Katalog

24 NİSAN 2006 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA KÜLTÜR kultur?cumhuriyet.com.tr HAYATIN ÖTE YAKASI FERİDUN ANDAÇ 15 Acıtan sözcüklerin izinde Christa Wolf’un anlatısındaki sesi yakalamanın izindeyim günlerdir... Dönüp dönüp okuduğum romanlarına yansıyan düşüncelerden kopamıyorum bir türlü... Okur olarak sizi, bir yazarın anlatı dünyasındaki kavrayıcı bakışın etkisinde duralatan da bu. Wolf’taki roman yazma düşüncesinin tözünü oluşturan, bir başına insana doğru yürümek değildir. Onu sarmalayan dünyanın/evrenin sorgulaması yapılmadan nerede durduğunu, nasıl yaşadığını, ne(leri) hissettiğini kavramamız güç. Onun durduğu eleştirel çizgi, yaşadığı dil/kültür ortamının, siyasal bağlanmanın renklerini taşır taşımasına da; gene de romancı olarak bakışını çok daha ötelere götüren kavrayıcılık söz konusudur. Wolf’un Türkçedeki romanlarını okurken gözlediğim; romanına konu/izlek olarak seçtiği gerçekler, her bir romanının biçimsel örüntüsünü belirlemesidir. Romancımızın çıktığı bellek yolculuklarında bizi yüzleştirdiği gerçeklerde; dış dünyanın sarsıcılığıyla iç dünyalarda yaşanılan çözümsüzlüklerin buluşmasını, yer yer de çatışmalarını buluruz. Bir bakıma Wolf; ‘ben’ ile ‘öteki ben’ arasındaki sanrılı çizgiyi anlatır... Onun yazı/roman dünyasında var oluşun anlamı sorgulanır sorgulanmasına da; ora(lar)dan yeryüzüne açılan insan gücünün (bilgisi, düşüncesi, eyleminin) yarattığı yıkımları görmemize de kapı aralaması, anlatısının düşünsel tözü olarak karşımıza çıkar. Günceli dile getirebilmek OKUMA ÖNERİLERİ * Christa Wolf: Kassandra, Çev.: İlknur Tarkan (İgan), 1990, Afa Yay., 180 s.; Kesinti, Çev.: Turgay Kurultay, 1992, Afa Yay., 116 s.; Hiçbir Yerde, Çev.: Alev Yalnız, 1994, Can Yay., 111 s. ; Medeia/Sesler, Çev.: Turgay Kurultay, 2000, Telos Yay., 206 s.; Tensel, Çev.: Özgür Pozan, 2005, Gendaş Yay., 128 s. Hikmet Çetinkaya okurlarıyla birlikte. TÜYAP’ta hafta sonu hareketliliği İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) 11. İzmir TÜYAP Kitap Fuarı’nda hafta sonu doluluğu yaşandı. Cumartesi günkü açılışın ardından, pazar gününü ‘‘dostlarıyla’’ değerlendirmek isteyen kitapseverler Kültürpark’ta kurulan stantları dolaştı. Dün yapılan etkinlikler kapsamında gazetemiz yazarı Hikmet Çetinkaya, okuyucularıyla buluştu. Çetinkaya, Cumhuriyet Kitap Kulübü (CKK) standında kitaplarını imzaladı, kitapseverlerin güncel konularla ilgili sorularını yanıtladı. Öte yandan dün Hikmet Çetinkaya’nın konuk olduğu CKK standı, fuar ziyaretçilerinin yoğun ilgisiyle karşılaşıyor. Gazetemiz yazarlarının kitaplarının yanı sıra Cumhuriyet gazetesine özgü özel eşyaların satışa sunulduğu stant, kitapseverlerin beğenisini topluyor. Yazarların eski ve yeni birçok kitabının bir arada bulunduğu stant, 30 Nisan’a dek devam edecek, fuar süresince açık kalacak. TÜYAP’ta bugün BELLEK KUTUSU ‘‘Dil. Konuşma. Bu konuya dönmeye değer. Bilincimin silik kıyılarındaki heyecanlı kırpışmayı sezinliyorum. Bir canlı türü bir kez konuşmaya başlamışsa artık bundan vazgeçemez. Dil, sadece denemek için, nasıl olacağına bakmak için alınabilen yetilerden değil. Dil, bizim çoğu hayvansı içgüdümüzü götürüyor. Bu içgüdülere artık dönemeyizartık hiç dönemeyiz; kesin olarak hayvan dünyasından koptuk; arkaik bir refleks donamıyla dünyaya gelen bebek, normal gelişme için, yani gelişip insan olabilmek için bunları birkaç hafta içinde bir kenara bırakmak zorunda. Neokorteksin alın lopları komutayı almışlardır artık. Kültür onların ürünüdür. Dil gelenek aktarımının aracı, önkoşulu.’’ Christa Wolf Wolf için, kuşaktaşı eski Doğu Alman yazarları gibi, ‘‘bağlanmanın yazarı’’ diyemem. Eğer sözünü ettiğimiz romanlarına göz atarsak; siyasal erkin, güdümlü bakışın, insanı hiçleyen her adımın/ eylemin karşısında bir yazar kimliğiyle karşılaşırız. Anlatısındaki düşünsel boyut Wolf’un gerçek’e/yaşamsal olanlara bakma biçimlerine derinlik kazandırır kuşkusuz. Parçalanan bir dünyanın anlatıcısı olarak karşımızda duran yazar, eylemsel olanla düşsel olanı kurgu gerçekliğinde buluşturur. Ütopik değildir yönelimi. Günceli, politik baskıyı, bireyin hiçleşme serüvenini dile getirebilmede bir anlatım yo lu, biçimidir seçtiği. Kassandra böylesi bir kurgu üzerine kuruludur. Konusunu Truva’dan alan roman, döngüsel bakışın yansılarını getirir. Kanıtlayıcı sözlerin ardındadır yazar. Savaşın getirdiği yıkımın karşısında Truvalı kadınların yaşadığı acı, direniş simgesel bir anlatımla dile getirilir. Anlatıcı Kassandra’nın, acının sağanağından geçerken dile getirdikleri, insanoğlunun hayatında o günden bugüne süregelen gerçekliklerin değişmeyen yüzüdür aslında. Onun, yer yer ilenmeye dönüşen anlatımına yansıyan sözler sizi duralatır; yaşadığımız kıyımların günlerindeki acılara dönüp bakmamızı sağlar: ‘‘Acı denemesi yapıyorum. Ölüp ölmediğini kontrol etmek için doktorun bir uzvu deşmesi gibi hafızamı deşiyorum. Biz ölmeden önce acı ölüyordur belki. Eğer bu böyleyse birilerine aktarmalı, ama kime? Benimle birlikte ölmeyecek olan hiç kimse benim dilimi konuşmuyor bura da. Acı denemesini yapıyorum ve her biri farklı olan vedaları düşünüyorum.’’ Wolf anlatısı öyledir; bakışını ışık düşürdüğü her bir gerçek, insani durum, yaşanmışlık dünle bugünün yüzleşmesini içerdiği gibi sorgulayıcı bir anlam taşır. Romancı olarak ne/yi söylemek adına yola çıktığını bilir, o. 26 Nisan 1986’da Çernobil Nükleer Santralı patlamış, radyoaktif maddeler dört bir yana saçılarak hayatı tümüyle tehdit etmişti. Radyasyonun etkisi, kuşattığı alanlar, insanlar üzerindeki ölümcül yansımaları halen gündemdedir. Christa Wolf, Kesinti romanında işte bu felaketin izlerini anlatır. Reaktör kazasına uğrayan ‘kardeş’i ameliyata alınmıştır anlatıcının. Yaşadığı acı sağanağında hayatın anlamına doğru yolculuğa çıkarken o buluşlarla gelen, bir anda insanın hayatını karaltan ‘‘teknolojik gelişme’’nin ne anlam içerdiğini de sorgular: ‘‘Radyoaktivite hangi yasalara göre, hangi hızla yayılır, iyi ve kötü ihtimalle. Kimin için iyi? Peki, rüzgârın desteğiyle yayılırsa olay yerinin hemen yakınında oturanlara yararı olur mu hiç değilse? Atmosferin üst katmanlarına çıksa ve görünmez bir bulut olarak yolculuğa başlasa.’’ Yıkımın getirdiği sorgulama İşte bu sürecin nasıl bir yıkım getirdiğinin sorgulamasını yapar yazar. İnsanı, bir anda başka bir şeye dönüştüren felaketin adını koymanın yeterli olmadığını; zedelenenin, kurban durumuna getirilenin yaşadığı sanrıyı göstermenin kaçınılmazlığını anlatır. Wolf ’un roman dünyasını biçimleyen düşünsel derinlik, çağ romanının romancısının anlatması gerektiğinin de tözünü oluşturur bence. O, hiçbir zaman bitmeyen romanların yazarıdır. Okuyup bitirdiğinizi sandığınız noktada sizi başa ve ya anlatının herhangi bir yerine döndürür. Altı çizili satırlara bakarsınız. Satır aralarını okur, o düşünce labirentlerinde gezinmenin bilicisi kesilirsiniz. Benim Wolf ’ta gözlediklerimin bir bölümüdür bu. Sinop’ta kurulması düşünülen nükleer santral gündeme gelince, dönüp Kesinti’yi yeniden okudum. Bir an içimden, bu romanı çoğaltıp elden ele insanlara dağıtmak, herkesin okuması gerektiğini anlatmak geldi. Wolf ’u okuyunca, romanın nasıl/niçin yazılması gerektiğini düşünüyor insan. Günümüzde, kendi edebiyat ortamımızda yazılan birçok romanın nasıl yetersiz olduğunu, romancı diye ortada dolaşanların çapsızlığını bir kez daha gözlüyorsunuz. Bu itkiyle onun Tensel’ine yeniden göz atıyor; ‘Christa Wolf Defteri’me dönerek, ‘Bir Romancının İzinde’ denememi yazmaya devam ediyorum sevgili okurum. 1 No’lu Salon’da 12.45 13.45 saatleri arasında Sevgi Tanrısever ‘‘Yaşam Sanatı’’, Metin Erten, Öztürk Başarır ‘‘Kentlerde Yönetime Katılmak ve Kent Meclisleri’’ konulu söyleşiye katılacak. 16.30 17.30 saatleri arasında gazetemiz yazarı Server Tanilli, ‘‘Kadın Sorununun Neresindeyiz?’’ konulu söyleşide yer alacak. Hüseyin Yalvaç yönetiminde Yılmaz Dikbaş ve Öner Yağcı’nın katıldığı ‘‘Kültürden Sanata, Ekonomiden Siyasete Kuşatılan Türkiye’’ söyleşisi, 17.45 19.15 saatleri arasında gerçekleşecek. 3 No’lu Salon’da, 14.0015.00 saatleri arasında Seda Kaya Güler, ‘‘Masal Saati’’ adlı kitap okuma etkinliğine, 15.1516.15 saatleri arasında Süreyya Berfe, ‘‘Çocuklarla Söyleşi’’ye katılacak. Attilâ İlhan’a Saygı ? Kültür Servisi Attilâ İlhan, Beşiktaş Belediyesi Kültür Sanat Platformu’nca düzenlenen ‘Ustalara Saygı’ çerçevesinde bugün saat 19.00’da Mustafa Kemal Merkezi’nde anılacak. İlhan’ın sanat ve edebiyat anlayışının, dünya görüşünün ele alınacağı etkinliğe Beşiktaş Belediye Başkanı İsmail Ünal da katılacak. Faruk Şüyün’ün hazırladığı gecede Attilâ İlhan’ın görüntülerinin yer aldığı iki film gösterilecek. Pop müzik sanatçıları Vedat Sakman ve Yaşar, şairin şiirlerinden yaptıkları besteleri; Metin Belgin, Zafer Ergin, Zeliha Berksoy ise şiirlerini seslendirecekler. Attilâ İlhan’a ayrılan bu ‘Ustalara Saygı’ gecesine Akgün Akova, Ataol Behramoğlu, Aytekin Hatipoğlu, Biket İlhan, Belgin Sarmaşık, Çolpan İlhan, Doğan Hızlan, Erol Manisalı, Ertem Göreç, Kerem Alışık, Nedret Çatay, Piraye Şengel, Sibel Turnagöl, Tuncay Özkan, Ülkü Karaosmanoğlu konuşmacı olarak katılacaklar. (0 216 310 54 04) H A F TA N I N S A N AT Ç İ Z E L G E S İ ? ‘Bellek ve Ölçek’ modern Türk heykelinin 15 sanatçısı karma sergisi 30 Nisan’a dek İstanbul Modern. (0 212 334 73 27) ? Karma sergi ‘Cumhuriyet Kuşağından’ 30 Nisan’a dek Mine Sanat Galerisi. (0 216 385 12 03) ? Balkan Naci İslimyeli ‘Matah’ 30 Nisan’a dek Milli Reasürans Sanat Galerisi. (0 212 230 19 76) ? Balkan Naci İslimyeli ‘Zifir / 35. Yıl Sanat Etkinlikleri’ 30 Nisan’a dek Proje 4L Elgiz Çağdaş Sanat Müzesi. (0 212 281 51 50) ? Yossi Lemel ‘Patlayıcı Fikirler’ 13 Mayıs’a dek Garanti Galeri. (0 212 233 22 38) ? Mutlu Çerkez ‘İsimsiz: 5 Nisan 2006’ 6 Mayıs’a dek Sabancı Üniversitesi Kasa Galeri. (0 212 217 29 99) ? Mustafa Özel 29 Nisan’a dek Karşı Sanat Çalışmaları. (0 212 245 15 08) ? Tevhide Ayaşlı 29 Nisan’a dek Ayşe Takı Sanat Galerisi. (0 212 343 21 54) ? Ernst Barlach 30 Nisan’a dek Tophanei Amire Binası. (0 212 252 35 00) ? Cengiz Savaş 28 Nisan’a dek TC Ziraat Bankası Tünel Sanat Galerisi. (0 212 251 42 48) ? Figen Savaş 28 Nisan’a dek TC Ziraat Bankası Tünel Sanat Galerisi. (0 212 251 42 48) ? Gilles Deleuze İçin 6 Mayıs’a dek Akbank Sanat. (0 212 252 35 00) ? Rıfat Şahiner, Bülent Yavuzyılmaz, Çiğdem Yapanar 3 Mayıs’a dek Galeri Artist Fulya. (0 212 227 68 52) ? Nur Günen 28 Nisan’a dek Mutlu Sanat Odası. (0 216 355 35 87) ? Ümit Mindek, Neşe Gümüşcüoğlu 6 Mayıs’a dek Ürün Sanat Galerisi. (0 216 363 12 80) ? Müjgan Özkaya Yılmaz 6 Mayıs’a dek Ortaköy Sanat Galerisi. (0 212 236 59 01) ? Adnan Çoker, Burhan Oğançay, Neş’e Erdok, Mehmet Güleryüz, Ergin İnan, Ömer Uluç, Şenol Yorozlu 29 Nisan’a dek Tevfik İhtiyar Sanat Galerisi. (0 212 224 74 31) ? İsmail Acar 29 Nisan’a dek Toprak Sanat Galerisi. (0 212 326 35 80) ? Herbert Enz Enzner 6 Mayıs’a dek Beyoğlu Akademililer Sanat Merkezi. (0 212 245 02 29) ? Rafet Ekiz 27 Nisan’a dek AKM. (0 212 251 56 00) ? Velislav Minekov heykel 29 Nisan’a dek Vakko Beyoğlu Sanat Galerisi. (0 212 251 40 92) ? Ursula Yusuf Katipoğlu 7 Mayıs’a dek Harmony Sanat Galerisi. (0 216 553 21 67) ? ‘Yurtiçi / Yurtdışı’ karma 6 Mayıs’a dek Almelek Sanat Galerisi. (0 212 269 80 14) ? Orhan Algök heykel 18 Mayıs’a dek Karsu Tekstil Sanat Galerisi. (0 212 288 33 89) ? Cavit Atmaca resim 2 Mayıs’a dek Hobi Sanat Galerisi. (0 212 225 23 37) ? Hakan Esmer Semih Kaplan resim 12 Mayıs’a dek Bakraç Sanat Galerisi. (0 216 362 18 26) ? Orhan Taylan atölye sergisi 30 Nisan’a dek. (0 212 293 32 25) ? Nur Gönen 28 Nisan’a dek Mutlu Sanat Odası. (0 216 355 35 87) ? Nejdet Vergili 17 Mayıs’a dek Artisan. (0 212 247 90 81) ? Mehmet Karaman, Asuman Savuk 25 Nisan’da açılıyor 15 Mayıs’a dek Eylül Sanat Galerisi. ? Ahmet Albayrak, Turan Aksoy, Motoko Dobashi, Holger Schulz, Koray Kantarcıoğlu ‘Görünmez Manzaralar’ 25 Nisan’da açılıyor 27 Haziran’a dek Siemens Sanat Galerisi. (0 212 334 11 04) ? Tamer Aydın 30 Nisan’a dek Terakki Vakfı Sanat Galerisi. (0 212 351 00 60) ? Serdar Tekebaşoğlu heykel 2 Mayıs’a dek Evin Sanat Galerisi. (0 212 265 81 58) ? Ayça Ersoy 20 Mayıs’a dek İstanbul Sanat. (0 212 236 68 53) ? Yüksel İlgün resim 27 Nisan’a dek Tekel Sanat Galerisi. (0 212 533 19 00) ? İstanbul Devlet Tiyatrosu Oda Tiyatrosu’nda ‘Ölümsüzler’, ‘Altın Kız’; Taksim Sahnesi’nde ‘Harputta Bir Amerikalı’, ‘Don Kişot’; Aziz Nesin Sahnesi’nde ‘Leenane’nin Güzellik Sırları’, ‘Kurşun Askerin Utancı’; Büyük Salon’da ‘Kuvayi Milliye’, Şişli Cevahir Sahnesi’nde ‘Kaktüs Çiçeği ve ‘Yaşasın Barış’oyunları izlenebilir. (0 251 56 00/372) ? İstanbul Şehir Tiyatroları Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde ‘Saygılı Yosma’; Fatih Reşat Nuri Sahnesi’nde ‘Mary Stuart’; Üsküdar Musahipzade Celal Sahnesi’nde ‘Beni Dünya Kadar Sev’; Kadıköy Haldun Taner Sahnesi’nde ‘Gündüze Gebedir Gece’; G.O.P. Sahnesi’nde ‘Dosya’; Ümraniye Sahnesi’nde ‘Kantocu’; Harbiye Cep Sahnesi’nde ‘İyi Geceler Anne’ adlı oyunlar izlenebilir. ? DOT’ta çarşamba, perşembe, cuma, cumartesi saat 20.30’da, pazar 19.00’da ‘Sansürcü’ adlı oyun izlenebilir. (0 216 556 98 00) ? Akbank Sanat’ta cuma günü saat 20.00’de, cumartesi günü saat 17.00 ve 20.00’de ‘Ördek Muhabbetleri’. (0 212 252 35 00) ? Oyuncular Tiyatro Grubu’nun ‘Rüya’ adlı oyunu her cumartesi günü saat 20.30’da Cem Safran Sahnesi’nde izlenebilir. (0 212 245 13 14) ? Kenter Tiyatrosu’nda çarşamba günü saat 20.00’de ‘Kumarbazın Seçimi’, cumartesi günü saat 20.00’de ve pazar 15.00’te ‘Gece Mevsimi’. (0 212 246 35 89) ? Semaver Kumpanya cuma günü saat 20.30’da ‘Trainspotting’ adlı oyunu, cumartesi günü saat 20.30’da ve pazar günü saat 15.30’da ‘On İkinci Gece’ adlı oyunları Çevre Tiyatrosu’nda sahneleyecek. (0 212 585 59 35) ? Tiyatro İstanbul perşembe, cuma günü saat 21.00’de, cumartesi 15.00’te ve 21.00’de, pazar günü saat 15.00’te ‘Dönme Dolap’ adlı oyunu Profilo Salon 1’de sahneleyecek. (0 212 216 98 00) ? Bakırköy Belediye Tiyatroları çarşamba 20.30’da ‘Günün Adamı’, perşembe 20.30’da ‘Günün Adamı’, cuma günü saat 20.30’da ‘Günün Adamı’, cumartesi günü saat 11.00’de ‘Barış Ormanında Yarış’, saat 20.30’da ‘Tenek’, pazar günü saat 11.00’de ‘Çiçek, Patron ve Böcek’, 15.30’da ‘Teneke’ adlı oyunları sahneleyecek. (0 212 661 38 95) ? Ortaoyuncular cumartesi 20.00’de, pazar 15.00’te ‘Aşkımızın Son Durağı’, perşembe, cuma günü saat 20.00’de ‘Kiralık Oyun’. (0 212 251 18 65) ? Maya Sanat’ta cuma ve cumartesi 20.30’da Altıdan Sonra Tiyatro’nun ‘Öldün Duydun mu’. (0 212 252 74 52) ? Tiyatro Pera cuma ve cumartesi saat 20.00’de ‘Yanlışlıklar Komedisi’ pazar günü 18.30’da ‘Dobrinja’da Düğün’. (0 212 245 44 60) XXX’in katkılarıyla yayımlanmıştır . ? AKM’de Marek Pijarowski yönetimindeki İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası’nın cuma günü saat 19.30 ve cumartesi saat 11.00’de vereceği konserlerin solisti Verda Erman. (0 212 251 56 00) ? Boğaziçi Üniversitesi Albert Long Konser Salonu’nda çarşamba günü saat 19.30’da şef Gürer Aykal yönetimindeki Borusan İstanbul Orkestrası üyeleri ile birlikte vereceği ‘Mozart’ın Gencecik Dünyası’ konserinde Mertol Demirelli (piyano) yer alacak. (0 212 359 58 00134) ? CRR’de bugün saat 20.00’de İnce Saz, OyaBora konseri, çarşamba günü 20.00’de Hakan Şensoy yönetimindeki İstanbul Oda Orkestrası’nın solisti Hadass Pal Yarden (solist) ve Yeşua Aroyo (bariton), cuma günü saat 20.00’de Lalezar Konseri, cumartesi 20.00’de Swiss Chamber Orchestra, pazar 11.00’de CRR Kar1 Natik Topluluğu konseri dinlenebilir. (0 212 232 98 30) ? AKM’de İstanbul Devlet Opera ve Balesi yarın 20.00’de ‘Carmen’ adlı baleyi, cuma günü saat 19.30’da ‘Bir Tenor Aranıyor’u, cumartesi günü saat 11.00’de ‘Mutlu Prens’ adlı müzikal öyküyü, saat 15.30’da ‘Şımarık Kız’ı seyirciyle buluşturacak. (0 212 251 56 00) ? Osmanlı Bankası Müzesi’nde perşembe günü 19.00’da ‘Hangi Kıbrıs’ belgeselinin ardından Rüstem Batum’un konuşmacı olarak katıldığı ‘Farklılıkların Birlikteliği’ başlıklı söyleşi. (0 212 334 22 70) ? Yapı Kredi Sermet Çifter Salonu’nda ‘Modernizm Sonrası Türkiye’deki Müzik Üretimi’. Konuşmacı: Mehmet Nemutlu. Katılımcılar: Aykut Köksal, Hasan Uçarsu, Özkan Manav. Çarşamba 18.30’da ‘Çağdaş Sanatta Oluşumlar ve İnisiyatifler: K2 Sanat Merkezi’. Yönetmen: Levent Çalıkoğlu. Konuşmacılar: Borga Kantürk, Gökçe Süvari. perşembe 18.30’da ‘Sanatla Oyun’. Konuşmacı: Asuman Kırlangıç. Cuma 18.30’da ‘Freud ve Kültür’. Konuşmacılar: İskender Savaşır, Yavuz Ertem. (0 212 252 47 00) ? Akbank Sanat’ta salı günü saat 19.00’da Ali Akay’la ‘Biterken’ başlıklı söyleşi. (0 212 252 35 00) ? İFSAK’ta bugün saat 19.30’da Çerkes Karadağ söyleşisi, perşembe 19.30’da Coşar Kulaksız’ın ‘Dijital Fotoğrafa Giriş’ başlıklı söyleşisi, cumartesi 17.00’de ‘Amadeus’ filmi gösterilecek. (0 212 292 42 01) ? Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nde yarın 18.30’da ‘İlber Ortaylı ile Tarih Yolculuğu’ başlıklı söyleşi. (0 212 293 12 70) ? Atatürk Kitaplığı’nda yarın 18.30’da Mustafa Miyasoğlu’nun düzenlediği ‘Romantizmden Realizme Geçişte Köprü Romanlar 2: Araba Sevdası’. (0 212 293 65 35) CUMHURİYET 15 K