Katalog

Çarşamba 10 Ocak 2018 EDİTÖR: EMRE DEVECİ TASARIM: SERPİL ÜNAY Yandaşa dev kıyak ekonomi 9 AKP, kamu özel işbirliği projeleriyle 71 milyar dolarlık geliri yandaş şirketlere devrediyor. Alım, fiyat ve borç üstlenim garantisiyle bütçeye darbe vuruluyor Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim köprü den, havaalanından, karayolundan, limandan kasasına girecek lerindeki araç geçiş olan 129.5 milyar do garantileriyle günde larlık gelirden vazge me gelen Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projeleriyle devlet, yan EMRE DEVECİ çip, özel sektöre gel 59 milyar dolar yatırımı, borç bul sen yap daş şirketlere yaklaşık 71 diyor. Üstüne de gelir ve milyar dolarlık dev miktar borç garantisi veriyor. da kazanç sağlıyor. “Kamu Öte yandan devletin yü Özel Sektör İşbirliği projele kü sadece gelir kaybı değil. rine bu kadar garanti veril Bir de bütçeden ödemek zo meli mi?” başlıklı blog yazı runda olduğu doğrudan yü sında konuyu kapsamlı ola kümlülükler var. Bunların rak ele alan emekli Hazine bir kısmı köprü ve tünel ge Müsteşar Yardımcısı Hakan çişlerinde olduğu gibi veri Özyıldız, söz konusu proje len geçiş garantilerinden az lerin kamu eliyle yapılması araç geçişi karşılığında öde nın daha akılcı ve ekonomik necek olan paralar. Bu kap olacağını vurguluyor. samda 2018 bütçesine 3.6 Özyıldız, KÖİ’de ama milyar lira kondu. cın, büyük altyapı projelerinde özel sektörün kamu 325 milyarlık KÖİ ya finansman desteği ver Price Waterhouse Coo mesi olarak lanse edildiği pers Türkiye ve Garanti ni ancak alım ve fiyat ga Yatırım’ın, Hhükümet prog rantisiyle başlayan teşvikle ramlarından yola çıkarak rin borç üstlenim garantile hazırladıkları rapora göre, rine kadar genişlediğini ha 2023 hedefleri kapsamında tırlatıyor. mega projeler dahil Yap İş Kalkınma Bakanlığı verilerine göre, KÖİ projelerinin toplam sözleşme değeri 129.5 milyar doları buluyor. Bu sözleşmelerin yatırım tu tarı ise sözleşme değerinin yaklaşık yüzde 45’ine denk olan 58.6 milyar dolar. Yani devlet, 2025 yıl let Devret (YİD) ve KÖİ alt yapı projeleri için yaklaşık İsveç Osmangazi sembol oldu325 milyar dolar gereki yor. Bunun için özel sek KÖİ’yitörün, 78 yıllık sürede emmuz 2016’da kullanıma yasakladı Ten az 65 milyar dolar öz kaynak, 260 milyar dolar kredi bulması lazım. Büyük kısmı yurtdışından bulunacak olan bu riskli krediler için Hazine garanti veriyor. Üs açılan Osmangazi Köprüsü’ne günlük 40 bin, yıllık ise 14 milyon İsveç 2013’te ulaştırma alanında KÖİ projelerini yasakladı. Özyıldız’ın aktarımına göre, uzun deneyimler sonrasında, projelerin verimlilik ve maliyet konuları tartışılmış ve beklenen sonuca ulaşılmadığına karar verilmiş. Özellikle pahalı finansman ve aşırı kâr 600 bin araç geçiş garantisi verildi ancak ilk 12 ayda geçiş yapan araç sayısı garanti verilen rakamın yarısını bile bulmadı ve 6 milyon 159 bin 685’te kaldı. Geri kalan kısım, yani geçmeyen araçların ücreti kamu ta düncü sınıf kamyonlar için 180.8 TL, beşinci sınıf kamyonlar için 228.2 TL olarak uygulanıyor. Maliye Bakanı Naci Ağbal, KÖİ projeleri olan otoyol ve köprüler ile şehir hastaneleri için taahhüt edilen ödemeler için; bütçeye toplam 6.2 milyar TL ödenek konulacağını açıkladı. Buna göre; 2018 yılı için ulaştırma projelerinde verilen garan da köp telik, kamunun çok baskısı gündeme gelmiş. Daha önemlisi, rafından köprüyü yapan ve iş ti ödemeleri kapsamında 3.6 milyar Hakan Özyıldız rü daha düşük bir faizle alabileceği krediyi özel sektör yüksek faizle alıyor ve kamunun sırtındaki yük büyüyor. dört yıllık süre için seçilen siyasetçilerin ellerindeki parayı sonraki seçim döneminin arkasına düşecek kadar uzun vadeli projeler yerine kısa vadeli olanlara yatırmayı tercih ettiği anlaşılmış. 20 yıllık bir deneyimden sonra yanlış proje ve finansman tercihlerinin çoğaldığı anlaşılınca yasak gelmiş. leten yandaş firmalara verildi. Osmangazi Köprüsü’nde geçiş ücreti otomobil, kamyonet ve minibüsler için 71.75 TL, ikinci sınıf minibüs, kamyonet ve otobüsler için 114.8 TL, üçüncü sınıf otobüsler için 136.35 TL, dör TL, şehir hastaneleri için ise 2.6 milyar TL ödenek konuldu. 2017 OcakKasım döneminde bütçenin 26.5 milyar TL açık verdiği düşünüldüğünde, KÖİ ödenekleri bütçe açığının yüzde 23 gibi büyük bir kısmına denk geliyor. SPK, 5 Foreks sitesini kapattı Türkiye’deki Foreks işlemlerini 2017’nin Şubat ayındaki tebliğ ile sınırlandıran Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Foreks’te 5 internet sitesine erişimin engellenmesi için hukuki işlem başlattı. İlgili 5 sitenin turkfbs.com, klasfx10.com, amarkets.org, vipinvestfx.com ve fxoro. com olduğunu duyuran SPK, “Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla yurtdışında kaldıraçlı işlem yaptırıldığı belirlenen 5 internet sitesine erişimin engellenmesi için Sermaye Piyasası Kanunu’nun 99’uncu maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca gerekli hukuki işlemlerin yapılmasına karar verilmiştir” açıklamasında bulundu. l Ekonomi Servisi Ersin Özince KGF’nin kalıcılığı beklenemez İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Ersin Özince, Kredi Garanti Fonu’nun (KGF) bankacılık sektörü ya da özel sektörün konusu olması gerektiğini söyleyerek, “Devletin buna zaruri şartlarda yaptığı katkının sürekli olması beklenmemeli” dedi. KGF’nin bugün itibarıyla bakıldığında işe yaradığının görüldüğünü ifade eden Özince, “Ancak bu, serbest piyasa ekonomisinin kuralları ile bağdaşabilir olmamakla birlikte, sürdürülebilir de değil” diye konuştu. Bloomberg’e verdiği röportajda, bankacılık sektörünün büyümeyi finanse etmede takatinin kalmadığını kaydeden Özince, “Şu anki sermaye, kaynak kullanımı, kâr marjları ve özsermaye kârlılık oranlarına bakıldığında, bankacılık sektörünü daha fazla genişletebileceğimizi zannetmiyorum” dedi. l Ekonomi Servisi Alman otomotiv işçisi grevde Almanya’da 15 bin metal işçisi greve çıktı. 80 şirkete ait fabrikalarda üretim durdu. Metal ve elektronik işkolunda başlayan toplu iş sözleşmesi (TİS) görüşmeleri öncesinde Kuzey Ren Vestfalya ve Bavyera eyaletlerinde ilk uyarı grevleri önceki gün yapılmaya başlamıştı. IG Metall sendikasının çağrısıyla bin lerce işçi sabahın erken saatlerinde iş bıraktı. Sendika, TİS görüşmelerinde yüzde 6 zam ve iki çalışanların istedikleri takdirde haftalık çalışma süresini 28 saate düşürebilmesi, gerektiğinde yeniden tam güne dönmesini, çırakların işe alınmasını talep ediyor. l Ekonomi Servisi Metalde bıçak kemiğe dayandı Toplu iş sözleşmesi sürecinin değerlendirildiği Türk Metal Başkanlar Kurulu’nda “Toplusözleşme sürecinden sonuç alınmazsa, greve gidilir” kararı çıktı. Sendikanın Başkanlar Kurulu, MESS’le yürütülen toplusözleşmelerde gelinen nokta ve bundan sonrasına ilişkin yol haritasını belirlemek için toplandı. Toplantı sonrası yapılan açıklamada, Türk Metal Sendikası üyeleri için artık bıçağın kemiğe dayandığı belirtilerek şu ifadelere yer verildi: “Türk Metal Sendikası ve temsil ettiği üyeleri, sendikamız sosyal diyalog kapısını açık bırakmak kaydıyla eylemlerine devam edecek, bu konudaki kararlılığını ortaya koyacaktır. Bu eylemlerden sonuç alınamaması halinde, süreç alınacak grev kararıyla devam edecektir.” l Ekonomi Servisi Opel’de işçi kıyımı Opel’i 1.3 milyar Avro’luk anlaşmayla satın alan Fransız PSA Grubu (PeugeotCitroen), Opel Astra’nın evinden 700 işçiyi çıkaracak. Geçen yıl Vauxhall ve Opel markalarını General Motors’tan satın alan Peugeot, halen Astra K’nin tek üretim yeri olan İngiltere’deki Ellesmere Limanı fabrikasından 700’e yakın işçi çıkartacak. Vauxhall’ın Ellesmere Limanı fabrikasında 1800’e yakın işçi çalışıyor ve günde 680 Astra üretiliyor. l Ekonomi Servisi Demirde ithalat ihracatı solladı 2017’de 9 milyar dolarlık demir ve demir dışı metal ithalatı yapıldı. İçerde üretilebilecek kapı menteşeleri bile cari açık yaratıyor Demir ve demir dışı me tallerin 2017’deki ihracatı, hedefle nen 6.8 milyar do ları aşarak 6.9 mil yar dolara ulaştı an cak sektörün it halatı 9 mil yar doları aşıyor. 2018 he deflerinin bu itha lat rakamı Rıdvan Mertöz nı 500 mil yon dolar ile 1 milyar dolar arasında düşürmek ve 7.7 milyar dolar ihracat gerçekleştirmek olduğunu belirten İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçılar Birliği (İDDMİB) Başkanı Rıdvan Mertöz, ithalatın önemli bir bölümünü hammadde ithalatının oluşturduğunu dile getirdi. Türkiye’nin üretebileceği ürünlerde bile ciddi bir ithalatın yaşandığını aktaran Mertöz, “Mesela kapı menteşeleri veya çelik mobilya gibi ürünlerde ithalata ihtiyacımız olmamasına rağ men bu ürünler de cari açık yaratıyor” dedi. İhracatı engelliyor Mertöz, ihracat yapılan ülkelerin sertifikalı olmalarına önem verdiğini ancak Türkiye’de akreditesi olan laboratuvar eksikliğinin yarattığı zorluklara da değindi. Sertifikayı mecburen daha pahalı bir şekilde yurtdışından aldıklarını ifade eden Mertöz, “Bu durum ihracatta kayıplar yaşanmasına da sebep oluyor” dedi. l Ekonomi Servisi İnşaat demirinde vergi sıfırlandı Yeni yıl itibarıyla gümrük vergisi sıfırlanan inşaat demirindeki ithalat, 2017’nin OcakKasım döneminde 52 bin ton oldu. 2016’da 16.1 milyon ton inşaat demiri üreten Türkiye, 9.4 milyon ton tüketirken 6.7 milyon ton ihtiyaç fazlası üretim gerçekleştirdi. Çelik ihracatçıları ise ithal çelikte sıfır verginin ekonomiye darbe indirdiğini düşünüyor. l Ekonomi Servisi ABD’de ücret eşitsizliği A merikan ekonomisinde açık işsizlik oranı tarihsel olarak en düşük düzeye indi. Almanya’da da benzer şekilde işsizlik oranının yüzde 4.5’e değin gerilemesi, küresel ekonomide durgunluğun geride kaldığı ve kapitalist metropollerin yeniden yapılanma sürecini tamamlamakta olduğu yorumlarını da beraberinde getirdi. Bu süreçte Amerikan ekonomisinde işgücüne katılım oranının son on yılda yaklaşık 10 puan gerilemiş olması ve dolayısıyla işsizlik oranının aşağıya çekmesi şu aşamada teknik bir detay olarak değerlendirilir. Kanımca bu aşamada sorulması gereken soru şudur: hangi istihdam ve hangi ücret düzeyinde? Amerika’da reel ücretlerin artış hızının son çeyrek yüzyıl boyunca üretkenlik kazanımlarının gerisinde kaldığını ve Amerikan milli gelirinden emeğin aldığı payın süratle gerilemekte olduğunu biliyoruz. Esnekleştirilmiş ve güvencesizleştirilmiş istihdam biçimleriyle Amerikan işgücü piyasaları, ücret maliyetlerinin baskılandırıldığı bir ortamda kapitalizmin gereği yüksek kârlılığı koruma altına alabilmiştir. Ancak sorun sadece ücretlerin geriletilmesiyle sınırlı değil. Bunun da ötesinde, işgücü piyasalarında emekçiler arasında cinsiyete ve etnik ayırımcılığa dayalı sömürü biçimlerinin de derinleşerek sürdürüldüğü görülmekte. Örneğin, Merkezi Vaşington’da olan ve emek yanlısı çalışmalarıyla tanınan Economic Policy Institute, Amerikan ekonomisindeki esnekleştirilmiş istihdam biçimleri ve ücret eşitsizliğiyle ilgili önemli bir veri seti yayımladı. EPI verileri, ortalama olarak bakıldığında, siyahi kadın emekçilerin beyaz erkek çalışanlara görece her bir dolarlık ücret geliri başına sadece 67 cent kazandıklarını; yani ortalama yüzde 33 daha düşük ücretle çalıştıklarını belgeliyor. Dikkat edelim, söz konusu hesaplama “güvenceli – formel işler” için geçerli olup çoğunlukla göçmen ve alt sınıflara mensup kadın emekçilerin yoğun olarak istihdam edildikleri yarızamanlı, esnekleştirilmiş ve çoğu zaman da kayıt dışı, geçici istihdam biçimlerini kapsamamaktadır. Bu farklılık Amerikan siyahi kadın emekçilerin karşı karşıya kaldıkları iki yapısal eşitsizliği bir arada dile getiriyor: Bir yanda cinsiyet ayırımcılığı, diğer yanda ise etnik kökenli ırk ayırımcılığı. Aşağıdaki grafik siyahi kadın ve beyaz erkek çalışanların formel işleri arasında dahi, cinsiyete ve ırk ayırımcılığına dayalı çok belirgin farklılıkların söz konusu olduğunu belgeliyor. Kaynak: Economic Policy Institute, Vaşington, ABD Grafikte geçen veriler en “yüksek” ücretli (avukatlar, cerrahlar, finansal danışmanlar gibi) meslekler dahil, siyahi kadınların uğradığı ayırımcılığın hemen her alanda yaygın olarak gözlemlendiğini belgeliyor. HHH Sözlerimizi daha genel bir tespit ile tamamlayalım. Kapitalizmin küresel tarihi kapitalist birikim rejiminin başlıca iki kısıt tarafından engellenebileceğini gösteriyor: emek arzının daralması ve talep yetersizliği. Emek arzının yüksek tempoda sürdürülmesi sadece ücretlerin bastırılması yoluyla artık değer yaratılmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda işsizlik tehdidi ile emekçi sınıfların güvencesizleştirilmesini ve sınıfsal tepkilerinin disipline edilmesini kolaylaştırıyor. Kapitalizm tarih boyunca emek arzı temposunu yükselterek, “işsizler ordusunu” yedekte hazır tutacak mekanizmaları devreye sokabildi. Kapitalizmin ilkel birikim aşamalarında sömürgecilik ve sömürgelerden aktarılan esir emeği; İkinci Dünya Savaşı sonrasında kadın emeğinin işgücüne katılmasının önünün açılması; günümüzde de artan göç dalgaları sayesinde elde edilen işgücü fazlası, kapitalist metropollerde yedek işsizler ordusunu oluşturmakta ve esnekleştirilmiş hazır kıta emekçilere güvencesiz istihdam ve düşük ücret koşullarını dayatabilmekte. Ücret gelirlerinin düşürülmesinin yol açabileceği talep yetersizliği sorunu ise şimdiye kadar “borçlanma” olanaklarının devreye sokulması ve emekçilerin gelirlerinin üzerinde tüketim yapabilecekleri finansal ürünlerin geliştirilmesi sayesinde olası kılındı. İşgücü piyasalarında esnekleştirme ve tüketici piyasalarında da finansallaştırma mekanizmaları sayesinde kapitalizm kaçınılmaz krizlerini şimdilik bir kez daha erteleme fırsatını kullanıyor, –yükselen toplumsal dışlanma ve şiddet pahasına. JP’den Bitcoin pişmanlığı JP Morgan Chase Üst Yöneticisi (CEO) Jamie Dimon, salı günü yaptığı bir açıklamada Bitcoin’in bir dolandırıcılık olduğunu söylediği için pişman olduğunu ancak hâlâ ilgilenmediğini dile getirdi. Dimon, eylülde yapılan bir bankacılık konferansında Bitcoin’in bir dolandırıcılık olduğunu ifade etmişti. FOX Business’tan Maria Bartiromo ile gerçekleştirdiği mülakatta Dimon, “Blok zinciri gerçek. Sanal paraları ayrı ayrı incelemelisiniz” dedi. l Ekonomi Servisi C MY B