Katalog

7 AĞUSTOS 2005 PAZAR CUMHURİYET SAYFA HABERLER Türkiye kaçak işçi cenneti oldu•• •• •• •Koç Universitesi Oğretim Uyesi Doç. Dr. Ahmet Içduygu 'nun yaptığı araştırmaya göre, Türkiye'deheryıl 100 binin üzerinde ekmek kapısını kaçak göçmenler kapıyor MURAT GÜLDEREN T ürkiye'ye her yıl 200-300 bin kaçak göçmen giriyor. Bunlann yansı diğer bir ülkeye geçmeden Türkiye'de yasa- dışı çahşıyor. Kaçak işçiler ev işleri ve çocuk bakıcıhğının yanı sıra fuhuş, inşaat. boya ve gıda gibi emek yoğun sektörlerde faaliyet gösteriyor. Koç Universitesi Öğretim Uyesi Doç. Dr. Ahmet tçduygu, işverenler ve fark- lı ülkelerden gelen 40 göçmen işçi ile görüşerek bir Kaçak Göç Raporu ha- zırladı. Istanbul Ticaret Odası (ÎTO) tarafından bir kitap halinde yayımlanan ra- por, Türkiye ekonomisi ve sosyal yapısı ba- kımından önemli bir sorunu da gözler önü- ne seriyor. Dr. îçduygu'ya göre, milyonlarca işsizin ekmek kapılannda beklediği Türkiye'de yüz- binlerce göçmenin kaçak işçi olarak çalış- ması, biri iç, diğeri dış iki temel olgudan kaynaklanıyor. Bunlardan birincisi ve en önemlisi, Türk ekonomisinin iki ekonomik krize rağmen büyümesi, çalışma mevzuatın- daki katılık, gürnrük birliği sonrası artan it- halat, Çin faktörüyle birlikte kaçak göçün en önemli nedenikayıtdışıekonomi. Kaçak göç olgusunun ikinci önemli nedeni ise küresel- leşme olgusu. Türkiye bir cazlbe merkezl îçduygu'ya göre, nasıl yaklaşık 25 yıl ön- ce Ispanya, Portekiz ve Yunanistan göç ve- ren ülke konumundan göç alan ülke konumu- na geldiyse, Türkiye'nin bu küresel olgudan kaçması mümkün değil. Çünkü Türkiye, her şeye karşın yüksek büyüme temposu ve coğ- rafi konumuyla kaçak göç için bir cazibe merkezi haline gelmiş durumda. Bu neden- le Türkiye'de işsizlik giderek artarken özel- likle mermercilik, inşaat, gıda, eğlence ve fu- huş sektöründe çalışan kaçak göçmen sayı- sı giderek artıyor. Devlet Planlama Teşkilatı verilerine göre ekonomide yaraülan her 100 milyon liranın 40 milyonu kayıt dışı. Kayıt dışı ekonominin büyüklüğü ise ka- yıtlı ekonominin yüzde 66'sına ulaştı. 2000'li yıllann başında kayıtlı Gayri Safı Milli Ha- sıla (GSMH) büyüklüğü 179 katrilyon TL'nin üzerinde iken, kayıt dışı GSMH 119 katril- yon TL'ye ulaştı. Istihdam açısından bakıl- dığında ise her 10 işçiden 4'ünün kayıt dışı çalıştığı tahmin ediliyor. Kolayvizenin sonu fuhuş• Doç. Dr. îçduygu'ya göre kaçak göçmenler, iki nedenle Türkiye'ye hücum ediyor. Birincisi krizlerin tetiklediği kayıt dışı ekonominin devleşmesi, ikincisi küreselleşme olgusu ve Türkiye'nin cazibe merkezi olması. Doç. Dr. Içduygu'nunbulgulannagörepo- lis, Türkiye'ye gelen ve sayılan şu sıralar- da bir milyonun çok üzerine çıkan göçmen- lerin ancak yansını yakalayabiliyor. Her ne kadar göç akımlannın büyük bir kısmı Irak, Afganistan, Pakistan ve Iran'dan gelse de son se- kiz yılda Romanya, Uk- rayna, Rusya Federasyo- nu, Bangladeş ve Gür- cistan'dan da önemli öl- çüde göçmen geldi. Türkiye'ye gelen göç- menleri, izledikleri gü- zergâh ve tercihleri açı- sından üç ana grupta toplamak mümkün: Birinci grup: Eski Doğu Bloku göçmenleri Birincisi, eski Sovyetler Birliği ya da Doğu Avrupa ülkelerinden iş aramak için gelen göçmenler. Moldovalı kadınlar ev iş- lerinde; Moldova, Ukrayna, Romanya ve Rusya'dan gelen kadınlar fuhuş ve eğlen- ce sektöründe; Moldova ve Romanyalı ka- dınlar tekstil sektöründe; Iran, Irak, Mol- dova ve Romanya'dan gelen erkekler in- şaat. değışik ülkelerden gelen kadın ve er- kek göçmenler ise lokanta ve gıda sektö- ründe iş buluyor. Bu göçmenlerin çoğu Türkiye'ye yasal olarak giriyor, ancak vi- zelerinin bitimınde yenilemiyorlar. Ya da çalışma haklan olmamasına rağmen turist vizesi ile yasadışı olarak çalışıyorlar. İkinci grup: Ortadoğu'dan Hlnt Yarımadası'na Ütinci grup çoğunlukla Iran ve Irak olmak üzere Ortadoğu'dan. Afganistan, Pakistan, Bangladeş, Hindistan gibi değişik Asya ve Fas, Nijerya, Cezayir, Mısır ve Somali gibi Afrika ülkelerinden gelen transit göçmen- lerden oluşuyor. Bu göçmenlerin asıl amaç- lan Türkiye'yi transit ülke olarak kullanıp, Batı Avnıpa ülkelerine kolayca ulaşabilme. Üçüncü grup: Türkiye'yi mesken tutanlar Üçüncü grup, evlerine geri dönmek istemeyen. bu yüzden ya yasadışı ça- lışmak isteyen ya da baş- ka ülkelere yasadışı ginş yollan arayan reddedilmiş sığınmacılardan oluşuyor. İkinci ve üçüncü gruptaki göçmenler inşaat ve gıda sektörlerinde, küçük dük- kânlarda belli bir süre için çalışan işçi olarak; Istan- bul, Ankara gibi büyük şe- hirlerde ise seyyar satıcı olarak iş bulabiliyor. Kolay vlzenin sonu fuhuş Araştırmaya göre Türkiye'deki yabancı kaçak işçiler. insan kaçakçılanyla değil, es- nek vize uygulamalan sayesinde ülkeye gi- riş yapabiliyor. Fakat görüşülen göçmen- lerden çoğu Türkiye'ye ilk gelişlerinde, Tür- kiye'de ya da ülkelerinde bulunan bir acen- te veya aracı kurum kullandıklarını söylü- yorlar. Gelinen ve gidilen ülkelerde özel iş bulma kurumlan adı altında çalışan şirket- ler de var. Bu şirketlerin insan ticaretiyle iliş- kisi olduğuna dair herhangi bir kanıt olma- sa da görüşülen göçmenler bu kurumlar ta- rafından aldatıldıklannı ve fuhuşa zorlan- dıklarını söylüyorlar. Yüzde 10.7'Hk payı ile en önemli sektörierin başmda gelen tekstil sektöründe çahşan yabancı işçiler, özel- likle küçük ve orta ölçeldi işletmelerde iş bulabiliyor. Kiııı nerede çahşıyor? Milyonlarca işsiz iş bulmak için sırada beklerken her yıl kaçak yollarla Türkiye'ye giriş yapan yaklaşık 300 bin göçmenin en az yansı inşaat, boyacılık, fuhuş, çocuk bakıcılığı, bulaşıkçılık gibi işlerde boğaz tokluğuna çahşıyor Ev işleri: Genellikle yaşlılann ve çoçukların evde bakımı, temizlik ve yemek yapımı gibi işler. Bu sek- törde önceleri yer yer Uzakdoğulular gözüküyordu. Son on yılda Moldovalı kadınlar tartışmasız sektö- rün hâkimi oldu. Tekstil, konfeksiyon: 21.5 miryar dolarlık üretim değe- ri, 14 milyar dolarlık yurti- çi tüketimı, gayri safi mil- li hasıla içerisindeki yüzde 10.7'lik payı ile en önemli sektörlerin başında gelen sektör. bir yandan Çin ve HindistanTa bir yandan da kayıt dışıhkla boğuşuyor. Kaçak yabancı işçiler özel- likle küçük ve orta ölçekli işletmelerde iş bulabiliyor. Doç. Dr. Ahmet İçduygu. İnşaat sektörü: inşaat sektörüne girdi sağlayarak faaliyetlerini sürdüren diğer sektörler de dikkate alı- mrsa bu sektörün GSMH içindeki payı yüzde 30'la- ra kadar çıkıyor. Inşaatın bir diğer özelliği de vasıf- sız işgücüne kucak açması. Özellikle mevsimlik an- lamda Türkiye'ye Romanya gibi Doğu Avnıpa ül- kelerinden gelen inşaat işçilerinin yanı sıra Türkiye'yi bir geçiş ülkesi olarak kullanan çoğu Ortadoğu ül- kelerinden gelen transit göçmenler de bu sektörde geçici işler buluyor. Lokantalar, bulaşıkçılık: Yemek üretimi ya da bu- laşık yıkamak gibi kirli ve göreli emek-yoğun işle- ri yapmak için işe alınan yabancı kaçak işçiler bu alan- da ucuza çalıştırıhyor. Turizmın yoğun olduğu yaz aylannda gelen kadın ve erkek kaçak göçmenler yal- mzca îstanbul gibi metropol alanlarda değil, Antal- ya gibi turizm merkezlerinde de lokanta ve gıda sek- töründe çahşıyor. Daha ucuza, daha çok çalışıyorlar ve sağlıksız koşullara ses çıkarmıyorlar 'Bunlann ağzı var, dili yok' rürkiye'nin, başta kimya, deri kon- feksiyon imalatı, boya ve inşaat sektörleri gibi özellikle kalifiye eleman gerekmeyen sektörlerinin kaçak işçi çalıştırdığı belirtiliyor. Cumhuriyet muhabirlerinin çok sayı- da işverenin görüşüne başvurarak derle- diği sonuçlara göre, dünya standartlan üze- rinde vergi yükü altında bulunan Türki- ye'deki birçok sektör kaçak işçiyi tercih ediyor. Kaçak işçi çalıştırmalannın ne- denlerini sıralayan işverenlerin görüşle- ri, Doç. Dr. Ahmet fçduygu'nun bulgu- larmı doğruluyor. Buna göre bazı işverenlerin kaçak göç- men işçileri çalıştırmalanndaki ana ne- denler özetle şunlar: 1 - Kaçak işçi ucuza geliyor. Sigorta ve sendikalaşma haklanndan yoksun, çalış- ma izni ve herhangi bir sağlık güvence- si olmayan kaçak işçi çahşnrmak kârh- lık açısmdan avantajh. Bu işçilerin ağzı var, dili yok. 2- Göçmenler daha az ücretle ve daha çok çalıştınlabiliyor. Bazı mesleklerde daha disiplinli, çalışkan ve becerili de olabiliyorlar. Bu da kârlı. 3- Türkiye'de istihdam üzerindeki ağır vergi yükü kaçak işçiye kapı açıyor. Tür- kiye, dünya standartlan üzerinde yüzde 83'lere ulaşan oranda vergi yükü altında bulunuyor. 4- Aynca elektriği, petrolü rekabet et- tiği birçok ülkeden inamlmaz oranda pa- halıya kullanan işveren, bu yükler altın- da ezilince kalifiye eleman gerektirme- yen sektörlerde kaçak işçi çahşıyor. Bu- nu önlemenin yolu, başta işveren üzerin- deki vergi yükünü azaltmaktır. 5- Kaçaklar, gayri sıhhi çalışma koşul- lanna ses çıkarmıyor. Sendikaya gitmi- yor, Bölge Çahşma'nın kapısından geç- miyor. Kısaca dert çıkarmıyor. Türkiye'de özellikle kalifiye eleman ihtiyacı duymayan sek- törlerin başını çeken inşaat sektörü, Romanya ve Doğu Avru- pa ülkelerinden gelen göçmenleri geçici olarak çahşbnyor. 'Devlette uyum olmadan sorunu çözmek imkânsız' Göç Uzmanı Doç. Dr. Ahmet tçduygu, Türkiye'de kaçak göç sorununa uzun yıllar- dır sağlıklı bir çözüm üretilmediğını belir- terek ilgili bakanlıklann kendi aralannda uyum sorunu yaşadıklannı kaydetti. Türki- ye'nin diğer sorunlanna karşuı göç konusu- nu daima ikinci plana ittiğini belirten İçduy- gu, kaçan göçün en fazla olduğu yerın ABD olduğunu söylerek"10 milyon yabancı ka- çak işçi banndıran Amerika'nın bu sorunu çözmekiçin ayırdığı bütçe 33-7 müyar dolar arası. Ancak Türkiye'nin tüm sorunlar için aymhğı bütçe sadece4 milyar dolar" dedi. Ge- rek kayıt dışı ekonomi gerekse küreselleşme sonucu artan kaçak göçmen sorununu orta- dan kaldırmanın çok zor olduğunu ifade eden İçduygu, sorunu en aza indirebilmek için deniz ve sınırlan çok sıkı denetleyip kayıt dı- şı ekonominin önüne geçilmesi gerektığini belirtti. Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne uyum sü- reci içerisinde kaçak göç sorununa son za- manlarda bıraz daha eğilim gösterdiğini be- lirten tçduygu, "özeDUdetçişleriveBaşbakan- hkarasında koordinasyon sorunu yaşandığı- nı düşünüyorum. Henüz bunlarla ilgili küçük çapta gelişmeler de olsa etkili bir anlaşma yok" dedi. Türkiye'nin Avrupa'ya sınır bir ülke olması nedeniyle kaçak göçmenlerin çoğunun Avrupa ülkelerinı hedef aldıklan- nı da dile getiren içduygu, "Bu nedenle AB de Türkiye'ye çeşnÜ yapûnmlar uygulama- ya başladı" nı ifade etti. Nasıl bir evde, kimlerle çalışacaMar? İş arayan da ürkek, işçi arayan da OZLEMYUZAK 45 yaşındaki Anya ile bundan 7 ay önce Vezneciler'de bir pazar sabahı karşılaştık. Ya- bancı uyruklu kadınla- nn, çoğunlukla da Moldovya, Romanya ve Türk cumhuriyetle- rinden iş aramak için gelenlerin bir araya toplandığı bir dört yol ağzında. Evlerinde ço- cuk ya da yaşlı bakımı için çalışacak kişi ara- yanlann da geldiği bir mekân Vezneciler. Ka- dınlar ellerinde çanta- lan ile müşteri bekli- yor. Evlenne yardımcı almak isteyenler kadar onlar da tedirgin. Çahşmak kolay değil ' Yalnızca birkaç da- kika konuşup belli kri- terlerde anlaştıklan, hiç tanımadıklan in- sanlann evlerine gidip onlann arasında yaşa- yıp çahşmak kolay de- ğil. Anya da ürkek. Acaba doğru insan-. lan mı bulacak? Kendisıne nasıl davra- nacaklar? Türkiye'ye ilk kez 3 yıl önce gelir Anya. Tamamen mecburi- yetten. Rahatsızlığm- dan dolayı sürekli iş- lerde çalışamayan ko- cası ve 3 çocuğunun geçimini üstlenen An- ya, Moldovya'da para kazanmanın imkânsız olduğunu gördüğünde, artık onun için "ya- bancı eDerde" bir ya- şam başlayacaktır. On- ce Ankara'da yaşlı bir kadının bakımını üst- lenir. Kadın ölünce ikinci işıni Istanbul'da bulur. 2 küçük çocuklu bir ailenin yanında. Bu kez şansı yaver git- mez. Çocuklar çok ağh- yor diye evin erkeği kendisine bıçak çekin- ce apar topar aynlır oradan. Ardından bir süre Moskova'da çah- şır. Inşaatlarda sıva ve boya işleri yapar. Son olarak yine Is- tanbul'da yaşlı bir ada- mın bakımım üstlenir. Kendisine aynlan oda- da 3 çocuğunun resim- lerini başucuna koyar. Hafta sonlan izne çı- kar çıkmaz ilk yaptığı iş, telefona koşup ço- cuklannın sesini duymak olur. Anya çıkış yolu- nu dine daha da sanl- makta buhnuş. Orto- doks Hıristiyan. İzne pazar günleri çıkıyor Çocuklan ile konuştuktan sonra kendisini kiliseye atıp saatlerce dua ediyor. Bu yıl tıp fakültesini kazanan büyük kızı mezun olana kadar ça- lışacak. Ondan sonrası için ise kendi ülkesin- de hayalleri var. Kö- yünde, kendi evinde sevdikleri için yemek yapmak, onlar için ça- hşmak... ' Yönetenler halkı düşünseydi burada olmazdık' • Azerbaycan'dan Türkiye'ye kaçak olarak gelen inşaat işçileri Türkiye'de bir günde kazandıklan parayı Azerbaycan'da bir haftada kazandıklarını belirtiyorlar. Türkiye'ye geldikle- rinde uzun süre iş bul- ma sıkınhsı çektikleri- ni söyleyen Azeri göç- men Aİd>ar 1. Azer- baycan'da önemli öl- çüde iş bulma sıkıntısı olduğunu belirterek "Başka ülkelere de gj- debiürdik, ancak Tür- kiye'ye gebnesi daha kolaydT diyor. Türkiye'ye geldikle- rinde uzun süre iş bul- ma sıkıntısı çektikleri- ni ve bir dönem yakla- şık 10 kişi aynı evde kaldıklannı da vurgu- layan Akbar 1.. "Dışa- ndan bakıldığmda Türkiye en cazip ülke olarak gözüküyor" di- yor, ancak Türkiye'nin de işsizlik sıkıntısının azımsanmayacak ka- dar yükseldiğinden yakınıyor. Günlük kişi başı 25 milyon TL yevmiye aldıklarmı belirten Akbar'ın en büyük isteği, uzun sü- redir görmediği ailesi- ne kavuşup vatanmda bir ev sahibi olmak. Aynı inşaatta çalışan bir diğer Azeri göç- men ise Serkan R. Türkiye'ye yaklaşık bir buçuk yıl önce gel- diğini belirten Serkan R., ilk geldiğinde yak- laşık beş ay hamallık yapmış. Burada birik- tirdiği parayla kendi ülkesinde küçük bir ev almayı hayal eden Ser- kan R. de uzun süredir aile hasreti çekiyor. Belli sürelerle Türki- ye'ye giriş-çıkış yap- malan gereken Azeri göçmenlerin birçoğu, paralan ohnadığı için aylardır kendi ülkeleri- ne gidip ailelerini gö- remediğini belirtiyor.