Katalog

23 AĞUSTOS 2003 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIZI NadirNadi'nin Hüseyin Cahit Yalçın'a yanıtı "Dünyanın içinde bulundtığu bufevkalade nazik devrede. hergün Tıirk efkâi umumiyesine hitap vaafesini uzerine alan mtıhterem veyaşü bir üstadın uıulmesmden memleketin de zarar gorebileceğini düşunerek sızinle münakaşa etmek istemezMm. Fakat beni haksız çıkarmaya çaltşan yazdanıu: birkaçgazetede daha akis buldu. Ve bugünyine siz 'Aynı Ses' başüklıyazınızla beni mûdafua eden bir arkadaşa çatarken, hakikatte bana da hücumda devam ediyorsunuz- l'stadım, Sionle baş etmemin güç bir iş olduğunu bilmez değilim. Siz bunca sene matbuat hayatmda kalem yürutmûs. mesleğin butun ınceliklerini tecrube etmiş, buyük Idtlelere nasıl hitap edHeceğini öğrenmış, isminiz ustunüzde. bir ustadsını:, Ben ise, hem henüz bir acemiyim, hem de -neden saldamah- bu çeşit münakaşalar içın kendimi istidat gormüyonım. Bu iûbarlayazurtı birpdemik mevzuu değiL meşru bir müdafaa telakJd etmenizi rica ederim. Bu mudafaa zaruridir ustadım; çünkü sizyazüanma betûm hasdetmediğim manalar vermek suretiyle beni 'yabancı menfaatler ıçın çalışan bir adam" gibigöstermeye çalıştınız Bununla beraber ben, hakkımda böyle bir hava uyandırmak istemenizi sizdekifena nıveüere hamletmek istemiyorum. Şimdi esasa geçiyorum: Birinci yazundan şu manayı çıkamussınız: 'AJmanya galıp gelmıştır Tuıkıye Almanya'nın karşısında boyun eğmelıdır" Umumi olarak Avntpa 'dakireei vaziyetten bahseden ve içindeyukanya aldığm cümlelerin hiçbiri bulunmayan bir mütalaa hakkmda bu hukmu verebilmeniz için ancak iki sebep tasavvur olunabilir: Sizya bir Alman buhranı içindeyaşıyorsunuz ve siniriisiniz, yahut da Türkiye 'de bir harp hmvsıyaratmak isnyorsunuz, Bu ikisebebe de ihtimal vermediğim için isnaduuza hayret ediyorum. Ben, Almanya galipgelmiştır dedim. Avrupa 'da bir Alman realitesinden bahsetüm, Bu realiteyiinkâr etmek, bence memleket menfaatierine taban tabana zOUr. Çünkü, kunduşunda şahsi hizmetiniz bulunmayan Türldye Cumhuriyeti, bünyesi itibanyle realist bir devlettir. Bu devletAlmanya ile normal münasebetlerguduyor veAlmanya, tarafindan milli menfaatkrinize ayktn bir harekete maruz kalmadtğı muddetçe debu münasebedere devam edecektir. Bunu resmi ağızkr birçok vesilelerie tekrarlamaddar mı? Işte realite budur. 'Avrupa, Alman realıtesım gormelıdır' demiştim. Bundan da (yağmur yağryor, bana kaz dedı) manttğı ile hareket ederek (Turkıye, Almanya onunde boyun eğmelıdır) manasuıı çıkarmtşsmtz, Sözlerimde ve cümlelerimde zerre kadarbirima bile bulunmadığı halde bu hükme nereden vanyorsunuz? Avrupa Türkiye'den mi ibarettir, hatta bu kdimesadece birtakun devletler manzumesi mi demektir? Avrupa, siyasi ve içtimai bir varükOr. Burada birçok devlederle birlikte sayıstz zihniyeüer ve kafalar da yaşar. Ben, umumi olarakyazdığtm oyaztda bu mefhumlan bir arada olarak düşündum. Eğer Saym Yalçm, realiteyigöremeyen,yahutgörmek istemeyen ben değilim. Siz, yazüanntzla Türkiye Cumhuriyeti'nin dış siyasetini temsil etmeye çauştrken, bunu tamamiyle ifade ettiğinize kani misiniz? Türkiye Cumhuriyeti'nin aldığı tedbirler tamamiyle tedafiııdir ve memleketimiz taahhüHerine ve dosduklanna karekterinin butün dddtyetiyle bağlı \<e sadıktır. Bizim Avrupa alakanuz obnadığı halde, siz, halk arasında, adeta harbi buralara zorla getirmek isteyen -çok sevdiğiniz tabirinizi kullanayun- bir hırsı cahla, eşinemuharip İngitere'de bile rasüanmayan şiddetü'yazılaryazmakla itham ediyorsunuz, Sizi kaç defa hususi mecUslerde mudafaa ettim. Bu millet, istifdalini çokpahauya kazandt. Ve icabında onu müdafaa için kanını son damlasuta kadar akttmaya her zaman hazu bulunuyor. Veişte bunun içindir ki Atatürk ve İnonu Türkiye'si takdir poütikasından herzaman nefret etmişür ve edecektir. Türkler, şu veya bu devtet eiinde oyuncak ohnaktansa olmeyi daima evla bulmuşlardır ve bulacaklardtr. Bunu siz depek iyi tahrik edersiniz. Kendinimudafaa eden bir adanun hayatmdan bahsetmesi ddtttir. \iteldm, bugünküyazmızda, "Ben daima hurnyeö sevdım, bûtun hayaüm humyef ugruna mucadele ile geçmışür" diyorsunuz. Size nazanutyaşça çokgenç olduğum için bu hususta yazık ki aciz kaltyorum. Meslek hayaOma başlayah henuzbeş senebile olmadt Valaa, herne kadarsiz de iidnci defa olarak, hatta benden sonra, yazmaya başladımzsa da, on iki senelik sukut devrinizi tarhettiğiniz takdirde bileyine benimyaşvmdanfazla maziniz kaltyor. Sizgoğsunuzü gererek? - Ben memleketime şu, şu hizmederiyaptan! diyebilirsiniz. Benim isegeçmişeait biriddiamyok. Fakat, içimde yaşayan bir ışık varkL,oda daima veyalntz bizim cenuyeümiz uğrunda çahşmaktır. Kısa ohnakla beraber, dörtsenelik meslek hayattmda birfalso bulunmamast, vatanperver veyaşü bir Türk gazetecisî sıfatıyla sizi memnun eder, kanaaandeyvn." Nadir Nadı daha sonrakı gelışmelen şoyle anlanyor •Hüseyin Cahit Yalçuı'uı bu vazıya cevap xrip \ermedigini şimdi haartamryorum. Buyük poötika gureşçtsi bdki de beni pek çefimsfc bubnuş, uğraşm»»a değmez diyerek uzerimde durma\a Kizum görmemişti Zaten maksadım onu kKdırmak değfl vaüşürmaktL Huseym Cahit befld >aama ce\ap venmedi. Fakat 'Realite' .\aasuim baanda vc kufis arasndaki \anWan birtürlü dnmek bümedi. O gimleri yaşroınlar Cumhurivrt'in bu >aa yüzünden kapaüİdığını sanriac Nadir Nadi'nin kaleme aldığı 'Atatürk Gençliğinin Kudreti' yazısından sonra 3 aylık ceza Cumhuriyet'in ilk kapanışı Mivase İlknur -4- ~X yadır Nadi'nin gerek "•ReaKte" j \ ı gerekse "HÜSCTİÜ Cahit J. V YalçmVbaşlıİdıvazılan nedenı\le Cumhunyet'e karşı Babıâlı'de buyuk bır cephe açılır Yunus Nadı'run Almanya ile tıcan bağlantılan nedenı\ le Cumhunyet'ın bu yonde va>ın vaptığı ıddıalan kulaktan kulağa fısıldanjr Dedıkodular, kar topu gıbı bmııyerek gazetenın ve Yunus Nadı'run uzenne doğru gelmektedır Elurumdan rahatsız olan Yunus Nadı. ,Ajıkara>a gıderek durumu tsmet tnonu'\e anlatmak ıster O sıralar Inonu Istanbul'dadu" Etrafindakılenn tsmet tnonu ile goruşrnesını engelleme ıhtımaltnı göz onünde bulunduran Nadj, o gune kadar yapmadığı bır şeyı goze alacak. Inonu'yu Ankara'ya gehşınde garda karşılayarak randevTi talep edecektı Ancak Inonu de Yunus Nadı hakkmda çıkanlan dedıkodulardan etkılenmışhr Bu nedenle Nadı'ye karşılaştıklannda oldukça soğuk davranır ve hcan amaçlar uğruna gazetesınde vaa yazılmasrna ızın vermeveceğını söyleyerek gardan a>nlır Nadir Nadi'ye uvarı Inönü ile Yunus Nadı arasında geçen bu olay yanm saat sonra gazetenın Ankara temsılcısı tarafindan Nadır Nadı'>e ıletılır Nadır Nadı, kendısı \oizunden babasının guç durumda kalmasına fena halde uzulur Olav ı duv duktan bır saat sonra da donemın Basm Yavın Genel Muduru Satnn Sarper. telefon ederek Nadır Nadı'vı bu konu ıle ılgilı vazı vazmaması ıçın uyarır Aksı halde gazete kapatılacaktır Nadır Nadı, o ankı ruh halını ^ov le anlatıyor "Salrnı Sarper'in u>ansı üzerine ben tum sinir ktsilmiştinı. Elinıdc sopa. odada bir aşağı, bir yukan dolaşırkcn duşundum. O> le bir yazı \azav ım kl dedim kendi kendime, kimse farkma varmasın. yaMız İsmet Paşa ne denıek istediğinıi anlasın. Oturup gençMk uzerine bir yazı dökturdum. Yazmu son bolümünde şö\le dedim, 'Bugunku Turk gençlığı, eskı hasta adam devnndelu marazı gençlığe benzemez Bugunku gençlık faaldır, sağlam goruşludur, vurt meselelen uzennde hassastır v e ıdealısttır İcabında vatan uğrunda kanmı akıtacağına and ıçen bu gençlığın en buvoık ıhtırası vatanın ıstıklalıdır' 'Ataturk Gençliğinin Kudreti' başhğmı taşrvan bu yaa Realite' \azisindan tam dokuz gün sonra \avınılandL Okuduğunuz gibi pek masum bir vazı kfi. GençBğin temiz nivetlerini 1941 Kttsım hnda başlayan beraberlik 1941 Kasun'ında şair Celal Sahir Erozan'ın kızı Berin Hanım'la e\ lenen Nadir Nadi. e\ülik töreninin hemen ertesi giınu askere çağnhr. Danntpaşa Kışlası'ndaki 28. Tümen'in 229. AJav'ında göreve başlar. Üç a> sonra geçici olarak Topkapı Maltepe'sindeki 4.Kolordu merkezine afanır. Buradaki 1. Şube Müdürii Srtkı l la>. Alman İstihkam TaHmnamesi'nin çe\Tİlmesi göre\ini \errr Nadir Nadi've. 1942 baharında da Hadımköv 'ün kuzeyindeki Hoşdere'>e gonderüir. Bu sırada Alman Hukumeri. Basın-Va>in Genel Müdürii üe bir Türk basm hevetini üç haftahk bir gezi için resmen Ahnam'a'ya da\'et eder. Bu heyete Nadir Nadi'nin de kaülmasını isteyen hükümet Dışişleri, Milli Sav unma Bakanlığı ve Genelkurmav Başkanlığı arasındaki yazışmalardan sonra bir av izin vererek Almanvaya gonderir. Nadi, bu durumu yular sonra; ~Cumhurhet tarihi boyunca, \edek subavhğını vapoğı sırada böytesine avrıcalıktı bir işleme uğravan bir başka gazeteci bulunabileceğini sanmnorum. Babıâh'de Almanva'ya gönderilebilecek düzinelerle gazeteci dururken, » benim askerlikten alııııp bu işe seçilmemi kişüiğimin hükümet gozundeki onemine vordum, doğnısu göğsüm kabardT [ dive anlatacakü. behrtirken. kendimden hiç söz açmaksızın, MilM Şefe: -Ben de onlardanım Ozel çıkarlar uğruna vazı yazmam demeve getınvordum- Ancak bu vazı uzerine Cumhurtyet gazetesi sürcsiz kapaüldL" çalışanlara ödeme Gazetenın ne kadar sureyle kapatıldığı bellı değıldı O donem henuz gazetecılenn ne kıdem zamlan ne tazmınat ne de ızın odeneğı gıbı haklan venlmıştı Devnne gore sosv al adalet \ onu guçlu olan Yunus Nadı, gazetenın kapalı olduğu surece çahşanlara haftalıklannı. yazarlara ıse aylıklannı muntazam olarak odemevı surdurdu Fakat bu dunıma ne kadar katlanacağı da belırsızdı O nedenle Ankara'dakı. Mıllı Mucadele yıllanndan kalma dostlarına mektuplar yazarak gazetenın çıkanlması ıçın arabuluculuk vapmalannı nca edıvordu Ancak hukumetın tepkısını çekmemek ıçın arabulucuk şoyle dursun yolda karşılaştığı dostlan dahı Yunus Nadı'ye selam vermeve çekınır olmuşlardı Yunus Nadı akşamlan uğradığı Bu>Tik Kulup'te arkadaşlan ıle bezıi o>Tia>arak avunmaya çalışırken. Nadır Nadı o gurilen nasıl geçırdığını bıraz da kendrnı eleştırerek şov le aktanyor Kemanla geçen zaman "Müessesenin maddi vükünu sırbmda taşınıadığım için ben kaygusuzdum. Evde keman çahyor. Boğaz'da denize giriyor, Ada'da Moda'da gezip tozuvordum. Buyuk bir vicdan rahathğı içindevdim. O\ sa öyle rahat ohnamam gerekirdi İstemeyerek de olsa babamın başmı derde sokmuştum. Duvgusuz bir adam sayumavacağuna göre vüreğinı burkulmah idL Kavgusuzluğumun sebebi ne idi acaba? Şimdi düşunurken o zamanki ruh durumumu şoyle açıklayabürvonım: Bir kere. tuttuğum yoluiı yurt çıkarianna uygunluğundan şuphem yoktu. Bir saldınya uğramadıkça. emperyalistkr arasındaki o kryasıya boğuşnıava katümanıız memleket hesabına bir felaket olurdu. Hükümet de böyle duşunûyor. ^nel poiitikaanı o yone dogru çevirmeye gayret ediyordu. Süruden aynhp o suç saydan yazüan yazmakla hukümete yanhm ettiğime inanryordum. Er geç Cumhuriyet'in hakh olduğu anlaşılacakn. Bu inanç içime rahatlık veriyordu. Aynca babam da kendi kaçınıbnaz uzuııtulerine beni ortak yapmamak için elinden geleni esirgemiyordu. İçti. duygulu. aym zamanda güçlü ve dayanıkiı adamdı babam. Hayatmın kotu sürprizlerine cesaretle gögüs germesini bifirdL Tek partiti rejimin şaruarına göre acemke sayılabiiecek o vazüarda içtenüğime inaruyordu. Benim yuzumden başına iş açıld^ını hissetirerek beni ıizmek, hevesüni kırmak istemiyordu. Gazetenin kapalı olduğu uzun süre boyunca bir kerecik olsun, 'Oğlum bıraz daha dıkkath vazamaz mıvdın' gibilerden bir imada dahi bulunnıadL" Cumhunyet. uç ay kapalı kaldıktan sonra 9 Kasım 1940'ta venıden çıkmav a başladı !şm ganp tarafi Nadır Nadi'nin ".\hnan Reantesi" baslıklı vazısının v ayımlanmasının uzennden 6 a\ geçmeden Turkıve- Almanya ıle Dostluk paktı ımzaladı Yarın: Yunus Nadi'nin mlrasını devralıyor Soşyalaçüımda öncügazete Cumhuriyet ŞÜKRA1N SO.NER Yine gazetecılığımın ılk yılmdan Yaz sonu. henuz kadrosuz. stajyerkonumundavım Okuldan, hocalık ılışkılennden de olacak habercıhğım kabul gormuş Her zamankj gıbı Cumhunyet'te kadro sorunu var Yıllık ızınlerle açık doğmuş Demirel'ın başbakanlı- ğında en parlak gunlen Karaderuz gezısıne çıkıyor Gazeteden ağabeyler neler yapacaklanmı aynntılany- la anlatarak, sırtımı sıvazlayıp yolladılar Haber atla- maktan odum kopuyor Tabıı kı onceden yazılı metnı \enlse de Demırerın butun ıl, ılçe, koy konuşmalan- nı dınlemeye çalışıyorum O zamanlar telefonla haber yazdınlıvor A.Vnın muduru yağcılık olsun dıye, her durakta .\nkara ve tstanbul'u yıldınm anyor Bıze te- lefon hattı kalmıyor Gazetenın butçesı ancak acele basın aramaya uygun Yetışmek çok zor oluyor Daha kaygılı. daha tıtız davTandıkça, bıze yarayacak haber- ler yakalıvorum Gazetenın manşetınden haber ve ya- nında not çıkıvor Çunku Demırel, Inöoü nun her ko- nuşması ıle çok sırurlenıyor. yazılı metınlennden çok farklı konuşuyor Gazetecılık devımı ıle açık, haber venyor Bır de daha sonra AP'den kopacak, DP'yı ku- racak aynşım. bu gezıde ortaya çıkıyor Cumhunyet ıçın manşetlık haber değen kazanırken. dığer gazete- lerde pek gorulmuyor, tabıı bu Demırel \e kadrosunu da çok kızdınyor Oğrencı hareketınden yenı çıkmış, muhendıs olmuş bır dost, tesadufen Trabzon çımento fabnkasındakı yemekte, Demırel'e çok yakın bır ga- zetecının. Demırel'e yakın gazetelerın çalışanlanna yaptığı uyanyı duyuyor Yazılanm Demırerı çok uz- muş, dersım venlmelıymış Aleyhıme yazılacaklar dıkte ettınlıyor Son Havadıs gazetesınırı manşetınden ıkı sutun "Vlalum gazetenio malum muhabiri" başh- ğı ıle bır yazı yayımlanıyor Benim olaylan ızleme- den, yalan haberler uretmekte olduğum savlanıyor Çok deneyımsız olduğum ıçm gazetede nasıl karşıla- nacağı kaygısı ıle donuyorum Kapıdan Hasan Nadi (Nadır Nadi'nin odacısı) kucaklayarak karşılıyor Do- ğan Nadi, sabah erkenden gazetelennı okuyormuş Zıle basmış Elıyle buruşturduğu gazeteyı u At bu pa- çavrayı, gözüm görmesin" dıye bağırmış Nadır Nadı odasında çok bıldık sınırlı yuruyuş turlannı, elınde sopası yapıp duruyormuş Benun ıçın korkacak, kay- gılanacak bır şey yokmuş Herhalde geldığımı haber \ermış olmalı Birkaç dakıka ıçmde yazuşlen mudu- ru Erol Dalh geldı "Hiçkaygılanma,burasıCumhu- riyet sana kimse hesap soramaz. Bır soz bile duymaz- SUL Ama bana olup biteni anlat ki, gerekirse bir yer- lerde kullanabıleyım" dedı ve ozet dınledıkten sonra sırtımı okşayıp gıttı Cumhuriyet'te Isçi sayfası Cumhunyet ışcı olaylannın yogunlaşması, sosyal açıhmda onculuk adına ışçı sayfası açtı Haftada bır gun sayfa hazırlıyorum Guncelı yakalayabılmek adına da bır gun once sabah altılarda gazeteye gelıyorum Gazeteye erken gelen ve boşken odalan dolaşmayı çok seven Nadır Nadı, bır sure sonra bu durumu fark edıyor Merak ettığı guncel onemlı gelışmelenn, sansursuz anlatırrundan keyıf alıyor olacak, beni uzun suren sorularla durmadan konuşturuyor Unlu "Eee, yaaa" nıdalan ıle beni teşvık ettıkçe, ağzımı kapatmadan anlatıyorum 1968-69-70'lı yıllan, oğrencı. ışçı olaylannın boyutlannı bır duşunun Bır gun kendımı kaptırmış anlahrken -Nadir Bey, anlatmakla ohnaz, yannki mitingi kendiniz görmeüsiniz" dedim "Olamaz ki" dıye kestınp atuıca da ıtıraz ettım "Görmek isterim, ama nasıl geiebilirim? Kalabaiığın içine kanşsam hemen etrafimı polis sarar, dikkat çekerim" açıklamasını yaptı Hak \ ermıştım. y ıne de çocukça bır onen getırdım "Siz de yeni açılan otefin roofundan izkyin" deyıverdım \anıtı daha da ılgınçtı "Ben o burjuvalaruı arasına gjrmem." TüsiAD tavır alıyor Cumhunyet'ın 196O'lı yıllardakı sosyal devlete, demokrasıye, ışçı haklanna, unıversıte reformuna açılımlan, sermaye cephesını çok fazla kızdırmış olmalı Demirel'ın demokratık 1961 Anayasasrnı kısıtlama gınşımlenne gazetemız, bılım ınsanlannın tepkılennı manşetıne gunlerce taşıyarak karşı duruyordu Doğrusu haberlerde ve yorumlanmda gazete yonetımınce her donem ve çok sıkça eleşnn aldığım uzun cumle alışkanlığımın sorumlulan bu değerlı bılım ınsanlan Haber sayfasında yer alacak anayasaya sahıp çıkan goruşlennın her boyutunu kısa bır açıklamaya sığdırmak uzere oylesuıe ustalaşmışlardı kı Ben de büım ınsanı değıl, gazeteci olduğumu hep unutarak az yerde çok şey söyleme takıntısını edındım Okuru zorladığını bile bile. gazetecılığı oğrenme yıllannda edındığım alışkanlıktan bır turlü kurtulamadım 1961 Anayasası için yapılan kavga Her zaman saygı ıle anacağımız başta Prof Hıfeı Vfeklet Veüdedeoğru, bır tek nokta ve vırgul uyansını unutmadan olaganustu guzel Turkçesı ıle ozetledığı duşuncelennde, sev gıh Prof Tank Zafer Tunaya, Prof Bahri Savcı. Prof Lütfü Duran, Prof Ragıp Sanca çok sayıda değerlı bılım ınsanımız, yureklı çıkışlan ıle demokrası. sosyal devlet msan haklanna açılmış 1961 ,\na\r asası'nın katledılmesı heveslenne o yıllarda set çekılmesınde şıddetlı karşı duruşlan ıle onemlı katkıda bulundular Cumhunyet bıkmadan, yılmadan tum haber v e yorumlan ıle bu onemlı kavgadakı yennı aldı İlan boykotu başlıyor Sonunda olanlar da oldu Robert Kolej'ın .ABD'de yapılan mutevellı heyetı toplantısına katılan bır sevgıh hocamız donuşte telaşla beni aradı Şımdı yaşamadığı, kendıru savunamayacağı ıçın, saygın bır gazetecının aduıı veremeyecegım Bır başka gazetede genel yayın muduru ıdı Rahmi Koç'un, TUSÎAD uyesı dığer ış adamlannm Cumhunyet'ten sureklı yakınmalan karşısında. "Neden ilan boykotu yapnııyorsunuz?" onensınde bulunmuş Aldıgım bılgıyı tabıı kı donemın ıdare mudurune ılettım .\ncak ınanamadı Cıddı olabıleceğını duşunemedı .Aradanaylar geçmeden TUSAD'ın Cumhunyet gazetesi aleyhıne başka gazetelerde yayımlanan ılanlan ve ilan boykotu gundeme geldı Arkasından da 12 Mart Asken Darbesı ve Cumhunyet gazetesının içinde yaşanan darbe Yarın: 12 Mart Darbesi