Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 OCAK 2012 PAZARTESİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 10 EKONOMİ Ekonomik kriz Kodak’ı iflasa sürüklerken, teknoloji şirketlerini de zor günler bekliyor Devler tedirgin Yıldırım: Köprü kapatılmayacak Ekonomi Servisi Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, Boğaziçi köprüsünün bakım nedeniyle kapatılmasının söz konusu olmayacağını, bakım çalışmalarının ise 89 ay sürebileceğini söyledi. Köprünün aynen otomobillerde olduğu gibi çeşitli zamanlarda bakımının yapıldığını ifade eden Yıldırım, Boğaz Köprüsü’nün 40. yılına gireceğini, bu nedenle yapılacak bakımın daha kapsamlı ve büyük olacağını vurguladı. Bakım sırasında trafikte biraz da olsa kısıtlama olacağını ifade eden Yıldırım, tadilatın ne zaman yapılacağına henüz karar verilmediğini belirtti. Dünyanın önde gelen fotoğraf makinesi üreticisi Kodak geçen hafta iflasını açıklamıştı. Kodak dijitale yenildi Fotoğraf teknolojisinin en önemli şirketlerinden Kodak Corporation küresel krize dayanamayarak iflas ettti. İflasta Kodak müşterilerinin dünya genelinde filmli makinelerden dijital makinelere kayması etkili oldu. Şirket 5.1 milyar dolarlık varlığa sahipken, 6.8 milyar dolarlık borcu bulunuyor. Şirketin kredi görünümü son yıllarda kötüye giderken tarihi kameraları piyasa süren şirket, dijital kameralar ve yazıcılar konusunda rakip şirketler Canon ve HewlettPackard (HP) ile yarışta sıkıntı yaşıyordu. 2005’ten bu yana Kodak fabrikalarını inceleyen Toronto’daki Ryerson Üniversitesi’nin öğretim görevlililerinden Yardımcı Profesör Robert Burley, “Şirket kendi geçmişine sıkışmış durumdaydı. Tarih onlar için çok önemli. Zengin tarihlerinde tüketicilere pek çok katkıda da bulundular. Ancak şimdi geçmişleri yükümlülüğe dönüştü” dedi. İstihdama Bak, Türkiye’yi Anla… Bir toplumu anlamanın, iyi yolda olup olmadığını teşhis etmenin en iyi yöntemi insan kaynağını doğru okumaktır. Türkiye toplumundaki insan kaynağı ne kadar doğru kullanılıyor, ne kadar atıl? Ekonomik büyüme, istihdamın bileşimine bakıldığında sürdürülebilir görünüyor mu? 2005’ten 2011’e insan kaynağımızın gelişimini izlediğimizde, her yıl nüfusumuza yaklaşık 1 milyon kişinin eklendiğini görüyoruz. Nüfusun yüzde 26’sı, 015 yaş grubunda, çocuk; bir kısmı ilköğrenim öğrencisi… İşgücü olabilecek nüfus olarak kabul edilen 15 yaş ve üstü nüfustan ise yüzde 44’ü çalışıyor. Bu oran 2005’te yüzde 41 idi. Aradan geçen 6 yılda 3 puan artmış istihdama katılma oranı. Ancak, çalışmak isteyip de iş bulmayanların sayısı 4.2 milyon. Bu, 6 yıl önce de böyleymiş. Bunların 2.4 milyonu “resmen işsiz” kabul ediliyor. Geri kalanlar da işsiz ama iş aramaktan umutlarını kestikleri için vb. gayriresmi işsiz sayılıyorlar. Böyle bakınca her 100 işi olana karşılık 17 işsiz var piyasada… ? Fotoğraf teknolojisinin en önemli şirketlerinden Kodak Corporation küresel krize dayanamayarak iflas bayrağını çekerken kriz, yüksek kâra alışan Microsoft, IBM ve Intel gibi küresel şirketlerin endişelerini arttırıyor. A Sabancı Vakfı’ndan 1.2 milyon lira hibe Ekonomi Servisi Sabancı Vakfı, “Toplumsal Gelişme Hibe Programı” kapsamında 2012’de seçilecek projelere 1.2 milyon liralık kaynak ayırdı. Programa başvurular 24 Şubat’a kadar alınacak. Vakıf, geçen üç yıl içinde 20 projeye toplam 4.4 milyon TL hibe verdi. Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Güler Sabancı, hibe programları kapsamında desteklenen 20 projeyle, 71 ilde 60 binden fazla insana ulaştıklarını belirtti. Sabancı, “Toplumsal gelişmişlik düzeyini sadece ekonomik göstergelerle ifade edemeyiz. Kadın, genç ve engelliler eşit fırsatlarla topluma katılabildiği ölçüde toplumsal gelişmeden söz edilebilir” dedi. vrupa’da derinleşen ekonomik kriz, ABD ekonomisinde devam eden zayıf büyüme ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinin yavaşlaması işaretleri, teknoloji şirketlerini de olumsuz etkiliyor. Geçen hafta iflas başvurusu yapan Kodak’tan sonra Microsoft, IBM ve Intel gibi küresel şirketlerin endişelerini arttırıyor. Bilişim ve yazılım devlerinin 2011 son çeyrek bilançoları da şirketlerin bu endişelerini doğruluyor. Microsoft’un geçen yılın son çeyreğinde kârı geriledi. Microsoft yaptığı açıklamada, geçen yıl ekimaralık döneminde 6.62 milyar dolar kâr ettiğini bildirdi. Şirket, 2010’un son çeyreğinde 6.63 milyar dolar kâr etmişti. Şirketin kârının gerilemesinde zayıf bilgisayar satışlarının, Windows işletim sistemi gelirlerini azaltması etkili oldu. IBM, 31 Aralık’ta sona eren 3 ayda önceki yıl aynı döneme göre kârını yüzde 4 arttırarak 5.49 milyar dolar kâr ettiğini açıkladı. IBM’in yazılım birimi gelirleri yüzde 9, hizmetler birimi gelirleri yüzde 3 artarken donanım birimi gelirleri ise yüzde 8 geriledi. Amerikalı işlemci üreticisi Intel, geçen yıl dördüncü çeyrekte kârının önceki yıl aynı çeyreğe göre yüzde 6 artarak 3.36 milyar dolar olduğunu açıkladı. İŞGÜCÜİSTİHDAMİŞSİZLİK: 20052011/10 (Bin Kişi) Sivil Nüfus 15+ yaş İstihdam Tarım Sanayi İnşaat Tic.Turizm. Ulaş. Depo. Kamu Y. Eğ. Sağ. Kültür. Diğer Toplam İşsiz Resmi İşsiz Gayriresmi işsizler İşgücü Dışı (15+yaş) Ev kadınları Öğrenciler Emekliler Çalışamaz Diğer 2005/10 67.469 48.591 20.254 5.154 4.183 1.107 5.183 2.619 1.820 4.284 2.363 1.921 25.975 12.740 3.482 3.064 3.168 1.598 2011/10 72.724 53.928 24.486 6.292 4.657 1.775 5.671 3.396 2.694 4.254 2.454 1.800 26.989 12.049 4.359 3.795 3.367 1.618 Fark 5.255 5.337 4.232 1.138 474 668 488 777 874 30 91 121 1.014 691 877 731 199 20 Değ. % 7,8 11,0 20,9 22,1 11,3 60,3 9,4 29,7 48,0 0,7 3,9 6,3 3,9 5,4 25,2 23,9 6,3 1,3 Evden eposta yanıtlamak mesai sayılacak B rezilya’da çalışma saatleri dışında epostalarını yanıtlayan çalışanlara mesai ücreti verilecek. Mobil cihazlar bilgi akışını kolaylaştırdı ancak bu durum özellikle beyaz yakalı çalışanların işini zorlaştırdı. Telefondan eposta yanıtlayan çalışanlar, mesaiyi böylelikle eve de taşımaya mecbur kaldılar. Bilgi Çağı’nın haberine göre Brezilya’da artık, çalışma saatleri dışında epostalarını yanıtlayan çalışanlara ek mesai ücreti verilecek. Böylece çalışanlar da mobil mesainin hakkını alacak. Çalışanları işkolik olmaya sürükleyen mobil iş kavramının etkilerinin daha iyi görülmesi için Brezilya’da uygulanan bu politikanın diğer ülkelere örnek olması bekleniyor. Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü veri tabanı Düşler Akademisi finalde ürkiye Vodafone Vakfı, Düşler Akademisi Projesi ile dünya çapında en başarılı kurumsal sosyal sorumluluk projelerinin ödüllendirildiği PR News CSR Ödülleri’nde ‘Topluluk İlişkileri’ ve ‘Paydaş Bağlılığı’ kategorilerinde finale kaldı. Ödül Programı, uluslararası arenada tüm kurumları faaliyetlerini daha iyi ve daha sürdürülebilir bir dünya yaratmak hedefiyle yürütmeleri, ticari yükümlülüklerinin yanında kurumsal sorumluluklarına da öncelik vermeleri adına teşvik etmeyi amaçlıyor. PR News CSR Ödülleri, 17 Nisan 2012’de Washington’da sahiplerini bulacak. Türkiye Vodafone Vakfı Başkanı Hasan Süel “Engelleri kaldırmak üzere çalışmalarımıza devam edeceğiz” diyerek bundan sonraki süreçte de Türkiye’deki engelli bireylerin hayata aktif şekilde dahil olması için çalışmaya devam edeceklerinin söyledi. Tayland’da ‘Türkiye bahçesi’ 2016 Antalya Expo’nun tanıtımı için Tayland’da Türkiye Bahçesi kuruldu. 32 ülkenin katıldığı Expo’da Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği tarafından kurulan 2 bin metrekarelik Türkiye Bahçesi ve bu bahçede düzenlenen Türk geceleriyle hem Türkiye’nin hem de Expo 2016 Antalya’nın tanıtımı yapılıyor. İhracatçıları Birliğinden yapılan açıklamaya göre, Tayland’ın Chiang Mai şehrinde başlayan ve 32 ülkenin katılımıyla 3 ay sürecek olan fuar ilk ayında 1 milyon kişi tarafından ziyaret edildi. Kurulan stantlarda ebru boyama, cam şekillendirme, iğne oyası gibi yöresel sanatlar sergileniyor. T Fiberle evin değeri artıyor iber optik teknolojisi sunduğu internet erişimi sayesinde artık konutların değerini arttıran konut satın alma/kiralama kriterleri arasında yer alıyor. Turkcell Superonline Genel Müdürü Murat Erkan, şu an Türkiye’de 10 şehirde evlere kadar fiber teknolojisini taşıdıklarını söyledi. Erkan, “Fiber internet dünyada artık konutların değerini arttıran bir kriter haline geldi. Amerika Birleşik Devletleri’nde fiber altyapısı olan evler yaklaşık 10 bin50 bin dolar arasında daha yüksek değer buluyor. Türkiye’de de online emlak siteleri tercih kriterleri arasına fiber internet seçeneğini uzun süre önce eklemiş durumda ve birçok konutun fiber internet talepleri sürek F li artıyor” dedi. Erkan, ilerleyen dönemde şehirlerin dijital dönüşümünün çok daha önemli olacağını dile getirerek, artık fiber internetin; elektrik, su ve ısınma altyapılarından sonra dördüncü temel altyapı olarak konumlandırıldığını dile getirdi. Turkcell grubunun gücünü fiberin hızıyla birleştirdiklerini ve şimdi yenilikçi ve cesur olmanın karşılığını aldıklarını kaydeden Erkan, 2008’den bu yana 1.2 milyar liralık yatırım yaptıklarını, 2012’de de yatırımlara devam edeceklerini belirtti. H A F T A N I N NE OLDU? eçen hafta küresel piyasalara sakin ve olumlu bir seyir hâkimdi. S&P’nin Avro ülkelerine yönelik not indiriminden sonra piyasalar en kötüsünün geride kaldığı anlayışıyla hareket etti. ECB’nin de desteğiyle Avro bölgesindeki başarılı ihaleler risk iştahını arttırdı. Yunanistan ile özel kreditörleri arasında bir süredir devam eden borç takası görüşmelerinde ön anlaşmanın cuma akşamı sağlanabileceğine dair beklentiler piyasaları yukarıda tuttu. IMF’nin de borçlu Avro ülkeleri için ek kaynak yaratacağı haberleri bu durumu destekledi. Avrupa borsaları son 5.5 ayın en yüksek seviyelerine ulaştı. ABD’den gelen veriler iyimser havanın sürmesini sağladı. Ülkede işsizlik maaşı başvuruları son dört yılın en düşük düzeyine yaklaştı. Ç İ Z E L G E S İ Yunanistan beklentisi NE OLACAK? eçen hafta piyasaları ayakta tutan Yunanistan’da borç takası ve IMF’nin kaynak arttırımı beklentileri bu hafta da piyasaların gündemini meşgul edecek. Yunanistan’da borç takası görüşmelerinin hafta sonu yeniden tıkanması, temerrüt endişeleriyle birlikte piyasalardaki olumlu havayı tersine çevirebilir. G20 yetkilleri, IMF kaynaklarının arttırılması konusunda somut bir karar almak için hafta içinde toplanacak. Fitch’in duyuracağını açıkladığı faiz indirimleri de izlenecekler arasında. Hazırlayan: PELİN ÜNKER Temerrüt endişeleri ocak için faiz ve zorunlu karşılıklarda (ZK) değişiklik beklenmezken 2012 sonuna dek TL ZK’larda 350 baz puana kadar döviz cinsi ZK’lerde 200 baz puana kadar indirim bekleniyor. TCMB çarşamba da kapasite kullanımı ve iktisadi yönelim anketi olmak üzere 2012’nin ilk verilerini açıklayacak. TÜİK ise ocak dönemi sektörel güven endeksi verilerini duyuracak. TCMB’nin fonlama miktarı için alt sınır belirlemesi, ek sıkılaştırma yapılmayacağını gösteriyor. Bu da kısa vadede faizlerde mevcut iyimser seviyelerin korunmasına neden olacaktır. Ocakta toplam 17.8 milyar TL iç borç servisine karşılık 11.5 milyar TL’si piyasadan olmak üzere toplam 14.4 milyar TL iç borçlanma öngören Hazine, bu hafta biri gösterge tahvilin yeniden ihracı olmak üzere 4 ihale ile borçlanacak. G Öte yandan Dünya Bankası küresel ekonomik büyüme tahminini 2012 ve 2013 yılı için aşağı çekti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s (S&P), Avrupa Finansal İstikrar Fonu’nun “AAA” olan uzun vadeli kredi notunu “AA+”ya düşürdü. Brezilya merkez bankası politika faizini dördüncü kez indirdi. G Fonlamaya alt sınır Küresel piyasalardaki olumlu hava iç piyasalara da yansıdı. TCMB, 20 Ocak2 Şubat zorunlu karşılık tesis dönemindeki herhangi bir günde sağlanacak haftalık vadeli fonlama miktarı için planlanan alt sınırı 25 milyar TL olarak belirledi. Bu da faizlere düşüş getirdi. Faiz toplantısı İçeride Hazine ihaleleri ve TCMB faiz toplantısı izlenecek. TCMB Para Politikası Kurulu, yılın ilk toplantısını yarın gerçekleştirecek. Reuters anketinde, BORSADA İYİMSER HAVA İMKB geçen hafta ortalama yüzde 6.45 oranında değer kazandı. Yunanistan’ın borç takasında anlaşmaya yaklaşıldığı yönündeki işaretlerin küresel piyasalarda yarattığı iyimserlikle endeks, haftayı yükselişle 54 bin 889 puanda tamamladı. DOLAR 1.84’ÜN ALTINDA Avro/dolar paritesindeki gerilemeye paralel dolar/TL’de düşüş geçen hafta da sürdü. Kur 1.84’ün altına geriledi. Serbest piyasada ABD Doları’nın TL satış fiyatı yüzde 1.77 düşerek 1.8310 liraya geriledi. Kapalıçarşı’da alınıp satılan 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı yüzde 0.82, Cumhuriyet altını yüzde 0.76 düştü. Cuma kapanış itibarıyla külçe altının gram satış fiyatı 97.20 lira, Cumhuriyet altını 653 lira oldu. Avro yükselişte: S&P endişeleriyle önceki hafta 26 ayın dibini gören Avro/dolar, IMF ve Yunanistan’a dair beklentilerle 1.29’u aştı. İçeride Avro yüzde 0.04 artışla 2.3620 liraya çıktı. Petrolde yön yukarı: ABD ham petrolünün şubat ayı teslimi varil fiyatı haftayı 98.33 dolardan ve Londra Brent tipi ham petrolün şubat ayı teslimi varil fiyatı da 111.55 dolardan tamamladı. Faiz düştü: Gösterge faiz spot kapanışta ortalama yüzde 10.63’e geriledi. Düşüşte TCMB’nin piyasayı tekrar yüzde 5.75 ile fonlamaya başlamasıyla yatırımcıların kontrollü bir şekilde bono piyasasına dönmesi etkili. 15 yaş üstünde olup da çalışmayan, iş de aramayan 27 milyon nüfusumuz var. Bunlara işgücü dışı nüfus deniyor. Bunların en kalabalığı 12 milyon ile ev kadınları. Oldukça yüksek bir sayı. Öğrenciler, emekliler, yaşlı, engelli vb. oldukları için çalışamaz durumda olanlar, haliyle işgücünün dışında. Birikimleri, emekli maaşları, yardım ve desteklerle hayatlarını idame ettiriyorlar. Böyle bakınca, toplumun üçte birinin fiilen çalışarak eve ekmek götürdüğü ve geri kalan üçte ikinin de geçimini sağladığı anlaşılıyor. 2005’te bu oran yüzde 30’un yüzde 70’i de geçindirmesi biçimindeymiş. Aradan geçen 6 yılda 30 kişiye 3 kişi daha eklenmiş çalışanlar ordusuna. Durum, gelişmiş ülkelerde böyle değil. Bizde yüzde 44 olan istihdama katılma oranı, AB’de yüzde 60’ı geçiyor. Almanya’da yüzde 71, bazı Kuzey ülkelerinde yüzde 75’i buluyor. İlk uçurum burada ortaya çıkıyor. Türkiye insan kaynağını daha fazla çalışma yaşamına sokamıyor. Hele ki kadın emek gücünü… ??? Gelelim istihdamın kalitesine. Çalışanlar ne iş tutuyor? Her dört kişiden biri tarımda. Tarımın, Türkiye milli gelirindeki payı 6 yıldır artmadı, 1 puan da düştü. Şimdi yüzde 8... Ama tarımla geçinenlerin oranı da gerilemiyor, hatta 6 yılda yüzde 22 artarak 6.2 milyona çıkmış tarım istihdamı… Büyük bir çarpıklık var burada. Gerileyen tarımda artan istihdam çarpıklığı… Son 6 yılda en çok inşaatta istihdam artmış; yüzde 60!... İnşaat, yılda 111 bin kişiye istihdam yaratmış. Buna karşılık istihdamda yüzde 19 payı olan sanayide 6 yılda ancak 474 bin kişi iş bulmuş. Yani sanayi yılda ancak 79 bin kişiye iş imkânı yaratabilmiş. Sanayinin ana gövdesi olan imalatta 4.3 milyon istihdam var ama SGK, bunların en az 1 milyonunun kendisine prim ödemediğini söylüyor. Yani kayıt dışı istihdamlı bir sanayi nüfusu var. SGK verilerine göre, imalatta çalışanların çoğu, dayanıklı ev eşyaları, tekstilkonfeksiyon, gıda gibi vasıfsız emek kullanan alt dallardalar. Düşük ücretli, güvencesiz işler bunlar. Buna karşılık, otomotiv, elektronik, kimya, bilişim gibi yüksek katma değerli, vasıflı işgücü kullanan sanayilerde istihdam daha düşük. Sanayideki istihdamın anatomisi, iç açıcı bir yerde durmadığımızı yeterince ortaya koyuyor. Sanayi hem yeterli istihdam yaratmıyor, hem de yarattığı sektörler düşük katma değerli, vasıfsız, düşük ücretli çalıştıran işkolları. ??? İstihdamın ana gövdesi hizmetlere kaymış durumda. Ticaret, turizm, ulaştırma sektörlerinde yığılma var ama son 6 yıla bakıldığında orada da yılda ancak 81 bin kişiye iş imkânı yaratılıyor. Yaygınlaşan AVM’ler, perakende ticaret, yemeiçme işyerleri, konaklama da fazla beceri isteyen işgücü talep etmiyor. Buralarda da çoğunlukla düşük ücretli, vasat işgücü istihdamı söz konusu. Özetle, öyle görünüyor ki, artan nüfusuna karşın, Türkiye istihdamını yeterince arttıramıyor, insan kaynağını yeterince kullanamıyor. İstanbul başta olmak üzere büyük kentlerde hızlanan inşaat faaliyeti inisiyatifi ele almışken yeni evlere, ofislere inşaat malzemesi, ev eşyaları, mobilya üreten, orta sınıfa otomobil, beyaz eşya, elektronik üreten bunu, ağırlıkla ithal girdiyle gerçekleştiren bir sanayi var ve yeterli istihdam yaratamıyor. Onun dışında hızla artan ithalatın, dev cari açık yaratma pahasına, balonlaştırdığı ticaretle yelkenler şişiriliyor. Bu yalan rüzgârıyla, bu gemi çok fazla gitmez, hatta kayalara bindirir… C MY B C MY B