Katalog

1 MAYIS 2004 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYF/ INCELEME Ekranda silahlarpathyorUzntanlar, insan öldürmeyi sıradan bir olaygibigösteren tnafya konulu dizilere tepkill Dizinin kahramanıyla kendini özdeşleştirenler ise rol gereği ölen karakter için gazetelere ilan bile verebiliyor GÖKÇEUYGUN Ş iddet, kan. uyuşturucu, silah... Ekranlarda karşımıza çıkan mafya konulu dizılerin vazgeçılmezleri. Mafya kurallannın işlediği, ınsan öldürmenin yaşamanın bir gereği sayıldığı ve silahın en önemJı güç olduğu dızıler, beyazcamda hüküm sürüyor. Deü Yürek adlı dizı ile başlayan bu furya, KıuHar Vadisi Alacakaraniıkgibı benzer dizılerle sürüyor. Izleyıciler. kendilerinı şıddete yönelten bu dizilere bazen kendılennı öylesıne kaptınyorlar la, senaryo gereği hayatını kaybeden bir karakter ıçın gazetelere başsağlığı ılanı verip, saygı duruşunda bıle bulunabilıyorlar... Tele\ızyon kanalı sahipleri ıse RTÜK tarafından da içerdığı şiddet sahnelen nedenıyle uyanlan bu dızılen yayından kaldırmaya yanaşmıyor. Uzmanlar ıse marya dızılerinın toplumu şıddete yöneltmesınden yakınarak. "Bu dizilerin yayından kaldınlması için sivi] toplum kuruluşlan tepkilerini ortaya koymah" dıyorîar. Dizılerin yapımcılan ise Turkiye gerçeldennı anlattıkJannı savunuvorlar. TEK AMAC PARA' Bakırköy Psikiyatri Tedavı ve Araştırma Merkezı (BAPAM) kurucusu Psikiyatri Uzmanı Dr. Ayhan Akcan, bu gıbi dızılenn sadece ızlenme oranına (reyting) ve tüketime dayalı olduğunu; etik, saygı, bılim, kentlı olma ve hukukun üstünlüğü gibı ogelerin yok sayıldığını söyledi. Akcan, Türkiye'dekı sosyo-kültürel sevıyenın düşük olduğunu anımsatarak, "İnsanlar, lorsaldan metropoflere iş bulma umudu ile göç etmişler. Burada. bir \andan geldikleri küJtürdeki öğeler, öte yandan da metropol idealleri içinde yaşamlanıu sürdürüyorlar. Ve çok sayıda sorunia karşı karşıya kairyorlar. Oysa bu dizilerde hiçbir sorun yok; çok sayida güzel kadın, para. aşiret ağaian. mafya babaJan... Bu kesime, ulaşamayacaklan sanal dünyalar sunuhıyor ve şiddet körüklenryor" dedı. ' S A N A T BU DEĞİL' Dizı yapımcılannın tek amaçlannın para kazanmak olduğunu vurgulayan Akcan, "Para için her şey mübah anlayışı egemen. Oysa sanat bu değiL Cinseöik ve şiddet, insana ait iki temel içgüdüdür. Bunlar ne şekilde işlenirse işiensin prim yapar. Asıl önemli ve zor olan bunlan istismar etmeden sanat yapabilmek. Bu diziler entelekrüellikten \e sanattan çok uzak" dıye konuştu Bu dızilen son 20 yıllık dejenerasyonun ürunü olarak tanımlayan Akcan sözlerinı şöyle sürdürdü: "Bu noktada sivil toplum kuruluşlan ve sanatçılara önemli görevler düşüyor. Onlar, duyariıhklaruu ortaya çıkararak, tepki göstermelüer. Vbksa yapanın yanına kâr kalsın anlayışı ile bir çözüme ulaşüamaz." ŞlDDET SEVIMLİ CÖSTERİLIYOR Bıreysel silahlanma karşıtı çalışmalar yapan Umut Vakfi Koordinatörü Tanzer Gezer, bu tarz dizilerin bihnç ve eğitım düzeyı düşük olan insanları olumsuz etkilediğini söyledi. Gezer, toplumun silaha yönlendirildiğini belırterek, "Buralarda silahlanma ve şiddet, sevimli gösteriliyor. Özeflikle çocuklaruı da izleyebüeceği zaman dilimlerinde yayımlanan bu gibi diziler, onlann ruh sagükJan ve yetişmelerinde olumsuz etki yapryor. U mut Vakfi Koordinatörü Gezer: Silahlanma ve şiddet sevimli gösteriliyor. Toplum şiddete yönlendiriliyor. Bu dizilerde insanlann öldürülmesi sıradan bir olay gibi gösteriliyor. tnsan öldürenler kahraman ilan ediliyor. Çocuklann kesinlikle bunlardan anndırüması gerek" dedı. Silaha ozendirme ve şıddetüı, sadece dizilerde değil reklam ve haberlerde sıkça kullanıldığını anraısatan Gezer. bu gıbı konuların sunuluş tarzının önemli olduğuna dıkkat çekti. TüRKİYENİN CERÇEKLERİ Gezer, "Silahlanma. aşireüer ve şiddet elbette Türkiye'nin gerçeği Ancak Türkfye gibi bilinç ve eğitim düzeyinin düşük olduğu bir ülkede, bu sunulurken çok dikkatli olunmalı. Bunlan topluma aktanrken, vanlış olduklan vurguiantnah. Yoksa bu iş nıafya babalanvla, kanla, silahla, şiddetie, yakışıklı gençler ve güzel kcdarla olmaz. Bu dizilerde insanlann öldürülmesi sıradan bir olay gibi gösteriliyor. tnsan öldürenler kahraman ilan ediliyor. Oysa bu gerçeği, şiddet üzerine kurulu düzene başkaldıran insanlann açısından anlatmak gerek" şeklinde konuştu. Topluma iyi örnek olması gereken sanatçıların da bu tarz dizilerde yer almasını "acıkh bir durum" olarak tanımlayan Gezer konuşmasını şöyle sürdürdü: "Biz vakıf olarak toplumda bilinç otuşturma faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. Televizyon kanaJlannda bu konuyu gündeme getirme yönünde çabalanmız oldu. Ancak daha çok sansasyona ve magazine yönelik işleri tercih eden ve bu durumu bir sorun olarak algılamayan kanal yöneticilerinden olumlu yanıt alamadık." SINAV: CERCEK NE İSE ONU ANLATIYORUM K urtlar Vadisi dizisinin yapımcısı Osmart Sınav ise dizi ile ilgili tartışmaların son günlerde artması nedeniyle ekip olarak bir süre konuşmama kararı aldıklannı söyledi. Sınav, dizinin insanları şiddete özendirdiği şeklindeki eleştirileri kesinlikle kabul etmediğini ifade etti. Sınav, "Bu eleştirileri tabii ki önemsiyoruz.- ama hiçbiri doğru değiL Ben ne yaptığımı çok iyi biliyorum " dedi. Televizyon kanallannda Kurtlar Vadisi'nden daha kanlı veşiddet dolu gorüntülerinyer aldığı dizi ve filmlerin gösterildiğini vurgulayan Sınav, Türkiye 'de mafya alamnda yaşanan gerçekleri dizide gösterdiğini anlattu Sınav, özetle şu görüşlereyer verdi: "Türkiye 'de milli gelirin yansı, verginin olmadığu kayıtdışının hâkim olduğu bu karanlık vepuslu vadiden geçiyor. Bu durum, ülkemizde yaşayan her masum insana kesilmiş toplumsal bir haraçtır. Ben sadece, Türkiye 'nin kanını bir sülük gibi emen bu dünyayı tarifetmeye çalışıyorum. Gerçek ne ise onıt anlatıyorum. Tek amacım bu. Biz burada çelik çomak oynamıyoruz." sikiyatri Uzmanı Dr. Ayhan Akcan: Yapımcılann tek amacı para kazanmak. Oysa sanat bu değil. Cinsellik ve şiddet, insana ait iki temel içgüdüdür. Bunlar ne şekilde işlenirse işiensin prim yapar. Asıl önemli ve zor olan bunlan istismar etmeden sanat yapabilmek. 13 KİSİDEN BİRİNİN SİLAHI VAR • Türkiye'de her 4 evden birinde silah bulunuyor ve her 13 kişiden biri silah sa- hibi. Vılda ortalama 3 bin kişi bireysel si- lahlanma nedeniyle yaşamını yitiriyor. • Emniyet Genel Müdüriüğü verilennegö- re Türkiye genelinde 2 milyonu ruhsatlı, 5 milyonu ruhsatsız olmak üzere toplam 7 mıl- yon silah bulunuyor. 2003 yılı verilenne göre Türkiye'de toplam 703 bin 416 ruhsatlı yivlı silah bulunuyor. Bunun 392bın964'üta- şıma ruhsatlı ta- banca, 305 bin ÇöTibulundur- ma ruhsatlı ta- banca, 4 bin 49rideyivlitü- fek. Aynca 1 milyon 428bin249ruhsathav tüfeği. • Emniyet Genel Müdüriü- ğü verilenne göre 2000-2003 yılları ara- sında işlenen suçların yüzde 5"inde ateş- li silah, yüzde 70"inde ruhsatsız silah kul- lanıldı. ^ Istanbul Emniyeti Silah Şube Müdür- iüğü 2002 verilerine göre kentte 1997-2000 >ıllan arası toplam ruhsatlı silah sayısı 146 bin 062. Bunun 46 bin 446 sı (yüzde 31.8) bulundurma ruhsatlı. 39 bin 652 sı (yüzde 27.1) taşıma ruhsatlı, 33.663 "ü (yüzde 23.1) av tezkeresi ve 26 bin 301 "ı (yüzde 18) tü- fek sahıplık belgeli. • Türkiye'de son 15 yılda ruhsatlı si- lah sayısı 40 kat, ruhsatsız silah sayısı ise 100 kat arfrı. • Silahlar yüzünden Turkiye'de her yıl 3 bine yakın kişi ya- şamını yıtirıyor. • Dünyada kayıtlı toplam 638 mihon silah- tan 260 milyonu devletlerde, 378 milyonu ise özel ki- şilerde bulunuyor. • 2003 yılı verilen- ne göre dünyada. dakikada bir kişi silahlı şidderten ölürken. yine dakikada 15 yenı silah uretiliyor • Birleşmiş Milletler'in (BM) araşrır- masına göre dünyada bulunan toplam hafif süahlann yüzde 59.2'si özel kişiler- de, 37.8'i devletin, 2.8'i pousin ve 0.2'si de siyasi gruplann elinde bulunuyor. IZLEYİCÎ GÖZÜYLE Asîî gündemi 3İlen yok • AYŞE ÖZYÜREK (Hemşire): B u gibı şıddet içeren dızileri pek ızlemiyorum Ancak bunlan o kadar çok kışı büyük bir cıddıyetle takıp edıyor ki. bazı ortamlarda denk gelmce ızlemek zorunda kahyorum. Ancak insanlann bu denlı şiddet, kan ve silah içeren görüntüJerden ne algılayabildiklerinı çözmek zor. Bu görüntülenn eğitim düzeyi düşük kişilen ve çocuklan olumsuz yönde etkilediğme inanıyorum. Bunlann yerine insanlan gelıştirecek tarzda programlann olması gerekli. • ÖZNUR ERMAN (Sanatyönetmeni): T ürkiye'nin gündemmı gereksiz yere meşgul eden bu diziler, zaten bıreyselliği oluşmamış topluluğu tam da istedikleri gibi yönlendiriyor. Bu. aslında trajikomik bir durum. Çünkü uzun yıHardır terörü lanetleyen bu halk bir yandan da katilleri, kanunsuzlan bağnna basıyor. Bana göre asıl bakılması gereken nokta bu dizılenn arka plaruna atılanlar. Yani bu tip dizılerle, silahla, kanla, şiddetle, mafya babasıyla, dehkanlılıkla oluşturulan gündemın arkasına nelerin kaçınldığı önemli. Kıbns sorunu, işsizlik, eşitsizlik, yoksulluk ve insan haklan gibi çok sayıda konu, zaten yıllardan ben gerekli ve yeterlı tepkiyi verememış bizlerin, öne çıkanlan egolannın arkasına atılıyor. Artık havadan zengin olmak hayallennin yanı sıra mafya babası veya delikanlı obnak gibı ıdealler de eklenmış. Kısacası bu diziler ızleyenlere hiçbir şey karmadığı gıbi insanlık adma çok şeyi götürüyor. RTÜK BAŞKANI: Şikâyet eden çok R adyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Başkanı Fatih Karaca ise "Bizim herhangi bir program, dizi ya da füm konusunda görüş bildirmemiz demokratik olmaz. Zaten bu gibi konularda konuşarak, o kişi kurum ya da programın reklamına hizmet etmiş oluruz" dedı. TV kanallannda yayımlanan programlann, kanunlan ıhlali söz konusu olduğunda hepsine eşıt uzaklıkta durarak değerlendırmede bulunduklannı \nrgulayan Karaca. "Konuvla ilgili çok sayıda şikâyet aldık. Gerekli çalışmalar devam edivor. Ancak kimi zaman yargı sürecinin uzaması nedenhle uygulamada gecikmeler olabiöyor" dıye konuştu. KURTLAR VADÎSI Çocuklar için kötü örnek R TÜK verilerine göre Ocak-Nısan 2004 tanhleri arasında "ALO RRfK 178" servisine yapılan 19 bin 53 başvurudan 700 tanesı Kurtlar Vadisi'ne yönelik. îzleyıcilenn sadece 34"ü dıziyi beğendığıni dıle getirirken, 666 kişi Kurtlar Vadisi ile ilgili şıkâyetıni bıldırdı. Dizı ile ılgılı yapılan bazı başvurulann konu ve rakamlan ise şöyle sıralaruyor: • Dehşet verici, kanlı sahnelerin yer aldığı yönünde 311 şikâyet. • Çocuklara kötü örnek olduğu, gorüntülerin ve karakterlenn taklıt edildıği ve özellikle çocuklara zarar verdiği konusunda 171 şikâyet. • Çok fazla reklam yayimlanması ve RTÜK yönermeliğindeki reklam sürelerinin ihlal edildiği yönünde 71 şikâyet. • Direkt olarak çocuklara zarar verici unsurlann yer aldığı görüntülenn yayımlanması konusunda 69 şikâyet. Dinçer: Haklı olan değil güçlü olan kazanıyor E ğinm-SenGenel Baş- kanı Alaaddin Din- çer, marya konulu di- zilerin bireydeki saldırganlık dürtülennı harekete geçirdiği- ni söyledi. Şiddetin, "bireyin kendini ifade biçimi" haline getirildiğının altıru çizen Din- çer, "Tophımda, hakbnın de- ğilgüçlünün kazandığiyönün- de bir kanaat ohışruruhıyor. Çocuklar,dizi kahramanlan- m kendikrine model alarak şiddeti. sorun çözmearaa ob- rakalgıhyorlar'' dedi. Bu di- zilerin insanlarda tutku hali- ne geldiğine değinen Dinçer, şöyle devam etti; u Aile bireyieri birbirieriyie itetişûn kuramaz oldular. Za- ten eğitimeve kültüreyönelik faaliyederi az olan Mirttaşlar. kitap okumayı da unuttuiar. Beyâzcam, tüm evierde hâld- nüyet kurdu. Reyting kaygısı tasnan medva bunu pompa- lamaya devam ednor. Arnk televizyonlardaki programlar- da etik kabnadı, pararun hâ- kimheti söz konusu. Bunun aşdması için program >npun- alanna karşı ortak bir tavır ahnmah. Gerekirse bu dizfle- riyaynnlayan kanahn reklam geHrleri azaldlmaJı. Televiz- yon kanallan da kendi içlerin- deotokontrol mekanizrnalan geflştirmehler.*' Yöntem: Bazen katîl bazen şirin babayı oynarım S elçuk Vöntem (oyun- cu, Kurtlar Vadisi di- zısınde 'Aslan Akbey' karakterini canlandınyor): Diziye yönelen tüm eleştiri- ler, insanlann algüamalan ve ya- şama bakışlan ile ilgili. Yani bunlarkişisel görüşler. Zaten ya- pılan bir işin eksiksiz olarak herkesi memnun etmesi müm- kün değil. Ben özel yaşamım- da silahtan hiç hoşlanmayan ve şiddete karşı biriyim. Ancak bir aktörüm Yeri geldiğinde bir katil, yeri geldiğinde de şi- rin bir baba rolünü oynanm. Dizideki Aslan Akbey karak- teri de belirli bir konsept için- de dramatik yapısına inandı- ğım bir rol. Simsek: Silaha değil kaleme ozendirme olmalı B erhanŞimşek(CHP îstanbul Milletveki- li, oyuncu): Hepimiz biliyoruz ki Türk toplumu okumayı pek sevmiyor. Sa- bahlan televizyonlarda bizim yerimize gazeteler okunuyor. Işte böyle birtoplumda bu ve benzeri dizilerin de yönlendir- mesiyle silah ve güç isteği oluşuyor. însanlann okuduk- lan, duyduklan ya da izledik- lerinden etkilenmeleri doğal. Ancak bu dizilerin bir elbise gibi topluma giydirilmesi ha- talı. Çünkü bunlar, insanla- nn gelişiminı engelliyor. Elbette ki televizyonlar bi- rer şirket ve amaçlan da kâr elde etmek. Elbette ki mafya da bir gerçek ama olumsuz birgerçek. Dolayısıyla toplu- mun gelişmesini engelleyen bu gerçek, kahramanlaryara- tılarak sunulmamah. Bu gibi konular, eleştirel birdil ile anlatılmah. Çünkü insanlan geliştirmek için on- lan silaha değil kaleme özen- dirmemiz gerekJi.