Katalog

11 HA2İRAN 2003 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA INCELEME ABD Başkanı Bush'un 'önleyici savaş' kavramı dünya çapında müdahaleler zincirinin kapısını açıyor Saldııgandan kurbana cezaTÜRKKAYA ATAÖV NEVV YORK- Başkan Bush yö- netimı. Saddanı rejimının ileri ge- lenlenni muhakeme etmeye hazır- lanıyor. Amerika'da insan haklan saMinuculannın önde gelenlennden Ramsey Clark. 25 Nisan'daki konuş- mamızda bana şöyle dedı: "Bu ha- zuiık, saldıran tarafin "kurbanr bir de mahkemeye süriikleme, ayrıca orada da cezalandırnıa girişimidir." Ramsey Clark, öldürülen eskı Baş- kan J. F.Kennedy'den sonra Adalet Bakanıydı. Suikast. Bush'un 29 yıl sonra vali olacağı Teksas federe dev- letinde yer almıştı. Başkanı yok et- menin nedeni, Beyaz Saray'ı o yıl- larda işgal eden bu kişinin So\- yet- ler'le ilişkilerde gerginlığı biraz ol- sun azaltmak istemesi. yani dünya- da banşa doğru bir adım atması ve şıddetten para kazananlan kızdır- masıydı. 'Şertf-haydut kovalaması' Bugün eski en üst düzey Irak yö- neticileri için düşünülen mahkeme. merkezi La Haye'de olan ve ABD'nin onaylamadığı Uluslararası Ceza Mahkemesi değildir. Washington'un kendi amaçlan için oluşturup yargıçlarını belirleye- ceği başka ve geçici bir mahkeme olacaktır. ABD yöntemı 55 Irak li- derinin fotoğraflannı numaralanmış ıskambil kâğıtlanna bastınp aranan canilergibi kendi askerlerine dağıt- tı. "Arayın, bulun, yakalayın, öldii- rün!" gibilerden, bır çeşit "Bush fetvası". Teksas burgulu. yani kov- boy havasında bir "şerif-haydut" kovalaması. 25 Nısan tarihli The New York Times gazetesınde bir başyazı da çıktı. Başyazı, Irak eskı ileri gelenlerinin muhakeme edil- melerinin alhnı çiziyor. Amerika'nın demokrat düşünceli aydınlanna gö- re ülkenin en büyük ıç sorunu, ba- sın-yayın organlannın Bush kafa- sındaki medya patronlannın dene- timinde olması. Başkan yetklsinl aşarsa... Ne var ki bazı Amerikalı aydınlar da Bush'un yetkilerini kötüye kullanmak ve saldın savaşı yapmış olmaktan ötürü göre- vinden alınması için bir kampanya başlat- maya hazırlanıyorlar. Bush yönetiminın "ön- ceden kestirici" ve "önleyki" savaş ka\ ramı dünya çapında bir müdahaleler zincirinin kapılannı açıyor. ABD Başkanı oldukça sık "Saddanı bize başka çıkar yol bırakmadr ve "bu yol Saddam'ın kendi seçeneği" gıbı sözler sarf etti. Bır çeşit "bunu bana şeytan yapürdı" der gibi bir yaklaşım. Öte yandan, gerçek şu ki uluslararası ba- nş ve güvenlikten "birinci derecede sorum- lu" B.M. Güvenlik Konseyi'nin onayı olmak- sızın, giderek dünya kamuoyuna da aldırma- dan, silah kullanma karannı veren Ameri- kan yönetiminin ta kendisiydi. Ancak bu ül- keye yakın bir saldın söz konusu değildi. Bush bu müdahaleden ve sonuçlanndan doğan suçu (başkasına yüklemeye kalkışmak ye- rine) kendi sırtına almak zorundadır. Meşru savunma' iddlası Bush ve çevresindekilere yöneltilebilecek suçlamalar Amerikan tarihinın en ağır suç- lamalan olabilir. Şöyle kı: • Amerikan yöneümi uluslararası banş ve güvenlikten "birinci derecede sorumlu " Birleşmiş.Milletler Güvenlik Konseyi 'nin onayı olmaksızın, giderek dünya kamuoyuna da aldımıadan, Irak'ta silah kullanma karannı verdi. Ancak, bu ülkeye yakın bir saldın söz konusu değildi. Bush bu müdahaleden ve sonuçlanndan doğan suçu (başkasına yüklemeye kalkışmak yerine) kendi sırtına almak zorundadır. • Başkan Bush, Afganistan ve Irak'ta gerçekleştirilen banşa karşı suçlardan, savaş suçlanndan ve insanlığa karşı suçlardan sorumlu tutulabilir. Kongre 'nin görevden alma yetkisini gündeme getirmesi, konuyu tartışması ve oylaması Anayasaya ve Birleşmiş Milletler'eyeni bir ruh kazandıracağı gibi, huknkun üstünlüğünü sağlayacak, çok kişinin yaşamını kurtaracak veyeryüzünde banşı güçlendirecektir. 1. Afganistan'a, "önceden kestirici" ve "önleyici" başlıklan altında bir saldın sava- şı tasarlamış, ilk darbe emrini vermiş, bunu en üst düzeyde yönetmiş ve birçoğu "mu- harip" sınıfında olmayan binlerce masum si- vilin ölümüne, milyonlarcasının evsiz bark- sız kalmasına neden olmuş, onlan kendi ül- kelerinde göçmen ve sürgün durumuna in- dırgemıştır. Sivillere saldırıya göz yumuldu 2. Afganistan"dakı yönetımi askeri güç kullanarak devirdikten sonra, ıktıdara ken- di seçtiklerini dışardan ve yukardan karar- larla getirtip oturtmuştur. 3. Banş zamanında Irak'ın hava sahasını ihlal ederek bombardımanlar yaptırmış ve yüzlerce insanın ölümüne neden olmuştur. 4. On bir yıl gibi uzun bır süre Irak topçu- su hıçbır Amerikan savaş uçağını vunnamış ya da hasara uğratmamış olmasına karşın, "meşru savunma" iddiasının gerisıne sak- lanarak ama sonra geniş çaplı savaş hazır- lıklannın parçası olduğunu kabul ederek, sık sık ve bazen peş peşe günlerce, kişılere ve tesislere saldırmıştır. 5. Afganistan "da ve Irak"ta siviller arasın- da ölümlerin kaçınılmaz olduğunu bılmesi- ne karşın, sivil kişilere, sivil kuruluşlara ve sıvil bölgelere saldın yetkileri ve emirleri ver- miş. bu cins saldınlara göz yummuşrur. 6. Irak"a komşu ülkelerde ve yakın sular- da uzun ve yoğun askeri güç toplayarak bu- nun bir savaş hazırlığı olduğunu açıkça ilan etmiş, başka bir devletin yönetimini ve ulus- lararası banşı tehdit etmiş, bu tehdidi fıili sal- dınya çevirmiştir. 7. Birçok açıklamalannda her türlü sila- hın tarafından kullanılacağını söyleyerek, nükleer silah kullanma tehdidine de başvur- muş ve bu yolda hazırlıklar yapılması em- rini de vermiştir. 8. Irak'taki yönetimi silah zoruyla değiş- tırmeye ilişkin niyetinı art arda açıklayarak bu ülkenin bağımsızlığını ve egemenliğini tehdit etmiştir. 9. En fazla etkilenecek olan çocuk, yaşlı, hasta ve kadınlar başta olmak üzere. Irak hal- kına yıllarca ambargo uygulanmasından şid- detle yana çıkarak, yüzbinlerce sivilin ölme- sıne ve acılar çekmesıne neden olmuştur. Amaç petrole el koymak 10. Amerika'nın Irak'a saldın savaşına karşı çıkan muhalefeti etkisiz duruma getir- mek ve asıl bu ülke petrolüne el koymak, böl- ge devletlerinin sınırlannı diledıği biçimde çizmek ve gene bu bölgede nükleer silahla- ABD tarihinde, her dönemde yüksek rütbeli birileri soruşturmaya uğradı Görevden alma imkânsız cleğü Bir önceki başkan, Demokrat C linton da belge sahtckarlığuyanlış ifade verme ve adaleti engelleme suçlanndan oylannuştı. Yüksek rütbeli bırilerinin görevden ahnmalan her dönemde, özellikle Tyler, Buchanan, Grant ve Harding yıllannda, söz konusu oldu. Kurucu Başkan VVashington bile. İngiltere ile Jay Antlaşması imzalandıktan sonra, cumhuriyet hükümetinden ödünler vermekle suçlanmış, görüşme belgelerini açıklamaktan kaçınmıştı. Bağımsızlık Bildirisi'ni kaleme alan üçüncü Başkan Jefferson da kendini destekleyecek olan bir gazetenin patronu Phihp Freneau'ya devlet kasasından para aktarmakla ıtham edilmişti. Hanıilton da Maliye Sekreteri (Bakanı) ve spekülasyonlar ustası \\llHam Duere bazı olanaklar tanıdığı için, "çürümüşlük" suçlamasıyla uzun araştırmalar geçirdi. Androv Johnson. özellikle Lincoln suikastından sonra, onun öldürülmesinde parmağı olduğu kuşkusu da dahil olmak üzere, birçok suçla itham edildi. Savunma Sekreteri Stanton'la bağlantılı bir konudan ötürü görevden alınması onaylanmış, ama üçte ikiden (127) bir eksik oyla paçayı zor kurtarmıştı. CHnton zor kuıtuldu Son yıllarda, Başkan Nixon görevden alınma tehdidiyle istifa etmek zorunda kaldı. Kongre'nin böyle bir yetkisi olmasaydı, istifayı düşünmezdi. Demokrat Clinton da belge sahtekârhğı, yanlış ifade verme ve adaleti engelleme suçlanndan oylandı. Oylar partizanca kullanıldı; yani Demokratlardan yalnız beşi görevden alınma lehindeydi. AYDEVLARDAN KAMPANYA Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush, gerek Afganistan'a, gerekse Irak'a "önceden kestirici" ve "önleyici" başhklan alünda bir saldın savaşı tasarlamış, ilk darbe emrini vermiş, bunu en üst düzeyde yönetmiş ve birçoğu "muharip" sınınnda olmayan binlerce masum sivilin ölümüne, mihonlarcasının evsiz, barksız kalmasına neden olmuş, onlan kendi ülkelerinde göçmen ve sürgün durumuna indirgemiştir. Bu nedenle bazı Amerikah aydınlar, Bush'un yetkilerini kötüye kullanmak ve saldın savaşı yapmış olmaktan ötürü görevinden ahnması için bir kampanya başlarmaya hazuiamyorlar ra sahip tek devlet olan tsraıl'in güvenliği- ni daha garantıye almak amacıyla, Irak'ın kıt- le imha silahlannı yaparak ve saklayarak uluslararası banş ve güvenliği tehdit ettıği yalan ve abarimasıyla, bu iddialannı sürek- li olarak yinelemiş ve savaşın gerçek nede- nini kendi halkından ve dünyadan gizleme ve muhataplannı aldarma yolunu seçmiştir. 11. Savaş hedeflerine karşı çıkabilecek iç muhalefeti yok etmek için bir korku ve gi- derek nefret uyandırmak amacıyla. kasıtlı yanlış açıldamalarda bulunmuş, kamuoyun- da dengeli ve demokratik tartışmalar için gerekli bilgileri yurttaşlanndan da sakla- mıştır. 12. Bazı kişilerin gizlice ve yasadışı yol- lardan gözaltına alınmalannı. kaçınlmala- nnı, topluca öldüriilmelerini, tutsaklara be- denen ve ruhen işkence yapılmasını sağla- mış, bu fiillere göz yummuşrur. 13. ABD Anayasası'nın Birinci. Dördün- cü, Beşinci, Altıncı ve Sekizinci Değiştirge- lerini, aynca İnsan Haklan E\Tensel Bildi- risi, Sosyal ve Siyasal Haklar Uluslararası Antlaşması ve benzeri belgeleri çiğneyerek bu yolda yetkiler ve emirler vermiş, bu çiğ- nemelere göz yummuşrur. 14. Savaş hedefine ulaşabılmek için, kişi- leri ve yabancı hükümetleri. desteklerini al- ma amacıyla ya savaşla korkurmuş, ya eko- nomik baskı uygulamış ya da rüşvetle ödül- lendinne yollannı denemiştir. 15. Amerikan Anayasası'na ve BM Ant- laşması'na aykın olarak, kendine ait olma- yan yetkileri kullanmıştır. 16. Merkezi La Haye'de olan Uluslarara- sı Ceza Mahkemesi Antlaşmasf nın usulü- ne uygun olarak onaylanmasına karşı çıkmış ve yaptıklanndan ve yapacaklanndan ötürü onun denetiminden kaçmayı tasarlamıştır. Yenl suçlar Özetle: Böylece, Bush, banşa karşı suçlardan, sa- vaş suçlanndan ve insanlığa karşı suçlardan sorumlu tutulabilir. Bu suçlardan Başkan Yardımcısı. Savunma Sekreteri ve Başsav- cı'nın durumlan da tartışmaya açılabilir. Hiçbir suç Amerikan Anayasası, BM Ant- laşması. yasa egemenliği ve insanlığın ge- leceğı açılanndan bu suçlardan daha önem- li değildir. ABD Kongresi'nde görev yapan seçilmiş Senato ve Temsilciler Meclisi üye- leri, Amerikan halkı adına. bu suçlardan so- rumlu olan kişi ya da kişileri engelleyebilir ve bunlann yeni suçlar işleme kapılannı ka- patabilir. Kongre'nin görevden alma yetkisini gün- deme getirmesi, konuyu tartışması ve oyla- ması, anayasaya ve BM'ye yeni bir ruh ka- zandıracağı gibi, hukukun üstünlüğünü sağ- layacak, çok kişinin yaşamını kurtaracak ve yeryüzünde banşı güçlendirecektir. \etkililerin görevden ahnmasında tek yetki Temsikiler Meclisi'ndedir. Taroşarak muhakeme eden de Senato'dur. Demokles 9 in kılıcı Anayasa ı Amerikan Anayasası, bu koşullarda. Beyaz Saray'ı işgal eden ve bu yoldan yönetimden birinci derecede sorumlu Başkan'ı suçlama. durumunu tartışma, oylama, karar \errne ve onu görevden alma olanağını tanıyor. Anayasayı ve hukuk egemenliğini çiğnemiş ya da adi suçlar ışlemiş olan Başkan. Başkan Yardımcısı ve öteki yöneticiler belirlı yoldan yargılanabilir. Yönetimin başındakileri görevden alma hakkı Amerika Anayasası'nı ve halkını despot kişilerden korumak içindır. İç siyasette görevden almanın bu denli önemli olmasının nedeni, büyük ölçüde, Ingiliz deneyimlennden gelıyor. Ingılızler Kral Birinci James ile Birinci Charies"dan çok çektiler. Onlar zamanında Avam Kamarası ( yüzden fazla kişiye işten el çektırdi. Amerikan Bağımsızlık Bildirisf nin bıle, böyle bır anayasal yetkinin o zaman bulunmayışından kaynaklandığı söylenebilir. Despot tngilız kralını düşürme olanağı ellennde olmayan Amerikalılar. çıkar yolu tahta karşı ayaklanmada buldular. Yöneticilerin görevden ahnmalan Amerikan Anayasası'nın çok önemli bır parçasıdır. Anayasa metni ortaya çıkarken, ilk tasandan son biçimine değin, tüm öneri ve değışiklıklerde, sürekli olarak yer almıştı. lçeriği ve bıçımı yönünden aynntılıdır. Anayasaya göre (M. 1), kararda tek yetki Kongre'nin iki parçasından biri olan Temsilciler Meclisi'ndedir. Tartışarak muhakeme eden de Senato'dur. • A m e r i k a n Suçlanan Başkansa Yüce AnavaSÜSl Mahkeme Başyargıcı i t~ Senato'ya başkanlık eder. paşKanın t h a n e t ^ ^ c ı d d i s u ç v e tiranllğa kötü davTanış, görev den kaymasini almak için yeterlidir. Oysa Önlemek İCİn bütün başka suçlann karan , i •• i • jürilerin elindedir. pek çok onlemi Başkanın başkasının bünyesinde cezasını erteleme ya da banndinr. affetme gibi yetkisi \ arsaBüvük vetki1eri e d ab u y o 1 g ö r e v d e n almalaröuyuK yeuaıerıe ı ç i n ^^^^^ donatllmiŞ görevden alınan Başkanın başkan, Kongre kendiyse. yenne Başkan ve Temsilciler Yardımcısı geçer. Meclisrnekarş, SSSSS!?ük da SOnimludur. Konfederasyon kurulduğunda, Başkanlık diye bir mevki yoktu. Yalnız bakanlar vardı ve Kongre'ye (yani Meclise) karşı sorumluydular. Bu bakanlann görevden alınmalan da Kongre'nin yetkisindeydi. Bu çerçevede yönetim o denli zayıftı ki sistem iyi yürümedı. Anayasayı hazırlayan orurum. bu nedenle, güçlü başkanlık istedi. Bu makamı da o oluşturdu -ama görevden alma yetkisini mutlaka kendınde tutarak-. Başkanın görevı kötüye kullanmayacağı gibi ; peşin hüküm de yoktu. Aksine, Başkan da kral gibi. diktatörlük taslayabılir, yasalan çiğneyebilir, görevini kötüye kullanabilirdı. Hıç kımse. Başkan bile olsa. adaletin üstünde yer almamalıydı. llkçağda, imparatorlardan biri Latince gramer yanlışlan olan bir cümle sarf etmiş. Yanındaki danışmanı "Gramer yanhşı yaptınız" deyince, yanıtı: "Ben imparatorum; gramerin de üstünde yer ahnm!" Işte, ABD Anayasası. Başkanı böyle bir konuma oturtmuyor.Amerika "da özellikle Benjamin Franklin ve çe\Tesindekiler Başkanın tiranlığa kaymasini engellemek için önlemlerde ısrar ettiler. Onlara göre, çeşitli yetkilerle donanmış Başkan. hele savaş zamanında bu yetkilerini fenaya kullanabilirdi. Anayasada (M. 2), bu nedenle, "Başkan yasalara bağlı kahnmasuu sağlayacak" denıyor ve görevini resmen üstlenirken. "Anayasayı koruyacagıma ve savunacağnna yemin ediyorum" dıyordu. Anayasadan güç alan "görevden el çektirme" yetkisi. Başkanlann üstünde sallanan bir Demokles kılıcı gibidir.