Katalog

SAYFA 3EYLÜL2O05SALI CUMHURİYET HABERLER 6-7Eylül günlerinde kışkırtümışyurttaşlar, yalnızca Rum, Ermeni, gayrimüslim oldukları için kendiyurttaşlarının ev ve dükkânlarını yağmalayıp ibadethanelerini de ateşe verdi Talan. yağma ve linç, Demokrat Parti hükümetinin Kıbrıs sorununda yaşadığı açrnazlan parti öıgütü, kendisine yakın dernekler. devletin bazı kurumlan ve basını kullanarak yarattığı "Kıbns Türk'tür" rüzgânyla iktidan elde tutma çabasının bir sonucuydu. tstanbul'da Beyoğlu. Tariabaşu Nişantaşı, Arnavutköy, Bakırköy, Gedikpaşa, Eminönü, Samatya gibi Rumlann vaşachğıveiş yapüğı senraerde sokağa dökülen gnıplar yağma. talan veyıkıma girişü- Fahri Çoker arşivinden bir sonucuydu. ^ -* OlaylarDP'nin bşkırtmasıydı / stanbul'da. 6-7 Eylul 1955te gorgu tanığı olanlann anlatırken utancı ve uzüntuyu bırlıkte ya- şadığı, olcuyarak, duyarak oğrenen- letın aynı duygularla sarsıldığı talan \e yağma hareketı yaşandı Talan. yağma \e hnç, Demokrat Parti (DP) hukumetınm Kıbns so- rununda yaşadığı açmazlan parti or- gütu, kendisine yakın dernekler, de\ - letın bazı kurumlan % e basını kul- lanarak yarattığı "Kıbns Türk'tür" rüzgârn la ıktıdan elde tutma çaba- stnın bir sonucuydu 6-7 Eylül gunîennde kışkırtılmış Tûrkıye Cumhurı>etı yurttaşları, yalnızca Rum. Ermenı, gaynmuslum oldukları ıçın yıne Turkıye Cumhu- nyetı yurttaşlannın mallannı talan v e yağma edıp ıbadethanelennı ate- şe verdı. "6-7 Eylül olaylarT dıye ajulan İstanbul \e Izmırdekı kış- kartma ve talan gunlennde bın pa- p«az, ûç yurttaş oldu. 30 kışı yaralan- dı; 73 kılıse, 1 havra, 8 ayazma. 2 manastır. bir fabnka yakılıp yıkıldı. 3> bın 584'u Rumlara aıt olrnak uze- rc 5 bın 538 e\ \e ışyen yakılıp yı- kaldı. Müh duv gular somurulup "zen- ^ n ^gayTİmüsümkr" hedef goste- nlerek çapulcular \ aratüdı Dış po- htık olaylan ıç pohtıka malzemesı yaparak ıktıdarlannın dev amını sağ- lamayı hedefleyenlenn gelecek ku- şaklara mırası utanç oldu Olaylann gelişimi Londra'da Kıbns goruşmelennın siırduğu gunlerde, 6 Eylul'de radyo- d a 13 00 haberlennde Selanık te Atatürk'un doğduğu eve bomba ko- «ıulduğuhabenduyuruldu Demok- rat Parti hden ve Başbakan Adnan Menderes'e yakınlığıyla bıhnen MlT'çı MithatPerin'ın çıkardığı İs- tanbul Ekspres gazetesı de oğleden sonra ıkıncı baskı yaparak haben «duyurdu îstanbul'da Beyoğlu, Tarlabaşv, TNışantaşı. Amavutkoy. Bakırköy, Cıedıkpaşa, Emınömi, Samatya gı- t»ı Rumlann yaşadığı ve ış yapüğı •semtlerde "Kıbns Türk'tür, Türk fealacak" bağnşlanyla sokağa do- laılen gnıplar yağma, talan ve yıkı- c ı a gınştı Bırçok semtte aynı anda "talan. yağma ve yok etme hareketın- •de basılan dukkânlar yıkıldı, dokül- du. mallar sokaklara saçıldı Kışkır- tılmış kalabahğın tstıklal Cadde- sı'ndekı talanı en ust boyutlarda yı- kıma ulaştı Beyoğlu'nun sokakla- n parçalanmış eşyalar, yokuşlan yu- varlanmış top kumaşlarla kaplandı Şehır çapulcu şıddetı altında korku dolarken Rumca yayın yapan gaze- teler yakıldı Rum ve Ermenı hasta- nelennde yangın çıkanldı Olayların sorumlulan Geç saatlerde sıkıyonetım ılan edı- lıp gozaltılar başladığında ıse olay- lann sorumlusu bulunmuştu "Ko- münistler." \m. \esin. Hasan Izzettin Dinamo, Dr Müeyyet, Can Boratav. Dr Hu- lusi Dosdoğru, Dr Nihat Sargın, Ke- mal Tahir. Asım Bezirci. Faik Mu- zaffer Amaç, Aslan kaynardağ. Ü- hanBerktaş gıbı çok sayıda solcu ola- rak bıhnen sanatçı, yazar gozaltına alındı Daha sonra îstanbul Ağır Ce- za Mahkemesı'nde gorulen davada, sanıklar "delil yetersizliğindeır be- raat ettıler 27 Mayıs 1960 asken devnmının ardından Yassıada mahkemelennde dönerrunhukumet uyelen 6-7 Eylul olaylannın sorumlusu olarak yargı- landı Mahkeme sonucu ıdam edı- len Başbakan Adnan Menderes ve Dışışlen Bakanı Fatin Riıştü Zorlu, 6-7 Eylul'e ılışkın olarak "Türkva- tandaşlannı Rumlann mallannı tah- rip için gösteri düzenlemek ve hare- kete geçirmekten" 6 yıl hapıs ceza- sına çarptınldı Geçmişle hesaplaşma -* , ı,ı, t-^Tniral Fahri Coker'u Toplumsal Tanh Vakfı'ıun çıkar- dığı Toplumsal Tanh dergısı, Eylul 2005 sayısını 6-7 Eylul olaylanna ayırdı Toplumsal Tanh Vakfi, a>Ti- ca 6-7 Eylul olavlannın 50 yılında panel, sergı \e belgelerle "utanç" gunlerım a>nntılanyla tartışmaya açtı "Karşı Sanat ÇahşnMÜarTnın Be- yoğlu Elhamra Pasajf nda bugun açacağı sergıde, olaylarla ılgüı soruş- turma ve mahkeme surecınde başhâ- kım olarak gorev alan ve sonradan asken vargıtav başsavcıhğı yapan emeklı Koramıral Fahri Çoker'ın, olumunden sonra ya\ ımlanmak ko- şuluyla Tanh Vakfı'na bağışladığı arşrvden yararlanıldı Sergıde yak- laşık 250 fotoğraf ıle soruşturma ve mahkeme surecıyle ılgılı belgeler yeralıyor 26E>lul"ekadaraçıkka- lacak sergı sırasında bir panel duzen- lenecek ve gazetecı Can Dündar'ın hazırladığı 6-7 Eylul belgeseh gos- tenlecek MekGüvenm Tanh Vak- fi Yurt Ya> ınev ı tarafından yayımla- nan "6-7 Eylul CMa>1an" adlı kıtabı da sergı sırasında satışa sunulacak I Toplumsal Tarih dergisi eylül sayısında, 6-7 Eylül olaylannın tanıklannın ifadelerine yer verdi Kalkın Diinya yıkıhçürüyor, basıyor miBet Osmanbey 'e doğru gittik. O kristaUer. saatler. pastalar, çikolatalar... Osmanbev yıküiNor, bütün millet orada. Nişantaşı'na döneceğiz, binm mahaüenin detikanblan, o zaruanlar bir mağaza, Değe mağazası kırrvoıiarmjş orda, böyle bir top çocuk tulunıu geldi kucağıma. Ablam dedi 'Bunlann malı bıze yaramaz. ver sen bunu' aldı paramparça etti kumaşlan. Bir tek pembe şapka kalrtuş elimde, vermedim onu sakladun. Oradan Nişantaşı'na gittik, çok fettandı. bu benim büyügüm ablam. Bir top perde gebniş onıın kucağma. nasü bilivor musunuz, bütün sim alün gibi bir perde, oradaki apartmanlardan, nerden kırmışlarsa. E\e getirdi perdeyi, bu sefer burada bir komşumuz Fenha Abla \ar," Ya sızın evı basarlarsa, boyle bir perde sızde yok, ya sızı karakola göturürlerse' Başladı mı ablam dövünmeye şimdi Bız ne yapacağız bunu" Havdibakahm, bir boş ko\a alır, koA'anın içine k d i bir de kibrit çak Mıllı Emmyet'ın hazırladığı (Emmyet Mudürlüğu) Kommforum taktıklen ve Olaylan Mevzuatı'nda muhtıra "Buraya kadar izab olunan komintarn ve kominform taktik- leridir ki Türkiye ve Ynnanistan hükümeüerive müleüeri arasında senelerden beri kurulmuş siyasi dosüuklan ve asken ittifaklan yıkmak hedefıni ön ptana aldığı için 6-7 Eylül hadisesinde Rum vatandaşlann menkul \e gayrimenkullerine taarruz y apıhrken (Yunan bayrağını, Rum küise ve mezaruklan üe okullar\e hastanelerine) de taarruzlan teksif ernûştir. Komünizm binndiği gibi iktisadL içtimai ^ e siyasi bir mezhep olmaktan çıknuşur. Her memlekete kasteden dış kuvv etlerin yeralü v e isrilacı öncüsü ve imkân bulduğu takdirdedış kuvvederin casuslan hahne gekniştir. Komünizm arük v-atan hivanetinden başka bir şey degildir.. Komünisüerin memleket dışı ve memleket içi çalışmalan hakkında buraya kadar arz edüen hususlar ile 6-7 Eylül hadisesine tekaddum eden aylardagerek Kıbns'tavegerek memleket içinde cereyan eden olaylar göz önünde tutulunca ve 6-7 Ey lul olayuun cereyan şeklinde bu komünist çalışma usul vetaktikleriyle mukayese edilince o gece yapılan tahripkr, yanginlar ve taşkmhklann güv-a nıüli bir reaksiyon maskesi altında Türk- Yunandosluk\e ittifakmı yıkmay a, kominformun senelerden beri arzuladığı ve uzerinde durduğu Balkan Pakü'nı \e dolayısıyla AÜantikPaktı'iu baltalamava nıatuf bir hareket olduğu açıkça anlaşılnıaktadır." • Hlkmet Bii'in telgrafı Başv ekâlât > azıışlen olav lardan sonra gozaltına alınan Kıbns Türktur Cemıyerı Başkanı HikmetBil ın telgratmın ıçenğım Başbakan Adnan Menderes'e Osmanhca şoyle ozetlemıştı "tstanbul'da mevkuf bulunan talebe federasvon reisinin 6 Eylül hadisesiyle bir aİakası ounadığı bildirilerek serbest btrakılması istenmektedir.'' • Orgeneral Yirmibeşoğ lu'nun değeriendlrmesi Gazetecı Fatih Güllapoğlu'nun emeklı Orgeneral Sabri \lrmibeşoğlu ıle goruşmesınden (Tempo Dergısı. S 24, 9-15Hazıran 1991) "...6-7 Eylül de bir özel harpişiydi,\e muhteşem bir örgüöenmeydi. Amaca da ulaşü..." rbplumsal Tanh dergısı eylül sayısında, 6-7 Eylul olaylannın tanıklannın ıfadelenne yer verdı Tanh Vakfının "Tarihe Bin Canh Tanık" projesı kapsamında 80 yaşındakı ışçı N.Ç., Ocak 2004'tekı göruşmede şunlan anlatmış "Biz uyuyorduk. Aşağida Erzurumlu kiracılanmız vardt Onlar duymuşlar, geldi kapryi vurdular. 'Kalkın, dunya yıkıhyor, sız daha yatıyorsunuz' bir boş KOV a aıır, KU> mun .v ..- diyerek. Bir kalktık, hakikaten sokar perdeyi, bir de kibrit çakar, dünya yıkıhyor. O, ben, ablam, yak AUah yak. Haitalarca o perde birkaç kişi toplandık, sokağa " " " ~J " n ''"•"••••>»n çıkük. Felaket \rabalann arkasına kumaş topian takryoriar, arabalar sürüklüyor. Çikolatadan geçemiyorsun, yerierde şekerier yak Aiıan yaıc n u u u ı wı» F . bahçede yandı. O komşunun yüzüne bakük ama dünya hakikaten kınldı. çok berbatü, yani çıkûmıyordu, Osmanbey'e, Nişantaşı'na.." 'Emniyet güçleri yardımcı oldular' 6-7 Eylül günlerinde kışkırtılmış Türkiye Cumhuriyeti yurttaşları, yalnızca Rum, Ermeni, gayrimüslüm olduklan için yine Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının mallannı talan ve yağma edip ateşe verdL Tuğgeneral Hâkım Şevki Mutlugün"un 22 Kasım 1955tanhlı raporundan. "^.Emniyet memurlaniki haftadan beri herhangi bir hadiseyi önlemek için tedbir akhklan halde, hadise vukuunda nasıl hareket edeceklerine, neler yapabilecekkrine, silahkuUanıp kullananıayacaklanna dair emir almadıklanndan şaşınp kaldıldannı anlatiyorlarmış. Hatta bir kısım emniyet memurlanda müzaheret gösterir durum almışlar ve 'şunuyapınbunu yapmayın' gibi konuşmalar yapmışlar. Halka adeta yardımcı olmuşlardır. Ordu bûükleri cephanesiz gehniş, işittiğimize göre halka iyi muamele yapıhnasL zor kuOanmadân önleylci tedbirlerin ahnmasıemri verilmiştir. Her sııuf halk, işçi teşekkufleri, şoförler, parti mensuplan, gençlik bu olaylara iştirak etmişler, kamyonlarla muhtebf semüerden amele ve işçi gnıplan getBTnişler.-"