespit ve uyarılarını bu köşenin sınırları içerisinde sizlerle paylaşmak arzusundayım. Dünya ekonomisinde büyüme ve istihdam artışları birbirinden kopmaktadır. 2017 ve 2018’de yüzde 4 oranında, göreceli olarak hızlı büyüme gösteren küresel ekonomide istihdamın artış hızında ciddi bir yavaşlama söz konusudur. 201318 arasında yılda sadece 1.2 artış gösteren küresel istihdamın 2019 ve 2020’de yüzde 1’in altında büyüyeceği öngörülmektedir. İşgücü piyasalarındaki daralma ücretlerdeki gerilemeyle koşut gitmektedir. 2017’de sadece yüzde 1.6 artan küresel ortalama ücretler, 2008 düzeyinin gerisinde kalmaya devam etmekte. Enformel ve kayıtdışı istihdam biçimleri, emeğin ekonomik ve sosyal kazanımlarının gerilemesinde ana rol üstleniyor. ILO’nun tahminleri dünyada her beş işçiden üçünün enformel koşullarda çalıştırıldığını öngörüyor. Bu rakam küresel işgücü arzının yüzde 61.2’si (ya da yaklaşık 2 milyar işçi demek). ILO verileri dünya nüfusunun yüzde 55’inin herhangi bir sosyal güvencesinin olmadığını vurguluyor. Sosyal güvenceden yoksunlar 4 milyara ulaşmakta; bu rakam Sahraaltı Afrika ülkelerinde nüfusun yüzde 87’sine değin uzanıyor. Bu koşullarda uluslararası düzeyde günde 1.90 dolar olan “aşırı yoksulluk” sınırının altında yaşamını sürdürme mücadelesi veren 300 milyon emekçi yoksul bulunuyor. Küresel işgücü piyasalarında cinsiyete dayalı ayrımcılık tüm şiddetiyle hüküm sürmekte. Kadınlar toplam işgücünün beşte ikisinden daha az oranda istihdam olanağı bulmaktalar; bu oran özellikle (yükselen piyasa ekonomileri diye geçiştirilen) gelişmekte olan ülkeler arasında yüzde 37’de kalıyor. Bunun ötesinde, ILO’nun 70’ten fazla ülke üzerine yaptığı araştırmalar, ortalama kadın emeği ücretinin, erkeklere göre yüzde 20 daha düşük kaldığını belgeliyor. ILO, küresel boyutta genç işsizlerin sayısının 64 milyon; aşırı yoksulluk altında çalışan genç işçilerin sayısının da 145 milyona ulaştığını belgeliyor. OECD tarafından takip edilen, işgücü piyasasına dahil olmayan, eğitim veya staj faaliyetinde olmayan (NEET: Not in Employment, Education or Training) atıl gençlerin oranının genç nüfusun beşte birine ulaştığını belirtiyor. (Söz konusu veride OECD ülkeleri arasında en yüksek orana sahip olan ülkenin yüzde 28 ile Türkiye olduğunu vurgulayalım). HHH Küresel işgücü piyasaları üzerine olan ILO’nun gözlemlerini ülkemize ilişkin veriler ile yazımızı sürdürelim. DİSK’in ekim ayı İşsizlik Raporu Türkiye işgücü piyasalarında şu gözlemleri kuşbakışı olarak bizlerle paylaşmaktaydı: Dar tanımlı (resmi) işsizlik: %10.8 Yüksek öğrenimlilerde işsizlik: %13.3 Geniş tanımlı işsizlik (iş aramayan, ancak 1 hafta içinde işbaşı yapmaya hazır olanlar): %18.2 Genç işsizler: %19.9 Genç kadın işsizler: %25.6 Tarımdışı genç kadın işsizler: %32.3 Finansal kriz mi dediniz? Yıldız, Japonya’daki Godiva’yı satıyor Yıldız Holding, çikolatacı Godiva’nın Japonya biriminin satışlarını başlattı. Morgan Stanley tarafından yönetilen satışta tekliflerin alınmasına ilişkin ilk tur gelecek ay başlarında tamamlanmış olacak. Reuters’ın haberine göre, satılacak varlığın değerlemenin 1 milyar dolara yakın olduğunu belirttiler. Kaynaklar eylülde Godiva’nın Japonya biriminin yaklaşık 1.5 milyar dolara satılabileceğini belirtmişlerdi. Godiva Japonya faaliyetlerinden geçen yıl 353.6 milyon dolar gelir elde etti. Euromonitor International’ın tahminlerine göre Japonya geçen yıl 5.2 milyar dolar ile dünyanın altıncı büyük perakende çikolata pazarı oldu. l Ekonomi Servisi C MY B