Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10ŞUBAT2004SALI 14 KULTUR kuJturracumhuriyet.com.tr SAHNEDEN Nâzım'ın'Manzaralar'ı AYŞEGÜL YÜKSEL YAZI ODASI Ankara Sanat Tiyatrosu 41. yılını sürüyor. Nâzun'ın 100., AST'ın 40. yaşı için tasarlanan 'Mendeketimden Insan Manzaralan' topluluğun yer- leşik sahnesinde Ankaralı seyirciyle buluşturdu. CahitBerkay'ın ilktiyat- ro müziği çalışmasını içeren bu des- tan-oyunu Rutkay Aziz kurgulamış ve sahnelemiş. Yönetmen yardımcı- sı Fiisun Oruç Akay, dekor ve afış Ba- nş Dinçel'in, giysiler Zühal Soy'un. On oyuncunun yaklaşık otuz oyun ki- şisini canlandırdığı yapıma. kıdemlı sanatçılar yanmda AST'ın gençlen de omuz vermiş. Yapımın sürprizi, Rutkay Aziz'in AST sahnesine uzun yıllar sonra yeniden 'oyuncu' olarak çıkması. Sanatçının top- luluğa verdiği emek neredeyse 35 yıl- ı bulacak. Rutkay Aziz'i AST sahnesin- de ilk kez 1970-71 döneminde sahne- lenen 'SaitHopsait'te izlemiştim. 'Buka- rizmatik genç yeni mi kaülmış toplulu- ğa?' Arkasından 'Evter Evler'deki ya- man komedi oyunculuğu; hemen ardın- dan '403. Kilometre'deki oylumJu baş- rol... '403. Kilometre' aynı zamanda Aziz'in AST'taki ilk rejisi. Bu aşama- dan sonra AST'ın genel sanat yönet- menliğini yıllarca sırtlanacak. Rejisör ve oyuncu olarak nice yapımlara ımza ata- cak. Rutkay Aziz'in sahnelediği -çoğu çok başanlı olan- bir dolu oyun ızle- dik bugüne dek. Benim gözümün önün- den gıtmeyenler, 'Ana' (1974), '1871 KomünGünkri' (1976), 'ZenginMut- fağı' (1977), 'Sakıncah Piyade' (1978), 'YazMisafirleri'( 1982), t Galüe'(1983), 'Bir Ceza Avukannın Anılan' (1985).. Aziz'den AST sahnesinde oyuncu ola- rak son izlediğim, 1987'de Irlandalı yazar Sean O'Casey'in 'Silahşorün Gölgesi' oyununun ünlü karşı-kahra- manı Donal Devoran yorumuydu. O günden bu- güne sınemada önemh başrollerde ve dizıler- de izledık Azızı. Ancak, AST'ta oyun sahne- lemevı zaman zaman sürdürdü. 'Memleketim- den Insan Manzaralan' çalışmasıyla oyuncu olarak AST'a hoş ve 'nostaljik' bir dönüş ya- pıyor. Hızlı bir glriş Nâzım'ın 1939 yılında 'tstanbul'da Pira- ye'ye adadığı 'Manzaralar' 1941 bahannda, Haydarpaşa Gan'nın merdivenlerinde düşün- meye duran pulanyacı -şimdi işsiz- Galip Us- ta'ylabaşlıyor. BanşDinçel'in çok amaçlı ola- rak kullanılabılen, akışkan görünümlü, çeşit- li düzlemlere kıvnlan bir tren rayından oluşan Rutkay Aziz, AST için kurgulayıp sahnelediği ve rol aldığı 'Memleketimden Insan Manzaralan' ile 35 yıla yakın bir süredir emek verdiği topluluğa hoş ve nostaljik bir dönüş yapıyor. dekor tasanmı AST sahnesine biraz büyük gelmış. Ancak, oyunun hafta içinde ülkenin çe- şıtlı kentlerinde sahnelendiği düşünülünce, her salona uyacak ortalama bir boyut tasarlan- dığı anlaşılıyor. Galıp Usta merdivenlerde düşünedursun, çevresindeki merdivenlerden tren yolcuları inıp çıkıyor. Baş döndürücü birkalabalık. Ay- nı zamanda Galip Usta'nın düşüncelerini yan- kılayan ve koro işlevi gören oyuncular. Bu yo- ğun görüntü ve ses trafiği içinde Nâzım'ın 1941 bahannda gözlemlediği memleket in- sanlan, 'şipşak çekilmiş fotoğraflar' düzeyin- de bir görünüp bir yitiyorlar. Nâzım'ın metni ezberinizde değilse pek ço- ğunun derdini tam algılayamadan, genel bir iz- lenimle yetiniyorsunuz. Yönetmen Rutkay Aziz, her birinin dramını ağdalandırmaktan- sa 'manzara'yı bir tren gannın koşullanna denk düşen hızlı bir devinim içinde -iç içe bir anlatımla- vermeyi yeğlemiş. Tıpkı gerçek ya- şamda olduğu gibi. Merdivenlerden bekleme odasına, oradan da trene geçiliyor aynı tartım içinde. Oyuncu- lann giysileri ve kişilikleri değişiyor, insanlar, dertler ve öyküler çoğahyor yol boyunca. Mah- kûm Halil (Nâzım Rutkay Aziz) bir görünüp bir yitiyor, ama hep orada olduğunu bılıyor- sunuz. Yanmca, tzmit yoluyla ilerlerken tren, konuşan yolculann dilinden, Anadolu'nun tüm yörelerinden bir dolu başka insanın öyküsü dolduruyor katarlan. Ankara'ya varmadan bi- ri kendini atıyor trenden. Neden ölmek iste- miş? Türlü çeşitli nedenlerin geçerliliği sıfir- lanırken, ölenin 'işsiz' olma olasılığı- nı vurguluyor yönetmen. işsiz Galip Usta ile başlayan ilk perde böylece so- na ererken yönetmen Rutkay Aziz 1941 baharındaki sa\ aş dönemi Tür- kıyesi ile 2004 kışındaki 'kriz' kur- banı Türkiye'yi buluşturuyor. Dramatik yoğunlukta artış Destanın ıkinci bölümünde tren yol- culuğu bitmiştır. Mahkûm Halil'in, yerleştirildiği bozkır hapıshanesinde ve hastanesinde gördüğü ınsan man- zaralan üstünde daha yoğun bıçımde odaklandığı görülür. Yönetmen Rutkay Aziz'in ehnde, sahnede yer alan manzaralara, şip- şak çekilmiş fotoğraflar değil, doğal hızda çekilmiş video görüntüleri nı- teliğı kazandınlmıştır. Tartım düşü- rülmeden, sahnelenn dramatik yo- ğunluğu ve duygusal vurgusu artınl- mıştır. Araya 'Bugün Pazar/Bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar' şıın girer. Hapıshaneden hastaneye geçi- lir. Dramatik yoğunluk artar. Art ar- da yaşanan ilk müthiş acı ve bir müt- hiş sevinç... Ardından da Nâzım'ın 'Güzel günler göreceğiz çocuklar...1 dizeleri. Hızlı bir ses ve görüntü tra- fiğiyle başlayan oyun, düşüncenın ve duygunun koyultulduğu bir çızgıde bı- ter böylece. Saatgibiişleyenenerjık bir reji, baştan sona çok düzgün bir oyunculuk, Cahit Berkay'ın yapımı baştan sona sanp sarmalayan müzi- ği, ilginç bir dekor, başanlı giysiler. AST'ın ağır topu, Ankara'nın özel tı- yatrolannın 'her derde deva' oyun- cusu Erol Demirözden, sahne yaşa- mına AST ile başlayıp Devlet Tiyat- rolan'nda sürdüren Ylehmet Akay'a (Kartal Kazım), Hakan Sabnnıış, Cengiz Sez- gin, Ekin Öner, Aylin Saraç, Ebru Saçar, Me- lih Yetkin, Nesimi Kaygusuz'dan, sesiyle gö- rüntüsüyle, onu özleyen Ankara seyircisine bir kez daha 'merhaba' dıyen Rutkay Aziz'e dek, tüm sanatçılar Nâzım'ın metnini sahne- ye taşımakta kusursuz bir disiplin ve enerjı sergiliyorlar. Yapımı değerli yapan, oyunun dayandınldı- ğı şiir başyapıtının sunduğu 1941 Türkiye'sin- den insan manzaralannı, sahne anlatımı yo- luyla görsel-ışıtsel düzeyde de 'sahici' kılma- sı. Dahası, benzersiz bir Türkçeyle oluşturul- muş o güzelım metnin içerdiği 'sahki'lığı hem 'eski'de tutup hem bugüne taşıması. Bitme- miş bir eski serüvenin yeni tekniklerle ona- nlmış fotoğrafı gıbı... SELİM İLERİ Ressam Nüzhet Kutluğ'un kişisel sergisi 12 Şubat'a dek Ariyel Sanat Galerisi'nde görülebilir Yeniliklerin izini süren bir sanatçı B,'ugüne dek pek çok resinı öğretmeni yetiştiren Nüzhet Kutluğ çahşmalanm 2001 yıhndan bu yana kendi atölyesinde sürdürüvor. Aksanat'ta her zevke göre atölye Isteyene dans isteyene tiyatro İBRAHTM ERSARAÇ Usta ressam Nüzhet Kutluğ,ye- ni kişisel sergisini Şişli'de Ariyel Sanat Galerisi'nde açtı. Cadde- den de görülebilen sevimli gale- rinin atmosferine uygun olarak yerleştirilen dizimi ile de artistik tablolardan oluşan sergi 12 Şu- bat'a dek sürecek. Sanatçı ilk yağlıboya sergisini Balıkesir'de açmıştı. Daha ^ ^ _ o zamanlar yeniye açık ol- duğunu, yaptığı başarılı empresyonist rutumdaki tablolan ile göstermişti. retim görevlisi olarak başladığı çahşmasım 1984'te"SanatYeter- titiğT ile ilerleterek 1986'da do- çentlığe atandı. Sanatçıhğı ile öğretim görevi- ni birlikte sürdürerek 1992 yılın- da profesör ve ardmdan da Re- sim Eğitimi Ana Sanat Dalı Baş- kanı oldu. 1987 yılında 48. Devlet Resim ve Heykel Sergisi'nde "Devlet eğitimciliği ile de yüzlerce re- sim öğretmeni yetıştirerek sürdür- dü... Yinelersek. ununu eleyip ele- ğini asmadı. 2001 yıhndan bu ya- na sanat etkinliklerini özel atölye- sinde sürdürüyor. Sağlam bir sanat çizglsi Sanat ufkunu genlşlettl 1972 yılında îspanya hü- kümetinin bir bursunu ka- zanarak Madrid'e gitti, _ ^ orada Kraliyet Güzel Sa- natlar Akademisi'nde Prof. Pari- cio ile özgün baskı ve Prof. Roc- co ile resim çalışarak sanat ufku- nu genişletti. 1982 yılında Marmara Üniver- sitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Resim-lş Eğitimi Bölümü'nde öğ- • Deneyimiyle oluşturduğu desenlerle meydana getirdiği kompozisyonlarda soyuta doğru açıldı. Olgun paletüıde renkler süzülerek. arabesk kanşımlarda araya giren soyut figürlerin titreşimiyle seyrine doyum olmayan bir kıvama kavuştu Resim Ödülü'nü aldı. 1977'den 1995 yılına kadar çeşitli ülkeler- de düzenlenen "Çağdaş Türk Sa- natı" sergilerine katıldı. Yanm yüzyıla yakın bir zaman içerisinde çeşitli ödüller alarak renklendirdiği sanat yaşamını Daha ilk eserlerinden itibaren _ _ Nüzhet Kutluğ, hep ye- niliklerin izini sürerek so- yut tutumda "uzay" dizi- lerini yarattı.Yıllann tec- rübesi ile oluşturduğu sağ- lam desenlerle meydana getirdiği kompozyonlar- da soyut ufuklara doğru açıldı. Olgun paletinde renkler ^ ^ ^ ^ süzülerek çok ustaca ara- besk kanşımlarda araya giren soyut figürlerin titreşimi ile seyrine doyum olmayan bir kıva- ma kavuşmuştur. Sağlıkh bir sanat çizgisi ile yü- rüyen usta eğitimci-ressam dos- tum Nüzhet Kutluğ' u candan kut- luyorum. Kiiltür Senisi- Konserler, oyunlar, söyleşılerle çeşitli etkinliklere ev sahıpliği yapan Akbank Kültür Sanat Merkezi, bu ay değişik alanlarda 'masterclass' ve 'workshop'larla sanatçıyla izleyiciyi farklı bir platformda buluşturacak. Ülkemizde modern dansın en önemli temsilcilerinden olan, sanatseverlenn karşısına önemli projelerle çıkan Zeynep Tanbay, 21 Şubat'da, 7 yaş ve üstü çocuklar için düzenlenen bir vvorkshop gerçekleştirecek Akbank Kültür Sanat Merkezi'nde. 13.00'de başlayacak olan 'Bedenin Sesi' adlı vvorkshop 'ta, Tanbay, 'mekânın, müziğin ve bedenlerinin sesini hissedebilecekleri bir ortamda çocuklarla dansıpaylaşacak'. AkbankOda Orkestrası'nın konuğu İngilız pıyanist Christian Blackshatv, 24 Şubat Sah 19.00'daki izleyicilere açık olan 'masterclass'ta genç piyanistlerimizle deneyimlerini paylaşacak. Bugüne dek Rotterdam Filarmoni Orkestrası, Birmingham Senfoni Orkestrası, Academy of St. Martin in the Fields gibı ünlü orkestralarla konserler veren Blackshavv, çeşitli ülkelerde klasik müzik severlerle buluştu. Tiyatro yönetmeni Mehmet Ergen de bu ay Akbank Kültür Sanat Merkezi'nde \vorkshop gerçekleştirecek olan ısimlerden. Yine 25 Şubat'ta 16.00 - 20.00 arasında yapılacak olan çalışma. iki bölümden oluşacak. Birinci bölümde oyun sahneleme üzerine bilgiler verilecek, tiyatronun diğer yaratıcı ve idari elemanlanyla çalışma yöntemleri irdelenecek. Ardından, oyunlardan sahneler yönetmek isteyenlere yeni ve klasik oyunlardan metinler verilecek. 28 Şubat 11.00 - 16.00 arasında yine Ergen'in yönetmenliğinde, bu vvorkshop'un devamı niteliğındeki ıkinci bir çalışma gerçekleştirilecek. Kahlımcılara, bu kez, 25 Şubat ta verilen metinleri sahneleme olanağı sunulacak. (021225235 00) Tiyatro... Tiyatro tarihçisi, yazar RefikAhmetSevengil'in yıllar önce yayımlanmış Yakın Çağlarda Türk 77- yafrosu'nun sayfalarını karıştıranlar, o sararmış fo- toğraflan da görebilirler. Bu fotoğraflar arasında bir öbek, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin tiyatro yapılannı belgeler. Cumhu- riyet yönetimi yurdun dört biryanını bir an önceti- yatrolarla bezemek istemiştir. O kadar ki, yapılann yetersizliği üzerinde dikkat- le durulur. Şehirierden kasabalara, tiyatro yapıtan için özel, elverişli alanlar seçilir. Tiyatro sanatına önem verilmektedir. Tiyatro ne- redeyse ahlakî bildiri, sanat eğitimi için ocak, ye- ni kuşaklara adanmış kültür etkinlığidir. 2004 Türkiyesi'nde ancak birkaç kentin sınırla- nna sığınabilmiş bugünkü Türk tiyatrosu, Cumhu- riyetimizin ülkülerinden çok uzak artık. Devletin yardımına muhtaç özel tiyatrolarla, dev- lete yük olduğu açıkça söylenmese bıle, satır ara- sı sezdirilen ödenekli tiyatrolaryıllardan beri ayak- ta kalma mücadelesı veriyor. Oysa tiyatro, yeryüzünün bütün ileri ülkelerinde, sayısız teknik olanaktan da yararianarak yine gün- demde, geçen zamana yenik düşmemiş. Geçenlerdeajandalanmı kanştırıyordum, birtür- lü atamadığım. Günce tutmam. Ajandalarda yapı- lacak işler, randevular yazılı. Bir iki de 'hatıriatış no- tu'... 1991 -92 tiyatro mevsimi benı enikonu heyecan- landırmış. Notlardan fark ettim. Istanbul'a Türk ti- yatrosu o mevsim seçkin armağanlar sunmuş. Sözgelimi Çehov'dan Vanya Dayı'y\ izlemiş, bü- yülenmişiz. Şehir Tiyatroları, o yıllarda, Gencay Gürün'ün gönüldenliğiyle, Vişne Bahçesfr\\, Üç Kız- kardeşi ve Vanya Dayı'yı art arda sunmuştu. On yıl öncesinin, on üç on dört yıl öncesinin sanat şö- lenleri. Bilmem Istanbul seyircisi benzerlerine bir daha kavuşur mu? Aynı mevsim "Sevgili Yelena Sergeyava"y\ izle- miştim. "Genç insanı, rüşvetle, köşeyi dönmekle, kapkaççılıkla donandırabilen bir düzenin köklü eleştirisi" diye not düşmüşüm. "Günaydın Mr. Weill", "Aile Şerefi" beni hep et- kilemiş. Sevgili Yelena Kent Oyuncuları'nın yapı- mıydı, Aile Şerefi Şehir Tiyatrolan'nın, Günaydın Mr. Weill Dormen Tiyatrosu'nun. Nerden nereye... Bu mevsim izlediğim bir iki oyun ya gövde gösterisiydi, ya biçimciliğe adama- kıllı yenik düşmüş iyi niyetli çabalar. Tiyatro sanatı bana 'Biblo' gibi gelir. Onu he- men kırabilir, birgüzelliği yok edebılirsiniz. Güzel- liğinin tadına varırsanız, size bir ömür boyu unu- tamayacağınız imgeler, görüntüler nakşedecektir. Bazan yönetmenin yorumu, bazan bir oyuncu- nunki, bazan yazann sözlerı, bir gıysının tasarımı, dekorda birözellik... Müzik, ışık, birfıgüranın bek- lenmedik parıltısı... Ne çok anı benimle şu an! Genç Türkiye Cumhurıyeti yurdu tiyatro yapıla- rıyla bezemek istedi, dedim. Çünkü tiyatronun ya- ratacağı sanat coşkusuna inanmış, güvenmişti. Yaşamında bir kez olsun bir tiyatro eserini izle- yememiş ve belki de ızleyemeyecek mılyonlarca insan yaşıyor şımdikı Türkiye'de. Cumhurıyetımi- zin özlemlerıne bir ihanetimiz de bu değil mi? Çağdaş edebiyatımız da turne tiyatrolarının tra- jik öykülerinden söz açmıyor. Oysa Reşat Enis eş- siz Yolgeçen Han/'nda birtuluat topluluğunu çırıl- çıplak dile getirir. Sait Faik'in Kumpanya'st, Tan- pınar'ın o acı öyküsü, her ikisi de harikulade. Ne- cati Cumalı'nın Aşkda Gezer romanını unuttuğum sanılmasın. Dedim ya: Nerden nereye... öneriler: Kitap/ Lord Arthur Savile'in Suçu, Oscar Wilde, Fatih Özgüven'in çevirisi, Dost Kitabevi Yayınları, .999. Vajina Monologları yasaklandı • PEKİN (AFP) - \ajma Monologlan'nın Çın'de sahnelenmesi yasaklandı. Bu karar için belırli bir neden gösterilmedı. Şanghay Drama Center'da perşembe günü sahneleneceğı açıklanan oyunun yasaklanması emrinin üst düzeyden geldiğini belirten tiyatro yetkılileri. "oyunun Çin'in ulusal değerlenne ters düştüğü" açıklamasıyla yetinmek zorunda kaldıklannı söylediler. Rahman'dan uluslararası projeler • LONDRA (BBC) - 50'den fazla Bollywood fılminin özgün müziğine imza atan Hindistanlı besteci Rahman. yakın zamanda uluslararası projelerle müzıkseverlerin karşısına çıkacağını açıkladı. Andrex Lyod Webber'ın Londra West End'de sahnelediği 'Bolly Dreams'in müziklerini yapan sanatçı, bu müzikalm Holh/wood yorumu için çahşmalanm sürdürüyor. Geleneksel Hint müzigini regaee, hip-hop ve mistik Sufı ritimleriyle buluşturan besteci, 'Bolh/wood Deams'in Hollywood'da özel bir düzenlemeyle sahnelenmesinin. ABD'li izleyiciye Bollywood'a yeni bir bakış olanağı sunacağından ötürü memnun olduğunu ekledi. CBSO ile vereceği 90 dakikalık konserde, bu müzikalden seçkilerin yanı sıra Rahman, îranlı şair Feridun Attar'm klasiği 'Kuşlar Meclisi' için yaptığı besteyi de sunacak. BUGÜN • İTALYAN KÜLTtTÎ MERKEZİ nde 19.00'da Bonısan Kültür ve Sanat Merkezi işbirliğiyle \lars\as Flüt Kuartet konseri. (0 212 292 06 55} • AKBANK KLXTÜR SANAT MERKEZİ nde 18 30da 'EdebiyatGünleri' kapsamında Hihni Yavuz söyleşisi. (0 212 252 35 00) • YAPIKREDİ SERMET ÇİFTER SALONL nda 18 30 da 'Keban'dan Dısu'ya Sudan Kurtanlan Kültürel Miras' konulu 'sah toplantısı' Konuşmacılar: Mehmet Özdoğan, Numan Tuna, Ufuk Esin, Cmit Serdaroğlu. (0 212 252 47 00) • ATATÜRK KfTAPLIĞI'nda 18.00'de Dücane Cündioğlu'nun katılacağı 'mantık 8 19)