Katalog

CMYB C M Y B SAYFA CUMHURİYET 4 OCAK 2009 PAZAR 6 HABERLER Türkiye,‘Çevre-bağımlı ülkeler’ ara- sõnda 2008 global krizinden en fazla etkilenme ris- kine sahip olan ve bunu fiilen yaşamaya başlayan ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor. Türki- ye’nin dõş krizden etkilenme riski, son yõllarda ar- tan ekonomik entegrasyon nedeniyle daha da art- tõ. Dünya ekonomisiyle bütünleşme dõş ticaret, dõş yatõrõm yoluyla katlandõ. 2000-2007 arasõ ihracatõn milli gelire oranõ yüzde 10’dan yüzde 16’ya çõ- karken ithalatõn payõ da yüzde 20’den yüzde 25’e çõktõ. İhracatõn ithalatõ karşõlama oranõ da yüzde 51’den yüzde 63’e çõktõ. Bütünleşmenin bir diğer ayağõ olan dõş borç stokunun, milli gelire oranõ da yüzde 50’ye yaklaşõyor. Dünya krizi karşõsõnda Türkiye ekonomisinin hasarõnõn büyüklüğünü belirleyecek en önemli un- sur, en zayõf halka durumuna gelen cari açõk. Tür- kiye’nin döviz açõğõ 2002’de 1 milyar dolar bile değilken dõş kaynağa dayalõ büyüme sonucu 2007 sonunda 39 milyar dolara çõktõ. Global kriz dalgalarõnõn Türkiye’yi vurmaya başladõğõ 2008 Ağustosu’na gelindiğindeyse döviz açõğõ 49 mil- yar dolara yaklaştõ. Yeni milli gelir serisiyle makyajlansa da Tür- kiye, cari açõk/milli gelir oranõ yüksek birkaç ül- keden biri. 2006’da büyüme yüzde 6.1, cari açõk/milli gelir oranõ yüzde 6.1 olarak açõklandõ. 2007’de büyüme oranõ yüzde 4.5’e düşmesine kar- şõn, cari açõğõn milli gelire oranõnõn yüzde 5.7’de kalmasõ dikkat çekti. Bu, daha düşük büyümeye karşõn döviz ihtiyacõ azalmamõş anlamõna geli- yordu. 2008’de büyüme oranõnõn düşmesi, cari açõ- ğõnsa 50 milyar dolara yaklaşmasõyla cari açõk- GSMH oranõ dolayõsõyla risk de arttõ. 2009’da bü- yüme negatife düşüp dõş açõk azalsa da Türkiye’nin cari açõk sorunu gündemdeki yerini koruyacak. Za- ten bunun için IMF kapõsõ yeniden aşõndõrõlõr ol- du. Durum 2009’da daha zorlaşacak. Asyalaşma kırılganlaştırdı... Türkiye’yi global kriz karşõsõnda en büyük ha- sarlardan birine uğratacak etken, 2001 krizi son- rasõ izlenen sağlõksõz “Asyalaşma” büyüme pa- tikasõ oldu. ABD’de başgösteren, tüm dünyaya yayõlan ve depresyona giren küresel krizden önce, Türkiye kapitalizmi 2002-2006 döneminin ucuz emeğe da- yalõ büyümesinin ardõndan, 2007’de zaten inişe geçmişti zaten. 2007’nin başõndan itibaren büyüme yavaşladõ, enflasyon iki haneye sõçradõ, işsizlik kemikleşti, cari açõk hõzla tõr- mandõ. Kõrõlganlõklar arttõ. Dolayõsõyla bugünkü krizi sadece dõşarõya bağla- mak doğru değil. Türkiye 2001 krizinin travmasõnõ aşamadan 2008’de yeni bir krize gir- di. 2001 krizi sonrasõ girilen patikada, Türkiye kapitalizmi, ihracatçõ Asya ül- keleriyle yarõşmaya çalõşan, kaba bir ucuz emeğe dayalõ büyümeyi denedi. Ancak bu “Asyalaşma”da da kõsa sü- rede nefesi tõkandõ. Sõra dõşõ ve şanslõ bir dünya konjonktürüyle iktidarõ ça- kõşan AKP’nin, Kemal Derviş’in alt- yapõsõnõ hazõrladõğõ bu Asyalaşmanõn 2006’da sonuna gelindi ve ekonomi- nin büyüme temposu düştü, patinaj başladõ. 2008 ikinci çeyreği büyüme oranõ yüzde 2’lere, üçüncü çeyrekte yüzde 0.5’e indi. 2001 krizinden sonra daha az işçi ça- lõştõrõp onlardan daha çok üretmeleri, ama daha az ücreti kabul etmeleri dayatõldõ. Bu insafsõz sö- mürü sayesinde 2001 krizi geçiştirildi. Ancak, ça- lõşanlarõn krizi hiç azalmadõ. 2001-2008 arasõnda verimlilik, yani çalõşan başõna üretim yüzde 45 ar- tarken reel ücretler yüzde 10 geriledi. Yine aynõ dönemde çalõşan sayõsõ, ancak yüzde 5 artarken kişi başõna üretim yüzde 45 yükseldi. 2007 son- rasõnda bu “Asyalaşma-Çinlileşme” bile yeter- li gelmemeye başladõ ve işverenler, “mikropoli- tikalar” adõ altõnda taleplerde bulunmaya başla- dõlar. 2008 kriziyle birlikte ayakta kalmak için bu- nu yeniden dayatõyor, “esnekleşme” adõ altõnda emeği daha da ucuzlatmaya çalõşõyorlar. Merkez Bankasõ’nõn aylõk beklentileri ölçtüğü beklenti anketleri 2007’den itibaren iyi sinyaller vermiyor, beklentilerin kötüleştiğini ortaya ko- yuyordu. Buna göre, reel kesim güven endeksi 2007 ortalarõnda aşağõ seyrettikten sonra yeniden iyileşmedi, 2008’in ikinci yarõsõndan sonra daha da kötüleşti. Tüketicilerin geleceğe dair güven- leriyse azalõyor. Vurgun sanayiden… Kõsa adõ TÜİK olan Türkiye İstatistik Kuru- mu’nun 2008’in üçüncü çeyreğine ilişkin büyü- me ve eylül ayõ işsizlik verileri, krizin etkilerinin dalga dalga gelmeye başladõğõnõ ve ciddi bir yok- sullaşma ve işsizlik konjonktürüne girildiğini ortaya koydu. Uzun süre, “2001 krizinde finansal yapımı- zı tahkim ettik” avuntusuyla yaklaşan global kri- zi umursamaz görünen AKP yönetimi, krizi fi- nansta değil, sanayide yaşamaya başladõ. İmalat sanayii üretimi, hõzla geriledi ve 2008 Ağusto- su’ndan itibaren negatife döndü. Eylül ayõnday- sa imalat sanayiinde yüzde 5.2’lik bir gerileme yaşandõ. Bunun da etkisiyle 2008 üçüncü çeyrek büyümesi yüzde 0.5’e düştü. TÜİK, ikinci çeyrek için önceden yüzde 1.9 ola- rak açõklanan veriyi bu kez yükselterek düzeltmiş ve yüzde 2.3’e çõkardõ. Böyle olunca 9 ayõn bü- yüme oranõ da yüzde 3 olarak gerçekleşti. Ancak, üçüncü çeyrekte hasat dönemi olmasõ nedeniyle tarõmõn pozitif etkisiyle olduğundan daha düşük görünen ekonomik daralmanõn, son çeyrekte ağõrlaşmasõ ve 2006’ya kadar yüzde 7’lerde bü- yüyen ekonominin 2007’deki yüzde 4.5’ten son- ra 2008’i yüzde 2 dolayõnda kapatacağõ söylene- bilir. Ekimde sanayi üretiminin yüzde 8.5 düşüş göstermesi, son çeyreğin negatif büyümeye dö- nüşün başlangõcõ olacağõnõ gösteriyor. Dünya Bankasõ’nõn son tahminlerine göre, dünya ekonomisi 2009’da yüzde 0.9 büyüyecek ve Türkiye’nin 2008 büyüme hõzõ yüzde 3, 2009 büyümesiyse yüzde 1.7 olacak... 2008’in 9 ayõn- da yüzde 3 büyüyen Türkiye’nin iyice daralma ya- şanan son çeyrek sonuçlarõyla büyümesini yüzde 2’de ancak tutabilmesi, DB’nin tahminlerini faz- la iyimser yapõyor. DB’nin 2009 için öngörülen yüzde 1.7 büyüme tahmini de yine çok pembe bir senaryoya dayanõyor. İhracat ve iç talepte daralma Sanayideki gerilemeyi getiren iki önemli etken ihracat ve iç talepteki daralmalar oldu. Yüzde 60’a yakõn oranda AB pazarõna odaklanan Türkiye ih- racatõnõn Kasõm 2008 verileri dramatik ihracat dü- şüşünü yeterince göstermektedir. Türkiye’nin kasõm ihracatõ, 2007’nin kasõm ayõna göre yüzde 17.5 azalõrken AB’ye olan ihracat yüzde 32 ge- rileme göstererek 6.3 milyar dolardan 4.3 milyar dolara yani bir ayda 2 milyar dolar azalmaya uğ- ramõştõr. İhracattaki daralma, iç talepteki gerilemeyle at başõ gidiyor. Hane halkõ tüketimi hõzla azalõyor. Hane halkõnõn harcamalarõnõn milli gelire oranõ 2008’in üçüncü çeyreğinde yüzde 65.7’ye kadar inmiş durumda. Hem krizin etkisiyle yaşanan ka- sõlma hem de bankalarõn tüketici kredilerini kõs- malarõ, yanõ sõra işten çõkarmalarla haneye giren gelirlerin azalmasõ iç talebi de daralttõ. Hane hal- kõ borç stoku 115 milyar YTL’nin üstüne çõktõ. Ai- leler, krize borçta yakalandõ. Özellikle beyaz eş- ya, otomotiv, ev elektroniğindeki talep daralmalarõ, bu sektörleri cid- di sõkõntõya soktu. Otomotivdeki kri- zi, sektörün sözcüsü Ali İhsan İlk- bahar 28 Aralõk tarihli gazetelerde şöyle ifade ediyordu: “1 milyon 300 binlik bir pazardan 800 binlik bir pazara doğru gideceğiz. O da 400- 450 binlik bir üretim kaybı de- mektir. Bu üretim kaybı da 50-60 bin insana, istihdama tekabül eder. 2 yıl geri gideceğiz...” Sıcak para çıkışı... Büyümenin lokomotif olan ya- bancõ kaynak, Ekim 2008’den itiba- ren Türkiye’yi terk etmeye başladõ. Artõk, batma riski altõndaki türlü-çeşitli fonlar, fi- nansal kuruluşlar, gerekirse kazançlarõndan vaz- geçerek çõkmaya başladõlar. Özellikle büyük ca- ri açõk, astronomik dõş borç yüküyle kõrõlganlaş- mõş olan Türkiye kapitalizminde borsaya yaptõk- larõ yatõrõmlarõ kapatõp açtõklarõ kredileri, faizi- anaparasõyla birlikte toparlamaya, geri çağõrma- ya başladõlar. Yabancõlarõn borsa bakiyesi 2007 sonunda 70 milyar dolarken Kasõm 2008’de 27.5 milyar dolara kadar indi. Döviz kurunda yukarõ doğru bir ani sõçrama ol- mayacağõna güvenen ve dõş piyasalardaki faizle- rin içeriye göre düşüklüğünü fõrsat sayan sanayi ve hizmet kesimi, dõşarõdan hõzla borçlandõ. 2008 ortasõnda 284 milyar dolarõ bulan dõş borç stokunda banka ve özel firmalarõn payõ yüzde 67’ye ulaş- tõ. 140 milyar dolarõ bulan borçlu reel sektörün, artan kurla birlikte yaşayabilecekleri ödeme güç- lükleri, hõzla banka sistemini de etkisine alabile- cek riski taşõyor. IMF, 2008 ve 2009 için büyüme tahminlerini tam 4 kez revize etti ve daha 8 Ekim’de, 2009 için dünya ekonomisi büyüme tahminini yüzde 3 olarak öngörmüşken, 6 Kasõm’da bunu yüzde 2.2’ye çekti. Daha da önemlisi bütün merkez ülkeleri için sõfõrõn altõ, negatif büyüme öngörüsünde bulundu. IMF’ye göre, gelişmiş ülkeler, yani nüfusun yüzde 15’inin yaşadõğõ ama dünya gelirinin yüzde 56’sõnõn yaratõldõğõ merkez ülkeler, 2008’de yüzde 1.4’lük büyümeden 2009’da yüzde -0.3 küçülmeye gidecek. Dünya Bankasõ ise 2009 için IMF’den daha kötümser. 2009’da dünya ekonomisinde ancak yüzde 0.9 büyüme öngören Dünya Bankasõ, Merkez ülkelerde yüzde 0.1’lik küçülme öngörüyor. ABD’de küçülme yüzde 0.5, Avro alanõnda yüzde 0.6, Japonya’da yüzde 0.1 olacak. Bu, merkez ülkelerde, 1929 krizinden bu yana ilk kez yaşanacak. Küçülme ile birlikte yaşanabilecek en önemli felaket işsizlik. Uluslararasõ Çalõşma Örgütü (ILO), mali krizin küresel ekonomi üzerindeki etkisinin, 2009 sonuna kadar 20 milyon kişinin işini kaybetmesiyle sonuçlanacağõ uyarõsõnda bulundu. ILO’nun, IMF tahminlerine dayanarak verdiği rakamlara göre, halen dünya genelinde 190 milyonu bulan işsiz sayõsõ 20 milyon kişinin eklenmesiyle 210 milyona ulaşacak. Bu krizden muhtemelen en çok inşaat, emlak, mali hizmetler ve otomotiv sektörü etkilenecek. ILO Başkanõ Juan Somavia da ülke liderlerinin, kurtarma planlarõnõ yaparken yalnõzca mali kurumlar değil, bireyler üzerindeki etkilerine de odaklanmalarõ gerektiğini belirtiyordu. 2009, 2008’in ikinci yarõsõnda başlayan iflaslarõn, el değiştirmelerin, devlet kurtarmalarõnõn 2009’da her ülkede, her sektörde daha da artacağõ bir yõl olacak. Krizde yaralananlar, görece diri olanlara yem olurken bazõlarõ birleşme ile krizi atlatmaya çalõşacak, devletin, kamu kaynaklarõ ile şirket kurtarmasõ ise her ülkede çok ciddi vergi mükellefi halkõn itirazlarõna yol açabilecek. Emeğin üstünden yapõlan tasarruflar toplumsal dokularda çok ciddi sarsõntõlara, genel greve uzanan sendikal mücadelelere, sokak çatõşmalarõna yol açabilecek. YARIN: IMF İLE ANLAŞMA KAN KAYBI, ZAMAN KAYBI 2009 KÜÇÜLME, İŞSİZLİK, YAPRAK DÖKÜMÜ İŞSİZLİKTE ÜRPERTEN TIRMANIŞ Ekonomide başlayan daralma işsizliğin tõrmanmasõyla paralel seyrediyor. Mayõs ayõndan bu yana işsiz sayõsõ 385 bin kişi artmõş durumda. TÜİK’in ey- lül işgücü anketi sonuçlarõna göre, Türkiye genelinde işsiz sayõsõ geçen ey- lüle göre 295 bin kişi arttõ ve 2 milyon 548 bin kişiye yükseldi. Böylece iş- sizlik oranõ da 1 puanlõk artõş ile yüzde 10.3’e çõktõ. Kentsel yerlerde işsiz- lik oranõ 0.5 puanlõk artõşla yüzde 12.3, kõrsal yerlerdeyse 1.5 puanlõk ar- tõşla yüzde 7.1 oldu. Yine eylül itibarõyla tarõm dõşõ işsizlik oranõ geçen yõ- lõn aynõ dönemine göre 1.3 puanlõk artõşla yüzde 13.3 seviyesinde gerçek- leşti... İşsizlik, bekleneceği gibi kadõnlar arasõnda daha yüksek. Erkeklerde yüzde 11.8 olan tarõm dõşõ işsizlik, kadõnlarda yüzde 19.2 olarak gerçekleşti. İşsizlerde okumuş işsizliği de yüksek. Toplam işsizlerin yüzde 45’i lise ve üni- versite mezunu. İşsizlerin yüzde 28’i bir yõldan uzun süredir işsizler... Türkiye en çok etkilenen ülkelerden biri olacak G lobal krize büyük cari açõk, yüksek dõş borç stoku, ithalata dayalõ-AB’ye bağõmlõ yoksullaştõrõcõ bir ihra- cat yapõsõyla yakalanan Türkiye, IMF’ye sõğõnarak krizi aşmaya çalõştõkça derin bir küçülme yaşayacak. Reel sektörden, imalat sanayiinden başlayan küçülme, tensikatlarõ en önemli sorun olarak yaşatõyor. Krize borçlu yakalanan hane halklarõ, şimdi işten çõkarmalarla derin bir yoksulluğa sürükleniyor. RAKAMLAR ÜRKÜTÜCÜ Kriz Türkiye’yi vurdu-vur- madı tartışması yapıladur- sun, 2008 Ocak-Ağustos dö- neminde, 2007’nin aynı dö- nemine göre, kapanan şirket sayısı yüzde 48, protestolu se- net tutarı kasım sonunda 6 milyar YTL’yi aştı ve banka bildirimli karşılıksız çek sa- yısı 8 milyon 50 bini aştı. Se- net protestolarının yüzde 25’inin İstanbul, yüzde 14’ünün Ankara, yüzde 6’ya yakınının İzmir’de ger- çekleştiği görülüyor. Ata yadigârına ziyaretçi akını YALOVA (AA) - Yalova’da Büyük Ön- der Atatürk tarafõndan 1929 yõlõnda yaptõrõ- lan, bir çõnar ağacõ dalõnõn kesilmesinin ön- lenmesi için temelinden kaydõrõlan, bu neden- le Yürüyen Köşk adõ verilen tarihi binayõ ge- çen yõl 18 bin 356’sõ biletli olmak üzere yak- laşõk 25 bin kişi ziyaret etti. ‘Herkes üslubuna dikkat etsin’ ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - İçişleri Bakanõ Beşir Atalay, CHP lideri Deniz Bay- kal’õn “Polise güvenmiyoruz” açõklamasõyla il- gili olarak “Deniz Baykal’õn teşkilatõmõz men- suplarõnõ derinden yaralayan talihsiz sözleri, devlet terbiyesine ters düşüyor. CHP liderini, talihsiz çõkõşõ üzerinde bir daha düşünmeye da- vet ediyorum” dedi. Atalay, Baykal’õn, “durduk yerde devletin polis teşkilatõna güvenmediği” gibi talihsiz bir beyanda bulunduğunu belirtti. Dişli’nin kuzenine 7 yıl Haber Merkezi - AKP Genel Başkan Yar- dõmcõlõğõ görevinden rüşvet iddialarõ nedeniyle ayrõlan Sakarya Milletvekili Şaban Dişli ile Adapazarõ Belediye Başkanõ Süleyman Diş- li’nin amcasõnõn oğlu Dursun Dişli(42), Sakar- ya’nõn Geyve ilçesinde 2007 yõlõnda 19 yaşõn- daki kõza bõçak tehdidi ile cinsel saldõrõ suçun- dan 7 yõl hapis cezasõ verildi. ‘Oylar bölünmesin sözü bölücülük’ KIRIKKALE (AA) - DSP Genel Başkanõ Zeki Sezer, partisinin il, ilçe ve belde belediye başkan adaylarõnõ açõklamak üzere gittiği Kõ- rõkkale’de, CHP’nin yüzde 20’nin üstünde oy almasõnõn mümkün olmadõğõnõ belirtti. Sezer, “Şimdi oylarõ bölmeyin demek ayrõ bir bölü- cülüktür. Türkiye’yi AKP karşõsõnda, alterna- tifsiz bõrakmaktõr” diye konuştu. Albay Öz davasında görevsizlik TRABZON (Cumhuriyet) - Gazeteci Hrant Dink’in öldürülmesinde ihmalleri bulunduğu gerekçesiyle aralarõnda dönemin Jandarma Alay Komutanõ Albay Ali Öz’ün de bulunduğu 8 as- ker hakkõnda açõlan davada, Trabzon 2. Sulh Ceza Mahkemesi görevsizlik kararõ aldõ. Cum- huriyet savcõsõ yargõlamanõn mahkemenin gö- revsizlik kararõna üst mahkeme olan nöbetçi Asliye Ceza Mahkemesi’nde itiraz etti. Görev- sizlik kararõnõn suç kapsamõnõn 1-3 yõla kadar hapis gerektirdiği için alõndõğõ bildirildi. 14 yaşında kıza tecavüz BODRUM (AA) - Antalya’daki evinden ka- çarak Bodrum’a gelen kõz çocuğuna tecavüz et- tikleri gerekçesiyle gözaltõna alõnan 5 kişi, em- niyetteki ifadelerinin ardõndan adliyeye sevk edildi. Zanlõlardan 4’ü tutuklanõrken bir kişi tu- tuksuz yargõlanmak üzere serbest bõrakõldõ. An- talya’da üvey annesiyle birlikte yaşayan, öz ba- basõnõn da tecavüzüne uğradõğõnõ iddia eden kõz çocuğu ise Muğla Sosyal Hizmetler İl Müdürlü- ğü’ne bağlõ çocuk yuvasõna gönderildi. Bayrampaşa’da yangın korkuttu İstanbul Haber Servisi - Bayrampaşa Al- tõntepsi Mahallesi’nde 5 katlõ bir binada çõkan yangõnda, aralarõnda bir bebek, çocuklar ve ka- dõnlarõn da olduğu 20 kişi dumandan etkilendi. Dumanõn merdiven boşluğunu doldurmasõ yü- zünden üst katlarda oturan ve mahsur kalan çok sayõda kişi, itfaiye görevlileri ve çevrede- ki vatandaşlarõn yardõmõ ile tahliye edildi. Deve ısırması ölümü oldu KEMALPAŞA (AA) - İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde bir kişi, güreşlere hazõrladõğõ devenin õsõrmasõ sonucu yaşamõnõ yitirdi. İhbar üzerine olay yerine giden jandarma ekipleri, Ahmet Durmaz’õn (44) sahibi olduğu deve tarafõndan başõndan ve vücudunun farklõ yerlerinden õsõrõl- masõ sonucu öldüğünü belirledi. Durmaz’õn ce- sedi otopsi için Adli Tõp Kurumu’na gönderildi. İkinci talihli ortaya çıktı Haber Merkezi - Milli Piyango İdare- si’nin yõlbaşõ özel çekilişinde 25 milyon TL’lik büyük ikramiyenin ikinci talihlisi Lef- koşa’da oturan Bülent ve Fatoş G. çifti oldu. Aslen Trabzonlu olan 35 yaşõndaki Bülent G. KKTC Polis Genel Müdürlüğü’ne bağlõ özel timde görev yaparken eşi Fatoş G’nin orta de- receli okulda öğretmenlik yaptõğõ belirtildi. Genelge eğitimcileri kızdırdı ANKARA (ANKA) - Milli Eğitim Bakanlõ- ğõ’nõn öğretmenlerin öğretmenevlerinden uygun fiyata yararlanmasõ için bandrol alma zorunlu- luğu getirmesi üzerine Eğitim-İş, bir imza kam- panyasõ başlattõ. Eğitim-İş Genel Başkanõ Yük- sel Adõbelli, “MEB’in kendi evimizde bizi kira- cõ yapmasõna izin vermeyeceğiz” dedi.