Katalog

12 TEMMUZ 2006 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DİZİ Sıcak paranın yöneldiği dövizin yükselmesinin önüne geçmek için arttırılan faiz enflasyonu körüklüyor 9 Türkiye kısır döngü içinde ıcak parayı ülkeden çıkışa, ya da TL ’den dövize geçişe yönlendiren en önemli etkenler, reel faiz ya da getirinin azalmaya yüz tutması, cari açığın büyüyerek finansmanının zorlaşması, iç ve dış politikada ülke imajının düşmesi, ekonomi yönetiminin güven vermemesi gibi etkenler. Yaşanan üç krizde de bu etkenlerden biri ve veya birkaçı birden rol oynadı denebilir. Bunlardan en çok itibar edileni cari açığın milli gelire göre payının büyümesi. Nitekim üç krizde de bir önceki yılın cari açık/milli gelir oranlarının hızla artmış olması dikkat çekici. Bunların yanı sıra reel faizlerin düşmesi de önemli. Nitekim 1994 krizi öncesi, Çiller hükümetinin faizleri yükseltmeme konusunda ayak diretmesi sermaye çıkışına, ardından dolarlaşmanın büyük bir şokla yaşanmasına yol açmıştı. S irili ufaklı tasarruf sahiplerini ve giderek reel kesimi de etkiliyor. Herkes, yükselecek kur karşısında yerli parada kalmamak için dövize yöneliyor. Ekonomi yönetiminin bu yönelişi iyi yönetememesi de şok artışları getirebiliyor. Örneğin, 1994’te şubat ve mart aylarında faiz silahıyla caydırılmaya çalışılan kur artışına faizler fren olmayınca nisan ayındaki artış yüzde 56 gibi şok bir büyüklüğe ulaşıyordu. Kayısı için ‘vefat’ ilanı ? MALATYA (AA) CHP Malatya milletvekilleri Mevlüt Aslanoğlu ile Muharrem Kılıç, yerel gazetelere kayısıyla ilgili tam sayfa vefat ilanı verdi. Aslanoğlu, son 3 yılda kayısının başına gelmeyen olumsuzluk kalmadığı halde, hükümetin duyarsızlık sergilemeye devam ettiğini belirtti. Aslanoğlu, ‘‘Kayısı fiyatları geriledikçe geriledi. Artık bu ürünün yaşam şansı kalmamıştır. Ölümlerin en büyüğüne maruz kalmıştır. Onun için vefat ilanı verdik’’ diye konuştu. Her 3 krizde de yaşananlar aynı: Sıcak para için şartlar cazip olmaktan çıkınca ya da risk büyüyünce dövize yönelip çıkış başlıyor, o zaman da kurlar hızla tırmanıyor, tırmanışı kesmek için faiz tırmanıyor, bu arada enflasyon yükseliyor. faizin negatife düştüğü görülüyordu. 2006’ya gelindiğinde de reel faizin yüzde 78’lere kadar gerilediği, likidite bolluğu nedeniyle bu faizle yetinen sıcak paranın dünyadaki likidite daralmasının getirdiği reel faiz artışlarını değerlendirmek üzere Türkiye’den ayrılmaya başladığı görülecekti. Sıcak paraya dayalı birikim modelinde başgösteren krizlerde, sıcak paranın TL ’den çıkışı, dövize talebi ve anında döviz fiyatlarında yükselişi getiriyor. Sıcak paranın pozisyon değiştirmesi, birçok yerli yatırımcıyı, VE HAZİRANDA DOLAR MAYIS KURUNDAKİ ARTIŞ YÜZDE 25 I MF’YE GÜVENİLEREK FAİZLER DÜŞÜRÜLDÜ 2000’de de IMF’nin verdiği desteğe güvenilerek faizler düşürülmüş ve sabit kur politikası uygulanmıştı. 2001 krizi öncesi reel 2001’de de mart ayında yüzde 31, nisan ayında yüzde 25’lik şok artışlar yaşanıyordu. 1994 devalüasyonları yıllık bazda yüzde 147’yi bulurken aynı yılın enflasyonu da yüzde 125’i geçiyordu. 2001’de ise dolar kuru artışı yıllık yüzde 116’yı bulurken aynı yılın enflasyonu yüzde 68.5 olarak gerçekleşiyordu. 2006’ya geldiğimizde sadece mayıs ve haziran aylarındaki dolar kurundaki artışın yüzde 25’i bulması dikkat çekiyor. Kur ateşinin daha fazla yayılması ise yüksek faiz köpüğü ile önlenmeye çalışılıyor. Apronda köpek topladılar ? İSTANBUL (AA) Atatürk Havalimanı Genel Havacılık Terminali bölgesinde başıboş dolaşarak uçuş güvenliği için tehlike oluşturan sahipsiz köpekler toplandı. Devlet Hava Meydanları İşletmesi ile İstanbul Büyükşehir ve Bakırköy Belediyesi’nden gelen ekipler, sahipsiz köpeklerin dolaştığı alanlara tel kafes yerleştirirken Bakırköy Belediyesi Veteriner İşleri Müdürlüğü ekipleri de uçakların gölgesinde uyuyan bazı köpekleri ağ atarak yakaladı. Enflasyonda eskiye dönüş S ıcak paraya dayalı birikim krizlerinin bir özelliği de sermaye çıkışları ve hızlanan kur artışlarıyla birlikte enflasyonun da tırmanışa geçmesi. Bunda, ekonominin ithalata bağımlılığı önemli bir etken. Artan döviz fiyatları ile birlikte pahalılaşan ithalat ve girdi maliyetleri hemen fiyatlara yansıtılmakta, yükselen faizler de başka bir yüksek enflasyonla kur ve faiz artışı atbaşı gitmekte. Nitekim, 1994’te nisandaki yüksek devalüasyon, IMF ile yapılan stand by anlaşması paketinin bir unsuru iken KİT ürünlerine yapılan zamlar da yine aynı paketin ikinci önemli unsuruydu. Bu zamlar, zincirleme diğer sektörleri ve ürünlerini de etkileyince, bir aylık fiyat artışı yüzde 25 gibi korkunç bir düzeye ulaştı. Artış, izleyen ay da yüzde 10’a yaklaştı. Yıllık bazda ise enflasyon yüzde 125.5 gibi tarihi bir boyuta çıktı. 2001’e gelindiğinde ise yüksek kur artışlarının olduğu mart ve nisan aylarında fiyatlar sırasıyla yüzde 6 ve yüzde 10 arttı. 2001’de yıllık enflasyon ise yüzde 68.5’e çıktı. 2006’nın enflasyon hedefi yüzde 5’ti. Bu tek rakama 2001’in yüzde 68 enflasyonundan gelinmişti. Enflasyonda tek rakama inerken de en etkili silah kurun düşük tutulması, bunun IMF tarafından Merkez Bankası’na dikte ettirilen en önemli politika olmasıydı. Ancak fiyatlar, küçük de olsa, 2005 Eylül ayından itibaren artma trendine girmiş, özellikle mayıs enflasyonunun yüzde 2’ye yakın çıkması, mayıstan itibaren yüzde 30 kur artışı da dikkate alındığında hedefin gerçekçi olmayacağını yöneticilere itiraf ettirmişti. Şimdi merakla beklenen, haziran ve temmuz fiyat artışlarının nereye vuracağıydı. Çıkan ya da çıkmak isteyen sıcak parayı yeniden cezbetmede kullanılacak faizin, dolayısıyla reel faizin nereye çıkacağını da enflasyon grafiği belirleyecek. Sıcak parayı cezbeden faiz S Milli futbolcuya suçlama ? ERZURUM (AA) Trabzonsporlu milli futbolcular Fatih Tekke ve Gökdeniz Karadeniz ile eşlerinin otomobilleri ve işyerlerinin kurşunlanması olayına karıştıkları iddiasıyla tutuklu bulunan 3 sanığın yargılanmasına başlandı. Sanıklardan Fatih Bulut, Veli Sezgin’in yaralanması olayında azmettiricinin Gökdeniz Karadeniz olduğunu öne sürerek ‘‘Gökdeniz, onu vurana 1 milyon dolar vereceğini söylüyordu. Ben de ‘Vurursam 1 milyonu bana verir misin’ dedim. ‘Veririm’ deyince bende vurdum’’ dedi. 1994 devalüasyonları yıllık bazda yüzde 147’yi bulurken aynı yılın enflasyonu da yüzde 125’i geçiyordu. 2001’de ise dolar kuru artışı yıllık yüzde 116’yı bulurken aynı yılın enflasyonu yüzde 68.5 olarak gerçekleşiyordu. 2006’ya geldiğimizde sadece mayıs ve haziran aylarındaki dolar kurundaki artışın yüzde 25’i bulması dikkat çekiyor. ıcak para birikim modelinde kriz patlak verdiğinde başlayan döviz kurlarındaki yükselişi yavaşlatmak, belli bir yerde stabilize etmek için başvurulan yöntem ise faizleri yükseltmek. Merkez Bankası, gecelik faizleri yükselterek, bono, mevduat faizlerine de yön veriyor. Gösterge niteliğindeki devlet kâğıdı bileşik faizlerine bakıldığında, 1994’te, yüksek oranlı devalüasyonun ardından bileşik faizin mayıs ayında yüzde 327, haziranda yüzde 303.5 gibi müthiş boyutlara çıkarıldığını ve yıllık bazda da bileşik faizlerin yüzde 158 ile o yılın enflasyonun çok üstünde gerçekleştiğini görüyoruz. Yeniden reel faiz tesis edilip sıcak para girişinin cazip kılındığı 1994’ün ikinci yarısından sonra, 1995’te de yeniden büyümeye geçildiği görüldü. 2001’de ise yüksek faizin yine yüksek devalüasyon aylarında yaşandığı ve yıllık bazda yüzde 100’e yaklaştığıgörüldü; o yılın yüzde 68’lik enflasyonunun çok üstünde bir reel faizin tesis edilerek sıcak paraya yeniden davetiye çıkaracak bir ortama ulaşıldı. 2006’nın ilk faiz operasyonu 7 Haziran’da Merkez Bankası’nın gecelik faizleri yüzde 13.5’ten yüzde 15’e çıkarmasıyla yaşandıysa da bu artış, ne kur yükselmeleri ne de reel faiz tesisinde etkili oldu. Bunun üzerine yeni faiz artışlarına gidilerek gecelik faiz yüzde 21’e kadar yükseltildi. Beklenen, haziran ve temmuz enflasyonlarına bağlı olarak yeni faiz artışlarıydı. Merkez Bankası’nın döviz satışı, yine kriz dönemlerinde kur artışlarını yavaşlatmanın bir yöntemi. 1994 ve 2001 krizlerinde kullanılan bu yönteme, 2006’da başvurulmaya başlandı. Buna ek olarak, yabancıların çıkışını azaltmak ve yeni girişleri özendirmek üzere, konulmuş stopaj vergilerini kaldırıcı bir yasa değişikliğine gidildi. ESP üyesine polis dayağı ? İstanbul Haber Servisi Limterİş Sendikası Eğitim Uzmanı Kamber Saygılı’nın oğlu Ekin Saygılı polis tarafından dövüldü. ESP üyesi olan Ekin Saygılı, İHD İstanbul Şubesi’nde düzenlediği basın toplantısında, 7 Temmuz’da, arkadaşı Garip Çağdaş ile Kartal sahilinde dolaşırken polisin saldırısına uğradığını söyledi. Götürüldüğü Kartal İlçe Emniyet Müdürlüğü’nde işkenceye uğradığını söyleyen Saygılı, darp raporu aldığını belirtti. 1994, 2001 krizlerinin 2006 versiyonu 90’larda başlayan sıcak para girişine dayalı birikim modelinin ürettiği krizlerin üçüncüsüne giriş yaparken, döngüsel süreç yaşanıyor. Sıcak paraya cazip faiz sunulup kurlar sabit tutuluyor, giren sıcak para borsaya yatırım yapıyor, devlet kâğıtları alıyor. Bu giren parayla ekonomi büyüyor, ısınıyor ama bu ithalata dayalı bir büyüme oluyor. Büyümenin sonunda döviz açığı yaşanıyor 19 ve sıcak para yerli paradan dövize geçiş yapıyor. Hızlı dövizleşme, tüm kesimleri sarıyor, kur yükseliyor, yükselişin önünü kesmek için faizler yükseltiliyor. Yüksek faizin ve yükselen kurun etkisiyle enflasyon hızlanıyor. Enflasyonla mücadele etmek için yüksek faiz silahı kullanılırken ekonomi durgunluğa giriyor, üretim düşüyor, milli gelir büyümesi negatife geçiyor (kriz!), geliri enflasyon kadar artamayan sabit gelirliler, ücretliler, örgütsüz tarım kesimi, emekliler yoksullaşıyor, sermayedarlar içinde de yüksek kur ve yüksek faiz artışı ile başedemeyenler iflas ediyor, zordaki banka ve şirketleri, güçlü olanlar, özellikle yabancılar ele geçiriyor, servet dağılımı yeniden biçimleniyor.. 1994, 2001 krizlerinde yaşananların 2006 versiyonu vizyonda. Maalesef... İstanbul’da elektrik kesintisi ? İstanbul Haber Servisi Boğaziçi Elektrik Dağıtım AŞ, Bağlar Caddesi, Havuzlubostan Sokak, Güzelali Sokak, Ferahevler Nuripaşa Caddesi, Çiftalan Köyü, Uskumruköy’ün bir kısmı, MSB Mayın Deposu, Z. Turan Tesisleri, Bayır Çiftliği ve civarlarında elektrik kesintisi yapılacağını duyurdu. YA R I N : O K K A N I N A LT I N D A B Ü Y Ü K H O L D İ N G L E R V A R . . . CUMHURİYET 09 K