Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 18 EYLÜL 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Çok Açık, Çok Borç ve Vergi, Az Büyüme... Nihayet açıklanan 2010-2012 dönemi orta vade- li programın (OVP), 2010’dan itibaren “yeniden bü- yüme” iddialarından çok, dile getirdiği en önemli so- run hızla büyüyen bütçe açığı, borçlanma, kısaca ik- tidarın içine düştüğü mali krizdir. Bu programın, bü- yümeden çok odaklanacağı sorun bu alandır. Bu alan üstünden de seçimlere hazırlıktır. 2009 küçülmesini yüzde 6 olarak kabullenen OVP, bu oranda küçülmenin ardından 2010’dan başlayarak büyümeye geçişi öngörüyor ama, bu, sıcak para ve AB ihraç pazarlarına bağımlılık ne- denleriyle Türkiye’nin elinde olan bir şey değildir. Dışarıda hava açarsa, içeride de büyüme müm- kün olacaktır. Dışarıda havanın ne zaman açacağı ise belli değildir. İçeride, içine düşülen mali kriz esas odaklanma alanı olacaktır. OVP, açıkça sorunu di- le getiriyor zaten: “Küresel kriz ülkemizde kamu maliyesi perfor- mansını önemli ölçüde olumsuz yönde etkilemiştir. Büyümedeki daralmaya ve reel sektörü destekle- meye yönelik yapılan indirimlere bağlı olarak ver- gi gelirleri bütçe tahminlerinin önemli ölçüde altında kalmıştır. Diğer yandan harcamalar, büyümeden bağımsız bir şekilde, bütçede öngörülen düzeyde gerçekleşmeye devam etmiştir. Ayrıca, krizin et- kilerini azaltmak amacıyla bazı harcama kalemle- rinde ilave artışlar yapılmıştır. Ekonomik aktivite- deki daralma sonucu sosyal güvenlik sisteminin prim tahsilatı hedeflerin altında kalmış ve sosyal gü- venlik sisteminin açığında belirgin bir artış yaşan- mıştır. Bu gelişmeler sonucu bütçe açığı, borç yü- kü ve Hazine’nin iç borç çevirme oranı öngörülen düzeyin üstünde artış göstermiştir.” Her şey yalan, bunlar gerçek!.. OVP, bu yılın ilk 8 ayında 31 milyar TL’yi bulan bütçe açığının yıl sonunda 63 milyar TL’ye çıkacağını belirtmektedir. Demek ki, kalan 4 ayda 30 milyar TL daha açık verilecektir ki, bu korkunç bir rakamdır!.. Takip eden yılların orta- laması olarak da yılda 50 milyar TL bütçe açığı ve- rilecektir. Peki açık nereden finanse edilecektir? Ba- kıyoruz; vergi yükü 2 puan arttırılarak yüzde 24’ten yüzde 26’ya çıkarılıyor. Demek ki vergiler arttırılacak. Tabii ki tutulan kazlardan dolaylı vergi olacaktır bu. İkinci açık kapama yolu borçlanma. 2008 yılı sonunda borç stokunun milli gelire ora- nı yüzde 39.5 idi, bu yılın sonunda yüzde 47.3’e ka- dar çıkacak!.. Sonraki yıllarda da aynı borçlanma tem- posu artarak devam edecek. Tabii, umulan milli ge- lir artışı olursa... Olmazsa, bu oran yüzde 50’leri ge- çecek... Devlet, bankalara, rantiyelere dehşetli faiz saçacak bütçeden. Gevşek bütçe, doludizgin borçlanma, AKP ik- tidarının yeni yol haritasıdır. Bu düstur ile seçimlere girmeyi ve çöpleri halının altına süpürüp fazla ko- kutmadan orada stoklamayı deneyecekler. Seçim- den sonra da Allah kerim!.. IMF’ce beğenilsin beğenilmesin, desteklensin desteklenmesin, seçim takvimini ve oy kaybetme kay- gısını ön planda tutan bir hedefler demetiyle bu prog- ram, sokaktaki insana iş ve aş vaat etmiyor. Dün- ya ekonomisindeki trendleri iyi okuyamıyor, iflas et- miş bir kurguya yeniden talim ediyor ve topluma yi- ne kan ve zaman kaybettirecek özellikte görünüyor. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr İşsizlikten öncelikle sanayileşmiş batõ ve güney bölgelerindeki büyük işletmelerin çalõşanlarõ etkilendi Ekonomi Servisi - Türk Eko- nomi Politikalarõ Araştõrma Vak- fõ (TEPAV), küresel krizle ortaya çõkan işsizlikten öncelikle sanayi- leşmiş batõ ve güney bölgelerindeki büyük işletmelerin çalõşanlarõnõn et- kilendiğini açõkladõ. TEPAV Ekonomi Politikalarõ Analisti Sarp Kalkan ile Araştõr- macõ Ülkem Başdaş’õn hazõrladõ- ğõ “İşletme büyüklüğü ve bölge- sel farklılıkların kriz döneminde istihdam kayıpları üzerindeki etkileri” başlõklõ “Politika No- tu” yayõmlandõ. Notta şu bilgilere yer verildi:  Küresel krizin Türkiye eko- nomisi üzerindeki etkilerinin his- sedilmesiyle birlikte yeni istihdam yaratma kapasitesi sõnõrlandõ ve ciddi istihdam kayõplarõ gözlendi.  2008’in 3. çeyreğine kadar yüzde 10 civarõnda seyreden iş- sizlik oranõ artmaya başlamõş, 2009’un ilk 2 çeyreğinde sõrasõyla yüzde 16.1 ve yüzde 13.6 olarak gerçekleşmiştir.  İşsizlik oranlarõna bakõldõğõn- da 2. çeyrekteki göreli düzelme iş arayanlarõn sayõsõndaki azalma- dan ve iş bulma umudunu kaybe- denlerdeki artõştan kaynaklandõ.  Krizin ilk etkileri küresel eko- nomiye daha fazla entegre olan bü- yük işletmelerde hissedilirken, da- ha sonra istihdam kayõplarõ daha küçük işletmeler arasõnda yayõlarak derinleşmekte.  Büyük şirketler değişen ko- şullara daha hõzlõ intibak ederken çalõşanlarõnõn sayõsõnõ öncelikli olarak azalttõ.  Krizin değişik büyüklükteki ve bölgelerdeki işletmeler üzerindeki etkileri hem zamanlamasõ hem de etki kanallarõ açõsõndan farklõlaş- makta. İşsizliğin azaltõlmasõna yö- nelik tedbirler alõnõrken bu ve ben- zeri farklõlõklarõn göz önünde bu- lundurulmasõ gerekiyor.  Öncelikle, politika tasarõmõ sü- recinde krizden daha az etkilenen şirketlerin neden daha az etkilen- dikleri ayrõntõlõ olarak incelenme- si gerekiyor. İkinci olarak da istihdam ka- zançlarõnõn gözlendiği alanlarda bu kazançlarõn istihdam kayõplarõ- nõ dengeleyebilmesi için politika- lar geliştirilmelidir. TEPAV’õn araştõrmasõna göre krizin ilk etkileri küresel ekonomiye daha fazla entegre olan büyük işletmelerde hissediliyor daha sonra da istihdam kayõplarõ küçük işletmeler arasõnda yayõlarak derinleşiyor. YASED tarafõndan tüm dünya ile aynõ anda duyurulan rapora göre bu yõl Türkiye’ye yönelik uluslararasõ doğrudan yatõrõm girişleri keskin bir düşüşle 10 milyar dolarda kalacak. UNCTAD’õn 2009 Dünya Yatõrõm Raporu, tüm dünyayla aynõ zamanda YASED Başkanõ Piraye Antika ve Genel Sekreteri Mustafa Alper tarafõndan kamuoyuna açõklandõ. Uluslararası doğrudan yatırımlarda keskin düşüş DÜNYADA YAVAŞLAMA YÜZDE 14 Güler Sabancõ ile röportaj yapan Financial Times grubun finans dõşõna odaklandõğõnõ yazdõ Ekonomi Servisi - Sabancõ Hol- ding Yönetim Kurulu Başkanõ Güler Sabancı, Financial Ti- mes’ta yayõmlanan röportajõnda, Türkiye’de küresel krize bağlõ ta- lep azalmasõ yaşanmasõ nedeniy- le Gayrisafi Yurtiçi Hasõla’nõn (GSYH) bu yõl yüzde 5-6 küçüle- ceğini öngördü. Peter Marsh imzasõyla ve “Sabancı Fi- nans Dışına Odaklanıyor” başlõğõ ile yayõmlanan rö- portajda, Sabancõ Holding’in faaliyet alanlarõndaki hedef- lerine de yer verildi. Ropörtajda, Güler Saban- cõ’nõn “Grubun finans yö- nünü daraltmak istediği- mi söylemiyorum. Ancak, he- deflemeyi istediğimiz ve şirketin de güçlü olduğunu düşündü- ğüm alanlarda önümüzdeki bir- kaç yıllık süreçte daha fazla bü- yüme fırsatı bulunduğunu gö- rüyorum” sözlerine yer verildi. Yazõda, “Geçtiğimiz yıl zorlu bir yıl oldu, önümüzdeki yıl da kolay olmayacak. Yine de Tür- kiye’de iş yapmak için önümüz- de birtakım iyi fırsatlar olacak- tır ve ben bu fırsatları değer- lendirebileceğimizi umuyorum” diyen Sabancõ’nõn, GSYH’nõn önümüzdeki yõl yüzde 3 büyüye- ceği ve Sabancõ Topluluğu’nun üretim ve perakende alanlarõnda- ki faaliyetlerinin bu durumdan faydalanacağõna inandõğõ belirtil- di. Yazõda şunlara yer verildi: “Ancak burada Sabancı, fi- nansal hizmetler faaliyetlerine geçtiğimiz birkaç ay içinde kat- kıda bulunan “özel koşullarõ” da dile getiriyor. Türkiye’de 2009’un başlarında uygulanan yüksek faiz oranları, Hazine bo- noları yoluyla devlete borç veren, Akbank gibi bankaların kâr el- de etmesini sağladı. Şimdilerde resmi faiz oranları resesyonla ba- şa çıkacak seviyelere indi, buna bağlı olarak bankacılık gelirle- rinin azalması beklenebilir. Bu- na rağmen Sabancı’nın beklen- tisi, Akbank’ın ve önde gelen Türk bankalarının “mali durumu sağlam” kalarak ülke kalkınmasını destek- leyeceği yönünde.” Haberde Sabancõ Hol- ding’in mevcut durumu ile ilgili olarak da şöyle denil- di: Sabancõ Holding, İMKB’ye kote, 50.000 ça- lõşana sahip. Holding’in en yakõndan tanõnan iştiraki, çoğun- luk hissesi Sabancõ Holding’de bulunan ve piyasa değerine göre Türkiye’nin en büyük bankasõ olan Akbank. Diğer faaliyetleri ara- sõnda enerji, otobüs, lastik ve çi- mento üretimi ile Fransõz süper- marketler grubu Carrefour’la or- taklõğõ olan büyük bir perakende zinciri bulunuyor. KISA... KISA... Danıştay’dan Zorlu’ya iyi haber Danõştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Beşiktaş Or- taköy’deki satõş ihalesini 800 milyon dolarlõk fiyatla Zorlu Grubu’nun kazandõğõ “Karayollarõ arazisi”nin nâzõm imar planõ değişikliğini oybirliğiyle iptal eden dairenin kararõnõ bozdu. TMMOB Şehir Plancõlar Oda- sõ, Ortaköy’de, 30 ada, 157 sayõlõ parsele ilişkin 27 Aralõk 2006’da Özelleştirme Yüksek Kurulu’nca onaylanan 1/5000 ölçekli koruma amaçlõ nâzõm imar planõ değişikliğinin iptaline ve yürütmesinin durdu- rulmasõna karar verilmesi istemiyle Danõştay’da da- va açmõştõ. Danõştay 6. Dairesi, nâzõm imar planõ de- ğişikliğini oybirliğiyle iptal etmişti. Davalõ ÖİB kararõn bozulmasõ istemiyle temyiz başvurusunda bulunmuş- tu. Temyiz istemini görüşen Danõştay, istemi kabul ede- rek, iptale ilişkin 6. Daire kararõnõ bozdu. Çeltikçiler 1 lira fiyat istiyor Pirinç Değirmencileri Derneği Başkanõ Turgay Ye- tiş, çeltik taban fiyatõnõn en az 1 lira olmasõnõn ge- rektiğini belirterek bunun altõndaki bir fiyattan üre- ticinin zarar edeceğini söyledi. Yetiş, aşõrõ sağanağõn hasadõ biraz geciktirdiğini ifade etti. Finansbank’tanselmağdurunadestek Finansbank, sel felaketinden zarar gören kredili müşterilerine, bireysel kredi taksitlerini 3 aya kadar erteleme imkânõ sunduğunu açõkladõ. Bankadan ya- põlan açõklamada, yine sel felaketinden zarar görmüş müşterilerinin kredi kartõ alõşveriş faiz oranõnõn da 3 ay boyunca yüzde 2.29’a indirildiği belirtildi. Akenerji’ninrüzgârsantralıdevrede Akenerji’nin, Bandõrma’da kurulu, yõlda 52 milyon ki- lovat-saat elektrik üretecek olan “Ayyõldõz” rüzgâr santralõ devreye girdi. Santralda, 80 metre kule yük- sekliğine, 90 metre rotor çapõna ve 3 bin kilovat gü- ce sahip 5 rüzgâr türbini bulunuyor. 373 megavat ku- rulu güce sahip 9 yenilenebilir hidroelektrik ve 900 megavat kurulu güce sahip bir doğalgaz elektrik üre- tim santralõnõn yatõrõmõna devam eden Akenerji, ye- ni projelerle birlikte kurulu gücünü 5 yõl içinde 3 bin megavata ulaştõrmayõ planlõyor. TZOB: Çiftçinin borcu ertelensin Ekonomi Servisi - Türkiye Ziraat Oda- larõ Birliği (TZOB) Genel Başkanõ Şemsi Bayraktar, Marmara’da yaşa- nan sel afetinin tarõm arazilerine de za- rar verdiğini kaydederek, “Tespitlerin tamamlanmasının ardından maddi kayıplar en kısa sürede karşılanmalı. Zarar gören çiftçilerimizin kredi borçları, Bağ-Kur prim borçları fa- izsiz ertelenerek, ödenmesinde ko- laylık sağlanmalı” dedi. Toprağõn, üzerine dikilen inşaatlarõ dep- remle veya selle atmaya çalõştõğõnõ ifade eden Bayraktar, şunlarõ kaydetti: “Tepki koyuyor, ‘Ben bu toprakta in- sanlarõ besleyen, toplumun gõda gü- venliğini sağlayan ürünleri üretmek- teyim. Bunlar üzerinde yapõlaşma ol- maz. Yapõlaşma olursa doğal afetler marife- tiyle ben bunlarõ üzerimden atmaya ça- lõşõrõm’ diyor. Yaşadığımız olay bu. Bundan sonraki süreçte, kesinlikle dere yataklarında ve tarım toprak- ları üzerinde yapılaşmanın önüne ge- çilmeli. Toprak koruma kurullarına bu konuda büyük görev düşüyor.” Media Markt’ın yeni mağazaları yolda Ekonomi Servisi - Türkiye’de ilk ma- ğazasõnõ 2007’de açan elektronik ürün mağazalar zinciri Media Markt, 2009’da 4 mağaza daha açacak. Me- dia Markt Operasyonlardan Sorumlu Türkiye Genel Müdürü Nuri Topatan, iki yõl içinde Türkiye’de 11 mağaza aç- tõklarõnõ belirterek hedeflerinin yõl so- nunda 15 mağazaya ulaşmak olduğu- nu söyledi. Küresel ekonomik krizin herkes için zor- lu bir süreç olduğunu ancak Media Markt’õn yatõrõmlarõndan hõz kesme- diğini dile getiren Nuri Topatan; “Me- dia Markt olarak iki yılda Avru- pa’daki agresif büyüme çizgisini ülkemizde de devam ettirdik. Media Markt’ın bulunduğu tüm ülkeler içinde, kısa sürede açtığımız mağa- za sayısıyla en hızlı büyüyen ülke ol- mayı başardık” dedi. Topatan; yeni mağazalarõn, İzmir Bal- çova, Pendik Pendorya, Ankara Kentpark ve Beşiktaş Fulya’da açõ- lacağõnõ belirtti. İşçiye önce büyükler kõydõ Şemsi Bayraktar, tarım arazilerinin sel- den büyük zarar gördüğünü söyledi. Financial Times’e göre: “Türkiye’nin en büyük sanayi gruplarõndan biri olan Sabancõ Holding’in Yönetim Kurulu Başkanõ Güler Sabancõ, konu iş stratejisine geldiğinde piyasanõn genel eğilimlerinden farklõ düşünüyor.” Ekonomi Servisi - Doğan Yayõn Holding’in doğrudan ve dolaylõ bağlõ ortaklõklarõna 3.76 milyar li- ra vergi aslõ ve cezasõnõn kesilme- sinin ardõndan şirket ve Maliye Ba- kanlõğõ, tarhiyat öncesi yapõlan talep çerçevesinde uzlaşma için masaya oturacak. Görüşmenin 23 Eylül Çarşamba gü- nü gerçekleşmesi bekleniyor. Doğan, Maliye ile 23 Eylül’de masaya oturacak Ekonomi Servisi - 2009 Dünya Yatõ- rõm Raporu’na göre, bu yõlõn tamamõnda Türkiye’ye yönelik uluslararasõ doğrudan yatõrõm (UDY) girişleri keskin bir düşüşle 10 milyar dolarõn altõnda kalacak. Bir- leşmiş Milletler Ticaret ve Kalkõnma Örgütü UNCTAD tarafõndan hazõrlanan ve Türkiye’de Uluslararasõ Yatõrõmcõlar Derneği YASED tarafõndan tüm dünya ile eşzamanlõ olarak açõklanan rapor, UDY açõsõndan uluslararasõ finansal krizin et- kilerini de gözler önüne seriyor. 2008 verilerini içeren rapora göre:  Türkiye çektiği 18 milyar dolarlõk UDY ile en çok yatõrõm çeken ülkeler ara- sõnda 20. sõrada (2007’de 25. sõradaydõ) yer aldõ. Türkiye, gelişmekte olan ülke- ler arasõndaki sõralamada geçen yõl olduğu gibi bu yõl da 9. sõrada yer aldõ.  UDY girişleri 2007’de ulaşõlan 22 milyar dolarlõk rekor seviyeden yüzde 18 oranõnda gerilemiş durumda.  UDY girişlerinin bu yõl daha keskin bir düşüşle 10 milyar dolarõn da altõnda kalmasõ bekleniyor. Yõlõn ilk 7 ayõnda UDY girişleri ancak 4.9 milyar dolara ula- şabildi. Bu geçen yõlõn yüzde 58 gerisinde.  Uluslararasõ doğrudan yatõrõm stok- larõ açõsõndan Türkiye 70 milyar dolarlõk stoku ile 40. sõrada yer alõyor.  Geçen yõl Türkiye’de 11.6 milyar dolarlõk birleşme ve satõn alma operas- yonu gerçekleşmişti. YASED bu yõl 5 milyar dolarõn bir rakam bekliyor.  Türkiye, global UDY akõşlarõndan aldõğõ paya bakõldõğõnda 2008 yõlõ itiba- rõyla bu oran geçen yõl ile aynõ oranda yüz- de 1.1 oldu. 171 gelişmekte olan ülke ara- sõnda Türkiye’nin UDY payõ ise 2007’de- ki yüzde 4.2’den yüzde 2.9’a geriledi. UNCTAD’õn verilerine göre, dünya genelinde Uluslararasõ Doğrudan Yatõrõmlar (UDY), 2007’de tarihteki en yük- sek noktasõ olan 1 trilyon 979 milyar dolara ulaş- mõştõ. Geçen yõl global krizin etkileriyle yüzde 14’lük bir düşüş yaşadõ ve 1.7 trilyon dolarda kaldõ. Krizin etkileri yõl sonuna doğru derinleştiği için dü- şüş sõnõrlõ kaldõ. Bu yõl UDY girişlerinin daha keskin bir düşüş yaşamasõ ve 1.2 trilyon dolarõn al- tõnda kalmasõ bekleniyor. Tahminlere göre global UDY, ancak 2011’de hõz kazanarak 1.8 trilyon do- lara yaklaşabilecek. Rapora göre, dünya gene- linde birleşme ve satõn al- ma işlemleri de 2008’de bir önceki yõla göre yüzde 35 düşüş göstererek 673 milyar dolara geriledi. Düşüş bu yõlõn ilk çeyre- ğinde yüzde 77’yi buldu. Raporda, yeni (greenfi- eld) yatõrõmlara ise proje sayõsõ bazõnda yer verili- yor. Çin 1.483 proje ile geçen yõl olduğu gibi bu yõl da birinci sõrada. Çin’i 958 proje ile Hindistan ve 931 proje ile ABD takip ederken Türkiye 169 adet proje ile yeni (greenfield) yatõrõmlar sõralamasõnda 27. sõrada yer aldõ. Türk ekonomisinin farklõ sesi Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı.