Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 MAYIS 2003 CUMA DİZİ yi T) OQ oo oo yniîrüimiıi BIRY4KADAN DİĞEREVE MUHACİR KAYIKLARI Ruslar, önce Kabardey ardmdan da Adıge topraklannda Çerkes halkJanna yaşam hakkı tanımayınca, savaşarak çekümek, sonundada Osnıanlı ülkesine göçmek zonında kalcülar... Tarih boyunca hükümranlık mücadelelerine sahne olan bölge, yine de hiçbir devlete yâr olmadı SavaşyorgunuKafkasya T arih boyunca büyük uygarlık- lar ve imparatorluklarla komşu olan Kafkasya'nın yüzü hiç gülmedi. Geçmişte Sarmatlar, Hazar- Jar, Persler, Moğollar, Alanlar ve Bi- zanslılann saldınlanna maruz kalan Kafkasya toprakJan, istilalara rağmen hiç kimseye de yâr olmadı. 15. yüzyılda Osmanh'nın Kınm Hanlığı'nı almasıyla Rusya paniğe kapılmış ve bu topraklar, 1864 yılı- na kadar Osmanlı ve Rus împarator- luklan arasında hükümranlık müca- delesine sahne olmuştur. Osmanlı' nın Kafkasya'yı fethi çabalarına XVI.yüzyıldan itibaren Rusya ve Iran da dahil olunca, mesele, içeri- sinden çıkılmaz bir hal almıştır. XVI.yüzyıl, Rusya ile Çerkesler arasında üç yüzyıl sürecek gerginliğin başlangıcıdır. 155O'de, Ük Rus Çan olan Korkunç Ivan, Kazan ve Astrahan'ı elegeçirdi. Astrahan'ın alınması Çer- kesleri ürküttü. Rusya, Çerkes boyla- n arasında aynlık yaratma politikası sayesınde adım adım Kafkasya toprak- lannayaklaşıyordu. BüvükPetro (1682- 1725) ünlü vasiyetnamesinde Doğu politikasını şöyle açıklıyordu: "MümJdin olduğu kadar îstanbul'a ve Hindistan'a yaklaşmak, Karade- niz'de gemi inşaat tezgâhlan oluş- turarak Balük DenizTne kadar ulaş- mak, Bunlar projenin gerçekleşmesi içm önemli M noktadır. Böylece, İran'm düşmesini çabuklaşarmak, Basra Kör- fezi'ne kadar nüfiız etmek, Suriye üze- rinde Doğu'nun eski ticaretini yeniden kurmakiçin düm anın entrika- aobnHmdistan'akadarfler- Kabardeylerin isyanı Ruslara değil vebaya yenildiler Kabardey bölgesinde bağımsızlık savaşının başlangıcı olarak 1804'teki isyan kabul ediliyor. Düzenli Rus ordusu 1804 yılı boyunca Kabardeylerin direnişine karşı başanh * olamadı. 9 Mayıs'ta Bakhsan suyu üzerinde ilk büyük savaş meydana geldi. Bir görgü tanığını bu savaşı şöyle anlatıyordu: "Savaş meydanı düm anın en iyi süvarfleri olan athlann hüner ve ustahk sahnesine dönüşmüştü. Kazak ve Kabardey süvarileri savaşın en iyi ömeklerini sergitiyordu. Her ild taraf da zayiat veriyordu." Fakat Ruslann bölgeye asker takviyesi yapması nedeniyle Kabardeyler geri çekilmek zorunda kaldılar. Savas değil 'sovkırım' Kabardeylerin Rus komutanla yaptıklan banş görüşmesinde anlaşma sağlanamadı ve Ruslara karşı yeniden saldınya geçtiler. Sürekli takviye edilen Ruslar topçu birliklerinin sayesinde Kabardey köylerini işgal erri. Kabardey prensleri Rus komutanlanyla anlaşma imzalayarak teslim oldular. Kabardey direnişi hemen bitmedi. 1804'te ikinci büyük savaş oldu. Silah ve sayıca üstün olan Ruslar yine kazandılar. 1905 yılı bahanna kadar Kabardey köylerini yıkan ve yakan Çar ordusu burada karantina karakollan kurdu. Köyleri yakılıp, ticaret yapmalan da engellenince Kabardeyler yiyecek bulamaz hale geldiler. Yüzlerce insan açlıktan öldü. Isyanlann bashnlmasından sonra Çarlık Rusyası Kabardeylerin direnişini tümüyle kırmak için zalimliği ile ünlü General Yennolov'u komutan olarak atadı. 1822 yılında Yermolov Kabardey bölgesi üzerine yürüdü ve savaş 1825'e kadar sürdü. Kabardeylerin büyük çoğunluğu Kuban ötesine taşınarak diğer Adıgelerle birlikte direnmeyi sürdürdüler. Rusya'nın işgal harekâtı Kabardey halkının soykınmına dönüştü. Savaş dışında açlıktan ve vebadan binlerce insan öldü. Yermolov, veba hastalığını müttefik olarak değerlendirdiği raporunda şöyle diyordu: "Veba ashnda Kabardeyleıie karşı savaşımızda bizim müttefikimizdL, salgin yüzünden Kabardey haOa yok obnuştu, önceleri olduğu gibi büyük birHkler halinde karşımıza çıkamıyorlardı.'* Bazı kaynaklara göre, Kabardeylerin nüfusu savaş ve hastalıklar yüzünden beşte birine inmişti. lemek mümkiin olacakür." Rusya, Kuzey Kafkasya'da egemen olmak için çeşitli politikalar geliştirdi ve uygulamaya koydu. Bu politikala- rın ana hatlan şöyleydi: •Adıge topraklanna Rus Kazak as- ker ve köylülerinin yerleştirilmesi ve koloniler kurulması •Çerkes feodallerini kendi tarafina çekme •Adıgeler arasındaki sınıf müca- delesini ve kendi iç çekişmelerini kö- rükleme... Rus zulmü bashyor Rusya hızla Kafkasya içlerine doğ- ru ilermesine karşın Çerkes boylan ile destek olmaksızın baş edemeye- ceğini biliyordu. Aradığı desteği sonunda Hıristiyan Gürcüler ve Oset- lersayesinde buldu. 1768-1774 Osman- lı- Rus Savaşı sonrasında imzalanan "Küçük Kaynarca AntfaşmasT ile Os- manh'nın Karadeniz'e açılan kapısı olan Kınm bağımsız bir hanlığa dönü- şürken, Gurcistan da elden çıkmıştı. Osmanlı Balkanlar'la birlikte Kaf- kasya ve Karadeniz'de de art arda vur- gunyiyordu. 1828- 1829'da Rusya'nın Kars ve Erzurum'u işgal etmesi üze- rine imzalanan Edirne Antlasması ile Kafkasya topraklannı terk etmek zo- runda kaldı. Böylece Kafkasya kapı- lanmn ardına kadar açılmasının önün- de tek engel kalmıştı: Inatçı ve savaş- çılığıyla ünlü Çerkesler. Rusya daha önce belirlediği politi- kalannı adım adım Adıge bölgesinde uygulamaya koyuldu. I9.yüzyıldako- loni kurma ve Kazak köylülerini bu böl- geye yerleştirme uygulamalan önce Kabardey bölgesinde başlatıldı. Ge- neral Yermolov, 1822 tarihli raporun- da şöyle diyordu: "Kafkasya hatünın merkezini Kabarda oluşturuyor. Bu- ranıninsanlandagülannencesurvesa- vaşçı kavirnlerindendi, büyük Idtleler halinde kaıüı savaşlaryapnuşlanh. Ka- barde> topraktannm losmen az olan nü- fusunu ben eskisine oranla daha kısrt- bbiralandaçemberealdnn, arazüerine Kazaklan yerleştirdim." Bölgede oluşturulan müstahkem hat, Kabardeyleri hububat ekimi için elve- rişli ovalardan ve kışın kullandıklan me- ralardan mahrum etti. Ruslann işgali hem feodal hem de köylülerinin tep- kisine yol açıyor ve topraklannm geri verilmesi için mücadele ediyorlardı. Eşitlikçi 'Müridiznı soyluları ürküttü Ki uzey Kaf- kasya için dirne Ant- laşması bir dönüm noktasıoldu.Buant- laşmayla Osmanlı Devleti Kafkas- ya'daki hüküm- ranlık haklannıyi- tirirken, Çerkesler de kendi kaderiyle baş ba- şa kalmış oluyordu. Bu arada Dağıstan ve Çeçenistan'da or- taya çıkan "Müri- fânn* hareketi Rus- ya'nın Kuzey Kafkas- ya ile ilgili planlan ey- leme geçirmesıni ertele- mesine yol açtı. "Müri- töna" hareketi, XVHJ.yüz- yılın sonlannda başlayarak, 1859'a kadar devam etti. Rus- ya'ya karşı başlarılan ve bu hareketin öncüleri Arslan Bek Kaytuk, Şeyh Mansur, Gazi Muhammed. Hamzat, İmam Şamil ve Hacı Murat'tı. Ancak "Mündizm"in en etkili direni- şi ve aynı zamanda da sonuncu- su olan Şamil hareketini, kanlı bir şekilde bastırmayı başardı. Şamil'in direnişi ulusal bilinçten uzak ve "Gazavat" adım verdiği din- • Rusya'ya karşı Dağıstan ve Çeçenistan'da ortaya çıkan Müridizm' hareketi içinde en etkili direnişi Şeyh Şamil gösterdi. Dinsel kimlikli bir mücadele olmasına karşın eşitlik temeline dayanan' Müridizm', Çerkes aristokratlannı da rahatsız etti. sel kimlikli bir mücadeleydı. Bu müca- daleyi Müslüman-Hıristiyan temeline oturtması nedeniyle Müslüman da olsa Çerkes boylannı yanına çekmeyi başa- ramamış, buna karşın Hıristiyan Gürcü- ler ve Ermenileri Ruslarla müttefik olma- ya zorlamıştı. Öte yandan *Müridiznır 'in eşitlik temeline dayanması, sınıflı Çerkes toplumlann yapısıyla bağdaşmıyor, Çer- kes soylulannı ürkütüyordu. Cürculer Rusların vanında İmam Şamil, Çerkes boylannı birleş- tirip Ruslara karşı kendi yanında savaş- maya ikna etmesi için Mehmet Emin'i "Naip" olarak Batı Kafkasya'ya gönder- di. Ancak Mehmet Emin sadece Bjedı- ğu ve Abhazalar üzerinde otorite kura- bildi. Diğer kabileler Mehmet Emin'e ve Şamil'e bağlanmaktan kaçındılar. Şa- mil'in bütün bu yanlış stratejileri sonu- cunda Rusya, bölünmüş Gürcüleri birleş- tirerek tarihte ilk kez Gürcü ulasal dev- letinin kurulmasını sağladı. Osmanlı-Iran ve Şamil'in ülkesi Dağıstan arasında sı- kışmış olan Gürcüler doğal olarak din- daşlan Rusya'mn yanında yer aldılar. Sonuç olarak Hıristiyan Gürcülerie Ruslar, Dağıstanhlarla uzun süren bir sa- vaşa giriştiler. Din farklılığı nedeniyle Kafkasya'nın yerli halklan birbirleriyle savaşmak zorunda kaldı. Gürcistan top- raklannın Rus askeri birliklerine geçiş ola- nağı vermesi Çerkesleri güneyden de ku- şatma olanağı vermiş oldu. Bu gelişmeler sonucu Şamirin direni- şine nokta koyan Rusya için artık bütün enerjisi ve gücüyle "Dağh" dediği inat- çı Çerkeslerin üzerine yürüme firsatı doğ- muş oluyordu. Osmanlı engelinden son- ra "Müridizm" gibi kendisıni çok uğ- raştıran bir beladan da kurtulmuştu. An- cak Çerkesleri tepelese de Karadeniz üze- rinden sıcak denizlere ulaşma emeli önün- de bazı engeller vardı. Rusya'nın bu yaydmacı politikası sa- dece Osmanlı"nın değil, aynı zamanda In- giltere ve Fransa'mn da işine gelmiyor- du. Zira bu iki emperyalist devletin Os- manlı topraklan üzerinde emelleri vardı ve üçüncü bir ortak istemiyorlardı. Rus- ya'yı durdurmak içinse bahane hazırdı: Osmanlı'nın toprak bütünlüğünü koru- mak. Özellikle Ingiltere Kafkasya'nın geleceğinden çok Ortadoğu'da ve Hindis- tan Yolu'nda kendisine rakip olacak bir Rusya istemiyordu. Adıgelerin direnişini kırmak isteyen Rus ordusu, imha operasyonuna girişti Karadeniz'de kan kızdı dalgalar K abaı deki rakl; 'abardeylerden sonra sıra Kuban ötesin- deki AÎgelere gelmişti. Adıgelere ait top- Jarda koloni kurma ve işgaller 19.yüz- yılın 30'lu yıllannda başlamıştı. Rusya, Çerkes- leri bir yandan askeri açıdan abluka altına alır- ken diğer yandan da direnişlerini kırmak için aç- lığa mahkûm ediyordu. Rusya, "Dağh" dediği Çerkesleri dört yandan kuşatmak için Karadeniz byılannda da müstah- kem hat kurmaya başladı. Fakat kıyı kesimlerin- deki yerli halkın sert direnişi sonucu bu asken gırişim gerçekleşmedı. Bunun üzerine Rusya Karadeniz fılosundan iki gemi tahsis ederek bun- lann desteğiyle kıyıda kaleler inşa edebildi. Ana- pa'dan Sohumkale'ye kadar uzanan Karadeniz kıyı hattıyla 1840'da da Kuban müstahkem hat- hnın inşası ile Çerkesya'nın çembere alınması stratejisi tamamlanmış oldu. Mızrakların ucunda kesik başlar Çerkesya'ya asker Kazak ailelerinin ve köy- lülerinin yerleştirilmesi, buralarda koloniler ku- rulması, yerli Adıge köylerinin tahrip ve imha edilmesi, hayvanlannın çalınması ve nüfuslan- nın katledilmesiyle eşzamanlı olarak yapılıyor- du. "Kavkaz" Dergisi bu saldınlan şöyle duyu- ruyordu: "Çargenerafleri,dağlıkarazüerdeger- çekleştirdikleri ceza operasyonlannda önüne ge- kniimhaedrvor,\akı>T)r,yağnıaedhx)riardL Hay- vanlanna dko\ uyor. srvil halkı esir edhorlann. Yertilerden birinin hayvun çalması gibi herhan- gi bir küçük hırsıznk yüzünden, hiç suçu oüna- van köyterin tüm halkı imha edffiyordu." Yermolov, Kosare\. Vehaminov, VTasovve Zass gibi Çar generalleri,akıl almaz zulümleriyle ta- rihe geçiyorlardı. Bu generallerden Zass, zalim- likte Yermolov'la yanşıyordu. Lorer'in General Zass hakkında verdiği bilgiler yapılan zulmün panoramasuıı yeteri kadar çiziyordu: "General Zass'ın Proçnoye tabyalannda vapürdığı koru- ganda Çerkeslerin kafalarmı kestirip mızrakla- nna takürmışd \e kesikbaşlann sakallamia rüz- gâro\Tiu\»rduuBuiğrençBğeve\ahşüigetaham- nıül etmek imkânsızdL" Yarın: Sürgün yollarında kırıldılar BIRBAKIMA SERVER TANİLLl Mustafa Ekmekçi'ye Mektup Sevgili Ekmekçi, Aramızdan ayrılışın gerçi fazla olmadı; daha dün gibi, seni sonsuzluğa yolcu ettiğimiz gün. Ama şu birkaç yıl, kara bulutlar sarmış göğün birden bo- şalması misali, insanlık, olumsuz gelişmelerin yü- kü altında bel vermiş halde ve gelecek hiç de ber- rak görülmüyor. Dünyada öyle, Türkiye'de de öyie... Nasıl özetlemeli olan biteni senin için? • önce, Irak'a olan saldından söz etmeli. ABD, önceki yıl, Afganistan'a olan saldınsının ar- kasından, bu yıl da Irak'a yüklendi. Mart'ın sonla- rıyla Nisan'da, komşumuzun gün görmüş halkı üstüne, örneği az bulunur çapta ölüm yağdırıldı. Bahanesi de, Irak'taki diktatörlüğün kitle imha silahlannı yok etmek; o rejimi de yıkmak ve ülke- ye demokrasi getirmekti. Uluslararası düzeni sağlayan hiçbir belge, bir ulusa, başka bir ulus için böyle bir hak tanımıyor. Her şey, Birleşmiş Milletler Şartı'nda düzenlen- miştir ve o örgütün yetkisindedir; banşın güven- cesi de o'dur. ABD de işte bu kurallan -tek taraf- lı- çiğneyerek yaptı saldınsını. Aslında, asıl ama- cı, Irak petrollerine el koymaktı; onu sağladı. Ama bütün bir ülkeyi de acılar içinde bıraktı, diline do- ladığı kitle imhasilahlannı ise bulmuş değil. Şimdi bir kaos var orada ve nasıl düzeleceği de bellisiz. Biz, kıl payı kurtulduk bu pis işe bulaşmaktan. "İyi olmadı katılmadığımız!" diye hâlâ ağlaşanlar var medyada ve ABD'de bize karşı oluşmuş bu- rukluğu gidermek için de seferber haldeler. Oysa, ABD'nin başındaki yönetici kadro, düpedüz hay- dut, saidırgan ve "savaş suçtusu" durumunda Onun uzağında durmak gerek; ve ABD ile barışık ve iş- birliği içinde görünmek, bizi Israil'in durumuna dü- şürür, yani Ortadoğu'da on paralık eder. Gel de anlat! Medya için eklemiş olayım: Böylesi az görül- müştür ve bastn, birkaç gazetenin dışında, kişilik- siz, kimliksiz, her türlü ulusal duygudan uzak, bir "Mütareke basını"! Var kıyas eyle yazılıp söylenenleri! • Dünyada bunlar olurken, ülkemizde de önemli bir değışiklik oldu: 3 Kasım 2002 seçimlerinin ar- kasından, AKR seçim sistemindeki çarpıklığın da sonucu, büyük bir çoğunlukla gelip pariamento- ya girdi. AKP mi? Şeriat bataklığının bir gülü! Milli Görüş'ün, Refah'ın, Fazilet Partısi'nin yetiş- tirmesi. "Değiştik" diyorlar, inartabilir misin? Ama daha daönemlisi, heybelerinde ne bir-dur- muş oturmuş- kalkınma programı, ne birsosyal re- form örneği, ne de geleceğe dönük bir köklü eği- tim vaadi. Yığınlarsa, "aşveiş" beklentisinde! Bunu sağlayacak olansa, en başta "üretim" ve onun "hakça bölüşüm"ü değil mi? AKP'nin ise, bir kulağı IMF'nin dayatmalannda, birkulağı sermayenin öğütlerinde. "Kaynakyarat- ma" söz konusu olduğunda da, gelsin devletin elindekiler: Hazine arazileri, koylar-kıyılar ve or- manlar... 21 Mayıs günlü Milliyet başlık atmış: "Kaynakiçin her şey satılık"l 21 Mayıs günlü Hürriyet'te de "Doğanın Idam Fermanı" başlığı altında, şunlarya- zılı: "Hükümetpara bulmakiçin ölüdeniz'den Ge- libolu'ya kadar, tüm bihnci derece SİT alanlannı imara açıyor. (Bu yolda bir) tasan dün TBMM Baş- kanlığı'nasunuldu. Tasan, kaçakyapı vegecekon- dulara da afgetiriyor." Para uğruna düpedüz yurdu satışa çıkarmak değil de ne bu, Ekmekçi? Bitmedi: 19 Mayıs Spor ve Gençlik Bayramı, bütün yurtta yine pek coşkulu geçti. O mutlu gü- nün hakkıydı da bu! Ama aynı gün Meclis'e çağ- nlmış üniversite öğrencileri arasından bir grup ve- letin ağzından çıkan şu laflara bak: "19 Mayıs gü- nü stadyumlarda yapılan modası geçmiş, hama- si, militahze gösterilere artık son verilmeli, geçit törenıolmamair'imiş. Neden? Çünkü, bunlar "oto- riter devlet zihniyetinin yansıması"ym\ş).. Hemen arkalanndan da Milli Eğitim Bakanı'nın doğrulaması. Tam bir karşılıklı paslaşma! Ama arkasında yatan asıl niyeti sana anlatma- ya gerek var mı sevgili Ekmekçi? Ve bunlara tanık olmanın acısının derecesini?.. KRİSTAL-İŞ SENDİKASINDAN DUYURU Sendikamızın Olağanüstü Genel Kurulu 7 Haziran 2003 Cumartesi günü Saat: 10.00'da Nazım Ertem Sok. No: 13 Merter adresinde aşağıdaki gündem gereğınce toplana- caktır. Çoğunluk sağlamadığı taktirde ikinci toplantı 14 Haziran 2003 günü aynı yer ve saatte, aynı gündemle ço- ğunluk aranmaksızın yapılacaktır. 2822 sayılı Sendikalar Kanunun ilgili maddesi gereğin- ce ilanen duyurulur. Gündem 1) Açılış, yoklama ve saygı duruşu 2) Genel Başkanın açış konuşması 3) Divan Seçimi 4) Yetkili olduğumuz işyerieriyle ilgili olarak işverence, Sendıkamız, yöneticilerimiz ve temsilcilerimiz aleyhinde açılmış olan yıldınna amaçlı davalaria ilgili bilgi verilmesi ve konunun görüşülmesi 5) Türi<iye Cam, Çimento ve Toprak Sanayi Işverenleri Sendikasının Sendikamız aleyhinde açmış olduğu %10 barajına yönelik davanın görüşülmesi ve izlenecek polıtıkaların behrlenmesi 6) Genel Başkanvekilliği görevinden Genel Merkez Disiplin Kunjlumuzun kararı ve Genel Merkez Yönetim Kurulumuzun onaması ve adı geçenin sendikadan ihraç istemıne yönelik Genel merkez Yönetim Kurulunun önerisinin görüşülmesi, oylanması ve karara bağlanması 7) Dilek ve temenniler 8) Kapanış Kristal-lş sendikası Genel Merkez Yönetim Kurulu LÖSEV G» telaton 0 312 447 O6 6O faks O 312 447 68 33 www.losev.org.tr [email protected] Reslt Galip Caddosi llkadım Sokak No:14 G.O.P / Ankara