Katalog

Î8TFA CUMHURfYET 5TEMMUZ2006SALI KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr 5AHNEDEN AYŞEGÜL YÜKSEL Bir Çehov sonatı...Hbe Saran ile CüneytTüreTi iz- liwum sahnede. Bir masa ve iki sadalyeden oluşan yalın dekor îçı<je oturmuş konuşuyorlar. Til- fce Çehov'un 'Vanya Dayı'sının Soya'sı, Cüneyt ise yine Çehov'ım 'İ5 Kızkardeş'inin Andrey'i. Bu oymlardan fırlayan ve aynı oyuna ait3İmadıklan içüı birbirini tanı- mvan iki karakter, oyunlarda ya- şaaldan serüvenden yıllar sonra, rasantı sonucu kaırşı karşıya gel- mıler. Bir zamanlar içinde yer al- m ı olduklan iki ayn oyunun sınır- larnı aşarak bıreysel öykülerini süriürüyorlar. tiandalı ünlü yazar Brian Friel, Çeıov'un 'kunnacadünyası'ndan Ödinç aldığı bu iki karakteri, böy- lect kendı oluşturduğu 'kurma- ca'ıın odağına yerleştirmiş. Ya- zınal eleştiride 'metinlerarasıhk' yafasıyla belirlenen bu yazarlık yakiaşımırun tiyarroda sayısız ör- neMeri var. En ünJii, en yetkin ör- nek Tom Soppard'ın, 'Hamlet' oyımınun iki yankaraktenni mer- kezf alma ve Beckett'in 'Godot'yu Belderken' ayunununbıçemini kul- lanna yoluyla oluşturduğu başya- pıtı RosencranzveGufldensternÖl- dültr.' çehov tlyatrosunun Izdıişümlerl Frtel ise başka türde bir 'metin- lerarası' yaklaşım seçmış. Çe- hov'un, dört büyük oyununda ('Marü', 'Vanya Dayı', 'Üç Kız- kardeş', 'Vişne Bahçesi') karakter- lerini bezediği duyarlılıklara, on- lar için belirlediği yazgıya, karak- terlerin kendilerini dile getirme ve davranma biçimlerine, Çehov oyun- lanna özgü 'sessizük' ve 'durakla- ma'anlanna. kısacası. Çehov tıyat- rosunun içerik ve biçimine bağlı kalmış. Ayn ayn oyunlardaki ya- şantılannı tamamlayan iki karak- terin buluşturulmasıyla oluşan bu yeni 'kunnaca'nın ilginç yanı, Çe- hov oyunculuğu birikimi olan sa- natçılara, bir saat süren tek perde- lik bir oyunda, yazann dört büyük yapıtında yansıyan 'dûnya'yı, tüm karmaşık boyutlarıyla yansıtma olanağını taruması. Kenter Tiyatrosu'nun, Çehov'un ölümünün 100. yılında îstanbul rian Friel'in, iki ayn Çehov oyunundan aldığı iki ayn karakteri, sahnedeki öyküleri noktalandıktan yıllar sonra bir araya getirerek oluşturduğu 'iki Hayat Sonra' oyununun Kenter Tiyatrosu yapımında, Tilbe Saran ve Cüneyt Türel müthiş bir 'Çehov oyunculuğu şöleni' sunuyorlar. t Uluslararası Tiyatro Festivali için hazırladığı ve uzun süredir sergi- lenmekte olan 'Dd Hayat Sonra' başlıklı yapımın 2. oyununda, Til- be Saran ve Cüneyt Türel, Friel' ın oyununu, iki enstrüman için bes- telenmış bir Çehov sonatına dö- nüştürüyorlar. Bir müzik ya da tiyatro yapıtın- dan iki farklı türde tat alırur. Ilk kez izlediğiniz bır yapıtın başanh yo- rumunun zihnınizde ve yüreğiniz- de bıraktığı iz kuşkusuz çok özel- dir. Ancak, aynntılanyla bildiğiniz, vazgeçilmezleriniz arasına girmiş yapıtlannyetkinyorumlan bambaş- ka bir izleme keyfi sunar. Öyle sa- nıyorum ki, sözünü ettiğim yapım, Çehov'un dört büyük oyununu ne- redeyse ezbere bilen, sahnede pek çok kez görmüş olan, Çehovkarak- terlerinin 'incelikli' çıziminin ve bu çizimin oyunculuğa yansıyışı- na tanık olmuş bu ikinci tür seyir- ci üstünde daha büyük bir etki bı- raktı. Çehov tiyatrosuyla yakından tanışık olmayan seyirci için ise iki karakterin Friel'in metnine kendi oyunlanndan taşıdıklan öyküler çok büyük bir anJam taşımayabi- lir. Yapımın festival sonrasında ye- terince ilgi çekmeyişi de bu ne- denle açıklanabilir. Çalışma alanım gereği, oyuna ikinci türden bir seyirci olarak yak- laştığım için, Tilbe ve Cüneyt'in sunduğu yorumlardan -Friel'in metnini çok ustalıklı bulmasam da- müthiş bir hyatro keyfi aldığı- mı söylemeliyim. iki sanatçının Çehov oyunlarında (Cüneyt Tü- rel'in 'Vişne Bahçesi' ve 'Vanya Dayı',Tilbe Saran'ın 'VanyaDayı' ve 'Martı'da) daha önce üstlen- diklen roller nederuyle, Çehov ti- yatrosunun -çok iyi büdikleri- 'özel' dokusunu ve tartımlannı Friel'in oyunundaki yorumlannı zengin- leştirme yolunda kullandıklannı algılamak da bir başka keyifsunu- yor. Bütün bunlara, iki sanatçının Aksanat Prodüksiyon Tiyatro- su'nda, çeşitli oyunlarda yıllardır karşılıklı oynamalannın getirdiği 'göz gözeoyunculuk' deneyimini de eklerseniz, Friel'in oyununa kattık- lan yorumun 'benzersizüği' kolay- ca anlaşılabilir. Tlyatroda müzlk tadı Cüneyt Türel, Friel'in Andrey karakterini, kırk yıllık oyunculuk birikimini ve Çehov oyunculuğu deneyimini değerlendirerek su- narken 'Üç Kızkardeş'in özgün Andrey'inin şaşkınlığını, saflığı- m, yumuşak başlılığuıı, becerik- sizliğini ve umarsızhğım Vanya Dayı'nın 'öfkesiz'anlanyla, 'Viş- ne Bahçesi'ndekı dayı Gayev'in ro- mantizmiyle buluşruruyor. Bir başka deyişle, yalmzca Friel'in Andrey'inin değil, başka Çehov oyunlanndaki kişılerin benzer du- yarlılıklannı da katıyor yorumu- na. Tilbe Saran ise 1990 IBŞT ya- pımı 'Vanya Dayı'daki 'ödüİü' Sonya yorumunu Friel'in Son- ya'sında sürdürmek yerine, Çe- hov'un kadın karakterlerinden ki- milerinin yalancı iyimserliğiyle, hüzünlü neşesiyle, avuntuyu içki- de arama çaresizliğiyle besleye- rek Friel'in metnindeki Sonya'ya dönüşüyor. Oyunculuğuna öyle çok ayırtı (nüans) katmış ki, 'söz'ü şarkıya dönüştürüyor zaman za- man. Yorumunun 'işitsel' vuru- culuğu, bir duyarlıktan bir başka duyarlığa geçişte, bakışlarıyla, mimikleriyle, jestleriyle oluştur- duğu incelikli 'koreografi'nin gör- sel etkisiyle pekişiyor. Bir Çehov oyunculuğu şöleni... Andrey ile Sonya oyun boyun- ca yahıızca konuşuyorlar. Birbir- lerine, içinde yer almış olduklan Çehov oyunlanndaki başka ka- rakterlerin serüvenlerini de anla- tıyorlar. Bu aşamalarda oyunlara geri dönüyorlar ve bu oyunların belirli anlarındaki konumlannı kimi kez o anlarla özdeşleşerek, kımi kez de yıllar ötesinden hü- zünlü bir gülümseyişle bakarak yonımluyorlar. Sahnede Friel'in oyununu izlerken zihninizde de iki Çehov oyununu izliyorsunuz böy- lece. Tilbe ve Cüneyt, Friel'in metnine, tüm Çehov tiyatrosunun özgül tınısını ve tartımını yüklü- yorlar. Bir tek oyunu yorumla- maktan çok daha ötelere giden, bü- yük bir yazann tiyatrosunun çok özel enerjisinin, çok da 'iddialı' ohnayan bir başka sahne yazısın- da tüm vuruculuğuyla yansıma- suıı sağlayan bir oyunculuk başa- nsı... Tilbe'ye ve Çüneyt'e yakışan bir başan... 8-27 Temmuz arasında gerçekleşecek festival, geçen yıl başlatılan yeni bir tasannın ikinci aşaması olacak 59. Avignon TiyatroFestivalibaşlıyor PEFNEGÜRSOY R\RİS-Dünyanın sayılı tiyatro, dans ve gösteri buluşmalannın ba- şında gelen Avignon Festivali bu yıl 59. yaşını kutluyor. 8-27 Tem- muz arasında gerçekleşecek festi- val, geçen yıl başlatılan yeni bir ta- sannın ikinci aşaması olacak. Fes- tival yönetimini 2004'te devralan "çiçeği bumunda'' yönenciler, Vin- cent Baudrüler ve Hortense Arc- hambauit çağnh sanatçılara bir- den fazla yapıt sahneleme ve yanı sıra sergi, film gösterimi, okuma- lar gerçekleştirme olanağı tanıyor- lar. îkilinin getirdiği bir diğer ye- nilik de yine geçen yıl başlatılan ve 2007'yekadarsürecek özgün bir uygulama: Her festival uluslara- rası üne sahip bir sanatçıyla 'ortak- laşa' hazırlanıyor. Bu yılın 'ortak sanatçısı' Flaman Belçikalı 'genç' sanatçı (Fransa'da 'genç sanatçı' yaş sırurı 50) JanFabre. 1958 An- vers doğumlu Fabre, tiyatro, dans ve plastik sanatlan ustalıkla birbi- rine ulayarak yarattığı gösteriler- le tanınıyor. 2001 yılında Avig- non'un en ünlü sahnesi Papalar Sarayı Avlusu'nda 'Je suis Sang - Ben Kan'nn'ı sahneleyen Fabre, 8 Temmuz akşamı, tiyatro- dans- müzikbileşimi 'L'Histoiredes Lar- mes - Gözyaşlannın Öyküsü' ile festivali açacak. Koreograf ve ti- yatro yönetmenliğinin yanı sıra heykeltıraş, ressam ve desen usta- sı da olan Fabre'ın desenleri de 59. festivalin resmi broşürünü süslü- yor. Bu yıl Avignon'da 'Ben Kan'ım' adlı yapıtını yeniden sah- neleyecek Fabre'ın, 'Forlnterior' adlı sergisi de 3 hafta boyunca açık olacak. Fabre, bu yılki gösterilerin- den 'GözyaşlannınHikâyesi' Tan- 'Je sms Sang-Ben Kan'un' n'nın gözyaşlan, yanı yağmur ve insan gözyaşı üzenne kurgulamış. Gösterinın amacı, ınsarun felaket- ten sonra değil, önce ağlayabilme- sını sağlamak. "Dümamızla üpkı bir annenin yeni doğan bebeğiyle flgilendiği gibiflgflenmeüyiz,kuca- ğınııza abpavutmahyız'' diyor Fab- re. Tam bir şölen Avignon'un gediklileri, Romeo CasteDucci, Thomas Ostermeir(ge- çen yılın 'ortak sanatçısı'), Josef Nadj (gelecek yılın 'ortak sanat- çısı') ve Fransa'nın en yenilikçi genç tiyatro adamlanndan OKvier Py'nin yanı sıra, programda yer alan çok sayıda klasik yapıt ve avant-garde yaratımla izleyicileri tam bir şölen bekliyor. 59. festivalin ilginç yapıtlann- dan bazılan şunlar: - Mafhflde Monnkrdans ağırhk- lı iki yapıtla katılıyor: 'Frere etso- ur - Ağabey ile Kızkardeş' ve ün- lü yazar ChristineAngot ile birlik- te yazdığı 'LaHacedu Singe-May- munun Yeri'. - Fransa'nın beğenilen tiyatrocu- lanndan Jean-François Sivadier, Bertolt Brecht'ın 'Galile'nin Ya- şamı' ve Georg Büchner'in 'Dan- vignon'un bu yılki 'ortak sanatçısı' Flaman Belçikalı 'genç' sanatçı (Fransa'da 'genç sanatçı' yaş sının 50) Jan Fabre. 1958 Anvers doğumlu olan Fabre, tiyatro, dans ve plastik sanatlan ustalıkla birbirine ulayarak yarattığı gösterilerle tanınıyor. 8 Temmuz akşamı, tiyatro- dans-müzik bileşimi 'L'Histoire des Larmes - Gözyaşlannın Öyküsü' ile festivali açacak olan Fab- re'ın festivalde sahneleye- ceği dört yapıtından biri, Avignon'da daha önce de (2001) sergilediği 'Je suis Sang - Ben Kan'ım' ton'un Ölümü' oyunlannı sah- nelıyor. - 1980'dekurduğu Groupov ad- lı toplulukla katılan Jacques Del- cuvellerie, 'Anatheme' adlı oyun- da Incil'in metinlerinden yola çı- karak iki ana soru yöneltiyor: 'tn- sanük inancı nasü biçimlendiri- yor?' ve 'Tektannlı dinlerle soykı- nm arasında bir bağlanü var nu?'. - Akademisyen, çevirmen, ya- zar ve tiyatro yönetmeni Jean- François Peyret, 'tG' adlı toplulu- ğuyla 'Sophie K. Olayı' adlı kendı yapıtuıı sahneliyor. - Önce fotoğraf sanatçısı olarak başlayan, daha sonra da Jan Fab- re'm ekibinde yorumcu olarak ta- nman Belçikalı Wîm Vandekey- btıs, 'Puur' adlı tiyatro-dans- si- nema gösterisini sunuuyor. - Bir diğer Belçikalı sanatçı Jan Decorte festivale müzikli tiyatro yapıtı 'Dieu et les esprits vivants - Tannve CanhRuhlar' ile katılıyor. 2003 yılında festivalin tümüyle iptal edilmesine neden olan göste- ri sanatlan çalışanlannın bu yıl ey- lem yapıp yapmayacaklan henüz belli değil. 1982 yılından beri res- mi programın, yani Avignon IN'in yanı sıra gerçekleşen Avignon OFF'ta bu yıl 630 topluluk, minik kentin 113 salonunda 774 gösteri sunacak. Bu yılki programın sonun- da yerlerini yeni bir yönetime bı- rakacak Bernard Turin ve Jean- Claude VValter, 'yeni tiyatronun', yeni sanatçılann ve yeni topluluk- ların keşfedilmesinde OFF'un çok önemli bır yeri olduğunu vurgulu- yorlar. Kamuoyunun henüz tanıma- dığı metinlerin sahnelenme fırsa- tı bulduğu OFF'ta yeni sanatsal anlatun biçimlerinin ağırlıkta ol- ması bekleniyor. 2003'teki eylem ve grevlerden çok etkilenen OFF programında bu yıl aynca tüm ti- yatro ve gösteri sanatlan çalışan- lan yeni bir birlik ve yeni haklar- la izleyicilerin karşısma çıkacak- lar. Bu yıl ilk kez uygulanacak bir düzenlemeyle, biletlerden elde edi- len gelirin yüzde 57'si, festival sı- rasuıda ve yıl boyunca toplulukla- ra sunulan hizmetlen finanse ede- cek, yüzde 29'u kumpanyalann gösterilerini yaratmalan için top- lanacak bir fona aktanlacak, yüz- de 14'ü ise festival yerlerinin iyi- leştirilmesine aynlacak. YAZIODASI SELtM tLERİ Yazarımızın bugünkü yazısını, elimize ulaşmadığından yayımlayamıyoruz. Retttopd'a Kristal Küre ' • Kültür Servisi - Çek Çumhuriyeti'nde yapılan 40. Uluslararası Karlovy Vary Fihn Festivali başladı. Açılış törenınde ünlü oyuncu ve yönermen Robert Redford'a sinema sanatına önemli katkılanndan dolayı Kristal Küre Ödülü verildi. Gecede, Redford'un başrollerini Paul Newman ile J paylaştığı 1969 yapımı 'Butch Cassidy and, the Sundance Kid' açılış filmi olarak gösterildi. Cumartesi gecesi ise Sharon Stone ve Liv Ullman'a Kristal Küre Ödülleri sunuldu ve Stone'un başrolünü oynadığı 'Broken Flowers' filmi gösterildi. 9 Temmuz'a kadar sürecek olan festivalde, Çek yönetmen Jiri Krejcik'e 60 yıllık kariyeri boyunca sinemaya katkılanndan ötürü Yaşam Boyu Onur Ödülü verilecek. Bu yıl toplam 220 filmin seyirciyle buluştuğu festivalde 16 filmin dünya ilk gösterimi yapılırken 33 fihn de Avrupa kıtasmda ilk kez gösterildi. Uluslararası Resmi Yanşma Bölümü'nde Ingiliz yönetmen Michael Radford'un başkanlığını yaphğı, aralannda ünlü oyuncu AIı MacGravv'ın da bulundugu 7 kişilik Seçici Kurul jüri, 14 fihn arasından Kristal Küre'nin sahibini belirleyecek. Festivalde, Uğur Yücel'ın 'YazıTura' fihni, 'Öteki Bakış' bölümünde üç gün boyunca seyirciyle buluşacak. Karaosmanoğlu'nun yeni kitabı • Kültür Servisi - Attila Karaosmanoğlu'nun yakın tarihimize ışık tutan birçok anısını paylaştığı "Izmir Karşıyaka'dan Dünya'ya" adlı kitabı, Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınlan tarafından yayımlandı. Karaosmanoğlu, Izmir Karşıyaka'da başlayan, Başbakan Yardımcıhğı ve Dünya Bankası Birinci Başkan Yardımcıhğı görevlerine kadar uzannan yaşamını anlatırken dönem çözümlemesi de yapıyor. Kitapta 70 yıllık yaşamından kesıtler sunan albüm ve karikatürler de yer alıyor. Ödüllü Filmler Festivali • Kültür Servisi - Beyoğlu Majestik Sinemalan ve Chantier Film işbirliğiyle düzenlenen mini "Ödüllü Fihnler Festivali" sürüyor. 7 Temmuz'da sona erecek olan festivalle ödüllü fihnlerin daha geniş kitlelere ulaşması hedeflemyor. Festivalde bugün François Dupeyron'un ilk uzun metrajlı fihni "îbrahiin Bey ve Kuran'ın Çiçekleri", çarşamba günü Fernando Leon de Aranoa'run yönettiği "Güneşli Pazartesiler", perşembe günü ise Luc Jacquet'nin "împarator'un Yolculuğu" adlı fihni gösterilecek. Jamie Cullum Caz Festivali'nde • Kültür Servisi - 12. Uluslararası îstanbul Caz Festivali kapsamında Jamie Cullum Fujifilm sponsorluğunda cazseverlerle buluşacak. Klasik cazı melodik pop ve rock kalıplanyla birleştiren ünlü şarkıcı, 12 Temmuz Salı akşamı saat 22.00'de SepetçilerKasn'nda konser verecek. Jamie Cullum, müzik çevrelerinde "cazı gençlere sevdiren küçük adam" olarak nitelendiriliyor. îngiltere'de Harry Connick Jr. ve Norah Jones gibi müzisyenlere rakip olarak gösterilen Jamie Cullum, sahne enerjisi, hareketli piyano tarzı ve renkli kişiliği ile müzikseverleri doyumsuz bir müzik şölenine çağınyor. Uve 8 konsertepiniîi ardından • Kültür Servisi- G8 ülkeleri liderlerine Afrika'ya daha fazla yardım etmeleri için baskı yapmak amacıyla 2 Temmuz'da düzenlenen Live 8 konserleri hakkında farklı yorumlar getiriliyor. G-8 hderlerinin bu gösteriyi görmezden gelemeyeceği ve bu baskuıın sürdürülmesı gerektiği konusunda çoğunluk aynı düşüncede. Ancak Bob Geldof'un bu girişiminin "işleri daha da kötüleştirebileceğini" belirten Güney Afiika Cumhuriyeti Devlet Başkanı Thabo Mbeki'nın kardeşi Moeletsi Mbeki gibi Live 8'in fazla işe yaramayacağuıı savunanlar da var. "Afrika hükümetlerine para atmak buna çözüm değil" diyen Mbeki, Afrikah liderlerin şeffaf olması gerektiğini vurguladı. Düzeltme: Gazetemizde dün yayınladığımız 'Gılgameş'e Ukrayna'dan ödül' başlıklı yazı üzerine îstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrolan'ndan bir düzeltme aldık. Yazıyı aynen yayımlıyoruz: "Değerli Arkadaşlar; 'Gılgameş Ukrayna'dan Ödülle Döndü' başlıklı bültenimizde oyunumu- zun yönetmeni Ragıp YAVUZ'un soyadı yanlış- lıkla bültende 'Savaş' olarak geçmiştır. Bu bilgi hatasuıı düzeltir; siz değerli basın mensuplann- dan özür dileriz."