Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 8 MAYIS 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ IMF’ye Göre En Hasarlı Türkiye Dünya ekonomisinde ülkeler, tıpkı bizdeki “Turkcell Sü- per Lig”, “Bank Asya Birinci Lig” ve sonraki kümeler gi- bi tasnif edilir. Süper ligde, gelişmiş ülkeler, ABD, Japonya, Avro alanı başta olmak üzere merkez-emperyalist ülke- ler yer alır. Bunu izleyen kümeye genelde “gelişmekte olan ülkeler” denir ama bunların içinden bir grup “yükselen ül- keler” olarak tarif edilir ki, Türkiye de bu “çevre-bağımlı ülkeler” liginde yer alır. IMF, son yayımladığı “Dünya Ekonomik Durumu, Nisan 2009: Kriz ve İyileşme” başlıklı raporda çevre ülkelerin dış denge ve ulusal gelir performansları ile 2009 tahmini bü- yüme verilerine yer veriyor. Son IMF raporundan, petrol ihracatçısı Rusya ve ba- zı Ortadoğu ülkelerini dışarıda bırakarak oluşturduğum 16 “yükselen” çevre ülkeler liginde, 2009’da en çok da- ralma ve hasar gören ekonominin Türkiye olduğu an- laşılıyor. Kaynak: World Economic Outlook April 2009; Crisis and Recovery, Ek bölüm tablolarından derlendi. 2009, IMF tah- minidir. IMF’nin 2009 raporunda bu ülkelerden 13’ü için daralma, Çin, Hindistan ve Endonezya için ise düşük tempolu bü- yüme öngörülüyor. IMF’nin, Türkiye için öngörüsü ise yüz- de 5,1 küçülme. Bu, 2001 benzeri bir daralma demek... Romanya ve G.Kore, 2009’da daralmada Türkiye’yi izleyen iki ekonomi olacak. Bu noktaya nasıl gelindi? Hani teğetti, nasıl oldu da kü- me düşmenin eşiğine gelindi? Yükselen-ülkeler ya da daha doğrusu merkez ülkele- re bağımlı irice “çevre ülkeler”, küresel krize, “Merkez”in finansal krize girmelerinden farklı biçimde sürüklendiler. Neydi o farklılık? Bu ülkeler, Merkez gibi finansta çuval- lamadılar, ama Merkez’e bağımlı oldukları yumuşak ka- rınlardan darbe yediler. Bu ülkelerin Merkez’e bağımlılığı iki şekilde gerçekleşti. Birincisi, Merkez’in sıcak para ya da doğrudan yabancı sermayesine bağımlılık, uzun va- deli kredilere ihtiyaç; ikincisi bu ülkelerin pazarlarına ih- racatçı olarak bağımlılık... Bu ülkeler, 1980’den başlayarak Merkez’in alt ve orta sınıflarının tükettiği otomobilden be- yaz eşyaya, konfeksiyondan gıdaya kadar bir dizi mal üre- tip ihraca, tedarikçi olmaya memur edildiler. Dünya işbölümü böyle oluştu. Merkez pazarlarını kapmak için bir- birleriyle ucuz ve disipline emek gücü üstünden kıyası- ya yarıştırıldılar. Türkiye’nin dahil olduğu bu ülkelerde “te- darikçi sanayicilik” ile önemli kapasiteler oluştu. Örneğin bunlardan Türkiye, ihracatının yüzde 60’ını AB’ye yapar hale geldi. Küresel krizle Merkez ülkelerden bu çevre ülkelerin mal- larına talep düşünce çarklar yavaşlamaya başladı. Giderek, çevre ülkelere sıcak para, doğrudan yabancı sermaye ak- maz oldu. Açılmış kredileri geri çağıranlar ya da çevir- meyenler arttı. Dolayısıyla çevre ülkeler küresel krize fark- lı farklı derecelerde kırılganlıklarla yakalandılar. Çin gibi bazıları döviz açığı değil, döviz birikimiyle krize avantaj- lı girerken Türkiye gibi bazıları da büyük dış yükümlülükle yakalandı krize. Bu durum, 2009 ve sonrasının perfor- mansını da etkileyecek. Döviz fazlası olan ya da cari açığı düşük olan bazı Asya ve Latin Amerika ülkeleri, iç pa- zarlarına yüklenerek 2009 ve sonrasını daha az hasarla geçiştirecek görünürken büyük cari açıklı Türkiye gibi ül- keler krizden en ağır biçimde daralarak hasar görecek. Nitekim, mart ayı sanayi üretim endeksi, 2009 ilk çey- rekte küçülmenin yüzde 12-15 aralığında gerçekleşeceğini göstermekte ve yıl sonu daralma ihtimalinin yüzde 5’in bi- le üstünde olabileceğinin ilk işaretini vermektedir. Teğet mi demiştiniz? Alın size teğet!.. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr IMF’YE GÖRE ÇEVRE ÜLKELERİN DARALMA-HASAR SIRALAMASI Cari denge Büyüme GSYİM 2007 2008 2009 % % % % (T) 1. Türkiye -5,7 4,7 1,1 -5,1 2. Romanya -12,6 6,2 7,1 -4,1 3. G.Kore 0,7 5,1 2,2 -4 4. Meksika -1,4 3,3 1,3 -3,7 5. Malezya 17,4 6,3 4,6 -3,5 6. Çek Cum. -3,1 6 3,2 -3,5 7. Macaristan -7,8 1,1 0,6 -3,3 8. Tayland -0,1 4,9 2,6 -3 9. Arjantin 1,4 8,7 7 -1,5 10. Brezilya -1,8 5,7 5,1 -1,3 11. Polonya -4,7 6,7 4,8 -0,7 12. G.Afrika -7,3 5,1 3,1 -0,3 13. Filipinler 2,5 7,2 4,6 0 14. Endonezya 2,4 6,3 6,1 2,5 15. Hindistan -2,8 9,3 7,3 4,5 16. Çin 10 13 9 6,5 Yõlõn ilk büyük özelleştirme ihalesinde katõlõmcõlar teklif vermedi, Özelleştirme İdaresi iptal etti Milli Piyango’da fiyasko ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Milli Piyango’nun şans oyunlarõnõn ha- sõlat paylaşõmõ yöntemiyle özelleştirilmesi ihalesinde, katõlõmcõ iki şirket de açõk art- tõrmaya teklif vermeksizin çekildi. Özel- leştirme İdaresi Başkanlõğõ (ÖİB) ihale- nin iptal edildiğini açõkladõ. Şirketler, açõk arttõrma başlangõç fiyatõ 1 milyar 622 mil- yon dolarõ yüksek bulurken kriz dönemine rağmen satõş õsrarõ başarõsõzlõk getirdi. Milli Piyango İdaresi’ne ait olan, Şans Oyunlarõnõn Lisansõ’nõn 10 yõl süre ile ve- rilmesi suretiyle bir bütün olarak özel- leştirilmesi ihalesinin nihai pazarlõk gö- rüşmesi Özelleştirme İdaresi Başkan Yardõmcõsõ Osman İlter’in komisyon başkanlõğõnda gerçekleştirildi. İhaleye DAF (Doğuş Holding/Alarko Hol- ding/Fina Holding) - OPAP Ortak Giri- şim Grubu ile Turkcell’in bu ihale için kurduğu Şans Oyunlarõ Yatõrõm Hol- ding katõldõ. Açõk arttõrmada ilk teklifi so- rulan Şans Oyunlarõ Yatõrõm Holding, ön- ce ara istedi, ardõndan çekildiğini açõkladõ. DAF-OPAP Grubu da teklif vermeksizin çekildiğini bildirdi. Katõlõmcõlardan OPAP S.A. Genel Müdürü Christos Hadjiem- manuil, rakamõn beklentilerinin çok üze- rinde olduğunu belirtti. ÖİB’nin açõkla- masõnda, “Açıklanan başlangıç fiyatı üzerine, katılımcılar daha önce kapa- lı zarfla vermiş oldukları tekliflerin ge- çerli olduklarını ifade ederek arttırım yapmamışlardır. Bunun üzerine Ko- misyon, ihalenin iptaline karar ver- miştir” denildi. Türk medikal şirketi ABD’li rakibini satõn aldõ Ekonomi Servisi - Türkiye’nin ilk ve tek kardiyolojik balon kateter ve kalp stenti üretici- si olan Alvimedica, ABD’deki medikal teknolo- ji firmasõ In-Vivo’yu satõn aldõ. Konuya ilişkin yapõlan yazõlõ açõklamada, Al- vimedica’nõn, kendi geliştirdiği “kılavuz (gui- ding)” kateter ve anjiyografi kateterleri üreten In- Vivo’yu satõn alarak dünya liginin önemli oyun- cularõ arasõna girdiği belirtilerek, gerçekleştirilen satõn alma operasyonuyla In-Vivo’nun, ABD’de- ki tüm üretim tesislerinin Çatalca’daki Alvime- dica fabrikasõna taşõnacağõ kaydedildi. Satõn almayla ilgili olarak Alvimedica Üst Yö- neticisi (CEO) Dr. Cem F. Bozkurt, şunlarõ söy- ledi: “Bugüne kadar Amerikalıların Türkiye’de fabrika almasını çok duymuşsunuzdur ama bu defa biz bir Amerikan firmasını satın aldık. Şu anda kalp kapakçığını kateterle değiştirecek bir teknoloji üzerinde çalışıyoruz, kalp ame- liyatlarını asgariye indireceğiz. Anjiyo yönte- mini; beyin, karaciğer, böbrek, safra kesesi ve pankreas damarlarını açmak için de kullana- cağız... 2009’da Ar-Ge’ye 4.5 milyon dolar ayır- dık. 2009’da 22 milyon dolarlık bir ciro he- defliyoruz. Şu an satışımızın yüzde 60’ını Türkiye piyasasına, kalan yüzde 40’ını da 22 farklı ülkeye gerçekleştiriyoruz.” BALPARMAK: Bu yõl bal fiyatõ ucuzlayacak Ekonomi Servisi - Yağõşlarõn iste- nilen şekilde seyretmesiyle bu yõl bal re- koltesinin ciddi ölçüde artacağõnõ söy- leyen Balparmak Yönetim Kurulu Baş- kanõ Özen Altıparmak, fiyatlarda in- dirim olabileceğini kaydetti. Altõparmak, krize rağmen 2009’un ilk çeyreğinde, 2008’in aynõ dönemine oranla yüzde 75 büyüdüklerini belirtti. Tür- kiye’de bal sektörünün yaklaşõk 300 milyon do- larlõk bir pazar olduğunu dile getiren Altõparmak, bu pazarõn yüzde 20’lik pa- yõna kendilerinin sahip ol- duğunu söyledi. 2008 yõlõnda yaşanan rekolte düşük- lüğü ve kalitede çok seçici olmalarõ ne- deniyle sadece 3 bin 500 ton civarõnda bal paketleyebildiklerini anlatan Altõ- parmak, 2009’da ise sadece iç pazar sa- tõş hedefinin 5 bin 500 ton civarõnda ol- duğunu, bunun da yaklaşõk 10 milyon kavanoz olduğunu dile getirdi. Talebi canlandõrmak isteyen Yeşil Kundura, sezon indirimi uygulamasõna son vererek 365 gün uygun fiyat modeline geçti. Ekonomi Servisi - Krizden en çok pera- kende sektörünün etkilendiğini söyleyen Ye- şil Kundura Genel Müdürü Emel Yeşil Kü- çükçolak, şirket olarak kendilerini yeniden yapõlandõrdõklarõnõ, kâr marjõnõ yüzde 40 dü- şürdüklerini, üretimi üç katõna çõkararak yõ- lõn her günü uygun fiyatla satõş modeline geçtiklerini açõkladõ. Buna göre 1 Nisan 2009 tarihi itibarõyla belirlenen ayakkabõ fiyatlarõ bir yõl boyunca değiştirilmeyecek. 2009 so- nunda Türkiye’de 19 ilde 50 mağazaya ulaş- mayõ planlayan Yeşil Kundura sürekli in- dirim modeliyle satõşlarõ arttõrarak bu yõl 135 milyon TL ciro hedefliyor. Yapõlan indirimle Yeşil’de yüzde yüz kösele ve deri ayakkabõnõn fiyatõ da 39 TL’ye düşürüldü. Şirket, yeni fiyat poli- tikasõyla toplam 3 milyon çift ayakkabõ satmayõ hedefliyor. Rakamlarla şans oyunları pazarı  AA’nõn haberine göre dünya- da yõlda 226.7 milyar dolarlõk bahis ve sayõsal oyun oynanõyor.  Türkiye’de piyangonun şans oyunlarõna yatõrõlan para yõlda 1 milyar dolarõ buluyor. Milli Piyango’nun şans oyun- larõna son 5 yõllõk dönemde 6.9 milyar lira yatõrõldõ.  Piyangoda 5 yõllõk hasõlat 1.5 milyar lira, dağõtõlan ikramiye de 883 milyon 660 lira oldu.  Komisyon ve primlerin 194 mil- yon 41 bin 260 lira tuttuğu 5 yõl- lõk süreçte, piyango için yapõlan kâğõt, baskõ, reklam gibi kalem- leri de içeren toplam harcama 229 milyon 786 bin 171 lira olarak gerçekleşti.  2004-2008 döneminde Türki- ye’de, 1 milyar 207 milyon 905 bin adet Hemen Kazan bileti satõldõ. Vatandaş bu biletlere 681 milyon 860 bin 750 lira ödedi. Karşõlõğõnda da 385 mil- yon 967 bin 932 lira ikramiye ka- zandõ.  5 yõllõk dönemde, Hemen Ka- zan için yapõlan harcama ikra- miye ve komisyonlar dahil, 81 milyon 610 bin 393 lira olarak belirlendi. Bu da hasõlatõn yüz- de 12’si.  Süper Loto, Sayõsal Loto, On Numara ve Şans Topu’ndan olu- şan sayõsal oyunlarda 5 yõllõk sü- reçteki toplam hasõlat, 4 milyar 729 milyon 676 bin 245 liraya ulaştõ.  Sayõsal oyunlarõn toplam ik- ramiyesi ise 1 milyar 684 milyon 281 bin 520 lira oldu.  Milli Piyango İdaresi, 2004- 2008 döneminde sayõsal oyun sistemi için 53 milyon 187 bin 449 lira harcama yaptõ. Bu dö- nemde, sayõsal oyunlarõn sarf malzemesine ayrõlan gideri de 11 milyon 591 bin 71 lira oldu.  Milli Piyango, sayõsal oyunlar için toplam hasõlatõn yüzde 8’i kadar harcama yapõyor.  Son bir yõlda vatandaşõn yüz- de 67’si talih oyunlarõnda şans aradõ. Talih oyunlarõna umut bağlayanlar, bir ayda 6 saat 6 dakikasõnõ şans oyunlarõna ayõ- rõyor. Şans oyunu oynayanlar, ayda pi- yangoya ortalama 3.27 lira, He- men Kazan’a 9.97 lira, sayõsal oyunlara ise 26.4 lira yatõrõyor.  Türkiye’de en çok yüzde 45.5’la Sayõsal Loto, yüzde 43.9 oranõyla da Milli Piyango oynanõyor. Bu- nu, Kazõ Kazan ile İddaa izliyor. İhale, 10 yõl süreyle şans oyunlarõ işletme ve yeni oyun oynatma hakkõnõ el- de etmeyi kapsõyordu. Şartnameye göre, Milli Piyango’nun elde ettiği hasõlatõn, ikramiye ve zo- runlu ödemeler dõşõnda kalan yüzde 17’si özel sektör eline verilecek. Milli Piyango’nun son açõklanan veri olan 2007 yõlõ hasõlatõ yaklaşõk 1.5 milyar TL olmuştu. Bu- nun yüzde 17’si 255 mil- yon TL’ye karşõlõk geli- yor. Buna göre şirketler, 2007 hasõlatõna dayana- rak 10 yõllõk devir süre- cinde 2.5 milyar TL’lik hasõlatõ yeterli bulmaya- rak ihaleden çekildi. MPİ ihalesinin nihai pazarlık görüşmesi, Özelleştirme İdaresi Başkan Yar- dımcısı Osman İlter’in komisyon başkanlığında gerçekleştirildi. (AA) Küçükçolak, yeni uygulamayı tüketiciye anlatmak için 5 milyon liralık reklam bütçesi ayırdıklarını söyledi. Microsoft’tan sahte yazılım uyarısı Ekonomi Servisi - Microsoft, kötü ambalaj içinde, l kitapçõğõ fotokopileri ve hatalõ etiketlerle satõlan sahte ve ikinci el Windows paketlerine ilişkin tüketicileri uyardõ. Microsoft’tan yapõlan açõklamaya göre, pazarda sahte ve kullanõlmõş ikinci el ve içinde kurulum CD’si bile bulunmayan Windows işletim sistemi ürünlerinin dolaştõğõnõ tespit eden yetkililer, gerekli uyarõlar üzerine bu ürünleri satanlarõ tespit edip yasal süreci başlattõ. Bu tip ürünleri satanlarõn hem dolandõrõcõlõk hem de telif haklarõ suçu işlediğine dikkat çeken yetkililere göre farkõnda olmadan bu ürünleri kullananlar da büyük tehdit altõnda. Yeşil Kundura, krize karşı yıl boyu indirime gitti Şirketler açõk arttõrma başlangõç fiyatõ olan 1 milyar 622 milyon dolarõ yüksek buldu. Özelleştirme İdaresi Başkanlõğõ ihalenin iptal edildiğini açõkladõ. Şirketler hasılatı yeterli bulmadı