Katalog

Pazartesi 27 Haziran 2016 SELİN ONGUN TUNCER selinongun@cumhuriyet.com.tr TASARIM: MÜGE KAYGUSUZ Bİ soRmak lazım söyleşi 7 ESKİ TURİZM BAKANI VE TÜRSAB’IN ESKİ BAŞKANI BAHATTİN YÜCEL’E GÖRE TEHLİKE ÇANI ÇALDI: Bu kriz 2020’den önce bitmez, fon yaratılmazsa sektör batar “Şezlonglar boş, turizm sektör temsilcileri hükümete rapor sundu” haberleri eşliğin Can erok rasi. Burada da atlanan çok önemli bir gelişme var. Iskaladık ne yazık ki, son birkaç yılda turizmde dünya analog dönem de pankartı büyük açalım. Haber önce den dijital döneme geçti. Tur operatörleri Bodrum’dan geldi: Esnaf, iki turist için nin pazar algısı yarattığı günler geçti. Ar taş ve sopalarla birbirine girdi. 14 kişi ya tık insanlar internetten gidecekleri yerle ralandı, 25 kişi gözaltına alındı. Birkaç ri kendileri seçiyor. Biletini ve konakla gün sonra Belek’ten duyduk: Esnaf ke masını kendisi satın alan tüketici de evet, penk, taksiciler kontak kapattı. güneşi, denizi arıyor ama tarihe de insan Son 20 yılın en büyük düşüşünün ya haklarına da saygı istiyor. Sektörün halen şandığı turizm sektöründeki son rakam anlamadığı, en büyük hatası belki de bu. lar, halının altına iteklenemeyecek kadar n Bu arada esnaf da turist duasına çı ciddi. Sektöre 1971’de adım atan, geçen kıyor. Umut ediyorlar ki belki temmu yıllardaki düşüş ve çıkışları sahanın için zun sonunda gelirler; gelecekler mi? de de yaşayan, eski Turizm Bakanı, Tür Dua edeceklerine “Ey hükümet yasakla kiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) rı bırak, insanların yediğine, içtiğine karış eski Başkanı Bahattin Yücel’e sorduk. ma, insanların kaç çocuk yapacağından, ka Yücel ile yaptığımız söyleşinin tamamı dınların etek boyundan sana ne. Sen kendi nı cumhuriyet.com.tr’den okuyabilirsiniz. işini yap biz de kendi işimizi yapalım” de n Rakamlardan başlayalım. Geçen yıl seler daha etkili olacağı kesin. ile bugün kıyaslanırsa? n Temmuz, ağustosta gelecekler mi? Geçen yılki potansiyelin yarısını kay Almanya çıkışlarında doluluk, İspanya’da bettik. Yüzde 50’lik bir düşüş var. En bü da fiyat yüksekliği var. Türkiye’de ise fiyat yük düşüş Rus pazarında. lar olabileceğinin en alt seviyesinde. Biraz n Bizim turist pazarımız neresiydi? hareket olur. Ama bu, sadra şifa değil tabii. Bir numara Almanya pazarı, iki numara n Bu yıl kaç milyon turist öngörü Rusya, üç İngiltere, dört Hollanda. yorsunuz? n Alman turist kaybımız ne kadar? Genel trendi 30 milyon kabul edersek Alman kaybı yüzde 50, Rus kaybı Ma bu sene ancak 15 milyon gelir. Bu 15 mil yıs sonu itibari ile yüzde 90, İngilizlerde yonla da çok zor duruma düşeriz. de yüzde 30 civarında kayıp var. İngiltere ve Benelüks ülkeleri pazarına bakıldığın Dev otellerin akıbeti da, Türkiye’nin tutumu böyle devam eder n 2020’ye dört sene var, böyle devam ise yüzde 50’lik genel düşüşün sezon so ederse sektör ne olur, tüyleri diken di nuna doğru artacağını öngörüyorum. Yücel hatırlatıyor: Sektör, bankalara 18.9 milyar dolar borçlu. Bu borcun yılda yaklaşık 2 milyar dolar faiz ödemesi var. ken edecek ama batar mı? Orta direk Araplar ve biz lık olamaz. Bu, normal bir devlet uygula yan açıklamaları, Türkiye’ye gelme eğili Batar, çünkü sektörün bankalara 18.9 döneme girdik. Siyasette milliyetçi dama milyar dolar da borcu var. Bunların çoğu n Bize gelmeyen turistler şu an hangi ülkelere gidiyorlar? İspanya’da ciddi artış var. İspanya’yı Hırvatistan ve Karadağ takip ediyor. Yu ması olamaz. n Bir dakika, bunu anlamadık? Irak’tan Türkiye’ye turist olarak gelen lerden Türkiye’ye iltica etmesinler diye minde olabilecek Batılıları, ciddi anlamda rı besleyen söylem keskinleşirken, turizm yüksek ciroya bağlı nakit akışına göre tadüşünmeye sevk ediyor. 3) Ülkemizin gü sektöründeki bu krizle birlikte, siyasile sarlanarak borçlanılmış banka kredileri. neydoğusunda fiili bir savaş var. Halep ve rin hiç hesaba katmadığı bir fay oluşabilir. 18.9 milyar doların yılda yaklaşık 2 milŞam’ı televizyon haberlerinden gören dün Türkiye’yi yönetenlerin bunu hızla görme yar dolar faiz ödemesi gerekir. Bu sektör nanistan son yıllarda ilk kez fiyat artırdı nakdi teminat isteniyor. Bunu da bir özel ya kamuoyu orayı da görüyor. Oradaki yı si ve önlem almaları şart. Bir süre sonra bunu kazanamadı. Sektöre çok sağlıklı bir ve bu kadar doldu. Fakat Suriyeli sığınma havayolu şirketi alıyormuş. İsimlerini ver kıntıları, bombaları, tankları basit bir poli bu kötü gidişten, işsizlikten, pazar payı finansman kaynağı bulunması gerekiyor. cılar nedeni ile Türkiye ile sınırdaş olduk miyorum. (Sektördekilerin konudan ha siye olay olarak algılamıyorlar. ları için Ege adaları da potansiyel kaybetti. 12 adada ciddi bir düşüş var. berdar olduğunu kaydediyor. S.O) Bunu anlamak mümkün değil, bu nasıl bir dev Palavradan Osmanlıcılık n Gelelim bizim tarafa. Son haber let anlayışı? Kabile anlayışı bu. Bu gibi uy 4) Bir dönem Ortadoğu’nun lideri olu Belek’ten geldi. Taksiciler kontak, esnaf gulamalar yüzünden orta direk adını ver yoruz, denirken Ortadoğu’nun merke da kepenk kapattı. Ortak ses şu: “Yeti diğimiz kesimden Araplar da eskiden ol zi haline dönüştük. İçki yasağı ile anılan şin, dayanamıyoruz...” duğu gibi gelemiyor. Kimler gelecek? Ka bir ülke haline geldik. Vahabi anlayışıy Dayanamayacaklar. Küçük ve orta boy tarlılar ve Suudiler deniyor. Söylendiği gi la sentezlenerek Arap ülkesi algısı yara işletmelerin sıkıntılarını kaynak bulun bi harcama yapacak Suudilerin Batı’ya da tıldı. Biliyor musunuz; Türkiye’de yakla mazsa, bir süre sonra bü ha çok gittiği bir gerçek. şık 160 bin civarında aile bağcılıkla meş yük işletmeler de yaşayacak. Hükümet her konuda olduğu gibi turizmde de kendi paradigması Bodrum’da yaşanan, esnaf kavgası olarak yorumlandı. Katar’da da seyahat edebilecek Arap nüfus sayısı yaklaşık 200 bin kişi. Onlar da Türkiye’ye birkaç gul ve üzüm üretiyor. 1910’larda Osmanlı İmparatorluğu’ndan yurtdışına ihraç edilen şarap 300 milyon litreyken, şimdi toplam alkollü içki üretimimiz 68 milyon lit nı ortaya koydu: “Batılı Ege ve Akdeniz kıyıları kez gelseler bile o beğen re. Hamasetle “Yeni Osmanlıcılık” oyna lar gelmezse, Araplar gelir.” “Bir Arap turist beş Batılıya bedel” yaklaşımının sektörü getirdiği mızdaki dinamik düşünüldüğünde, süreç böyle devam ederse, o turist medikleri Batılıların yerini tutmaz. n Batılılar neden eskisi gibi gelmiyor? maya kalkanlar cevap versinler: Osmanlı şeriat ile yönetiliyordu, ne oldu? Öyle palavradan Osmanlıcılık olmaz. Gelelim tekrar o 68 milyon litreye. Bugün gelmeyen, nın daralmasından, yani yokluktan etnik Turizm yatırımlarında ciddi ölçüde hazi kavga kıvılcımları çıkabilir. Bodrum’daki nenin ortak olduğu pek bilinmez. Kıyı böl örnek, esnaf kavgası olarak yorumlandı. gelerindeki tesislerin çoğu kamu arazileri Ancak bu bölgelerdeki dinamik düşünül tahsis edilerek yapıldı, bu araziler hâlâ ka düğünde, süreç böyle devam ederse işte o munun mülkiyetindedir. Hazine, bu arazi turist kavgası etnik gerginliği tırmandıra ler üzerindeki mülkiyet payını değerlendi bilir. Karadeniz’deki gibi “fındık toplama rerek, başlangıçtaki finansman modelinde ya gelmesinler” örnekleri “Söke Ovası’na öngörülen oranlarda yatırımcı şirketlerin inmesinler” gibi yaklaşımlarla sonuçla sermayelerine ekleyip, karşılığında his nırsa iç barışı sağlamak se alabilir. Bu uygulama ta çok zorluk çekeriz. Buna kimse değinmiyor. Ne siyasetçiler ne de bizim sektörümüz. Efendim, çö Irak’tan Türkiye’ye turist olarak gelenlerden Türkiye’ye önerisi hayata geçirildiğinde kamu mülkiyeti kaybolmaz. Ayrıca kamu yönetimi işletmeleri tek züm için bakanlıklar ara iltica etmesinler di tek inceleyerek, her biri sı gruplar kurulacakmış, Türkiye tanıtım yapmalıymış! Mesele keşke öyle basit olsaydı. ye nakdi teminat isteniyor. Bunu da bir özel havayolu şirketi alıyor nin gerçek anlamda sermaye artırımı ihtiyacını da belirleyebilir. Şirketlerin yönetimlerinde his yer burası. Ayrıca bu zihniyetin yanıldığı bir konu daha var. kavgası etnik gerginliği tırmandırabilir. Algı! Peki, hangi algı bu? 1) Türkiye, Suriye savaşında açıkça taraf oldu. n Nedir? Türkiye’nin aldığı siya O çok para harcayacak Arap turist ke sal tavır, kendisine Ortadoğu liderliği mis simi, kendi ülkesindeki İslami koşulla yonu biçmesi ile gelinen yer burası. Türki ra göre sürdürdüğü yaşamına kısa bir ye, Batı kamuoyunda İslami terörü destek ara vermek için Batı’ya gidiyor. Paris’te leyen bir ülke konumunda. Sadece birkaç Londra’da, New York’ta, Los Angeles’talar. gün önce bu kez de Le Figaro’nun man n Orta direk Araplar mı Türkiye’ye şetindeydik. Gazete, Libya’da çarpışan geliyor? IŞİD’li teröristlere Türkiye’den altı gemi Orta direk Arapların ağırlıklı olarak gel dolusu silah ve mühimmat götürüldüğü diği ülkeler Suriye, Irak, Mısır’dı. Artık nü haberleştirdi. 2) Ki, bu çok daha önem onlar da yoklar, bitti. Mısır’la köprüler li. Türkiye düşünce özgürlüğünün olmadı atıldı. Suriye savaşın ortasında, Irak ke ğı bir ülke konumunda. Her türlü azınlığa za aynı. Ayrıca bu ülkeden geleceklere uy karşı düşmanca politik tavırların benim gulanan birtakım saçmalıklar var. Irak sendiği bir ülke olarak algılanıyor. Rusya lı turistler Türkiye’ye iltica etmesinler di dahil Batı medyasında her gün Türkiye’ye ye nakdi teminat alınıyor. Devletin tah dair olumsuz haberler yer alıyor. Bunların sil etmesi gereken bu teminatı, duyduğum içinde Sayın Cumhurbaşkanı’nın demeç kadarıyla bazı uçak şirketleri alıyormuş. lerinin de etkisi var. Hele son zamanlar Umarım doğru değildir. Böyle bir saçma da AB’ye Almanya üzerinden meydan oku o 25 milyon turist içki içiyor. Türkiye’de kaldıkları sürede yetişkinler birer litre içseler 20 milyon litre eder. n Bodrum’da yaşananlar sosyal bilimcilerin de kadrajına girecek ölçüdeydi: Esnaf taş ve sopalarla turist kavgası yaptı. 14 kişi yaralandı, 25 kişi gözaltına alındı. Bu neyin resmi? Bu resim çok ciddi bir tehlike çanı. Gelmekte olan çok önemli bir tehlikenin uyarısı. Türkiye’nin yatak kapasitesi yaklaşık bir buçuk milyon. Bu bir buçuk milyonun yüzde 70’i Güney’de; Ege ve Akdeniz kıyılarımızda. Kuşadası’ndan Alanya’ya kadar inen yay içindeki turizm amaçlı hizmet veren işletmelere ve çalışanlara bakıldığında, karşımıza geniş bir piramit çıkıyor. Bu piramitte Doğu ve Güneydoğu’dan gelen yurttaşlarımızın önemli bir yeri var. Turizm sezonundaki hareketlilik onların bir yıllık geçimlerini sağlayabilecek bir katkı sağlıyordu. Bunun kaybedildiği bir n Bu yöntemlerle devam edilirse ne olur? Böyle giderse, bu kriz muş. Bu, devlet değil, kabile anlayışı. seleri oranında söz sahibi olmak koşulu ile gereken öz kaynağı enjek 2020’den önce dengele te ederek, payını arttıra nemez, bu süreç bitmez. Yanılmayı çok is bilir. Eldeki hisseleri bir yatırım ortaklığı tiyorum, umarım 2020’ye kadar sürmez. eliyle uluslararası pazarda belirli güvence Türkiye’nin Ortadoğu politikasını acilen ler vererek pazarlayabilir. gözden geçirmesi, Rusya ile arasındaki so n Yani ezcümle ne diyorsunuz? runu hızla çözmesi ve Türkiye’deki baskı İşletmelere sermaye enjekte et, şu anda rejimi içerikli olumsuz algıyı mutlaka or ki işletmelerin sahiplerinin hisse oranları tadan kaldırması lazım. İnsanların ne içe nı azalt, al ve bunu uluslararası pazara aç, ceğine, ne giyeceğine, ne yiyeceğine, ki buradan da fon yarat. Yoksa bunlar elden min kiminle yan yana oturacağına, kaç ço gidecekler. cuk doğuracağına karışan bir rejimde tu n Geçen yıllarda yapılan dev oteller rizm olamaz. Demokrasinin olmadığı yere bu krizden nasıl çıkar? turist gelmez. Şimdilik dev oteller kapılarına kilit n ‘Deniz, güneş yetmez, demokrasi’ di vurmadılar. Zararları devam ederse ve yorsunuz... istenilen pay alınamazsa bir süre sonra Elbette bunları sadece turist gelsin diye marka sahipleri markalarını alıp gide değil, öncelikle kendi memleketimiz için cekler. Kalanların bir kısmı kendi mar istiyoruz. Deniz ve güneşi veren çok ülke kalarını yürütmeyi deneyeceklerdir. Ba var. O bitti. Doğru; deniz, güneş, demok şaramayanlar da çöker. THY’nin 2016’daki üç aylık zararı: 400 milyon dolar n Sektör yöneticileri Başbakan’la görüştü. Ne konuşmuşlar? Bizim önerimiz şuydu. 20192020 yılına kadar çalışanların korunması kaydıyla SGK primleri, muhtasar vergileri gibi işletmelerin birtakım ödemelerini faizsiz erteleyin. Ertelemediler. Oysa bu model ile personelin işine son verilmesi önlenebilirdi. TÜRSAB’dan “her seyahat acentası getirdiği yabancı başına 20 Avro alsın” gibi bir öneri gelmiş. Anlamak mümkün değil. Bir başka anlamsız öneri. Elektroniğin bu denli hayatımızı etkilediği bir ortamda “hemen kaynak bulalım tanıtım kampanyası yapalım” denilmiş. Önceki Bakan Mahir Ünal’ın açıklamalarından anlıyoruz ki, bakanlık, otel cilerin faizsiz tatil kredisi önerilerine sıcak bakmış, ancak TÜRSAB yönetimi ve bazı seyahat acentelerinin temsilcileri, erken rezervasyon kampanyasının olumsuz etkilenebileceği gerekçesiyle bu öneriye karşı çıkmışlar. Gerçekten böyleyse bu, birkaç kuruluşu gözetmek anlamına gelir ve haksız rekabet demektir. n Hemen soralım; şu pencereden Taksim’e bir baksanız? (Meydana bakan bir manzara eşliğinde söyleşiyoruz S.O) “Taksim Meydanı’nı çirkinleştirin” diyen bir yarışma düzenlense, herhalde mevcut hali ile bu meydan ödül alır! Ne yapacağız tanıtım kampanyasında, Taksim Meydanı aslında gördüğünüz gibi değil diyerek ilizyon mu? Gazetecilerin, akademisyenlerin tutuklanma haberleri ile Suriye temalı haberler her gün Batı gazetelerinde manşetlerdeyken, tur operatörleri ile tanıtım kampanyası mı yapacağız? Bunları önerenler sektörün profesyonelleri! Bir de kruvaziyer liman yapılması önerilmiş. Bazıları kruvaziyer turizmi kurtuluş reçetesi gibi sunuyor. Toplam gelen sayısı 1.8 milyon deniyor. Yine abartılmış bir sayı var. Sağlıklı rakam 1 milyonun üzerinde değil. Bunun tamamı Türkiye’ye kâr olarak gelse sektörü yine kurtarmaz. n THY’ye dair bir zarardan daha bahsetmişsiniz geçenlerde, o tam olarak nedir? THY Afrika’nın ücra köşelerine yeni parkurlar açtı. Bu parkurları açarken devlet desteği ile özellikle Fethullah Gülen’in Afrika’daki örgütlenmesine katkı ve lojistik sağlamak için yapıldığı açık. Şimdi araları kötü ama bu gerçeği ortadan kaldırmaz. Buralarda THY uçaklarda doluluk sorunu yaşadığı için iç hat fiyatlarını artırıyor ve buna rağmen yine de zarar ediyor. THY’nin 2016 yılının ilk üç ayındaki zararı 400 milyon dolar, eski kurdan söylersek 1.2 katrilyon. Böyle giderse THY çok büyük bir sıkıntı yaşar. 8.1 milyar dolar da kredi kullanıyor. Ve halen büyük uçaklar alıyor. Bu gibi zararlar hesaba katılmaz ise dev oteller gibi dev uçaklar da sıkıntı yaratır. C MY B