Katalog

Pazartesi 10 Ağustos 2015 söyleşi SELİN ONGUN selinongun@cumhuriyet.com.tr TasaRım: İLKNUR FİLİZ 11 ‘Viski içen mHP’liler HDP’lilerden fazla’ ONDA Araştırma Genel Müdürü Bekir Ağırdır, 7 Haziran seçimlerine 20 gün kala söyleştiğimizde “AK Parti konforlu çoğunluğunu kaybedecek” diyerek 276 milletvekilinin altına inme şıkkını gündeme getirmişti. Seçimin ertesinde, 8 Haziran sabahı söyleştiğimizde “Erken seçim affedilmez” demişti. Şimdi Ankara’daki tahterevallinin bir ucunda koalisyon bir ucunda yeniden seçim varken fikri takip için sorduk: Ya sıradaki? 8 Haziran sabahı söyleştiğimizde “Erken seçim affedilmez” demiştiniz. Ufukta yine seçim var ise çok büyük değişiklikler getirir mi yeni seçim? Kutuplaşma ve çok konuştuğumuz kimlik sıkışmaları gibi nedenlerle sandıkta radikal değişiklik olmadığını ve kolayca da olmayacağını söyledik hep. Son üç seçimin, 2014 yerel seçimleri, Cumhurbaşkanlığı seçimi ve 8 Haziran’ın analizini yaparken, bu seçim rallisini şöyle açıkladık. 1) Türkiye siyaseti dört partiye konsolide oldu. Bu dört siyasi partinin ya da hareketin beslendiği ya da üzerine oturduğu toplumsal, kültürel damarlar ve tarihsel süreçler var. 2) Bu dört parti bir bakıma dört kimliğin partisi haline dönüştü. Biri az biri çok ayrı konu. İslamcılık, laikçilik, Türkçülük üzerine üç parti var. HDP ise Kürtçülüğü aşmaya çalışıyor. 3) AK Parti ve karşıtları diye bir kutuplaşma net. Bu dinamikler hayatımızda etkin olduğu müddetçe erken seçim olsa da çok özel bir şey değişmez. Yeni bir seçim sandıkta radikal değişiklik getirmez. Yani AK Parti yüzde 48’e çıkmaz, yüzde 32’ye de düşmez. HDP yüzde 9’a düşmez, yüzde 18’e de çıkmaz. Bu anlamda büyük radikal değişiklikler söz konusu değil. Ama bu kez başka bir mesele var. Bİ soRmak lazım KONDA’nın Hayat Tarzı Araştırması’na göre HDP seçmeninde içkisi viski olanların oranı MHP’ye göre geride. MHP seçmeninin yüzde 28’i, HDP seçmeninin yüzde 23’ü içki içiyor K gusundan söz ediyorum. HDP’nin içindeki içki içenler veya içkisi viski olanların oranları MHP’nin içindeki içki içenlerden veya içkisi viski olanlardan daha geride. MHP seçmeninin yüzde 4.8’i viski içiyor, HDP seçmeninin yüzde 3.8’i viski içiyor. İçki içme oranlarında da Türkiye genelinde MHP seçmeni yüzde 28, HDP seçmeni yüzde 23. Şimdi bu rakamları bu tartışmada malzeme olsun diye değil gülümseyelim ve bu saçma tartışmayı geçelim diye söylüyorum. Fakat burada başka bir problem daha var. Bunu da önce Sayın Cumhurbaşkanı başlattı, AK Parti’nin kalemşörleri de kullanıyor. “Cihangir solcuları” fişlemesinden söz ediyorum. İnsanları adresliyorsunuz ve bir insan kitlesini hedef gösteriyorsunuz. Zaten kutuplaşmadan dolayı, mekânsal olarak ayrı gettolarda yaşama eğilimindeyiz. Bu tip adreslemeler, kutuplaştırmalar giderek şiddeti körüklüyor ve ülkeye hayır getirmiyor. AK Parti ile CHP birlikte değişecekler ya da birlikte gidecekler, demiştiniz. Birlikte koalisyon kuramazlarsa? Halen aynı fikirdeyim. AK Parti’deHDP’nin baraj sorunu yok Ağırdır’a göre Erdoğan kaybettiği Kürtleri tekrar kazanamaz, HDP’deki Kürt oyları kalıcı. ki değişim kıvılcımı CHP’deki değişimi de tetikler. Ya ikisi birden değişecekler ya da birlikte birer ikişer puan kayıplatam, terör, ülke genelinde sokağa ve gün41.7’ye çıkmasının ya da yüzde 39.7’ye la anlamsız. AK Parti’nin biraz daha zarı olabilir. CHP’den HDP’ye, AK Parti’den delik hayata yansırsa, bu işten AK Pardüşmesi, matematik olarak büyük değiman kazanarak, öyle veya böyle bir koaMHP’ye. Az önce söyledik, bu çok büyük ti çok zararlı çıkar. Toplum, ülke yönetişiklik olmasa da bu rakamların üretecelisyon kurarak, cebine birkaç avantaj ekmatematik sonuç üretmez ama siyasi solemiyor ve her şeyimiz riske giriyor duyği siyasi sonuçlar büyük olur. Dolayısıyleyerek seçime gitmenin peşine düşecenuçları çok büyük olur. Bu ihtimal de gusuna kapılırsa, bunun faturasını AK la yeniden seçim olursa önümüzde iki ğini sanıyorum. Tüm irrasyonelliğin içinkuvvetlidir bence. Parti’ye keser. önemli şık var. 1) Sandığa giden kutupde şu olacak demek yazı tura atmak gi Erken seçim AK Parti’ye gönlündeki Erdoğan Kürtleri tekrar kazanır mı? bi. Ama ben hala AK Parti’nin MHP kolaşmadan hareket etmeyen, serinkanlı tek başına iktidar olmayı verebilecek Kaybettiği Kürtleri kazanamaz artık. seçmen sayısı düşebilir. Bunun siyasi soalisyon ile 2017’de seçim şıkkına dami? 276’yı bulabilecekler mi? HDP’nin Kürtlerden aldığı oylar kalıcı. nuçları da AK Parti’ye yarar. 2) AK Parha yakın olduğunu sanıyorum. Ama Hayır böyle bir ihtimal yok. Ben AK Erdoğan’ın kamuoyunu etkileme gü Cumhurbaşkanı’nın hemen seçim sıkışti 7 Haziran sonucundan memnun değil, Parti’nin oyunun artmayacağı fikrindecünde değişiklik var mı? yeniden seçim istiyor. Ama bu aynı zatırmalarından nasıl kurtulabilirler ya da yim. Bir kere HDP barajın altında kalHem gündemi etkilemek hem de tabamanda bir kumar. kurtulabilirler mi, onu madan matematik olanını dönüştürmek konusunda Erdoğan Neden? da bilmiyorum. Erken seçim kumarı rak böyle bir ihtimal yok. MHP seçmeninin halen bir numaralı oyuncu. Sürecin baTürkiye toplumunda beka duygusu çok MHP demişken HDP barajın altında ka O nedir? şında yüzde 49’luk tabanını çözüm süregüçlü. İnsanlar, milli takım maç kazandıBahçeli “şerefsizler” yüzde 4.8’i, HDP lır mı; hayır. Kabaca söySeçime katılma oranı düşebilir. Kutupcine nasıl ikna ettiyse bugün de savaşma çıkışının ardından ğında ya da Başbakan “one minute” dedileyelim. HDP’nin 13 puseçmeninin yüzde laşma nedeniyle zaten seçmenin, 3738 ya ikna etme gücü hâlâ var. ğinde gururlanıyor. Ama “çıkarın ceketda “Yüzde 13.1’e kaanının 10 puanı Kürtlermilyonun oyu belli. 8 Haziran’a giderken, leri dövüşeceğiz” denildiğinde toplumçak viski bile yetişti3.8’i viski içiyor. Bu den geldi. Türklerden hiç seçimin kaderini kutuplaşmadan hareket 2017’de seçim şıkkı sal geleceği ve devletin bekasını riske remezsiniz” dedi. Bahoy alamasa bile HDP hep rakamları malzeme etmeyen 9 milyon serinkanlı seçmen beatan bir hamle görüyor ise toplum orada çeli neyin peşinde? Davutoğlu’nun profilinde değişiklik yüzde 10’du ya da sınırlirleyecek, demiştik. Ki öyle oldu. Bu kez frene basıyor ve fena cezalandırıyor. AK Bence bu siyasi tarih var mı sizce? olsun diye değil güdaydı. İki puanlık kesim, o serinkanlı dediğimiz Parti’nin 2002 iktidarınSeçim meydanlarındaki gibi davranma açısından sahiden kaHDP’nin yeni iddiasına lümseyelim ve bu saçdokuz milyon seçmenin dan önceki dört yılı hamaya çalışıyor şimdi. Burada AK Parti ile fa yorulması gereken Yeni seçim saninandıkları için HDP’ye bir kısmı çatışma ortatırlayalım. 2001 ekonobir durum. Son haftaCumhurbaşkanı arasındaki mesele halma tartışmayı geçelim yönelmiş insanlar, bir pumının etkisi ile veya tepdıkta radikal demik krizi, 2000 ekonoya kadar şunu düşünledilmiş veya çözüme kavuşturulmuş dean ise Tayyip Erdoğan diye söylüyorum. kisel olarak “bir şey demik krizi, 1999 Marmadüm. Öcalan getirildiğil. Cumhurbaşkanı’nın Davutoğlu’ndan ğişiklik getirmez. başkan olmasın, HDP bağişmiyor” hissi ile sanra depremi ve 28 Şubat. ğinde idam meselesive partiden tümüyle mesut olmadığını rajı geçsin istemiyle straAma kutuplaşmadan Toplum, varolan düzen anlıyoruz. AK Parti siyasal İslamdan ge nin gündemden çıkarıldığa gitmeyebilir. Böytejik oy denenler. Bu nedenle HDP en fazle bir şıkta son seçimde ve onun aktörleri gelece lip muhafazakar demokratlığa evrilen bir masında MHP kilit rol oynadı. 2002’de ülhareket etmeyen, sela bir puan geriler, yüzde 12 olur. Tabii kullanılan 47 milyon oy, ğimizi riske atıyor, dedi. parti mi olacak? Yoksa siyasal İslamcıke sıkışmıştı, beklenmedik anda MHP eryukarıya çıkma ihtimali de vardır. Dolarinkanlı 9 milyon bu kez 43 milyona düşHepsini bir seçimde tasken seçim dedi. O seçimle çıkış bulundu. lığa yeniden geri dönen bir parti mi olayısıyla HDP’nin barajın altında kalmayatü diyelim. Bu rakam 43 fiye etti. Cumhurbaşka2007’de emuhtıra konuşulurken 367 kricak? Şu an elde başka alternatif olmadıseçmen sayısı düşer cağı her durumda da siyasi tabloda radimilyona düştüğünde AK nı son süreçte yaşananzinin aşılmasını ve Cumhurbaşkanı’nın ğı için o eski muhafazakâr demokratlıkal değişiklik, tek başına AK Parti iktidase, bu AK Parti’nin Parti’nin 18 buçuk millara baktığımızda mağı itekleyen bütün dinamikler ve aktörler seçilmesini sağladı. Türban meselesinde rı gibi bir durum düşük olasılık. yon oyunun yüzde karşısadaki eli yükseltiyor. bugün Davutoğlu’nun arkasında hizalanı yine öyle. Şimdi Devlet Bey, koalisyona işine yarar. CHP ve MHP için nasıl bir parantez lığı yüzde 43 buçuk olur. Toplum, gelen terör, salkapısını sıkıca kapayarak, ülkenin sıkışyor. Ama Suruç sonrası süren savaş hali açarsınız? HDP’nin 6 milyon oyudırı haberleri vs. nedetığı siyasi konjonktürde, çıkış yolu için bu aktörlerin yeniden Tayyip Erdoğan’ın 7 Haziran 54 milyon seçmenin içinden nun karşılığı yüzde 15 ni ile bu riskli ortamdan dolayı “devam” AK PartiCHP koalisyonuna mı işaret ediarkasına geçme sonucunu da üretebilir. üç ya da dört milyon seçmen kabaca terolur. Bu resimde de “oylar arttı” denir. deyip razı olabilir. Fakat aynı toplum “bu yor acaba diye bir iyimser ihtimal aklıBu nedenle eylüldeki AK Parti kurultayı cih değiştirdi. Ama ürettiği siyasi sonuYeni tartışmalar başlar. Oysa aslında oy riskli ortamı sen yarattın” deyip çok fena ma gelmişti. Fakat kullandığı dile, danışsiyasi geleceğimiz için çok önemli. Bencun ne kadar büyük olduğunu gördük. artmıyordur. Seçime katılan seçmen sabir ceza da verebilir. Söze başlarken radimanın “üç bin kişilik şerefsiz listesi” gizer bir tartışma HDP için de geçerli. HDP Şimdi de en fazla bir milyon ya da iki milyısının düşmesi farklı bir matematik sokal değişiklik olmaz dedik. Fakat bu kuçoğulculuğu kurumsallaştıracak mı, Kürt bi sözlerine bakınca bu dil bu ihtimali an yon seçmen tercihini değiştirir. Burada nuç getirir. marda, böyle büyük bir radikal değişiklik siyasi hareketinin parçası olarak mı kalamsızlaştırıyor. Viski tartışması buraönemli soru şu: O iki milyon tercihini de 9 milyon serinkanlı seçmenin bir de mümkün. ya gelince, anekdot olsun ve gülümseyelacak? ğiştirecek insan, 50 milyonluk kitleden kısmının sandığa gitmemesi kimin işi “Çözüm süreci bitti” algısı, sandıkta lim diye anlatıyorum, Şubat 2015’te yap “AK Parti ’de iki şık tartışılıyor, kami yoksa önceden yer değiştirmiş 34 milne yarar? nasıl karşılık bulur? tığımız hayat tarzı araştırmasındaki vesım ya da nisanda seçim” deniliyor. yonluk kitle içinden geriye dönüşler biçiÖnce AK Parti’nin işine yarar. Çatışma Uzun bir süredir hükümet, devlet, bürilere baktık. O araştırma, şirketlerin heSeçmen için kasım ya da Nisan fark minde mi olacak? Ben diyorum ki 50 milortamı böyle bir olasılığı gündeme gerokrasi Kürt meselesini bölgeye kilitledef kitle seçimlerine yönelik bir saha çaeder mi? tirebilir. Belki de AK Parti böyle bir semeye çalışıyor. Oysa Kürt meselesi hem lışmasıydı. Deneklerin içki tercihlerinden yonluk kitleden yeni akışlar olur. Ve üsHDP hariç, diğer üç partinin (AK Partelik de AK Parti ve CHP’nin aleyhine yenaryoyu devreye soktu; bilmiyoruz. AK metropollere hem de uluslararası arenati, CHP, MHP) bir başarı hikâyesi üretme araba marka ve modellerine kadar uzani akışlar olma olasılığı biraz daha güçlü. Parti’nin oyunun yüzde 40.7’den yüzde ya taşındı çoktan. Bugünkü çatışmacı ornan verileri içeriyordu. Şubat 2015 bulden seçime gitmesi rasyonel siyasi akıl AKP tek başına gelmez Şehit haberleri HDP’ye ilk kez şans veren Türkleri etkiler mi? Şehit haberleri değil PKK’nın aldığı pozisyon HDP’ye oy vermiş Türklerin kararını etkiler. Bu çatışmanın kendisi ya da AK Parti’nin söyledikleri değil, PKK’nın aldığı ve almakta olduğu pozisyon etkiler. Uykudaki iki polisi öldürmenin, karısının yanında bir albayı öldürmenin Sıkıştırmanın nedeni HDP’nin yüzde 13’ü ne hak mücadelesi, ne özgürlük mücadelesiyle alakası yok. Bu suikastçılık. PKK buna devam ederse başka tepki gelişir. Ya şu haber: “Demirtaş PKK’nın tüm eylemleri değil Ceylanpınar kirlidir” dedi. HDP, Demirtaş’ın Financial Times’da çıkan sözlerine dair bu düzeltmeyi yaptı. Bu profil HDP’ye ne yazar? Burada durumu en sıkışık olan HDP. HDP yeni hayat, radikal demokrasi, barış iddiasıyla yola çıktı. Şimdi aniden savaş konjonktürünün içinde pozisyon almaya zorlanıyor. HDP bu sıkışıklığın içinde halen sivil siyaseti savunmaya çaba gösteriyor. Pozisyonunu korumaya çalışıyor. Bu sıkıştırma olası bir seçimde HDP’yi yüzde 13’ün altını indirmeye yönelik. HDP çoğulculuğu kurumsallaştırabilirse, Kürt siyasetinden filizlenmiş ama kimlikleri aşan siyasete yönelmeyi sürdürebilirse ülke selamete kavuşabilir. Parti kapatma, HDP’lilerin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına yönelik iddianameler HDP’ye artı oy getirir mi? Getirebilir. Yeni, barışçıl muhalefet tarzı HDP’nin lehine de çalışabilir. PKK da Kürt siyasetinin tüm unsurları da değişmeye razı ve hazır olmalılar. 2015 Türkiyesi’nde silahla sonuç almayı beklemek ve buna yaslanmak söz konusu olamaz. Seçim barajının düşürülmesi sandığı nasıl etkiler? HDP açısından hiç etkilemez. Yüzde 3’e düşürürlerse o zaman radikal değişiklik olabilir. Büyük Birlik Partisi, Saadet Partisi ya da bugünkü tabloda olmayan faktörler resme dahil olur. ‘ ‘ C M Y B ‘ ‘