Katalog

13 NİSAN 2009 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA PAZARTESİ SÖYLEŞİLERİ 9 CMYB C M Y B GE Enerji Türkiye Müdürü Mete Maltepe, Türkiye’de kuvvetli rüzgârlarõn, rüzgâr enerjisine yatõrõm için ‘teşvik’e gereksinimi azalttõğõnõ, ancak 5.5 euro cent düzeyinde kalan ‘teşvik’in de yatõrõmlarõn artmasõ için yeterlilikten uzak olduğunu vurguladõ ÖZLEM YÜZAK Rüzgâr enerjisi hem yenilenebilir olmasõ hem de ithal yakõt gerektirmemesi açõsõndan önemli bir kaynak. Üstelik ne termik santrallar gibi hava kirliliğine yol açõyor ne de büyük hidroelektrik santrallarda olduğu gibi, geniş alanlarõn su altõnda kalmasõ, balõklarõn zarar görmesi gibi zararlõ etkilere sahip. Bunlara karşõn rüzgâr türbin ve santrallarõ, yatõrõm maliyetinin yüksekliği yüzünden, uzun süre akõllarda soru işareti bõrakan bir alan oldu. Ülkeler yenilenebilir kaynaklara yatõrõmlarõ teşvik etmek için çeşitli destekleri devreye sokmaya başladõlar. Türkiye’nin hem rüzgâr enerjisi potansiyelini hem de bu alanda nasõl yatõrõmlar yapõlabileceğini GE Energy Türkiye Ülke Müdürü Mete Maltepe ile konuştuk. Maltepe aynõ zamanda GE’nin Rüzgâr Enerjisi Küresel Satõş Direktörü. - Türkiye geçen yıl rüzgârdan elektrik üretimini yüzde 195 arttırdı. 2007 yılı sonunda 147 megavatlık rüzgâr enerjisi üretimini toplamda 433 megavat kapasiteye çıkardı. Siz konunun uzmanı bir kişi olarak Türkiye’nin bu alandaki potansiyelini nasıl değerlendiriyorsunuz? MALTEPE - 3 tarafõ denizlerle çevrili Türkiye, rüzgâr enerjisi üretiminde ciddi bir potansiyele sahip. Küresel haritada bu alanõn kapasitesine baktõğõmõzda Kuzey Avrupa ülkelerinde, İngiltere’de ve Akdeniz’de çok iyi rüzgâr alan yerler var. Ben özellikle İspanya’ya benzetiyorum Türkiye’nin rüzgârõnõ. İspanya’da üretilen toplam enerjinin yüzde 10’u rüzgârdan karşõlanõyor. Türkiye’de ise bu oran yüzde 0.5’lerde. Yaklaşõk 430 megavatlõk bir üretimi bulunuyor. Bu rakam çok daha yükseltilebilir. - Rüzgâr enerjisinin avantajları var ama sanıyorum kuruluş maliyetinin yüksekliği gibi ciddi bir sorunu da var... - Evet, bu doğru, ama hepsini birlikte değerlendirmek lazõm. Birkaç boyutlu bir olay bu. Biri, arz güvenliği açõsõndan enerji kaynaklarõnõ çeşitlendirmek ülkeler açõsõndan giderek önem kazanõyor, petrole ve doğalgaza bağõmlõlõğõnõzõ bir ölçüde azaltõyorsunuz. Diğeri ise çevreci bir enerji kaynağõ olmasõ ve ülkelerin karbon emisyonlarõnõ azaltma çabalarõ. Termik santral ya da doğalgaz santralõ ile kõyaslarsanõz bir rüzgâr santralõnõn kuruluşu daha pahalõ ama yakõt maliyeti olmadõğõ için bir kere kurduktan sonra bir daha para harcamõyorsunuz... Sadece çok az bir bakõm onarõm masrafõ var. Doğalgaz ve kömür santrallarõnõn her sene yüklü miktarda yakõt alõmlarõ var. Burada sõfõr. DÜNYA GENELİNDE TEŞVİK VAR - Peki maliyeti ne? - Avrupa’da kombine çevrim doğalgaz santralõ kilovat başõna 650 Avro’ya geliyor, karada yapõlan bir rüzgâr santralõ ise 1450 Avro’ya mal oluyor. Yani iki katõndan biraz fazla. Örneğin 1 megavatlõk yatõrõmõn bedeli, yaklaşõk 1.4 milyon Avro’yu aşõyor. Bu nedenle dünya genelinde, hükümetler rüzgâr türbinlerini sübvanse ediyor. - Diğer ülkelerdeki teşvikler nedir? - Batõ Avrupa’da, Japonya’da ve ABD’de yõllardan beri rüzgâr enerjisine çeşitli teşvikler veriliyor. Amerika’da bu teşvikler vergi indirimleri şeklinde. Avrupa’nõn bazõ ülkelerinde sabit fiyat teşviki var. Örneğin Almanya’da rüzgâr santralõ kurma teşviki alõrsanõz, dağõtõm şirketi de sizden elektriği belirlenen fiyattan almak durumunda. Kanunla belirlenen alõm garantisi burada kilovat saat başõna 9 euro cent. Ancak farklõ alternatif uygulamalar da var. Örneğin İtalya’da bir normal elektrik fiyatõ var bir de yeşil enerji kredi sistemi var. Yeşil enerjiye destek vermek amacõyla oluşturulan bir sistem bu. Yenilenebilir enerji pazarõnõn ‘parası’ konumundaki Yenilenebilir Enerji Sertifikalarõ (REC) çevre açõsõndan güvenilir ve somut yararlarõ nedeniyle yaygõn biçimde kabul görüyor. Elektrik şirketlerinin, üretimin bir kõsmõnõ yenilenebilir ve temiz kaynaklardan sağlamasõ veya kendi üretmiyorsa başka bir üreticiden bu miktarõ karşõlayacak kadar ‘Yeşil Elektrik Sertifikası’ satõn almasõ gerekiyor. Biraz karmaşõk bir sistem görünse de zaman içinde yaygõnlaşacak. Ben şu an için rüzgâr enerjisi üretimini en fazla teşvik eden sistemin Almanya’nõn uyguladõğõ gibi sabit fiyat sistemi olduğunu düşünüyorum. Sonuçta Avrupa’da teşvikler kilovat saat başõna 8.5 euro cent ile 16 euro cent kilovat arasõnda değişiyor. Şu anda Bulgaristan ve Romanya’da ciddi yatõrõmlar söz konusu ve bu doğrultuda önemli teşvikler veriliyor. Avrupa Birliği’nin bir hedefi var. 2020 yõlõnda toplam enerjinin yüzde 20’si yenilenebilir kaynaklardan sağlanacak. Şu anda bu oran yüzde 4’lerde... - Peki ya Türkiye’deki durum hangi aşamada? - Türkiye’deki ilk yatõrõmlar, yap-işlet- devret modeline göre yapõldõğõ için, şirketler daha az zorluk çekiyordu. Ancak 2003’te bu modelin ortadan kalkmasõyla birlikte, şirketler yatõrõm maliyetlerini karşõlayamamaya başladõ. Elektriğe zam yapõlmamasõ da yatõrõmõn cazibesini iyice ortadan kaldõrdõ ve yeni santral kurulmadõ. 2005’te çõkan ‘Yenilenebilir Enerji Kanunu’ ile birlikte, üretilen elektriğe alõm garantisi gelince, sektör hareketlenmeye başladõ. Şu anda devletin alõm desteği olarak verdiği taban fiyat 5.5 euro cent. Türkiye’de rüzgâr kuvvetli olduğu için çok büyük bir teşvike gerek yok ama en azõndan Avrupa’nõn asgari rakamõ olan kilovat saat başõna 8.5 euro cent’e getirilmesi gerek. Türkiye’deki 5.5 euro cent yatõrõmlarõn çekilmesi açõsõndan çok yeterli değil. - Teknoloji giderek gelişiyor, bunun rüzgâr santrallarının maliyetini düşürmesi açısından bir yararı olmuyor mu? - Bu konuda sürekli çalõşmalar yapõlõyor. Örneğin bir rüzgâr türbininde kanatlarõn çaplarõ uzadõkça türbinin üretebildiği elekrik miktarõ da artõyor. Bu çap daha önce 88 metre idi, şimdi 100 metreye ulaştõ, ayrõca kanatlarõn tasarõmlarõ da değiştiriliyor, kulede kullanõlan malzemeler de değişime uğruyor, örneğin ağõrlõk azaltõlõp hafif malzeme kullanõlõyor böylece maliyet azaltõlõyor. Bu ve benzeri gelişmeler daima var. Sonuçta genel olarak baktõğõmõzda kilovat saat başõna maliyetlerin de bir miktar düştüğünü görüyoruz. TÜRKİYE’DE 120 KİŞİLİK BİR EKİP VAR. HEM TÜRKİYE’YE HEM DE BÖLGE ÜLKELERE DESTEK VERİYORLAR.’ - GE Enerji Türkiye pazarına buhar türbini ile girdi. Bu konuda ne tür gelişmeler oldu? - GE Enerji’nin Türkiye’deki faaliyetleri 1960’larda buhar türbini satõşõ ile başlamõş. Ama burada bir yapõlanma oluşturmasõ 1990’larõn başõnõ bulmuş. Ben de şirket kurulduktan bir iki sene sonra buraya geçtim. Gaz türbini ağõrlõklõ bir ekipman satõşõmõz var. Türkiye’deki ekipmanlarõmõzõn toplamõ 7 bin megavat civarõnda. Türkiye’de toplam 42 bin megavat kurulu gücünde buhar türbini bulunuyor. Bu da bizim bu alandaki payõmõzõn yüzde 17 olduğunu gösteriyor. Her elektriğin üçte biri GE türbinleri tarafõndan üretiliyor. Türkiye’de 120 kişilik bir ekibimiz var; bunlarõn 40’õ mühendis, 80’i teknisyen. Hem Türkiye’ye hem de bölge ülkelere destek veriyorlar. Türkiye’ye bir anlamda üs diyebiliriz, Ortadoğu ve Doğu Avrupa’daki projelere de gerektiğinde Türkiye’den eleman aktarabiliyoruz. Virginia Üniversitesi’nden sistem mühendisi olarak mezun olduktan sonra Stanford Üniversitesi’nde mühendislik ve ekonomi yüksek ihtisasõnõ tamamlayan Mete Maltepe çalõşma hayatõna 1991 yõlõnda Chicago Commonwealth Edison şirketinde stratejik analist olarak başladõ. Mete Maltepe Türkiye’deki ilk görevini 1993 yõlõnda transfer olduğu SİMKO’da aldõ. General Electric bünyesindeki kariyerine 1994 yõlõnda General Electric Enerji Üretim Sistemleri Bölümü’nde İstanbul’da başladõ. 1998’de Doğu Avrupa, Orta Asya, Rusya ve Türkiye’den sorumlu satõş lideri pozisyonuna getirildi. 2002’de GE Energy Atlanta ve 2004’te GE Energy Hollanda’da rüzgâr enerjisi alanõnda iş geliştirme, satõş ve kalite departmanlarõnda değişik pozisyonlarda görev aldi. Fransa’da GE Energy Rüzgâr Enerjisi Küresel Satõş Lideri olduğu 2004 - 2007 yõllarõ arasõnda firmanõn rüzgâr türbini satõş rakamlarõnõ 2.5 milyon dolardan 5.5 milyon dolara yükseltti. Mete Maltepe Mayõs 2008 itibarõyla GE Energy Türkiye Ülke Müdürlüğü’ne atandõ. A lmanya’da rüzgâr santralõ kurma teşviki alõrsanõz, dağõtõm şirketi de sizden elektriği belirlenen fiyattan almak durumunda. Kanunla belirlenen alõm garantisi burada kilovat saat başõna 9 euro cent. Ancak farklõ alternatif uygulamalar da var. Örneğin İtalya’da bir normal elektrik fiyatõ var bir de yeşil enerji kredi sistemi var. Yeşil enerjiye destek vermek amacõyla oluşturulan bir sistem bu. Ben şu an için rüzgâr enerjisi üretimini en fazla teşvik eden sistemin Almanya’nõn uyguladõğõ gibi sabit fiyat sistemi olduğunu düşünüyorum. Doğduğu topraklara vefa borcunu ödedi GAZİANTEP (AA) - İstanbul’da Gaziantep mutfağõnõn temsilcisi Sahan Restoranlarõ’nõn sahibi işadamõ Tahir Tekin Öztan, Gaziantep’teki İpek Yolu’nun en büyük kervansaraylarõndan Yemişhan’õ 1500 kişilik restorana, Şirehan’õ ise 80 odalõ ve 160 yataklõ bir otele dönüştürdü. Öztan, kentte toplam 10 milyon dolarlõk yatõrõm yaptõ. Gaziantep’e vefa borcu olduğunu, her zaman Gaziantep’e bir restoran açma fikrinin olduğunu belirten Öztan, “Krize aldõrmadan yatõrõma girdim, şimdi ne kadar iyi bir iş yaptõğõmõ daha iyi anlõyorum. En büyük hayallerimden birini daha gerçekleştirmiş oldum” dedi. Tütün üreticilerinden protesto MUŞ (AA) - Muş’ta, daha önce Tekel ile sözleşme yaparak tütün yetiştiren çiftçiler, kendileriyle yeni bir sözleşme yapõlmamasõnõ bir tarlada toplanarak protesto etti. Muş İli ve Civarõ Tütün Ekicileri Kooperatifi Başkanõ Şehmus Solgun, kooperatif üyeleri ve 20 köy muhtarõyla birlikte, Kõzõlağaç beldesindeki bir tarlada basõn açõklamasõ yaptõ. Kooperatif Başkanõ Solgun, bölgede daha önce tütün yetiştirerek geçimini sağlayan 8 bin çiftçinin, ürününü satabileceği bir şirketle sözleşmeleri olmadõğõ için ekim yapamadõğõnõ söyledi. Çiftçiler, daha sonra “Muş’ta tütün çiftçisi öldü” diyerek, Fatiha suresini okumalarõnõn ardõndan dağõldõ. ‘Bankalar KOBİ’lere odaklanmalı’ İSTANBUL (AA) - Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Derneği (KOBİDER) Başkanõ Nurettin Özgenç, yaptõğõ yazõlõ açõklamada bankalarõn KOBİ’lere odaklanmasõ gerektiğini ifade etti. Özgenç, esnaf, sanatkâr ve KOBİ’lerin günümüzde ciddi anlamda nakit sõkõntõsõ çektiğini vurgulayarak, “Amacõmõz ülke ekonomisinin lokomotifi konumundaki KOBİ’leri ayakta tutmak ve ülke ekonomisine dinamizm kazandõrmaktõr” dedi. Özgenç, KOBİ’lere, bankalarõn finansman desteği vererek onlara rahat hareket etme fõrsatõ oluşturulmasõnõ istediklerinin altõnõ çizdi. ‘NeTTbook’ kampanyası İSTANBUL (AA) - Türk Telekom ayda 29.90 liraya “NeTTbook” kampanyasõ başlattõ. Türk Telekom’dan yapõlan yazõlõ açõklamada, şirketin yeni kampanyasõ ile 24 ay süresince ayda 29.90 TL ödeyerek LG X110 model bir netbook bilgisayar satacağõ bildirildi. Ödemelerin telefon faturasõ ile gerçekleştirileceği belirtilen açõklamada, kampanyadan yararlanmak için Türk Telekom müşterisi olmanõn yeterli olduğu vurgulandõ. PORTRE TÜRKİYE BİR ÜS GİBİ - GE olarak sizin Türkiye’deki rüzgâr türbini faaliyetleriniz nedir? - Bizim Türkiyede rüzgâr türbini üretimi yapabilmemiz, bu alanda pazarõn büyüklüğü ile doğru orantõlõ gelişecek. Bu da 1000-2000 megavatlõk bir üretim anlamõna geliyor. Şimdilik gelişmelere bakõyoruz. Bandõrmada 30 megavatlõk bir santralõmõz var. Kimi yatõrõmlarda bazõ malzemeleri Türkiye’deki üreticilerden almayõ tercih ediyoruz. Türkiye’de rüzgâr türbini kulesi üreten firmalar var. Hangisinde kalite iyi, maliyet düşükse onu tercih ediyoruz... - Nükleer enerji konusu... - Nükleer enerji santralõ konusunda GE’nin kaynar su reaktör teknolojisi alanõnda çalõşmalarõ var. Hitachi ile ortaklõğõmõz var. Sabancõ Grubu’nun yatõrõmcõ şirketinin de teknoloji sağlayõcõsõyõz. Sonuçta Türkiye nükleer enerji konusuna kendi karar verecek. Biz tabii ki teknolojimize güveniyoruzz ve satmak isteriz. Süre açõsõndan çekincemiz vardõ. Şartlar değiştirilirse yeniden değerlendirebiliriz. - Kriz sektörü nasıl etkiledi sizce? - Tüm dünyada yatõrõmlarõn azaldõğõ bir gerçek. Enerji de bundan nasibini alõyor. Enerji konusuna genelde garantili yatõrõm gözüyle bakõlõr, ama fiyatlar çok oynaksa bu karar değişebilir. Bankalarõn verdikleri finansman kredilerinde bu tedirginliğin ortaya çõktõğõnõ gözlemliyoruz. Ekonomi canlanmaya başladõğõnda eski döneme geri geleceğiz ve yeniden elektrik sõkõntõsõ baş gösterecek. Olaya yeniden rüzgâr enerjisi yatõrõmõ gözüyle bakarsak, yatõrõmcõnõn kredi bulmasõ açõsõndan kolay bir dönemde olmadõğõmõzõ söyleyebilirim. ‘Alman sistemi örnek alõnmalõ’ ‘ ‘Tüm dünyada yatõrõmlarõn azaldõğõ bir gerçek. Enerji de bundan nasibini alõyor. Ekonomi canlanmaya başladõğõnda eski döneme geri geleceğiz ve yeniden elektrik sõkõntõsõ baş gösterecek. Olaya yeniden rüzgâr enerjisi yatõrõmõ gözüyle bakarsak, yatõrõmcõnõn kredi bulmasõ açõsõndan kolay bir dönemde olmadõğõmõzõ söyleyebilirim.’ Kredi bulmak açısından kolay bir dönem değil