Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr SAYFA CUMHURİYET 24 NİSAN 2010 CUMARTESİ 12 EKONOMİ CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ İşsizlerin Gazabı Hükümetten IMF’ye iş çevrelerine, genel beklenti olan 2010’da ekonominin yüzde 5 dolayında büyüme ihtimali gerçekleşse bile işsizlik azalacak mı? 2009’da bir yandan işi olanlar işini kaybetti, bir yandan yeni mezunlar, askerden dönenler, evini geçindiremeyen ev kadınları, emekliler.. iş pazarına çıktı. Böylece toplamda iş pazarında iş arayan nüfusta bir yılda artış, 943 bin oldu. Aynı yıl, tarımda istihdam artmış göründü ama tarım dışında 142 bin istihdam azaldı. Sonuçta işsizlik oranı 3 puan artışla yüzde 14’e yerleşti. Bunlar, yüzde 4.7 ekonomik küçülme yaşanan koşullarda oldu. Peki, bu küçülmenin üstüne bina edilecek yüzde 5 büyüme ne derde derman olacak? Ulusal gelir pastasında payı yüzde 7-8’lere düşen tarımı ve tarımın iş yaratma kapasitesini bir tarafa bırakarak, tarım-dışı sektörlere odaklandığımızda görüyoruz ki, 2000’li yıllarda büyüme, beklenen istihdamı yaratmamış. Kaynak:TÜİK veri tabanı 2002-2009 döneminde tarım dışında büyüme yıllık yüzde 5, istihdam artışı ise yüzde 2.3… İki büyümeye bir istihdam… Bu çarpıklığın, tarım dışı sektörlerin omurgası olan sanayinin, istihdam yaratmayan, ithal girdiye aşırı bağımlı ve ucuz döviz kurunun istihdamı ikame eden makine yoğun bir yapılaşmaya gitmesi ile doğrudan ilgisi var. Ve, ne bu Asyalaşma yapısında, ne de onu tamamlayan ucuz kur politikasında bir değişim ufukta görünüyor. Dolayısıyla bu hastalıkla devam edilecekse yeni istihdam da mümkün görünmüyor. İşletmeler açısından önemli olan, kişi başına katma değeri düşürmemek, belli bir hasılayı yaratan işçiden fazlasını taşımamaktır. O nedenle, 2009’da kapasiteler düşüp üretim azalınca, ilk işleri işçi çıkarmak oldu. Azalan istihdamla da sabit fiyatlarla 2008’de 5 bin 605 TL olan işçi başına hasıla, 142 bin işçi azalması olduğu için 2009’da 5 bin 417 TL’de kaldı. Daha fazla işçi çıkarmaları gerekirdi önceki verimliliği koruyabilmek için, ama çıkaramadılar, çünkü kıdem tazminatı yükünü göze alamadılar. O nedenle şimdi gözleri “esnek çalışma, kıdem tazminatını kaldırma” gibi hedeflerde. Tarım dışı sektörler 2010’da yüzde 5 büyüse bile, üretilen tarım dışı hasıla, 2008’deki düzeyi dolayında olacak ancak. Oysa bu iki yılda nüfus yılda yüzde 1.5 arttı. Yüzde 5 büyümeye rağmen yoksullaşma sürecek... Hedeflenen büyüme, işletmeler kişi başına hasılayı korumak isteyecekleri için, dişe dokunur bir istihdam da yaratmayacak ve tarım dışı istihdamda ancak 150 bin dolayında bir artış yaşanabilecek. Oysa bu yıl da iş pazarına yeni nüfus girecek. Yeni mezunlar, yeni ev kadınları, askerden dönenler vs… İstihdamın artması, istihdam dostu büyüme modellerine geçişte, kişi başına hasıla, kâr, verimlilik esaslı bakışlarla istihdam artmaz. Bu bakışlar işsizliği sosyal bir mesele olarak görmez, göremez. Onlar için, kârlılığın optimum olduğu yerdeki istihdamdan fazlası zarardır, hemen işten çıkarırlar, çıkarıyorlar da. İşsizlik, hep artarak gündemde kalacak ve işsizlerin gazabı, onun yaratıcısı kapitalizmin ve AKP gibi koruyucusu kollayıcıların sonunu getirecektir. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr İstanbul 28 milyarderle Los Angeles’õ geride bõraktõ Ekonomi Servsi - Dolar milyarderlerinin hangi şe- hirlerde ne tür harcamalar yapabileceğini araştõran ABD’nin prestijli dergisi Forbes, New York, Moskova, Londra, İstanbul ve Los Angeles şehirlerini restoran, kuaför, koruma, masaj, günlük hayvan bakõmõ, ope- ra konseri, otel ve gece kulübü kategorilerinde karşõ- laştõrarak milyarderler için maliyet rehberi çõkardõ. Araştõrmada 28 milyarderin yaşadõğõ İstanbul’un, 27 milyarderle Los Angeles’õ listede geride bõraktõğõna de- ğinilirken tüm kategorilerde fiyat ve mekân bilgisi ve- rildi. Kategoriler arasõnda yer alan “opera bileti masrafı” için İstanbul başlõğõ altõnda “Diğer Şehir- lerle Karşılaştırılabilecek Nitelikte Mekân Bulu- namadı” ibaresini kullanan dergi, bilet fiyatlarõ ve ope- ra salonu anlamõnda milyarderlerin ilgisini çekebile- cek nitelikte bir mekânõn İstanbul’da bulunamadõğõ- nõ belirtti. Derginin haberine göre dolar milyarderle- rinin en gözde 5 şehri New York’ta 60, Moskova’da 50, Londra’da 32, İstanbul’da 28, Los Angeles’ta 27 dolar milyarderi yaşõyor. İki kişilik lüks bir akşam yemeği, Los Angeles’ta 700 dolar, New York’ta 550 dolar, Londra’da 408 dolar, İstanbul’da 162 dolara çõkõyor. İki gecelik otelde ko- naklama fiyatlarõ İstanbul’da 13 bin dolar. Forbes, dolar milyarderleri özel sayõsõnda İstanbul’u milyarder işadamlarõnõn ziyaret ettiği en popüler 5 şehir arasõnda gösterdi. İstanbul’da 28 dolar milyarderi yaşõyor. Halkın parasını bankalara yedirtmem Borçlanma maliyeti rekor seviyelere ulaşan Yunanistan, 45 milyar Avroluk yardõmõ kullanacak ‘Son çare’ devreye giriyor Ekonomi Servisi - Wall Street bankalarõnõn ‘sorumsuz hare- ketlerini’ sert bir dille eleştiren ABD Başkanõ Barack Obama, sektördeki düzenleme ve denet- lemenin yeniden yapõlandõrõl- masõ için bankacõlarõ birlikte hareket etmeye çağõrdõ. ABD’nin finans devlerine sesle- nen Obama, “Sizi, bizimle sa- vaşmak yerine, bize katılmaya davet ediyorum. Buradayım çünkü bu reformların yalnız- ca ülkemiz için değil finans sektörü için büyük fayda sağ- layacağını düşünüyorum” de- di. Obama yeni bir finansal po- litika ortaya koymadõ. Demo- kratlarca hazõrlanan ve uzun bir süre Cumhuriyetçilerin şiddetle karşõ çõktõğõ finansal sektörü kapsamlõ şekilde düzenleyecek reforma destek aradõ. Obama, “Serbest piyasada ça- lışmak, şirketlerin akıllarına geleni yapabilecekleri anla- mına gelmiyor” dedi. ABD Başkanõ aynõ zamanda, bileğinin hakkõyla başarõya ulaşmõş kişi- lerin hakkõnõ ye- mek istemedi- ğini de belirtti. Obama son yaşa- nan finansal krize Wall Street’in sorumluluk- tan uzak davranõşlarõnõn yol açtõğõnõ söyledi. JP Morgan Chase, Morgan Stanley, Credit Suisse, Barc- lays ve Bank of America gibi ül- kenin önde gelen bankalarõnõn yöneticileri de vardõ. Bankacõlar, Obama’nõn konuşmasõ sõrasõnda sürekli olarak kendilerini hedef almasõnõn yüzünden, konuşma- nõn ardõndan salonu hõzlõ bir şe- kilde terk etti. Ekonomi Servisi - Ağõr borç krizi içinde bulunan Yu- nanistan, Avrupa Birliği (AB) ile Uluslararasõ Para Fo- nu’ndan (IMF) önerilen yar- dõm paketinin yürürlüğe gir- mesini talep etti. Yunanistan Başbakanõ George Papan- dreou, Yunanistan’õn Kastel- lorizo adasõnda yaptõğõ açõk- lamada, mali yardõm meka- nizmasõnõ devreye sokacakla- rõnõ belirterek, bu kararõn artõk gerekli olduğunun altõnõ çizdi. Piyasalarõn Yunanistan’a tanõmadõğõ şansõn, şimdi alõnan kararla kazanõlacağõnõ ifade eden Papandreu, AB’nin, Yu- nanistan’a siper olacağõna ve piyasalara da güçlü bir mesaj göndereceğine olan inancõnõ dile getirdi. IMF Başkanõ Do- minique Strauss-Kahn ise, Yunanistan’õn isteğini hõzlõ şekilde karşõlamaya hazõr ol- duklarõnõ söyledi. Yunanistan’õn, AB yardõm planõna göre, Avro bölgesi ülkelerinden ve IMF’den yüz- de 5 faiz oranõyla yaklaşõk 45 milyar Av- ro yardõm sağlamasõ bekleni- yor. Yardõmõn ilk diliminin 19 Mayõs’tan önce kullanõlmasõ öngörülüyor. Uzmanlar, kararõ kõsa vadede olumlu bulurken paketin sorunu kökten çöze- meyeceğini, uzun vadede be- lirsizliğin devam edeceğini belirtiyor. Not indiriminden sonra karar geldi Karardan önce, AB İstatis- tik Kurumu (Eurostat) Yuna- nistan’õn bütçe açõğõnõn geçen yõl tahmin edilenden çok daha fazla olduğunu açõk- lamõş, uluslararasõ kredi dere- celendirme kuruluşu Moody’s, Yunanistan’õn kredi notunu bir kademe indirerek, yeni not indirimleri olabileceğinin de sinyalini vermişti. Piyasalarõn baskõsõyla borç- lanma maliyeti yükselen Yu- nanistan’da ülke kredi riski (CDS) rekor seviyelere ulaş- mõş, milli gelirin yüzde 13.6’sõna ulaşan bütçe açõğõ pi- yasalarda yeni bir şok dalga- sõ yaratmõştõ. Borç sorununun derinleştiğini ortaya koyan veriler, Avro’yu 1.33’ün altõ- na çekmiş, Atina borsasõ yüz- de 4’e yakõn değer yitirmişti. Yunanistan hükümetinin yardõmõ devreye sokma ka- rarõ, piyasalardaki olumsuz havayõ az da olsa dindirdi. Avro dolar karşõsõnda ye- niden 1.33’lü seviyelere ula- şõrken Atina borsasõ başta ol- mak üzere uluslararasõ bor- salarõn çoğu tekrardan artõya geçti. Önceki gün tahminlerin üstünde çõkan bütçe açõğõ ile piyasalarõ sarsan Yunanistan çareyi AB yardõmõnõ yürürlüğe koymakta buldu. Yunanistan’da kamu çalışanlarının, hükümetin bütçe açığının kapatılması yolunda uygulamaya koyduğu ekonomik reformları protesto etmek amacıyla başlattıkları grev, ülkede hayatı dur- ma noktasına getirdi. Sendikalar önümüzdeki günlerde genel grev yapmaya hazırlanıyor. YARDIM YENİ ÖNLEMLER GETİRECEK Yunanistan’da her 10 ki- şiden dokuzu, krize kar- şõ IMF - AB destek me- kanizmasõnõn işleve ko- nulmasõnõn, yeni ekono- mik önlemler alõnmasõna yol açacağõna inanõyor. “Public Issue” şirketin- ce yapõlan kamuoyu yok- lamasõna göre, katõlõm- cõlarõn yüzde 91’i, IMF’nin ülkede yeni ön- lemler alõnmasõnõ talep edeceğine olan inancõnõ dile getirirken yalnõzca yüzde 4 oranõndaki kesim aksini savundu. Araştõr- ma, halkõn büyük bölü- münün işsizlik ve fakirlik endişesi taşõdõğõnõ ortaya koyarken ankete katõlan- larõn yüzde 51’i “Destek mekanizmasõ Yunanis- tan’a zararlõ” görüşünü savundu. Katõlõmcõlarõn yüzde 27’si bunun “ül- kenin çõkarõna olacağõ” fikrini beyan etti. Araş- tõrma halkõn, Yunanis- tan Başbakanõ Yorgo Pa- pandreu ile Maliye Ba- kanõ Yorgo Papakostan- dinu’ya karşõ, kriz yöne- timleri konusunda güven kaybõ yaşadõklarõnõ or- taya koydu. Güven sevi- yesi, son iki ayda Pa- pandreu’ya karşõ yüzde 55’ten 47’ye geriledi. Ekonomi Servisi - Ulaştõrma Bakanlõ- ğõ’nõn küçük gövdeli uçaklarla bölgesel hava taşõmacõlõğõnõ içeren Dolmuş Uçak Pro- jesi, Borajet’e verilen izinle hayata geçecek. 66 yolcu kapasiteli üç adet turboprop uça- ğõ ile Tokat, Siirt, Zonguldak, Kapadokya gi- bi havaalanlarõna sefer düzenlemeyi plan- layan Borajet’in 4’üncü uçağõ da kõsa bir sü- re sonra devreye girecek. 22 Nisan’da ruhsat almaya hak kazanan Borajet’in, 15 gün içinde eğitim uçuşlarõ ve uçuş programõnõ tamamlamasõnõn ardõndan uçuşlara başlamasõ bekleniyor. Sivil Havacõlõk Genel Müdürlüğü’nden (SHGM) yapõlan açõklamaya göre Borajet, ATR72-500 tipi 3 adet turboprop (pervaneli) uçak ile tarifeli ve tarifesiz seferlerle yolcu taşõmacõlõğõ yapmak üzere Ulaştõrma Ba- kanlõğõ Sivil Havacõlõk Genel Müdürlü- ğü’nden ‘Bölgesel Havacılık İşletme Ruh- satı’ aldõ. Türkiye’de dolmuş uçak taşõma- cõlõğõ yapacak ilk işletme olan Borajet, ger- çekleştireceği uçuşlarla söz konusu illeri bü- yük havaalanlarõna bağlayacak ve böylece bu illerin dünya ile bağlantõsõ daha kõsa sü- rede sağlanmõş olacak. Uçaklarõnõn tamamõnõ peşin ve yüzde yüz yerli sermaye ile alan işletmenin ödemesini gerçekleştirdiği dördüncü uçağõnõn yakõn za- manda Türk tesciline girmesi bekleniyor. Dolmuş Uçak Projesi, Borajet’e verilen izinle hayata geçecek. Şirket ilk uçuşları Tokat, Siirt, Zonguldak, Kapadokya’ya yapmayı planlıyor. McDonald’s ile 3 Türk çocuğu FIFA 2010’da McDonald’s tarafından dü- zenlenen ‘2010 Dünya Ku- pası’nın final maçında hangi ünlü futbolcuyla sahaya el ele çıkmak istersin? Neden?’ konulu kompozisyon yarış- masının kazananları belli ol- du. 11 Temmuz’da oynanacak Dünya Kupası final maçında sahaya çıkacak 22 eskort ço- cuktan 3 tanesi Ankara’dan Selin Kodak yine Ankara’dan Bora Sayınalp ve Antalya’dan Elif Ekizoğlu oldu. Yüzlerce katılımcının arasından FIFA 2010 Dünya Kupası Güney Afrika final maçında yıldız futbolcularla el ele sahaya çı- kacak üç Türk çocuğu spor dünyasının önemli isimlerin- den oluşan jüri tarafından belirlendi. Jüride gazetemiz Spor Servisi Müdürü Arif Kızılyalın da bulunuyor. 2 bin otomotivci Pekin fuarında HAKAN AKARSU PEKİN- 2010 Pekin Uluslararasõ Oto- motiv Fuarõ açõldõ. Pekin’in Şunyi bölge- sindeki fuara 16 ülke ve bölgeden yaklaşõk 2 bin 100 firma katõlõyor. Fuar 2 Mayõs’a ka- dar açõk olacak. Firmalar, 200 bin metrekare genişliğindeki uluslararasõ fuar alanõnõn showroom’larõnda, 89’u ilk kez olmak üzere 990 model oto- mobil, cip ve kamyoneti sergiliyor. İlk kez sergilenen 89 aracõn 75’i Çin firmalarõ ta- rafõndan üretiliyor. Fuarda, otomotiv sektö- ründe enerji tasarrufu, kirletici madde bo- şaltõmõnõn azaltõlmasõ ve çevre korumaya yö- nelik tekniklerle üretilen araçlar öne çõkarõ- lõyor. Bazõ ünlü markalar, hibrit elektrikli mo- dellerini de fuarda sergiliyor. Fuarda, dün- yanõn önde gelen otomobil markalarõndan bi- ri olarak kabul edilen Chery’nin bu yõl ve 2011’de dünya ve Türkiye pazarõnda satõşa sunacağõ yeni modeller de tanõtõldõ. Afrika’nõn güneşi Avrupa’yõ aydõnlatacak ANKARA (AA) - Akde- niz Ülkeleri Birliği’nin en önemli projelerinden “Ak- deniz Güneş Planı” ile Af- rika’nõn güneşi Avrupa’yõ aydõnlatacak. Fransa tara- fõndan önerilen ve AB tara- fõndan desteklenen Akdeniz Güneş Pla- nõ’nõn hedefleri ara- sõnda 2020’ye kadar Akdeniz’in güneyi ve doğusundaki gü- neş zengini ülkeler- den 20 gigavatlõk güneş enerjisi sağlamak bu- lunuyor. Kuzey Afrika’dan Avru- pa’nõn güneyine uzanacak hattõn güzergâhõnda bulu- nan ülkeler arasõnda Türki- ye’nin de adõ geçiyor. Plan çerçevesinde oluşturulan “Transgreen” ve “Deser- tec” gibi projelerde enerjinin Akdeniz üzerinden taşõnma- sõ için Fas’tan İspanya’ya Cebelitarõk Boğazõ boyunca, Cezayir’den Fransa’ya Ba- lear Adalarõ yoluyla, Tu- nus’tan İtalya’ya, Libya’dan Yunanistan’a ve Mõsõr’dan Türkiye’ye Kõbrõs üzerin- den uzanacak hatlarõn yer- leştirilmesi planlanõyor. Dünya çöllerine 6 saat içinde güneşten gelen õşõ- nõm enerjisinin, tüm dünya- nõn bir yõllõk enerji ihtiyacõ- nõ karşõlayacak boyutta ol- duğu belirtiliyor. Yerleşime ve tarõma uygun olmayan güneş enerjisi deposu bu ge- niş alanlardan ha- len hiçbir şekilde yararlanõlamõyor. Almanlarõn Desertec projesi ile tamamlayõcõ olmasõ beklenen Transgreen’in 25 Mayõs’ta Kahire’de 43 ül- kenin enerji bakanlarõnõn ka- tõlõmõyla düzenlenecek Ak- deniz Birliği toplantõsõnda tanõtõlmasõ planlanõyor. Plan denenmiş bir teknoloji çer- çevesinde uygulanacak. “Akdeniz Güneş Planõ”nõn hedefi 2020’ye kadar güneş zengini ülkelerden 20 gigavatlõk güneş enerjisi sağlamak. Bu rakam yaklaşõk 20 nükleer santraldan elde edilecek enerjiye eşit. Siirt’e dolmuş uçak seferleri başlıyor