Katalog

CUMHURlYET 9 MART 2004 SALI İ V İ J LJ M. U I X kuftur@cumhuriyet.com.tr .AHNEDEN AYŞEGÜLYÜKSEL YAZIODASI DramsanatınaMarmağanTürk tiyatro büimcîlen bir ba- kıından şansh, bir bakvmdan da ce- fak kişilerdır. Şanslıdırlar. çünküel- lennde işlenecek çokmalzeme var- du. Tiyaîroyla ügileneni az, tiyat- ro ınceleyem parmakla sayılabıle- cek düzeyde sınırlı bir tcplumda, tiyatro adma üretileni değerlendi- nrken geniş bir seçirn alanına sa- hıptirler. Cefahdırlar. çünkü sayı- lan smırlı olduğu için Türk tiyat- rosunun hesabı süreklı olarak on- lardan sorulur. Bu nedenle. dur- madan okuma, araştırma, yazma \e konuşma eylemi içmdedirler. Tiyatro üstüneüretme yaşam biçim- leri olur çıkar. Yorucu. zaman za- man da yıpraücı bir yaşama biçi- mi... Profesör SevdaŞener,Metin And ve Özdemir Nutku ile birlikte, bu yaşambiçimine adanrnışlannbaşın- da gehyor. Son bırkaç aydır, kitap- çı raflanm süsleyen dört yeni bas- kı kitabıyla bir kez daha gündem- de. Dost Yayınlan 'Dfinden Bugü- ne TryatroDûşüncesi*Tim 5.. 'Yaşa- mın KırüraaNoktasında Dram Sa- nan'nın da 3. baskısını yaptı. tki de itk baskı var. Mıtos - Boyut'tan çıkan 'Insanı Geçitierde Sınayan Sanat: Dram Sanaü' ve AlkımYa- yınevi'nden 'Gelişira Sürecinde TûrkTıyatrosu'. Birbinni ıki ay için<ie ızleyenbu ikı sonkıtap araştırmacı - inceleme- ci Sevda Şener'in iki ayn yönünü sergiliyor: kuramsal kavramsal boyutta irdeleme ve somut ürün- lerdenyazarayönelme. 'tnsanı Ge- çitierdeSınayan Sanat:Dram Sana- ü'Şener'in kuramsal irdelemelen- m, 'Gefcjim Sürecinde Tûrk Tîyat- rosu' ıseyazarlan ya datürleri oyun- lardan yola çıkarak değerlendirme yaklaşımını içenyor. Geçltlerde sınanan lnsan 'IroaıuGeçhienleSınayan Sanat: Dram Sanaü', Sevda Şener'in Ba- tı dram tanhininbelirlı dönümnok- talannı, belirli kavTamlar açısından değerlendırdiği, edebıyata, sanata ve tiyatroya ilişkin olgulara genel bir çerçeveden baktığı.. dram sana- tınmvazgeçılmezi saydığı özellık- leri tammlayıp tartıştıgı 17 maka- ledenoluşuyor. 'TiyatronunKayna- ğma tüşkm Kuramlar" ıle yola çı- kanŞener. 'AntikYumanTragedya- smdaDeğerYargılarmm Sınava Çe- kilme' olgusunu irdeledikten son- ra, 'Dram Sanatırun tnsanı Geçit- ierde Sınama' özelliğini örnekler- le vurguluyor. Ardından 'Kahra- man ve Kurban' olgulannın tartı- • Sevda Şener'in 'dram sanatma' armağan ettiği iki yeni kitabı var. 'İnsanı Geçitierde Sınayan Sanat': Dram Sanatı (Mitos Boyut), yazannı, tiyatro konulannı kuramsal/kavramsal boyutta irdeliyor. 'Gelişim Sürecinde Türk Tiyatrosu'(Alkım) ise Şener'in Türk dram sanatına, gerek türsel. gerekse Türk oyun yazarlannı irdeleme yönünde yaptığı önemli katkı oluşturuyor. şılması geliyor. Daha sonra da 'Çağdaş Tiyatronun Bocalayan İnsanı ve Bekleyen tnsan' olgusu ırdelenıyor. 'Modern Sonrası TV- yatrodaDramatikOlan'ındaha ön- ceki tiyatrodan farkhlığı belirlenı- yor.Tüm dramtanhi içindeyer alan 'Oyun tçindeOyun' tekniğinin ay- nntıh olarak tartışıldığı makalenin de eklenmesiyle Batı dramına ılış- kinbellibaşlı bekrlemeler tamam- lanıyor. Şener, kuramsal tartışmalannı, tüm dramtarihirubtr düşünüşte zih- nınden akıtabilmesıni sağlayan en- gin birikimı ve belleğmde korudu- ğuyüzlerce oyunutartışmagünde- mıne kolayca alarak sürdürebilenbır yazar. Bu nedenle, soyut düzlem- de sunulan düşünce, onlarca örnek- le somutlandınldığında, okuru ge- nel olarakkorkutankuramsal belir- lemelerin algılanması kolaylaşıyor. Şener, ayaklannıyere sağlamba- san bir yazar. Düşünce karmaşası içindeyıtıp gitmeyen, sonuç olarak da 'zor'un algüanmasını 'kolay'kı- lan yalın bir Türkçe söylemle oku- runu peşme takıyor. Kıtapta yer alan öteki makaleler daha genel başhklara açıhyor. 'Ti- yatroSanatinınIşlevi*,'Popûler Ti- yatro'. 'GülerekÖzgûrkfmek', w Çok KültûrlüOrtamdaTryatro', 'Tıyat- rodaGerçeklik- Doğjruluk Inandı- ncıhk' konulannm ışlendiği maka- lelerle tiyatro sanatinın çeşitli bo- yutlan açımlamyor. Sonra da se- yirci - sahne olayı ılişkısmıtartışan makaleler yer ahyor. Şener kitabı- nı 'TiyatroileBinmlerinYakuı Üİ%- kisi' ve 'EleştiriveEleştiriKuram- lan' makalelenyle noktahyor. EUnizde öylesine yoğun bir bü- gi birikiminı öylesine kolay sindı- rilebilir kılmış bir kitap var kı. Şe- ner'in 143 sayfaya sığdırdığı serü- veni, gönderme yapılan oyunlan da okuyarak ızleyen biri -yetenn- ce bvhnçli ve sebatlıysa- birkaç ay içinde dram sanatinın ve tıyatro- nun özünükavrayacak duruma ge- lebilir. Gellşlm sürecinde Türk Tlyatrosu Sevda Şener. Türk dram sanatı- na en büyük katkıyı yapmış tiyat- ro büimcirmzdir. Pek çok oy\jn ya- zan bağlamında ilk (kimi zaman da ilk ve son) irdelemeleri yaptığı, Cumhuriyet dönemi oyun yazarlı- ğının temel yönelişlerini belirledi- ği, çoğuntugun advnı bile bılmedi- ği oyunlan okuyarak değerlendır- diği, bugüne dek üretüği bir dolu yapıttan büinmektedir. Son kitabı 'Gelişim Sürecinde TürkTiyatrosu' Şener'in bukulvar- da yol almayı sürdürdüğünün gös- tergesi... Kitap 14makaledenoluşuyor. Bu makalelerden9'u oyunyazarlanmız ve yapıtlan üstüne değeri biçilmez bırer belge oluşturuyor. Farklı ya- zıntürlerine yazar imzası atrruşkül- tür ve sanat insanlanmızdanIsma- >ıl Hakkı Baltacıoğlu. Reşat Nuri Gûnteldn,Ce\utFehmiBaşkut,An- met KutsiTecer, MeBhCevdet An- day,.\zkNean,OrhanKemaL Din- çer Sûmerve SedatVeyisÖrnek' ın tiyatroyazan olaraktaşıdıklan özel- likleri keyifli bir anlatımla tanıtan ve tartışanbu makalelennçoğu 'ilk kaynak' niteliği taşıyor. Âynı kitapta yer alan öteki beş makale ise onlarca Türk oyununa göndermeyapanincelemeler ıçen- yor. Şener. 'Tiyatromuzun Kendi Sesini Arama Sûrecr başhğını ta- şıyan ilkmakalesinde tiyatromuzu çeşitli gelişim çizgilerine oturtu- yor ve bu çizgileri yazarhk sahne uygulaması bağlamında eleştırel bir ağ içinde değerlendinyor. Ceçmlşl şlmdlye, şlmdlyl de geleceğe taşıyor TürkTiyatrosu'nda Aıle olgusu- nu, bir dolu oyuna gönderme ya- paraktoplumbilimsel bir bakış açı- sından tartıştıktan sonra, 'Çağdaş Türk Tiyatrosu'nda İkı Kışilik Oyunlar' üstüne odaklanıyor. Ar- dûıdantiyatromuzdayansıyan 'Ka- dm Imajı ve Kadın Sorunlan'nı eleştirel süzgeçten geçiriyor. Çocuk tiyatrosunu da göz ardı etmiyor. 'Çocuk Tiyatrosu Yapıtlarmdaki Çocuk Tiplemelerine Eleştirel Bir Yaklaşun' başlıklı makalesinde. 'çocuk' olgusuna yaklaşımdaki özellikleri, özellikle de çocuk tiyat- rosu bağlamında yapılan yanhşla- n belvrliyor. Sevda Şener, Türktiyatrosu kar- şısmdaki duyarsızlığı aşma yolun- da, emekürünlennitüm aydmlara, özellikle de gençlere sunuyor. Bel- ge üstüne belge oluşturma yoluyla geçmışı şimdiye, şimdıyı de geleceğetaşıyor. Anlatımdaakıcılık ilkesine baştan sona bağlı kalarak. Aklına ve dıline saâlık. . Ödeneğini devletten ya da belediyelerden alan topluluklara insanlan uyarmayan oyunlar yakışmıyor Repertuvarpolitikaları değişmeli • Gündem belirleyecek birçok oyun raflarda bekleîken, neden suya sabuna dokunmayan, sözü olmayan, içeriği boş, kendi ülkelerind-e bile bu saytda sahnelenemeyen. yazarlann oyunlan seçilip ısrarla sunuluyor? TXTNCERCÜCENOĞLU Repertuvar politikasınınne ve nasıl olma- sı gerektiğini anlatmazdan önce, "ülke- mizdekitiyat- rolan genel ola- raknasüsınrf- landırabüi- riz" sorusu- nun yanıtmı vermeye çalışa- iım. Busınıtlandırma- da ülkemizde tiyat- ro etkinliğini yaygın olarakyapmaktaolan ödeneklitiyatrolar ilk sıradaki yerlerini al- maktadır. Ödenekli tiyatrolar dediğımız zamanaklailk,ülke- mızin on iki bölge- sınde etkinliğinisür- düren Devlet Tiyat- rolan gelir. Odeneğı- ni ilgilıbakanlıktanalmak- tadırbu cumhunyetkurumumuz. Bir başka ve çok önemli ödenekli tiyatromuz da yalnızca îstanbul"da etkin- liğini sürdürmekte olan ve bugünlerde ku- ruluşunun 90"ıncı yıhnı kutlamakta olan îs- tanbulBelediyesi ŞehirTiyatrolan'dır. Bakırköy BelediyeTiyatrola- n, Izmit Şehir Tiyatrosu, Es- kişehir Belediyesi Şehir Ti- yatrosu, OrduBelediyesiKa- radeniz Tiyatrosu daödeneğiniilgili belediyeler- den alan ödenekli tiyatrolanmızdandır. Özeltiyatrolanmıza gelince, özellikle tstanbul ve Ankara'da toplanrruşlardır. Bunlar yaptıklan turnelerle ülkemizın en uzak yerlerine bile ulaş- maya çaba gösteren topluluklardır. Ankara SanatTiyatrosu, EkinTiyatrosu, Dost- lar Tiyatrosu, Kent Oyunculan, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu, Tiyatro Stüdyosu, Tiyatroİstanbul. Ti- yatroKare, Cİrtaoyımcular, BKM, Yeditepe Oyun- culan, GönülÜlkü-GazanferÖzcanTiyatrosu, Oya Başar-Levent Kırca Tiyatrosu, Nejat Uygur Ti- yatrosu, SemaverKumpanyavebenzeribirçoközel tiyatromuz vardır. Ve bu topluluklar varlıklannı sürdürebilmek içinbüyük bir savaşımvermekte- dirler... Oyun seçlmlnln öneml Her yıl aldıklan, yalnızca bir iki aylık ilanpa- ralannıbilekarşılayamayan. sözümona de\ letdes- teğiyle ayakta durmaya çalışan bu topluluklann çabalan her türlü takdirin üstündedir... Amatörtiyatrolara gelince, hıçbıryerdenpara- sal destek almadan. bir yerlere sığınarak tiyatro yapmaya çalışan ve bunu da büyük bir özveriy- le gerçekleştirmek için çaba gösteren genç top- luluklardır. Bazenbir üniversite bünyesinde. ba- zen de bir dernek çaüsı altında toplanrp, gerek- tiğinde ceplerindendeharcayaraktiyatroeylemi- ni sürdürmeye çalışırlar... Bütün ülke geneluıde sayılan sanınm yüzleri aşmaktadır. Bu üç başlık altında da olsa, tiyatro etkinliği- nin gerçekleştinhnesi için, oyun seçımı yapıl- makzorundadır... Ancakbuseçimlerde tiyatronunparasalolanak- lan, kadrosu, salonve turne durumlanve benze- ri birçok koşulun değerlendirilmesi doğaldır.Bu bağlamda ödenekli tiyatrolann özel tiyatrolara oranla daha avantaıh olduklan su götürmez bir gerçektır. Orneğın dahagenişkadrolu oyunlan se- çip oynayabihrler. Pahalı yapımlan gerçekleşti- rebılirler. Özeltopluluklarisebaştasalonkirası olmak üze- re, sanatçı aylıklan, tarutım giderleri ve benzeri birçok sorunu göz önüne alarak seçerler oyunla- nnı... Az kişili ve gişe yapması beklenen oyun- lann seçimi kaçınılmazdır özel tiyatrolar için... Amatör tiyatrolara gelince, onlar da aynen öde- neklitiyatrolar gıbioyuncubakımındankesinlik- le sıkıntıçekmezler... Onlannsıkıntılan daha ön- ce de belırttiğimız gıbi daha değışik farklüıklar gösterir... Peki tiyatrolanmızın kendi koşullannda seçe- cekleri oyunlann içerikleri, türleri ve en önemli- si iletileri ne olmalıdır? Kuşkusuz bu soru başka sorulan da getiriyor akla... Tiyatro niçin yapılmalıdır? Bu etkinliği yalnızca kişisel bir doyum aracı olarak görebilir miyiz? Ulkemizin ve dünyanın içinde bulunduğu bir- çok açmaza yanıtlar aramayan, insanlara moral vermeyen, onlan uyarmayan/sarsmayan bir ser- gıleme, özellikle Ödeneğini de\ letten ya dabele- diyelerden alan topluluklara yakışıyor mu? Yoksa, tiyatronun insanlığın var olmasından bu yana yaşamasının temel nedeninin, muhale- fet etmek olduğu büinçli olarak göz ardı mı edi- hyor? Gündembelirleyecek birçokoyunraflarda bek- lerken. nedensuyasabuna dokunmayan, sözü ol- mayan, içeriği boş, kendi ülkelerinde bile bu sa- yıda sahnelenemeyenyazarlann oyunlan seçilip ısrarla sunuluyor halkvmıza? Özellikle gencıliğin her alanda azgınlaştığı, Cumhuriyetimızinbüyük tehlike altında olduğu, ilerici güçlerin umutsuz bir dagıruklığı yaşadığı böyle bir ortamda neler yapüıyor tiyatro bağla- mında? Kaldı ki çekingen davTaruşlanmız, kurumlan- mızınyaşamasını sağlayabilir mi? Kuşkusuz öngörüsüolantiyatroyöneticilerirün, tiyatro sanatçüannın, yazarlann bu ve benzen sorulan yanıtlaması gerekir özellikle bu günler- de... Yanıtlannbizi götüreceğı yer ise, hıç kuşkunuz olmasın, tiyatrolann repertuvar politikalanrun nasıl olması gerektığinde odaklanacaktır. e-posta: tcuceno0u@yahoo.com SELtM İLERİ Alıp Götürsen BeniOraya' (3) Türk edebiyatındaki adagezintilerim,VirginiaWo- olf'un Deniz Fenen'yle başka bir düzleme sıçra- dt. Edebiyatımız adadaiyimser ütopyanın izini sür- müştür. Deniz Feneri'yse önce ulaşılamayan, ula- şılmadığı için de dahaçok özlenen, daha çok düş- lenen, sonra da, üstelik nice zaman geçince an- lamını o kadar yitiren bir fener adasından, bir tür hayal kınklığı adasından söz açıyordu. Hele, ressam Lâty Briscoe'nun küçük adaya git- meyip, karada kalarak, yıllar önce yarım bıraktığı bir resmitamamlaması, banaçok acı gelmişti. Gtt- mek, daimagitmekülküm.kıyısındanköşesinden batkıyauğramıştı. Bazı yaradılışlar için, gitmek hep bir ülkü olarak kalacak, o yaradılışlar yaşam adına ne yapabiie- ceklerse, hep Kavafis'in aynı kentinde, aynı kara parçasında yapabilecekler, denize, ufka daima uzaktan bakacaklardı... Deniz Feneri, Woolfun Mrs. Dallovvay'iyle bir- likte, hayatımın en büyükromanlan arasındadır. Her ıkisıni de yüzlerce kez daha okuyabilirim. DenizFeneri'ni Naciye Akseki Öncül'ün duyar- lı çevirisinden okuduğum yülarda yine öyküler ya- zıyordum. Sonradan Dostluklann Son Günü'nde derieyeceğım öyküleri. Bir ikisinde Burgaz'dan, belki Büyükada'dan söz açmış olmalıyım. Ama geçmişin etkileriyle. DenizFeneri'nin etkisi için HerGeceBodrurn'u bek- lemem gerekecekmış... 1973yılındaAkşrtGöktürk ün başyaprtı Ada ya- yımlandı. Çiçeği burnunda bir yazardım. Akşit Bey'le bir dergi yazıhanesinde tanışmıştık. Tabii ki rastlantıydı, ama bugün metafızık bir anlam yük- lüyorum: Yanımda Ada kitabı vardı, Akşit Gök- türk'e imzalatmıştım. Bendekı ilk ve son imzalı ki- tabı. Ada, okuyanlann anımsayacağı gibi şöyie baş- lar: "On altına yüzyılda, ressamın biri ne zaman bir dünya haritası çizecek oisa, kansı hemen, 'Sev- gilim şuracığa bir ada koyuver, yalnız benim olsun!' dermış. Ressam da bu isteği uysalhkla yerine ge- tiritmiş. Bu tür adalar o günün haritalanndan hiç eksik olmazmış." Okur okumaz, bir roman! diyevurulduğumu dün gibi hatırlıyorum. Bir iki yıl sonra Her Gece Bodrum'u yazarken, Ada'dan ögrendiğim o 'yokada'\ar, dönüşe dönü- şe, evrile evrile, karşılıksız kalacak sevgiler, dost- luklar, aşklar için bir simge olup çıkmtştı. Her Gece Bodrum'un bugün hâlâ sevebildiğim bırkaç satınnda Akşit Göktürk'ten okuduğum ya- lan adalar belirir kaybolur. Yine bu romanımda, Si- dereAdası'ndan, Kleopatra'nınyan söytenceacı- masızlığından söz açarken, Ada'yı tadını çıkara çıkara okumuş olmanın yordamına çok şey borç- lu olduğumu biliyorum. Ada benim için bir kılavuz kitap oldu. Campenella'nın Güneş Ülkesi, Thomas More'un Utopia'sı gençlik yıHarımda, aziz öğretmenim Ve- dat Günyol'un Çan Yayınlan'ndan bize armağa- nıdır, Fakat bu eserleri, sonra Shakespeare'in ada- stnı, Akşit Göktürk'le yeniden kavrama imkânına kavuşuyordum. Dediğim gibi, bir kılavuzdu Ada ve diyordu ki: "Dünyanın kolay kolay yola getirilemeyeceğini, her güzel düşûn, insan yaradılışının bayağılıkla- nyla, maddenin yasalanyla didişmek zorunda ol- duğunu bilir Shakespeare." Shakespeare'in bildiğini Akşit Göktürk, tam da o günlerde, bizlere söylemekle, bizlere iletmekle, irkiltici tarihî bir misyon yükleniyordu. Çünkü o günler, kaba sol bir söylemin düşünce ve duyuş dünyasında başı çektiği günlerdi. Ve bu söytemin karşısında da kaba bir sağ söylem... Böylesi tır- nak içinde entipüften meselelerie kimse ilgilenmi- yordu.. Öneriler. CD / Pau! Anka's 21 Golden Hits, RCA. (Unu- tulmaz "You are my dest/ny"yi yeniden dinlemek için.) l Kültür Servisi - Ressam Burhan Doğançay'uı bir resmi daha Guggenheim Müzesı'nin sürekli koleksıyonuna girdi. Sanatçmın 1995 \ilma tarihlenen 'Alexander'ın Duvarlan' sensinden 'Meteor' adlı çahşması, Guggenheim Müzesi'ne kabul edilen sekizinci tablosu. SîvrisîneK dedin de... • Kültür Servisi- Sunay Akın, Nihat Sırdar ve Si\Tİsinek ortakbir sahne çalışmasına imza atıyorlar. 15 Mart Cumartesi Ataköy Yunus Emre Kültür Merkezinde. 17 Mart Çarşamba günü de Maltepe Yayla Kültür Merkezi'nde sunacaklan 'Sivrisinek Dedin de Aklıma Geldi' adlı oyunda izleyiciler Sunay Akın'dan Titanic'e binecekken kaçıran ve kurtulan tek Türk yolcunun hikâyesini dinlerken Nihat Sırdar da günümüz ahşkanhklannın insanlara yaşattığı komik durumlan anlatacak. Bütün bunlar olurken hınzır bir sivrisinek de salonuı içinde uçarak izleyicilerle uğraşacak. Biletler 'www.biletix.com'dan ve gişelerden alınabüi (0 212 661 38 95/0 216 383 99 20). BUGUN •CEMALREŞİTREYKONSERSALONU 1 19.30'da Kiril Ribarski (trombon) ve Mi SperovikRibarski (piyano) konseri. (0 212 232 98 30) • AKBANKKtXTÜRSANAT MERKEZİ 20.00"de Burçin Büke (piyano) resitali. (0 212 252 35 00) •BABYLONda 21.30da Beck'sBıgBendkc (0 212 292 73 68) • YAP1 KREDİ SERMET Çtl SALONU'nda 18.30'da 'AvrupaAvrupa' ad toplanüsj' Konuşmacı. SertabErener. (0 212 252 47 00)