Katalog

7~EMMUZ 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER Turing Yönetim Kurulu Başkanı, gazetemiz yazan Çelik Gülersoy'un ömrü projelerini tamamlamaya yetmedi Bir Türkiye sevdalısını yitirdikHvTİCE TUNCER Furia>e se\ dalısı, Turkıye Tunng v e Oto- robıl kurumu Yonetım Kurulu Başkanı, gzetemızyazan Çelik Gülersoy'u (73) dun fcvbettık Yaşadığı kente sorumluluk du- ya^ak onanmıru ustlendığı eserlerden bınn- dt. Buyükada'dakı Fabıato Köşku'nde ra- hısızlandı \ e kaldınldığı hastanede yaşa- rnııı yıtırdı Gulersoy'la 20 Hazıran gunu ha-abeden donüştürduğü Konukevı Ote- l n d e yaptığımız bu roportajı gundemın yışunluğu nedenıyle ne yazık kı olumun- deı sonra yayımlıyoruz * Beton üzerine reçel döktük" dedığı Is- taıbul'un en guzel bahçelennden bınnde votığımız soyleşıde. yok olmaktan kur- radığı \ e kente armağan ettığı 'Köşkler'ın elnden alınarak Istanbul Buyukşehır Be- lelıyesfne bağh BELTUR'a \enlmesın- den soz etmek ıstemedı Oz\ enlı çalışma- laa ıçın •'Mannklı bir açıklaması yok" dı- ycrdu ve "Bu bir delilik" dıye nıtelendın- ycrdu Foplum heniız yaptıklannı anlamay a ha- zn olmadığı ıçın kaybetmeye mahkûmdu çınku "İstanbuDu henüz kentine sahip çık- myonhT stanbuJda çarpık kentleşmenın neden- lennı ve sonuçlanm değerlendınp anılan- nı da şoyle aktardı "INüfusu artacak ama ontara hiçbir geçim kapısı açmayacaksınız. Ktndi kaderine bırakacaksınız. Çamnca'yı restore ettiğinüzde bazı sosyetik hanımlar 'Çok: guzel ama satıcılara bir çare bulma- dıaız' demişlcrdi. Ben de onlan şöyle bir çe- virip aşağıda Ümraniye'yi gösterdim. 'Sız orılara bir çare bulun, bız de bunlara ço- zım getırelım' dedim. tşsiz üreten, şeküsiz, dtâplinsiz, başı sonu belli olmayan yerleşim y erleri var." Vefa'nındır booozaam... Çelık Gulersoy, adını "Sokaktan Kay- bolan Sesler" koymayı duşunduğu eskı Is- tanbul'un seyyar satıcılan üzenne bir kı- tap hazırhyordu Dunun gezgın satıcılan ıle bugunkulen kıyasladığı kıtabı anlatırken bo- zacının tekerlemesmı de seslendırdı Gu- numuzun \ e dunun seyyar satıcılan şoy- le\dı "En büyük farkonlar kendi üretim- lerini satıy orlardı. Özel yoğurdu toprak kâ- sede satan yoğurtçumuz akşamlan çıkar- dı. Kendi yapunı şekerieri başının üstune kbyduğu büyük cam kavanozda satan şe- kercimiz vardı. Yüzyülar boyunca böyley- di. İkinci ozeUiği, her il belli bir unınde uz- manlaşmışO. Safran bolulular lokum satar- dı mesda. Onlar kendi vilayederinde dede- Ierinden bunlan öğreniy orlar, sonra en bü- yük geçinı kapısı olan "Pay ıtahta' geüp sa- naüarını icra ediyoriar. Ûçüncüsu İstan- bul'un motiflcrinden biri haline gelnuş, bet- Kbir müzikaliteleri vardı. Bir tanesi hâlâ ku- lağunda 'Vefa'nındır booozam Şimdi herkes sokakta, ne olduğunu bilmeden her- kes her şeyi saüyor." Istanbul âşığı Gulersov "a eskıyı korur- ken gelışmenın onunu nasıl tıkamayacağı- mızı sormuştuk "Büyüyen her şehir eski değerlerini yok eder" dıye başladı \e şoy- le dev am ettı "Bütün mesele gidenin y eri- ne gelenin kalitesinde. Avrupa'nın büyük kentleri 100-150 yıl önce bu sureçten geç- mişler. Eski Paris yiızde 90 oranında yok ol- muş, yüzde 10 oranında korunmuş. 18501er- den söz ediyonım. İstanbuTda bir sel geldi. eskiyi goturdü. Fakat y erinde çok köfu bir yığuıü bırakü. İstanbuTda bugun beş on tane cami dışında dünyaya sunabileceğüniz 'Bak ışte bu şehnn karaktenstığıdır' diye- bileceğimiz bir eser yok." Yeni kazıklı vollar tstanbul'un nufusunu bugun hıç kımse- mn bılemeyeceğını. 1960'lardakı goçle kentın dengesını kaybettığını \ e yonehcı- lenn çaresız kaldığını dıle getıren Guler- soy"un Istanbul'un ımar tarüııyle ılgılı Os- manlı donemınden başlayarak verdığı de- tayh bılgıyı bız ozetleyerek aktanyoruz "İs- tanbuL Cumhuriyet tarihinde3 büyük inıar operasyonu geçirdi. 1939-45 Lutfı Kırdar dönenü. sonra 1956-1959 Adnan Mende- res'in dönenü \e üçüncüsü Bedrettın Da- lan dönemidir. Kn^lar'ı mazur görüy orum, çünku şehrin patlay acağına dair hiçbir be- Hrti yoktu. Menderes'in o mazereti yoktu. Çünkii hem patlamalan kendi» hazuiadı. Zaten patianuş bir şehir devralan Dalan, kazıkh y oDar gibi Istanbul'un doğasuıa, ta- rihine. sanatına ters çozumlere gittL Bu şe- hir ya Dolmabahçe Sarayı'nın önıinden kazıkhyolgeçirmekzorundakalacakya da arkasından çift yol geçirecek. İkisi de sara- yı maln edecek. Ben ölü bir şehir kalsın de- miyorum, ama kendi ölçüleri içüıde yaşa- yan bir kültür şehri istiyorum." Soğukçeşme Sokağı Gulersoy. Ayasofya ıle Topkapı Sarayı arasında uzanan dar voldakı çırkın beton kulubelere u bir sihirli değnek" gıbı doku- narak "Soğukçeşme SokağTnı yarattı Be- ton \ıranelerle dolu daracık yolu, Istan- bul'un ıçınden trafık geçmeyen, manolya- En sevdiği yerde veda etti BİR KOLYENÎN İNCÎLERİ GİBl... Istanbul Haber Ser\isi - Turkıye Tunng \ e Otomobıl Kurumu Yonetım Kurulu Başkanı, gazetemiz yazan. Çelik Gulersoy dun Şışlı Osmanoğlu Klımğı'nde yaşamını vıtırdı Eskı Mımarlar Odası Başkanı Oktay Ekinci pankreas kansen nedenıvle havatını ka>beden Gulerso> 'un restorasyonunu ustlendığı Soğukçeşme Sokağı "nın gınşıne Gulersov anıtının vapılmasını onerdı Turkıye Tunng \e Otomobıl Kurumu"ndan \enlen bılgıve gore Gulersoy (73), Buyukada'dakı 120 yıllık kâgır \e harap Fabıato Koşku'nun onanmıyla kıtaplık. konser salonu \ e kafeye donuştûrulen Kultur E\ı'nde oncekı akşam klasık muzık konsen dınlerken rahatsızlandı Şışlı dekı Osmanoğlu Klınığı'ne kaldınlan Gulersoy, bu sabah saatlennde pankreas kansen nedenıyle hayatını kaybettı Jandarma komutanı babasının Doğu hızmetınde bulunduğu 23 Eylul 1930"da Hakkân'de doğan Çelık Gulersoy, 1958 de Istanbul Unıversıtesı Hukuk Fakultesı'nı bıtırdı Turkıye Tunng v e Otomobıl Kurumu'nda çeşıtlı gorev lerde bulunduktan sonra 1965 yılında genel muduru olan Gulersoy, bu kurumda yonetım kurulu başkanlığı yapıy ordu Ruhunda mlmarlık vardı Eskı Mımarlar Odası Başkanı ve gazetemiz yazan Oktay Ekıncı, Gülersoy'un olumu uzenne şunlan soyledı "1990"h yıüarda Çelik Gulersoy'a "Mımarlığa katkı Odulu' \ermistik. O yıldan bugüne kadar da bu ödülu Turkiye'de en fazla hak eden bir insan olarak yaşadL Ruhunda mimarük vardı. \ ureğinde de hep İstanbul \anu. Sultanahmet'teki Ayasofya'nın yanında, Soğukçeşme SokağTnın girişine, kendisine yakışır, zarif bir anıt dikUmeli ve İstanbul durdukça Çeük Gulersoy 'la sonsuza dek kucaklaşmau." Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, TBMM Başkanı Bulent \nnç, Başbakan Recep Tayyip Erdogan, Kultur Bakanı Hüseyin Çelik de yayımladıklan mesajlarda Gulersoy "un olumunden duvduklan uzuntuyu dıle aetırdıler Gulersoy, Cumhuriyet'e verdiği son röportajmda eski İstanbul'un seyyar satıcılan üzerine bir kitap hazuiadığmı anlatnuşü. Adıru 'Sokaktan Kay bolan Sesler' koymayı planladığı kitabında dünün gezgin satıcılan ile bugünküleri kıyaslayacakb. lar, hanımelılerle suslu, bir apartman ıçer- meyen tek sokağı haline getırdı istanbul'un güzellikleri Sultanahmet'teki KonukeM'nrn bahçesm- de mıs kokulu ağaçlar altındakı sohbetımız sırasmda çevTeyı kuşatan bınalann çırkın- lığını ışaret edıp şoyle konuştu "İstanbul, çarpık bir beton deniziy le çevrilmiş güzel- likler yaşaby or. \dacıklar ama etrafinı çe- viren deniz çok sağhksız, dunyamn en kö- tü \e sağhksız betonu yığümış. Butün dün- ya uzmanlannuı üzerinde birlik olduğu deprem tehhkesini 1985'te Uk kez ben ha- nrlafnuştmı. O deprem günkrine kalmak istemiyorum." Istanbul Buyuksehır Beledıyesı'nın "'Ken- tim İstanbul'" projesınden çekılme nedem- nı de şöyle anlatmışh tt Bunun bu kadar kolay bir iş olmadığını düşündüm. Bir şe- hirli ounak toplantıy la, dmara afiş asarak olacak şey değil. Eski İstanbuflular imtiyaz sahibi olduklannı samyorlar. En fazla 5 gö- bek İstanbulludur. \'aniköy, \'anlı Mehmet Efendı'nin köyüdür. Eskiden şehirde otu- ranlar çoğunhıktay du yeni gelenler azmhk- taydı, eriyorlardL" Restorasyonunu \e yenıden düzenlen- mesmı ustlendığı Yıldız Parkı'ndakı koşk- ler, Çamlıca Tepesı, Hıdn Kasn'nın ışlet- mesının BELTUR'a venlmesı hakkrnda hıç konuşmasa da Gulersoy'u ne kadar çok kır- dığı bellıydı Emeğını akıttığı İstanbul'un mcılennııçıburkularakanlattı "Kariye'de y erleri satmak zorunda kaldık. Bizimki çü- guı bir fedakâıiık örneğL Gerek eümizdeki bütün parayı harcay arak, gerek hay atumzı ortaya koyarak o şeylere erişmek istedik. Yıldız Parlana genç kızlar gidemezdL Biz bu pis lckeyi de sildik. Bdediyenin 40 yılda yapmadığını biz 15 kişiyie 5 yıİda yapük. De- tiler gibi çauşük. Eski haline donmesi sos- yolojik olarak kaçınıhnaz. Belediy eyle mu- kavelemiz Aytekın Kotıl döneminde 20 yıl- lığma uıızalandı. \skerler 1980'de gelip 10 yıla indirdi. Recep Tayyip Erdogan başkan olduğunda mukavelenın suresı bıtmıştı Turkiye'de o kadar haksızlık kı orta da bı- rakılışımız Yıldız Parb'naAbdulhamıt'ten sonra oraya en fazla alonı biz döktük. Yıl- dız Parkı'na yönelik genel bir kültür göre- vi diye, şehre karşı sorumluluk diye girdik. Tek başuna senelerce bir oyun oynaduu, sonra da tuttuk kenara anldık. Hıdh Kas- n dünyada bir şohret oldu, ama Turk hal- kıyla arasuıda bu bağ kurulamadı." İstanbul sevdası Gulersoy, İstanbul sev dalısı tanımımızı beğenmeyerek "Türkiye sevdansı" dıye duzelttı Yanında çalışan Tuncelılı bir ış- çmın gosterdığı Munzur Dağı fotoğrafın- dan etkılenerek gelıştırdığı projeyı şoyle anlartı "Amacnnız zengin İstanbuUulara hakiki bal yedirmek değiL y oksul köy lüle- re kaynak aktarmak." Munzur fotoğraf- lannı gostenrken yazdığı şıın okudu "Dağ- da silah sussunA'ücelerdcn biDur sular dö- kükün/Binrenkfiçjçekler, \erleri örtsün/An vızıldasm, yel uğuldasuı/Içimize essin. gü- ven rüzgâri/Yüzümuzden aksın, se\inç yaş- lan/Tann emaneti bu eşsiz doğa/Bu cennet ülke, bu vatan bizinı...'" Afleler çoculdarını Idtapla barıştırmah G ulersoy, bir ınsanm yaşadığı kente sahıp çıkmasımnın. ancak eğıtımle mumkun olabıleceğıne ınanıyordu "Eğiunüi pıni pınl gençKk, ama kaç idşL Matbaa Türkiye'ye Avrupa'dan 329 yıl sonra geldi. Avrupa'da matbaanın icadından sonra 50 bin kitap basıldı, burada 17 kitap. Artik siz anlayuı durumu. Yazar eserini basümış gormek istiyor, benim gibi cepten para veriyor. Turizmin en canh olduğu dönemde 18 Mayıs'ı müze gıinü yapıyorlar. O gun muzeler kapdannı kapatmak zorunda kaldı. İnsanlann önce baktığı şeyin ne olduğunu oğrenmesi lazım. Franknırt'a gittiğimde kentle Ügili yüzlerce kitap, tarihi albümler. resunler gördüm. İstanbul üzerine kaç kitap basıhyor, tirajlan ne? İstanbuPla ilgili köklü bir eser yok. Dostum Prof. Dr. Sema\ ı Eyıce anlatmışb. Kanaat Kitabe\i \nkara'da 1930'larda Topkapı Sarayı, \edikule'yle ilgili kitaplar yayınılanuş. Bin tane basümış ama 1980'lerde hâlâ duruyormuş. Okuldan başlayacaksuuz kenti anlatmaya. Çocuk kitapla banşacak. 1943'te ortaokul oğretmenim, Ayasofya'yı gezip resimlerle anlatma ödevi \ermisti. Şimdi kim -Vşhan'daki Te\fik Fıkret'hı evini büiyor? Orayı da onardık. Gore\li hanıma sordum. Olum \ üdonumunde ya bir kişi ya da hiç kûnse gelmrvormuş." Eski Mimarlar Odası Başkanı ve yazanmız Oktay Ekinci, So- ğukçeşme Sokagına Gulersoy' anıa yapılmasuu onerdi. Betonun uzenne reçel dökerdi T urkıye Tunng ve Otomobıl Kurumu'nu yenıden organıze eden ÇeHk Gulersoy, kurumu ulusal bir boyuta taşımıştı Gülersoy'un "Beton üzerine reçel döktük" dedığı çalışmalanndan bazılan şoyle "Karacaahmet'te <Vynhk Çeşmesi'ndeid tarihi nıezar, KandiUi Tarihi Mezarhğı \e Suhanahmet Talat Paşa KonağVnın onarunı, Kapıkule Gümriığü'nün yeniden inşası, \ üdız Parkının düzenlenmesi, Galata Me\ levihanesi bahçe düzenlemeleri; \ ıldız Parkı'ndakı Malta Köşkü, Emirgan Parla'ndaki Sanköşk, Pembeköşkve Beyazköşk'ün restorasyonu, Hıdh Kasnnın onanmı, Kariye Müzesi'nin çe^Te düzenlemesl, Soğukçeşme Sokağı'nın yapımıve donatünıası." Tanhı değerlere sahıp çıkarak onlan "Birkohenin incileri" 1 gıbı dızen Çelık Gulersoy Bebek'tekı eskı ıskeleyı de restore ederek doğal urunlenn satıldığı bir mekâna donuşturdu Sövalye unvanı 1994 yılında Istanbul Buyuksehır Beledıye Başkanlığı'na Recep Tayyip Erdogan'ın seçılmesının ardından Yıldız Parkı koşklerı, Hıdn Kasn \e Çamlıca Tepesı'nde duzenledığı yerlenn ışletmesı Istanbul Buyoıkşehır Beledıyesı'ne bağh BELTUR'a devTedıldı Kurduğu Istanbul Kıtaplığı ıle dızı eserler yayımlayan Gulersoy, 1959 yılında "Tabiatı Koruma Broşürü M nu yayımladı Gulersoy, 1967 yılında da Istanbul yollanna ılk kez trafık le\ halarınm konulması çalışmasını gerçekleştırdı ttalya ve Fransa cumhurbaşkanlanndan "şövalye" \e "ulusal takdir" nışanlan alan Gulersoy, Kultur Bakanlığı'nın 2000 yıh "Kültür veSanat Büyük Ödülü**ne de layık gorulmuşru A\asof\a\akmlanndaki RomaSarnıa. Fenerbahçesi'ndeki Romantika. Soğukçeşme Sokağı'ndaki Yeşil Ev. Bebek İskelesL Cafe Türing'e çevTİldi.