Katalog

kultur@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B ODAK NOKTASI AHMET CEMAL “Siz, ‘Decameron’a Alışabilmiş miydiniz?” Uğraşı çeviri olanlar bilirler: Çevirmek, za- manla zihnin doğal bir işleyiş biçimine dönüşür. Yazılı veya sözlü bir söylemle karşılaştığınızda, kendinizi ansızın içinizden yükselen şu soruyla kar- şı karşıya bulabilirsiniz: Bunu çevirecek olsaydım, nasıl çevirirdim? Geçenlerde böyle bir durumu tekrar yaşadım. Üstelik de gerçekte herhangi bir somut söylem- le karşılaşmamışken! Yani, kafamda bir kurma- ca oluşturdum ve sonra kendimi o kurmacaya kaptırıp, bir çeviri tıkanıklığıyla boğuşmaya baş- ladım. Kurmacam, şuydu: Bir sabah gazeteye –veya bir gazetenin kitap ekine diyelim, çünkü böyle şey- ler kitap eklerine daha uygun düşer!– bakarken, bir yazarın bir başka yazara ait yeni çıkmış bir hi- kâye kitabı hakkında şöyle yazdığını okuyorum: “Herhalde eşcinsel sevişmelerine alışamadığım- dan, kitabı beğenmedim!” Sonra –kurmacam de- vam ediyor!– benden bir vesileyle bu yazarın öz- geçmişini Almancaya çevirmem rica ediliyor ve şöyle deniyor: “Yalnız yazarımız, bu eşcinsel se- vişmelere alışamamışlık özelliğinin çeviride de özel- likle belirtilmesini istiyor!” Olay, benim açımdan işte tam da bu noktada bir tür boğuşmaya dönüşüyor. Yazarın önemse- diği özelliği Almancaya sözcüğü sözcüğüne çe- virmek, sorun değil. Beni asıl düşündüren nok- ta şu: Çevireceğim metin, Almanca bilen ‘Batılı- lar’ tarafından okunacağına göre, bu özelliği, ya- ni bir yazarın bir başka yazarın kitabından ‘eşcinsel sevişmelere alışamadığı’ için hoşlanmamış ol- masını, ‘Batılılar’ için çevirimde nasıl anlaşılır kı- labilirim? Böyle bir sözün bir ‘yazar’ tarafından bir başka yazarın kitabı için söylenmiş olduğuna on- ları nasıl inandırabilirim? Bu konuda tam Almancamın böyle bir şeye as- la yetmeyeceği düşüncesiyle karamsarlığa ka- pılmak üzereyken, başıma daha beteri geliyor (kur- macaya devam!): O yazarın geçmişini çevirme- mi isteyenler beni tekrar arayıp, yazarlarının, ki- taptan hoşlanmama gerekçesi nedeniyle gelen tepkilere cevap olarak ve ikinci bir yazısında, söz konusu kitaptaki hikâyelerden birinden ‘açık sa- çık’ bir cümle alıntıladığını ve bu cümleyi, yalnızca tek bir cümleyi örnek göstererek, aslında ‘böyle bir edebiyata da asla alışamayacağını’ söylediği- ni, bunun da çevireceğim metinde yer almasının istendiğini belirtiyorlar! Bu noktada artık bütün bunların kafamdaki bir kurmacadan doğduğunu tamamen unutuyorum ve kendimi bir karabasanın içinde buluyorum. Di- yelim ilk söylemi, hani şu ‘eşcinsel sevişmelere alı- şamama’ durumunu, bir şekilde çevirmeyi –hiç sanmıyorum ya!– çevirmeyi başardım. Peki ya ikin- ci bölümü, yani bir yazarın, bir başka yazara ait tek bir cümleden yola çıkarak onun bütün ede- biyatını mahkûm edebildiğini nasıl çevireceğim? Yapabileceğim hangi çeviri, böyle bir söylemi inan- dırıcı kılabilecek? Aklıma tek bir çare geliyor. Ben en iyisi şu geç- mişini çevireceğim yazara telefon açıp: “Çok özür dilerim ama, siz ‘Decameron’a alışabilmiş miydi- niz?” diye sorayım. Çünkü bilindiği gibi Röne- sans’ın düşünce babalarından sayılan Giovanni Boccaccio’nun ‘Decameron’u da yazarın alıntı- ladığı cümleye rahmet okutabilecek kadar açık sa- çık sahnelerle doludur. O zaman belki bu yazar beni, Boccaccio’nun aslında düşünce babası fa- lan değil, fakat bir tür cinsi sapık olduğuna inan- dırabilir ve ben de bu inançtan alacağım güçle kendi çevirimi inandırıcı kılabilirim! Evet, soruyorum şimdi: “Siz, ‘Decameron’a alı- şabilmiş miydiniz?” Aslını söylemek gerekirse, delice bir kurmaca, öyle değil mi? Ama Erasmus’un “Deliliğe Öv- gü”süne duyduğum hayranlık da zaten bu yüz- den gittikçe artıyor! acem20@hotmail.com ELİF BEREKETLİ “Hepimizin tekçi zihniyet- ten kurtulduğu gün, barış ha- yatlarımıza yerleşecek. Bu pro- je bu yolda atılmış bir adımdır” diyor Lal Laleş. Lal Laleş, Lis Yayõnlarõ’nõn genel yayõn yö- netmeni. Lis ise, bir süre önce, 100 temel yapõtõ Kürtçeye çevir- me projesine giriştiklerini açõk- layan yayõnevi. Diyarbakõr’dan, Kürtçe ile dün- ya arasõndaki kültürel iletişimi sağlamaya çalõşan bir yayõnevi Lis. Daha önce Leyla Erbil’den Oya Baydar’a Türkçe yazan birçok yazarõn kitaplarõnõ Kürtçe bastõ. Şimdi de, Doğu ve Batõ dil- lerinden, klasikleşmiş 100 önem- li eserin Kürtçeye çevrileceği bir projenin hazõrlõğõ içinde. İlk dört kitap, Selma Lagerlöf, Harry Martinson, Mikael Nie- mi ve Åsa Lind’in yapõtlarõ. Ayrõca, roman, şiir ve öykü tür- lerinde 40’õ aşkõn yapõt yayõm- lanmayõ bekliyor. Seçim, Lis Yayõnlarõ’nca ya- põlmõş. Türkçeden de Yaşar Kemal’in yanõ sõ- ra Oğuz Atay, Bilge Karasu, Ahmet Ham- di Tanpınar, Adalet Ağaoğlu ve Hasan Ali Toptaş gibi isimler Kürtçeye çevriliyor. Di- zinin editörü, şair ve çevirmen Kawa Nemir. Laleş, Kürtçe yayõn alanõnda bugüne dek ya- põlmõş özensiz çalõşmalarõ bazõ tarihsel ko- şullara bağlõyor. Gelir açõsõndan çok umutlu değil, ancak eğer gerçekten ‘açılınabilirse’ umulmadõk gelişmelerin olacağõna, Kürtçe okur kitlesinin on yõl içinde büyük bir artõş gös- tereceğine inanõyor. Ama Laleş’e göre önem- li olan, Lis’in ‘Kürtçe edebiyatı Türkçe’ ya da ‘Türkçe edebiyatı Kürtçe’ yayõmlamasõ değil; Türkiye’deki saygõn yayõnevlerinin Kürtçe edebiyatõ Türkçeye çevirtmeye başla- malarõ. Bunu özellikle vurguluyor. Proje yalnõzca İsveç Konsolosluğu ve Di- yarbakõr Belediyesi’nce destekleniyor. Laleş, İsveç’in, Kürt kültürü, dili ve edebiyatõnõ her daim destekliyor oluşunu, bu ülkenin de- mokrasi kültürüyle ilişkilendiriyor ve aynõ des- teği Kültür Bakanlõğõ ile diğer ülkelerin kon- solosluklarõndan beklediklerini söylüyor. Projenin hedef okuyucu kitlesi; bu dilin ay- dõnlarõndan, ülkemizde ve yurtdõşõnda, kendi özel çabalarõyla Kürtçe okumayõ öğrenmiş Kürtler ve okuma yazmayõ sonradan kendi ola- naklarõyla öğrenip Kürtçe okuyan, hatta ya- zanlara kadar geniş bir yelpazeyi kapsõyor. Bu gelişmelerin ise bir süre sonra kendi yaygõn okur alanõnõ açacağõnõ öngörüyorlar, onlara gö- re proje tamamlandõktan sonra, hiçbir şey es- kisi gibi olmayacak. Son günlerde içinde bulunulan bu gergin or- tamda böyle bir proje nasõl bir tepki alõyor pe- ki? Laleş’in yanõtõ son derece olumlu; son yõl- larda hiçbir proje için bu kadar olumlu tepkiye rastlamadõğõnõ söylüyor. Bu projeyle birçok genç çevirmenin ortaya çõktõğõnõ ve bunun Kürtçe için çok yararlõ bir adõm olacağõnõ dü- şünüyorlar. Kawa Nemir de, Lal Laleş de, Kürtçenin yaygõnlaşmasõnõn bir ‘kopuş’a de- ğil, ‘bütünleşme’ye götüreceğini söylüyorlar õsrarla: “Ne Kürtlerin ne de Türklerin yer- yüzünde gidecek başka bir yerleri yok. Var mı? Beraberdik, beraber olacağız.” Dizinin editörü Kawa Nemir (solda) ve Lis Yayınları’nın Genel Yayın Yönetmeni Lal Laleş, Kürtçenin yaygınlaşmasının ülkeyi bir ‘kopuş’a değil, ‘bütünleşme’ye götüreceğini söylüyorlar. Kültür Servisi - Beşiktaş Beledi- yesi, geçen yõl kaybettiğimiz dünyaca ünlü opera sanatçõmõz Leyla Gencer’in heykelinin ta- sarõmõ için yarõşma açtõ. Seçile- cek heykel tasarõmõnõn gerçek- leştirilmesi ve belediye tarafõn- dan belirlenen üç yer içinde en güçlü seçenek olduğu belirtilen Fulya Süleyman Seba Tesisleri önündeki yeşil alana dikilmesi hedefleniyor. Yarõşmaya katõl- mak isteyenlerin şartnameye uy- gun olarak hazõrladõklarõ tasa- rõmlarõyla en geç 20 Kasõm’da saat 17.00’ye dek Beşiktaş Be- lediyesi Plan ve Proje Müdürlü- ğü’ne başvurmalarõ gerekiyor. Seçici kurul, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörü Prof. Rahmi Aksungur baş- kanlõğõnda; Prof. Dr. Vedat So- may, Prof. Dr. Nilay Büyükiş- leyen, Prof. Dr. Ferit Özşen, Yõldõz Teknik Üniversitesi Mi- marlõk Fakültesi Dekanõ Prof. Dr. Zekai Görgülü’den olu- şurken yarõşmanõn Danõşman Jürisi’nde Beşiktaş Belediye Başkanõ İsmail Ünal, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü Rengim Gökmen, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Dev- let Konservatuvarõ Müdürü Prof. Dr. Mesut İktu, sanat tarihçisi Murat Katoğlu ve makine yük- sek mühendisi Hasan Mani yer alõyor. Seçici kurul üyelerinin ve başkan İsmail Ünal’õn katõldõğõ basõn toplantõsõnda Ünal, yerel yöne- timlerin, yetkin kurum ve ku- ruluşlarla işbirliği içinde top- lumsal hizmette bulunmasõnõn ve sanata destek vermesinin önemine değindi. MSGSÜ Rek- törü Aksungur da yerel yöne- timlerin iyi niyetle yola çõksa da özellikle Anadolu’da yetkin ku- rum ve kuruluşlarla iletişime geçmekte zorlanabildiğini, iş- birliğiyle çok önemli işlere im- za atõlabileceğini belirtti. DİVA İÇİN YARIŞMA Leyla Gencer için ‘tasarlayacaklar’ Kültür Servisi - İş Sanat, İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti olduğu ve 10. kuruluş yõldönümüne denk gelen bu mevsimde klasik müzikten caza, çocuk etkinliklerinden, tango ve flamenkoya, dans gösterilerine, şiir dinletilerine çok çeşitli etkinliklere sahne olacak. Dün Feriye Lokantasõ’nda düzenlediği basõn toplantõsõnda konuşan İş Sanat Yönetmeni Meriç Soylu, mevsim açõlõşõnõ 8 Kasõm’da Maxim Vengerov yönetimindeki Borusan Filarmoni Orkestrasõ’nõn Muhiddin Dürrüoğlu eşliğinde vereceği konserle yapacaklarõnõ duyurdu. Kasõm ayõnõn diğer konuklarõ ise 91 yaşõndaki caz efsanesi Hank Jones, ‘Moskova Solistleri’, ‘The Overtone Dörtlüsü’, son albümleri kapsamõnda dünya turnesine çõkan topluluk ‘Pink Martini’. Aralõkta, Prag Filarmoni’nin Prag’lõ dansçõlarla birlikte vereceği Strauss Gecesi adlõ yõlbaşõ konserinin yanõ sõra, genç kontrtenor Philippe Jaroussky ve Köln Konçertosu. Tüm yõl boyunca sahne alacak onlarca önemli isimden dikkat çekenleri ise Gidon Kremer, ‘Moskova Virtüözleri’, kontrtenor Andreas Schöll, şarkõcõ Monica Molina, kemancõ Gil Shaham, kemancõ Joshua Bell, flamenko şarkõcõsõ Diego El Cigala, Amerika’nõn en ünlü dans topluluklarõndan ‘Paul Taylor Dance Company’, James Farm, davulcu Manu Katche ve efsanevi gitarist John McLaughlin. Ayrõntõlõ bilgi İş Sanat’õn yenilenen web sitesinde. (www.issanat.com.tr) Kültür Servisi - Eskişehir Bü- yükşehir Belediyesi Şehir Ti- yatrolarõ 10. sezonunu, bugün “Mankurt” adlõ gençlik oyu- nuyla açõyor. Bugün saat 20.00’de Turgut Özakman Sah- nesi’nde ilk kez sahnelenecek ve Kõrgõz yazar Cengiz Aytma- tov’un, “Gün Olur Asra Be- del” adlõ romanõndan uyarlanan oyun, Eskişehir Büyükşehir Be- lediyesi Şehir Tiyatrolarõ ile St. Petersburg Genç Kuşak Ti- yatrosu’nun (St. Petersburg Theatre For Younger Generati- on ) ortak projesi. Yönetmenliğini Emir Murat İz- ci’nin üstlendiği oyunda Serhat Onbul, Gamze Demirer ve Tulga Serim rol alõyorlar. Gör- düğü baskõ ve zorbalõklar yü- zünden hafõzasõnõ kaybeden ve insan olduğunu unutan Man- kurt’un hikâyesini anlatan oyun, kimliksizleşme, insansõzlaşma gibi temel sorunlara parmak basõyor. Türk Kültür ve Sanat- larõ Ortak Yönetimi Türksoy’un katkõlarõ ile gerçekleştirilen oyun, her iki ülke tiyatrosunun festivallerindeki özel göste- rimlerde ise, Türk ve Rus oyun- culardan karma ekipler oluştu- rularak sahnelenecek. Eskişehir sahnesinde Bir gençlik oyunu Aytmatov’un romanından uyarlanan “Mankurt” Türkiye- Rusya ortak yapımı. SEÇİL SOLMAZ ANTALYA- 10-17 Ekim ta- rihleri arasõnda gerçekleşecek Altõn Portakal Film Festivali’nin Uluslararasõ Uzun Metraj Film Yarõşmasõ’nõn jüri üyeleri, dün düzenlenen bir basõn toplantõsõy- la açõklandõ. ‘Konstans’ (Sabit Sa- yõ) filmiyle Cannes Film Festiva- li’nde ‘Jüri Büyük Özel Ödülü’, ‘Rok Spokojne- go Slocna’ (Sakin Güneş Yõlõ) ile Venedik Film Festivali’nde büyük ödülü kazanan Polonyalõ yö- netmen Krzystof Zanussi’nin başkanlõk yapaca- ğõ jüride, Macar sinemasõnõn usta yönetmeni Ka- roly Makk, Amerikalõ festival yönetmeni Stephen Ashton, yönetmen Canan Gerede ile oyuncu Pelin Batu yer alacak. Festi- val’de 14 Ekim’de gerçekleşecek Onur Ödülleri Gecesi’nde ise Danimarkalõ yönetmen Bille August ve Amerika- lõ yönetmen Bob Rafelson’a ‘Onur Ödülü’ verilecek. Festivalde, Avru- pa’nõn farklõ ülkelerinden 50’yi aşkõn sanatçõ konuk edilecek. Festivale gelmesi ke- sinleşen sanatçõlar arasõnda ise “English Straw- berries”in başrol oyuncularõndan Marie Stipko- va, ‘The Other Bank’õn yönetmeni George Ovashvili, ‘Paper Soldier’õn başrol oyuncusu Me- rab Ninidze, ‘Per Sofia’ filminin yönetmeni Ila- ria Paganelli ve oyuncularõ Carina Wachsmann ve Stephanie Capetanides yer alõyor. JÜRİNİN BAŞKANI POLONYALI YÖNETMEN KRZYSTOF ZANUSSI Kültür Servisi - 3. İstanbul Uluslararasõ Çağdaş Dans ve Performans Festivali (iDANS), 10 - 31 Ekim tarihleri arasõnda “Gülmek-Ağlamak” temasõ ile se- yircilerin karşõsõna çõkõyor. Bimeras Kültür Vakfõ ta- rafõndan düzenlenen etkinlik bu yõl içinde yaşamõnõ yitiren çağdaş dansõn iki ustasõ Pina Ba- usch ve Merce Cun- ningham anõsõna dü- zenleniyor ve iki sanatçõ- nõn film gösterilerine de yer veri- lecek. Festivalde “Gülmek-Ağ- lamak” konusunu irdeleyen 13 gösterinin, ilki festivalin açõlõş gecesinde sahnelenecek sõ- radõşõ bir “Romeo ve Juliet” uyarlamasõ, İs- tanbul Devlet Tiyatro- larõ’nõn Tekel Sahne- si’nde, diğer gösteriler ise garajistanbul’da sunulacak. Performanslarõn ilk gösterimleri sonrasõnda da sa- natçõlarla söyleşi yapõlabilecek. Küratörlüğünü Aydın Silier ve Gurur Ertem’in üstlendiği iDANS’ta yer alacak dans gösterimleri sezon boyunca da ek gösterimlerle sürecek. Festivalin katõ- lõmcõlarõ ise şöyle: Nature Theater of Oklahoma (ABD), Martine Pisani (Fransa), Mathilde Monnier (Fransa), La Ribot (İspan- ya/İsviçre), Rachid Ouramda- ne (Fransa), Zan Yamashita (Japonya), Ivo Dimchev (Bul- garistan), Nele Suisalu-Florent Hamon-Nicolas Gastard (Estonya/ Fransa). Programda ayrõca üç sürp- riz performans gerçekleşecek. (www.idans.info) PINA BAUSCH VE MERCE CUNNINGHAM ANISINA DÜZENLENİYOR İstanbul’da dansla ‘Gülmek-Ağlamak’ ‘Güç koşullarda çalışıyoruz’ Kültür Servisi - Kitap Çevirmenleri Meslek Birliği ÇEVBİR, tüm dünyada 30 Eylül’de kutlanan Dünya Çeviri Günü için yaptõğõ açõklamada, kitap çevirmenlerinin mesleklerini güç koşullarda yerine getirdiğini vurguladõ. “Çevirmenlere çeviri hatasõndan dolayõ değil, çevirinin içeriğinden dolayõ dava açma uygulamasõ yürürlükten kalkmõş değil. Yayõncõlõk piyasasõnõn da etkilendiği ekonomik krizden en çok zarar görenler, zayõf halka olarak görülen çevirmenler oluyor” sözleriyle devam eden açõklama, Mehmet Moralõ başkanlõğõndaki derneğin örgütlenme ve işbirliği konusunda adõmlar attõğõna değiniyor ve dernekçe bu yõlki TÜYAP kitap fuarõnda çeviri alanõnda farkõndalõğõ artõrmak ve sorunlarõ tartõşmak için pek çok etkinlik düzenleyeceklerini belirtiyor. Ses ve görüntü akışı Kültür Servisi- ‘Fransa’da Türkiye Mevsimi’ kapsamõnda düzenlenen etkinliklerin İstanbul ayağõnda sergilenecek ilk proje olan “Die- Casting” bugün saat 19.00’da İstanbul Fransõz Kültür Merkezi’nde sanatseverlerle buluşuyor. Korsika’daki FRAC Corse’da Anne Alessandri, Çelenk Bafra ve Adnan Yõldõz’õn küratörlüğünde 2010’da açõlacak ‘ada’ temalõ güncel sanat sergisi için İstanbul’da çalõşan Fransõz sanatçõlardan Gael Peltier’in bu sergi için geliştirdiği performansõ, ses ve görüntülerle seyircileri sinema mitolojileri üzerine düşündürmeyi amaçlõyor. Performansta Peltier, ona eşlik eden büyük monitörlerin önünde bir televizyon programõ sunucusu olarak yer alõyor. Monitörlerde ise kimi zaman ünlü filmlerden sahneler, kimi zamansa Peltier’in çektiği orijinal görüntüler bulunuyor. Ücretsiz izlenebilecek performansta Fransõzca-Türkçe simültane çeviri de yapõlacak. Portakal’da ustalar geçidi Çırağan Okumaları’nda iki yazar Kültür Servisi- Çõrağan Palace Kempinski’de düzenlenen “Çõrağan Okumalarõ” bugün saat 19.00’da başlayacak etkinliğin konuklarõ Yekta Kopan ve Murat Gülsoy. Yekta Kopan’õn yeni öykü kitabõ “Bir de Baktõm Yoksun”dan, Murat Gülsoy’un ise yeni deneme kitabõ “602. Gece, Kendini Fark Eden Hikâye”den bölümler okuyacağõ etkinliğin sonunda yazarlar kitaplarõnõ da imzalayacak. Etkinliğe katõlõm ücretsiz. (0 212 245 44 06) Metin And’ı hatırlamak Kültür Servisi - Yazar, araştõrmacõ, bilim ve tiyatro adamõ Metin And’õ geçtiğimiz yõl, bugün kaybetmiştik. 81 yõllõk yaşamõna 50’ye yakõn kitap, 1500 civarõnda da bilimsel yazõ sõğdõran And, edebiyat, tiyatro ve bilim dünyasõnõn kendine özgü karakterlerinden biriydi. Yazõ yaşamõna edebiyat, opera ve bale eleştirmenliği ile başlayan And, Ulus gazetesinde 15 yõl boyunca tiyatro eleştirileri yazdõ. SAYFA CUMHURİYET 1 EKİM 2009 PERŞEMBE 18 KÜLTÜR 100 büyük yapõtõ Kürtçeye çeviren Lis Yayõnlarõ’nõn yayõn yönetmeni Lal Laleş: Onuncu yõla iddialõ program ‘Kopuş değil bütünleşme’... PaulTaylorDanceCompany HankJones