Katalog

CUMHURİYET 2 OCAK 2004 CUMA 12 EKONOMI Damacanalann gerektiği gibi temizlenmediği piyasada korsan dolum yüzde 50 Içtiğiniz suya•• UzmanJar, tüketiciyi, satın idıfı damacananm son kullanım anhini koaıtrol etmesi yönünde ryanyor. Çünkü yüksek ııaliyetten kaçman kimi innalar, kcullanım ömrünü amamlacLığı halde imha etmek ;erine darnacanayı kullanmaya <evam eddyor. IA.TMAKOŞAR Açık su saâışının yasaklanmasının üze- ınden 5 yıl geçti, ancak hâlâ piyasada ;aygın kors. an dolum ve yönetmeliğe uy- jun olmayaıı koşullarda su satışı tüketi- d saglığını tehdit ediyor. îstasyonlann lapanmasnıın ardından 100ü aşkın tmrkanın'' "boy göstermeye başladığı pi- jasada, fi^atlar yurttaşın tercihınde «nemli rol •oynuyor. Bu da korsan do- Umlann ga-derek yaygınlaşmasına yol içıyor. Piya-sadan toplanan damacanala- n istasyonl arda doldurarak satan kimi arketlerin temizliğe dikkat etmemesinin ûketici açısından büyük nsk oluşturdu- guna dikkat çekihyor. En öneın]ı risklerden biri de eski da- tıacanalar. Bır damacananın 65 dolum- <lan sonra lciillamlmaması gereldyor. Uz- manlar tükseticileri damacananın tarihini tontrol konusunda uyanrken bır dama- <ananın 3 yılda ortalama 60 tur yaptığı- nı belirtiyorlar. Aynca, korsan doluma larşı tüketicinin kapak logosu, dolum ta- rihi gibi unsurlara da dikkat etmesi ge- rektiğini belirtiyorlar. Damanacananın her kullanımdan son- ra 70 derece sıcakhktaki suyla, deterjan ve dezenfektan kullanılarak temızlenme- si gerektiğini belirten eski Su Üreticıle- ri Derneğı Genel Sekreteri Mehmet Kar- deş, bir şirket ıçin bunun aylık maliyeti- nin ortalama 2 milyar 300 milyon lira ol- duğunu belirttı. Maliyetten İcaçmıldığı için bunun çoğu zaman yapılmadığını belirten Kardeş. "Damanacanalariçinde oluşan minik minik kabarcıklar, buhar taneleri bakteridir. Tüketici, ucuz danıa- cana suyu içeceğine musluktan akan şe- bekesuyundan içsedahaiyidir" dedi. Es- ki damacanalarda bakteri oluşumu yanı sıra yıkanması halinde de deterjan kanş- ması riskinin ortaya çıktığını söyleyen Kardeş, "Damacanın kullanım ömrüne dikkat edilmesi çok önemli. Bunu herkes yapmah. Kaldınp damacana attindaki ta- rihc bakılsın" dıye konuştu. Flyat tek gösterge degll. ama... Piyasada şu anda 1 milyon 500 bin li- ra ila 3 milyon 500 bin lira arasında de- ğişen fıyatlarla 19 litrelik damacanalar- da ıçme suyu satılıyor. Bu fıyat farkının, suyun sağlıklı olup olmadığı konusunda tek gösterge olamayacağı kabul ediliyor. Ancak perakende satışı gerçekleştiren bayilerin de genellikle yüzde 100"e ya- kın kâr oranıyla çalıştığı belirtiliyor. Bu kâr payına nakliye masrafi da eklenince suyun çıplak maliyetinin ne kadar düşük olduğu ortaya çıkıyor. Dolayısıyla 1 mil- yon 500 bin liraya satılan bir damacana sudaki maliyet düşüklüğünden asgari hij- yen koşullannın bile sağlanmadığı kuş- kusu doğuyor. Soğan yıhnzant şampiyonu Ekonomi Servisi - Yaş ve kuru sebze ve meyve grubundaki ürünlerin fıyatındaki artışlar dikkat çekerken, fiyatı yüzde 59.3 artan soğan, aralık ayının zam şampiyonu oldu. Soğan, son bir yıl içinde yüzde 167 oranında zamlanarak yılında şampiyonluğunu aldı. Istanbul Ticaret Odası (İTO) Ccretliler Geçinme Endeksi'ne göre, aralıkta fiyatı en fazla artan ürünler listesinde ilk 10 sırayı yaş ve kuru sebze ve meyve ürünleri oluşturdu. Listede soğan yüzde 59.3'lük fıyat artışıyla zirvede yer alırken salatalık yüzde 55.6'hk artışla ikinci, yaş üzüm ise yüzde 35.2'lik artışla üçüncü sırada yer aldı. TOBB Başkanı Hisarcıkboğhı sonılan yaıutladı. Hisarcıklıoğlu üstii kapalı olarak mecfyayı eleştirdi ÖZLEM YÜZAK 2004 yılına ilışkin değerlendirmelerde bulunan TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu üstü kapalı bir şekilde medyayı eleştirdi. "Enflasyon muhasebesi aslında devıim niteliğinde bir yasa. Eskiden vergi vermemeye gerekçe olarak enflasyon muhasebesinin olmaması gösteriüyordu. Bu artık bitti. Kayıth ekonomiye geçiş için artık engel kalmadı. Ancak ne yaak ki gazetelerde "keşke çıkmasaydı" türünden haberler çıkıyor. Böyle olmaz. Türkiye'de kurallann hâkim olduğu bir dönemi kendi geleceğiıniz için istemeüyiz. Gazetelerin ekonomi sayfalannda da bunu görmek isteriz." dıyen Hisarcıklıoğlu, Türkiye'de toplumun geçırdiği değişimi medyamn da yaşaması gerektiğini savundu. 'Yapısal reformlar tamamlanmalı' Hisarcıklıoğlu, "Türkiye bugün bir değişim içinde. Oda başkanlan bile 2004 yılı için "Popülizmi bırakın. yapısal değişıme yönelin" çağnsında buhınuyoriar" diye konuştu. Türkiye'nin 2003 yılını başanlı geçirdiğini belirten TOBB Başkanı 2003'te yapısal reformlann tam olarak gerçekleştırilmediğini ve 2004'te bunu tamamlamamn şart olduğunu söyledi. Hisarcıklıoğlu, "Hepimiz takipçisi »lmalıyız. Sürdürülebilir büyüme için bu şart* dedi. TOBB Başkanf nın Avrupa Birliği ıle ilışkilere ilişkin açıklamalan ise şöyle: "Türkiye Avnıpa Birüği'ne girebilmek için bütün gayretlerini son noktaya kadar göstermeİL Ancak yıl sonuna kadar tarih verilmez ise bu da Türkiye'nin sonu değil. Gümrük Birliği ile zaten AB'nin içindeyiz ama haklanmızm savunulmasında geriyiz. Örneğin, A\Tupa ülkelerinde el halısı üretimi olmadığı için gümrük vergUerini aşağı çekmişler. Ancak bu, rekabet içinde olduğumuz Çin ve İran'a karşı bizi olumsuz etkiliyor. Anlaşmadan dolayı ben el halısında gümrük vergimi yiikselti>onını da diyemiyoruz. AB'de karar vericilerin içinde olmak istiyoruz. Ama dediğimiz gibi dünyanın sonu değil. Türkiye enerji hatlannın tam ortasında ve ilişkilerinde konumunu daha avantajlı kullanabüir." 10 yılda 550 milyar dolarlık bir paya sahip olan sektörün payı her geçen gün artıyor Cep telefonları smır tanıımyor • Türkiye'de de cep telefonu kullanırrunda ciddi bir patlama yaşanıyor. 65 milyon nüfusta kullanıcı sayısı 22 milyon. Idate Genel Direktörü Yves Gassot ise bu yılın iki yönlü bir geçiş dönemi olacağını söylüyor. BAŞAK SEZEN 10 yıl öncesıne kadar adı sanı bile fazla bilinmeyen cep telefon- lan bugün bütün dünyada hem profesyonel yaşamın hem de ki- şisel kullanımın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Cep telefonlan, 10 yılda dünya genelinde yüzde 20'lık kullanım oranıyla tarihte en hızlı gelişen teknoloji oldu. Bu patlama 550 milyar dolarlık bir sektörü yara- tırken bu durumdan en kazançlı çıkanlar iki meslek grubu oldu: 468 milyar dolarlık payla opera- törler ve 80.4 milyar dolarla do- nanımcılar. 'Batılılaşmanın sembolü' Le Monde gazetesinde yer alan haberde, cep telefonlannın artık sadece gelişmiş ülkelerde kullanı- lan bir araç olmadığı, tam aksine gelişmekte olan ülkelerde Batılı Dünyada her 5 kıtadan biri cep telefonuna sahip Nûfus içinde Cep telefonu kullanım oranı (%) 2003te Kullanıcı sayısı 2007'de 31.7$ Ayhfc ortalam harcama Kullantcı başına (dolar) 1 2s.es LATİN AMERİKA vjv 1 IL17.6S AFRİKA-ORTA DOĞU 27.3$ ASYA-PASİFİK Kaynak Idate Abnanya 29.1$ Ingiltere nn 30.5$ Ispanya S 5 27.7$ Karya 28.8$ Çin 13$ 11.8$ Japonya § n 63.5$ Dünyada her beş kişiden biri cep telefonuna sahip, Itarvanlar her gün en az üç kez cep telefonlannı kullamyor, Amerikaülar her gün 20 dakika konuşuyor, Ingüizler en az iki mesaj gönderhor ya da ah- yor, Japonlar fotograf gönderebiliyor, Korehier ise video oyunlan dahi oynayabihyorlar. yaşam düzeyine erişmenin bir sembolü haline dönüştüğü yazılı. 2003 yılı cep telefonu sektörü- nün değerlendirilmesinin yapıl- dığı haberde, Asya-Pasifik in 519 milyonluk kullanıcı sayısıy- la ilk sıralarda yer alması dikkat çekiyor. Asya'yı, 324 milyonla Batı Avrupa, 158 milyonla Ku- zey Amerika, 124 milyonla Latin Amerika, 108 milyonla Afrika- Ortadoğu ve 102 milyonla Doğu A\xupa izliyor. Türkiye 'de de cep telefonu kul- lanımmda ciddi bir patlama yaşa- nıyor. 65 milyon nüfusta kullanı- cı sayısı 22 milyon. 2004 yılı için beklentilerini belirten Idate Ge- nel Direktörü Yves Gassot ise bu yılın iki yönlü bir geçiş dönemi olacağını söylüyor: Stratejik ola- rak, sektörün krizden çıkması ka- zanımlan arttıracak, teknolojik olarak da üçüncü nesil (3G) tele- fonlann yayılması rekabet kartla- nnın yeniden dağıtılmasını ge- rektirecek. Şirketler krizden sonrayönetim metodlannı yenilediler Rekabet Japonlara yaradı • Uzun süren bir gerilemenin ardından, yeni yönetim metotlanna ve rekabete ayak uydurabilen büyük şirketler en kârlı çıkanlar oldu. EkonomiServisi- tayamayanlar, daha Toyota 2003'te üretimde 1 sıraya VTİksekiL 10 yıllık knzin ar- dından gerçekleşen yapılanmayla yeni bir Japon ekonomi- si ortaya çıktı; mali ve endüstriyel iliş- kileri düzenleyen Japon kapitalizmi- nin eski yapılan açığa alındı. Teknoloji, reka- bet ve yeni yönetim metotlannı benim- seyen büyük grup- lar hem ulusal hem de uluslararası are- nada güçlü olurken, genel olarak piyasa durumunu iyi sap- azşeffafbiryöntem ve görüş alanından uzak olarak yöneti- lenler kaybetti. En kazançlı sek- tör ise otomotiv sektörüydü ve bu başannın sembolü olarak Toyota 2003*te dünya oto- motivüretirninde2. sıraya yükseldi. Ancak mali siste- min tam anlamıyla istikran sağlayama- mış olması nede- niyle bütün prob- lemler hâlâ çözül- müş değil. FÎRMALARA UYARILAR: Müşteriyeönern ver, marka bağımlüığıyarat İZJVÜR (AA) - tzmır " "" " Japon ekonomi- sinin bir numaralı şirketi konumunda bulunan Toyota'nın cirosu 15 milyar yen iken onu izle- yen Honda'nın ci- rosu 7 milyar yen- den fazla. Piyasa- nın ilk iki sırasında yer alan bu iki oto- motiv firmasını yaklaşık 3 milyar yenlik cirosuyla elektronik şirketi Canon, 1 milyar yen ile nakliye fır- ması Yamato Transport ve 839 milyon yenle kim- ya ve kozmetik fır- ması Kao izliyor. Ticaret Odası (IZTO), üyelerine yaptığı 2004 yılı değerlendirmesinde kâr marjlannın düşece- ğine dikkat çekerek fir- malara hayatta kalabil- meleri içinbazı öneriler- de bulundu. Oda tararından yayım- lanan bültende, şu öngö- rülereyervenldi: "Yeni yılda kâr marjla- n daha da düşecek, bir defada para kazanmak yerine. sürümden para kazanmak gerekecektir. Marka ve kaüteye önem veren, sanşsonrasıdestek hizmetierigüçhi fırmalar ayakta kalacakür. Mali- \ederini yeterince düşük tutamayanfirmalannpi- yasadan silinnıesigünde- me gelebilecektir. Verim- lilik,fırmalannodaklan- dığı konulann başında gdecektûf Diğer bazı öneriler şöyle: - Müşteri memnuniye- ri ön plana çıkanlmalı. Ürün kalitesmin müşteri gereksinmeleri ile tam örtüşmesi sağlanmalı. - Araştirma-geliştirme faaliyetleri yoğunlaştın- larak yeniük yaratılmalı. Marka yönetimine önce- lik verilmeli, marka ba- ğımlılığı yaratılmalı. - Canlanma sürecine giren talep karşısında ya- tınm plan ve projeleri yeniden gündeme alın- malı. YORUM ÖZTİN AKGÜÇ 2004 Dünya Ekonomisine İlişkin Bekleyişler IMF uzmanlannın görüş ve tahminlerini yansıtan World Economic Outlook'ta (WEO) yer alan bilgiler- den aktarma yaparak 2004 yılına ilişkin dünya eko- nomisine bakışı, beklentileri özetlemeye çalışayım. Dünya genelinde ekonomik büyümenin yüzde 4.0 dolayında gerçekleşmesi beklenmektedir. Büyüme gelişmiş ekonomilerde yüzde 2.9, gelişmekte olan ül- kelerde yüzde 5.6, genelde Orta Avrupa ve bağım- sız devletler topluluğu üyelerinin oluşturduğu geliş- meye geçiş sürecindeki ülkelerde de yüzde 4.7 ola- rak tahmin edilmektedir. Ekonomik büyümenin 2001 ve 2002 yıllannda sırasıyla yüzde 2.4 ve yüzde 3.0 olarak gerçekleştiği, 2003 projeksiyonunda yüzde 3.2 olduğu dikkate alındığında, 2004 yılında büyüme- nin geçmiş yıllara göre hızlanacağı öngörüsü yapıl- maktadır. Büyüme hızı tahminlerine daha aynntılı olarak ba- kıldığında, gelişmiş ülkelerde büyüme hızının ABD'de yüzde 2.6'dan yüzde 3.9'a, Euro alanında bınde 5'ten yüzde 1.9'a, Ingiltere'de yüzde 1.8'den yüzde 2.4'e ve yeni endüstrileşen Asya ülkelerinde de yüzde 2.3'ten yüzde 4.2'ye yükseleceği tahmin edilmekte- dir. Yalnız 2003'te durgunluktan çıkma işaretleri ve- ren Japon ekonomisinde büyümenin yüzde 2.0'den yüzde 1.4'e gerilemesi beklenmektedir. Gelişmekte olan ülkeler grubunda, ekonomik bü- yümenin Afrıka ülkelerinde yüzde 3.7'den yüzde 4.8'e yükseleceği, Asya ülkelerinde Çin'de yüzde 7.5 olarak süreceği, Hindistan'da da hafrf bir yükseliş ile yüzde 5.6'dan yüzde 5.9'a çıkacağı tahmin edilmek- tedir. Batılı yanküre olarak da nitelendırilen, 2002 yı- lından itibaren bunalımdan çıkma göstergeleri iyile- şen Güney Amerika'nın büyüme hızının yüzde 1.1 'den yüzde 3.6'ya yükseleceği, bu bölgede geliş- meyi Brezilya ve Arjantin ekonomilerinin belirleyece- ği yapılan tahminler arasındadır. Gelişmeye geçiş sürecindeki ülkeler grubu gene- linde büyüme hızının yüzde 4.9'dan hafifçe yüzde 4.7'ye gerilemesi beklenilmektedir. Bu hafıf gerileyiş- te Rusya ekonomisi etkili olmaktadır. Son yıllarda dünya ekonomisi genelinin çok üstünde büyüme gösteren ve büyüme hızı 2003 yılında yüzde 6.0'ya ulaşan Rusya'da bu hızın 2004 yılında yüzde 5.0'e gerileyeceği tahmini yapılmaktadır. Rusya ekonomi- sinin başarımı (performansı), gelişmiş ülkeler grubu- na geçiş sürecinde bulunan ülkeler olarak nitelendi- rilen alt grubun ekonomik sonuçlannın çoğu kez be- lirleyicisi olmaktadır. 2004 yılında büyüme hızının hafifçe gerileme gös- tereceği beklenen diğer bir ülke grubu, Türkiye'nin de aralarında bulunduğu Ortadoğu ülkeleridir. Orta- doğu ülkeleri grubu genelinde 2004 yılında büyüme hızının bir önceki yıla göre yüzde 5.1'den yüzde 4.6'ya düşmesi beklenmektedir. 2004'te dünya ticaret hacminin (mal ve hizmetler olarak) yüzde 5.5 oranında büyüyeceği tahmin edil- mektedir. 2003 yılı için son yapılan ticaret hacmi ar- tış tahmininin yüzde 2.9 düzeyinde olduğu dikkate alındığında, 2004 yılı için yapılan ticaret hacmi pro- jeksiyonu son döneminin en hızlı artışını yansıtmak- • tadır. Dışsatım artışı gelişmiş ülkelerde yüzde 1.6'dan yüzde 5.2'ye, gelişmekte olan ülkelerde de yüzde 4.3'ten yüzde 6.9'a yükselirken; geçiş sürecindeki ül- kelerde hafifçe yüzde 5.8'den yüzde 5.6'ya gerile- mektedir. Tüketici fiyatlan artış hızında genelde yavaşlama beklenmektedir. Tüketici fiyatlannda artış hızının bir önceki yıla göre, gelişmiş ülkelerde yüzde 1.8'den yüzde 1.3'e, gelişmekte olan ülkelerde yüzde 5.9'dan yüzde 4.9'a, geçiş sürecindeki ülkelerde de yüzde 9.7'den yüzde 9.1'e gerileyeceği tahmini yapılmak- tadır. Fiyat artış hızında yavaşlamaya karşın, faizlerde 2003 yılına göre yükseliş beklenmektedir. Altı aylık U- BOR (London Interbank Offered Rate) olarak, USD mevduatta yüzde 2.0, Euro mevduatta 2.4 ve Japon Yeni'nde (JPY) binde 2 tahminlerı yapılmaktadır. U- BOR genelde faizde tabanı, alt sınırı oluşturduğun- dan, doğal olarak vade ve risk durumuna göre, pi- yasa faiz oranlan bu düzeylenn üstünde olacaktır. Gelişmekte olan pazar ekonomilerine sermaye akı- şının 2003 yılına göre azalacağı, net 11.3 milyar USD'den net 93.8 milyar USD'ye gerileyeceği tah- min edilmektedir. Bu azalışın, dogrudan yabancı ser- maye yatınmlarından değil, portföy yatınmlan ile di- ğer özel sermaye akışından kaynaklanması beklen- mektedir. Bu bağlamda da ülke gruplan itibanyla ge- lişmeler farklı yönde olacaktır. Gelişmekte olan Asya ülkelerine, özel sermaye akışının ciddi biçimde aza- lacağı, buna karşı Güney Amerika ve geçiş sürecin- de bulunan ülkelere (Orta Avrupa, Rusya, BDT) özel sermaye akjşının artacağı tahmini yapılmaktadır. Tür- kiye'nin de arasında bulunduğu Ortadoğu ülkeler grubunda ise sermaye girişi değil, net sermaye çıkı- şı beklenmektedir. Bu ülkeler grubu 1998'den beri özel sermaye hareketlerinde net açık vermektedir. 2004 yılı için yapılan ekonomik tahminler, genelde büyüme hızının artacağı, fiyat artış hızının yavaşla- yacağı, ticaret hacminin belirgin biçimde genişleye- ceği yönünde iyimserdir. Ancak bu bağlamda, hisse senetleri piyasasında şişkinlik. USD değerinde düş- me eğilimi, ABD ekonomisinin performansı gibi so- ru işaretleri vardır. lyimseriiği etkileyen bu soru işaret- lerini başka bir yazımda irdelemeye çalışacağım. MRKEZ BANKASI KURUUfl CM 1 \BD Dolan 1 A\Tistral\a Dolan 1 Danımarka Kronu 1 Inaılız Sterhnı 1 Isvıçre Frangı 1 Isveç Kıonu 1 Japon Yeni 1 Kanada Dolan 1 Ku\ eM Dınan l Norveç Kronu l Sud. Arb Rıvalı l Euro I Yem lsraıl Şekelı 1 ABD Dolan 133"2 A n M p M » 55024 DtnmatabMi -.235; taçnFıaıj 71374 İMfllM 106 945 JJMlTBli DfiVİZ *"? 1.393.2-8 1,044.842 236.029 2.485.862 1.125.526 192.511 13,005 1,080.051 4.692.810 208.726 372.631 1.757,480 ÇftPRA 1,399.998 1,051.678 237.191 2.498.856 1,132.7-6 194.514 13,091 1.084,933 4,754,620 210.134 3""3,3O3 1.765.957 E KURLAF 12904 66604 37503 1Eırt. IKmflO 20CM2004 EFEKTtF IU| 1.392.303 1,040,036 235.864 2.484,122 1,123.838 192.376 12.957 1.076,055 4.622.418 208.580 369.836 1.756.250 311.259 1 KnHıMarı toml'to S.Ant) Riyaıı Uflf 1.402.098 1.05^.988 237.737 2.502.604 1.134,475 194,961 13.141 1.089.056 4.825.939 210.6P 376.103 1,768.606 327,221 ^ '2614U0Dol»ı 17349 ASOOobn 3 3962 ABD Dolan