Katalog

10 ŞUBAT 2003 PA2ARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ İNSANIN SERÜVENİ TURHAN SELÇUK TAEİATLî İSTANBUL EF2SDİSÎ l&75'te dünyanın ikinci metrosu tstanbuVda açıldı; Tünel dünyanın en güdükyeralüyolu olarak kaldı Zir-izeminarabasıA dam, yolun başına otur- ^ B muş gehp geçeni sayı- / | yor...Bir...tkı.. ÜÇ...E1- X I liüç...Ellıdört... Alrıyüz .JL ~JL yetmişbeş... Binbeşyüz seksen sekız... Bın beş yüz seksen do- kuz... Yedı bin üç yüz... On bın bir... On bin ikı... Yirmi bın dört yüz alt- mış alh... Otuz bın yüz seksen sekiz... Otuz beş bın kırk ikı... Otuz dokuz bın dokuz yüz doksan dokuz... Kırk bin... Yoldan geçenleri sayan adamın adı EugeneHenriGavand.. Bır Fransız... Hem mühendıs hem müteahhıt... Yıl 1867. 1867 yılında Gavand'ın gelip geçe- nı saydığı yol; Karaköy'den Beyoğ- lu'na çıkan dıkyokuş... Yüksekkaldı- nm Caddesı ıle başlayıp Galata Ku- lesı'nın ötesınden Galıp Dede Cadde- si ile devam eden ana yol... Gavand'in hesabına göre Karaköy'le Beyoğlu arasında günde 40 bin kışı gıdıp ge- liyor... tniş neyse de çıkışta herkes tıknefes... Fransızın aklı Londra'da Tanzımat Fermanı ilan edilelı 28 yıl, Islahat Fennanı kabul edıleli 11 yıl olmuş; Hınstıyanlann keyfi ye- nnde; Karaköy yanı Galata. îstan- bul'un tıcaret ve fınans merkezi; Be- yoğlu yani Pera. kentin eğlence ve alışvenş merkezi... Gav and, tstanbul 'da galiba kendine iş anyor... Amacı sokaktan geçenlen sayarak zaman öldürmek değil... tn- sanlan Karaköy'denBeyoğlu'na taşı- yacak bır metro ınşa etmek ve işlet- me hakkını almak... Gavand'ın Istanbul'a gelmesınden beş yıl önce, yani 1862'de, Londra'da bırtünel açılıp ükkezyük trafığıni ray- lar üzerinde yeraltına ındirme dene- mesi yapılmış... Londra'da 1863'te birtünel dahaaçümış, ama elektrik mo- torlannın gücünün yetersızliğınden sistem henüz pek başanlı olmamış... Fransızın aklı Londra'da kalmış ol- malı kı Istanbul' a da bır metro proje- sı getırmış... Önce kendı hükümetin- den destek ıstemiş. kabul edılmeyin- ce Ingiltere'den kredi bulmuş... Sultan, Abdülaziz... Avrupa'ya gı- den ılk Osmanlı padışahı... Londra'da- kı tünellerden haben olmalı.. ama 20 Temmuz 1868'de önüne gelen proje- ye yarutı "hajTr" olmuş... tlgınçtir, aynı yıl dünyanın öteki ucu New York'ta trafıği yeraltınaındirme çalış- malanbaşlamış... Kapıyı bir daha çalınca Gavand, 1869'daOsmanlı'nınkapı- sını bir daha çalmış... Kısabir zıl çaldı.. Vagonun kapı- lan kapandı.. Turnıkeden geçip ko- şan genç, yüksek tavanlı peronda kal- dı... Bir kısa zıl daha çaldı ve vagon hareket ettı.. Vagon, tünelin ağzın- dankayboldu... Sultan Abdülaziz "evet" deyince Gavand kollan sıvamış... Ancak kol- lann sıvanması yaklaşık iki yılını al- mış... Gavand en sonunda îngihzler- le btf şirket kurmuş; "The Metropo- litain Railv.ay Constantinople from Galata to Pera" ve 1871 'de Osman- lı'dan tüneluı ınşaatıyla birlıkte ışlet- me imtiyazını almışve ükkazmayı \oır- muş. Karaköy peronu sonradan onanl- dığı için duvarlardaki süslemelerin yapaylığı hemen kendını göstenyor... Tünel'dekı peronun duvarlanndaki yeşıl çıniler orijinal... Her ikı peron- daİa tumikeler ise tamamen sonradan konma... Az önce Karaköy'den hare- ket eden vagonun tünelın ıçınde kay- bolmasuıdan yanm dakıka falan son- ra karanlığuı içınde soluk bırbeluii. Tünel'den hareket eden vagon geldı. Belediye kamulaştırmayı zamanın- da yapamadığı ıçin ılk kazma, Kara- köy ya da Tünel'de değıl Galata Ku- lesi'nın oralarda, Küçük Hendek So- kağı'ndabırkuyu açılarak vurulmuş Tünelın kazıhnası üç yıl sürmuş; haf- nyat Azapkapı'ya, Tepebaşı'na. Bü- yükparmakkaprya dökülmüş... şeyhüllslam 'destur' dedl Tünel'den Karaköy'e gelen vagon peronun sonundayavaşlayıp durur gi- bi oldu; hafıfçe genye kaydı... Tama- men durdu; kapılar açıldı; yolcular dışançıktı. Gavand, 6.6 metre genışliğinde 4 6 metre yüksekliğinde, 573 metre uzun- luğunda bir tünel açmış... Hesap ha- tası yoksa 17 bin metreküpten fazla top- rak çıkartmış obnalı... Tünele çift hat ray döşemiş... Üstü açık ikışeTtane va- gon koymuş... Binncı mevkiye 40 kı- şi, ikinci me\kıye 50 kışilık yer ayır- mış... Arkayabirdeyükyenayırmış; yük olmadığı zaman buraya da 60 ki- şı sığdınyormuş... Yanı bır seferde 150 kışı taşıyabıliyormuş... Tünelde karşılıklı bırer vagon çalı- şıyor. Bır vagon 170 kişıahyor.. Va- gonlar tek hat üzerinde karşılıklı gi- dıp gelıyor... Ziller aynı anda çalıyor; aynı andahareket edıyorlar.. OrtayeT- de makaslarla hat ikiye aynlıyor; va- gonlar bubırini selamlayıp yoluna de- \am ediyor... Vagonlar her ne kadar raylann üzenndeyse de hareketi bilek kalınhğında kablolar sağlıyor. Tü- nel'deki makine daıresınden kablo- lardan bıri salınırken vagon aşağıya doğru gıdiyor o sıra öteki kablo Ka- raköy'deki vagonu yukanya çekiyor... 18 Arahk 1875'te Tünerın açılışı ya- pılmış... Fakat şeyhülıslam efendi, "destur" demiş... Yerın altındaki ara- balarda ınsan taşınmasına fetva ver- memiş... Işte o sırada dünyanın öteki ucu Nevv York'ta insanlan yerin altın- dan taşımak için çahşmalaryapıhyor- ransız mühendis Gavand, 19. yüzyıl sonuna doğru Karaköy ile Beyoğlu arasında günde 40 bin kişinin gidip geldiğini görünce, Sultan Abdülaziz'den izin alıp yeraltmdan 573 metrelik demiryolu hattı açıyor... muş... Neyse ki bir süre sonra şeyhü- lislam "zir-i zemin"de yanı "tahte- tarz"da yanı yenn alnnda insan taşın- masına cevaz vermış.. İmtlyaz 2000 yılına kadardı Tünelın hızı kendine göre... Kara- köy ile Tünel arasındaki 573 metreyi 90 saniyede alıyor... Saatteki hızı yak- laşık 23 kılometre... HızlanacakyeteT- h mesafe olsabelkı saatte 40 kılomet- re yapacak ama, ray bıtiyor... Aslında şeyhülislam haklı... Bir yıl sonra Tünel'in kablosu kopunca se- kızkişıyaralanmış... 1900yıhnda Ga- vand, imtıyaz sözleşmesini uzatmak isteyınce bır sorun çıkmış.. 1911 'de Gavand'ın şirketi Tünel'in ışletme hakkını bır başka yabancı şirkete, "Dersaadet Mülhakatmdan Galata ve Beyo^uBeynindeTahtelarzDemiryo- hı Şirketi"ne devretmiş... 2000 yılına dek sürecek ımüyaz sözleşmesini Tür- kıye Cumhuriyeri 1 Mart 1939'dabe- delini ödeyıp Tünel'i kamu malı yap- mış... Metro yerine Metro Han Tünel, Karaköy ile Tünel arasında Vbyvoda, Söğüı, Banker, Felek, Med- rese Küçük Hendek, Değirmen, Ga- latakule, Kulluk sokaklannın altından geçiyor... Galata Kulesi'run temelle- nnealtı metre kadar yaklaşıyor. Bu aradayol boyunca bazı binalann da al- tından geçiyor... Altından geçtığı göz- le görünürbinaıseMetroHan. Tünel'in ginşi Metro Han'ın altı... Burayı Ga- vand, otel olarak planlamış ama ınşa- atıyapamamış... 1890'da Londra'da elektriklı motor gücüne yönehk teknık sorunlar çözü- lüp metroyaygınbır ulaşım ağına dö- nüşür, 1900'da Nevv York metrosu h- kır tıkır ışler; Paris ve Moskova'da metrolar kurulurken dünyanm ikinci metrosuna ev sahıplığı yapan tstan- bul'da ancak Tünel'in üstüne Metro Han yapılabılmiş... Dünyanm en güdük metrosu tstan- bul'da Tünel adıyla kalmış .. Zıl çaldı... Kapılar kapandı... Bir zıl daha çaldı... Vagon hareket ettı... Tünel bunu 1875 'ten ben yapıyor! GEÇMtŞTEN GELECEĞE ORHANERtNÇ Kmlağaçlara Kıymayın Içınden geçmekte olduğumuz böylesine zorlu dönemler, nedense yayın organlannın ve dolayı- sıyla da okurlann dikkatlerini birkaç noktada top- lamak zorunda olduklan sanısını doğuran bir sü- reç oluyor. Günümüzün önde gelen sorulannın Kıbns, Irak saldınsı, Avrupa Birlığı (AB), Uluslararası Para Fo- nu (UPF) ve kadrolaşma çabalan ile olduğunu san- mak yanlışını genellikle yapıyoruz. Bu nedenle gözden kaçırdığımız, oysa gelece- ğımizi başka yönlerden tehlikeye atacak olum- suzluklar da yaşanıyor. Bunlardan birini Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıklan Koruma Vakfı fTEMA) gündeme getirmeye çalışıyor. TEMA'nıngelenekselleştirdığı "Toprağına Sahip Çık" sloganı ile duyurduğu ve "Kızılağaçlara, Kı- zılağaç Ormanlarımıza Kıyılmamalıdır" başlıgı ile hazıriadığı bültende önemli bilgiler yer alıyor. • • • "Bilindiğigibi Doğu Karadeniz Bölgesi'nde do- ğal olarak yetişebilen orman ağaçlanndan birisi de kızılağaçtır. Orman Genel Müdürtüğü'nün son envanterça- lışmalanna göre Türkiye'de 650 bin dönümü ko- ru olmak ûzere yaklaşık 1 milyon dönüm safkızı- lağaç ormanı bulunmaktadır. (...) Uygun ikiim koşullannda denizden 1700 metre yüksekliklerde de doğal olarak yetişebilen kızılağaçlar, bölgenın hem ekolojik dengesinin konınmasına ve hem de yöre halkınının başta ya- kacak odun olmak üzere çeşitli gereksinmeleh- nin karşılanmasında yaşamsal önemde katkılar sağlamaktadır. Ek olarak kızılağaçlann odunu, sa- nayide hammadde olarak kullanılabilmekte ve bu talep giderek artmaktadır." Bültende daha sonra orman konusundaki ana- yasal ve yasal kurallar açıklanarak anımsatılmak- ta ve şöyle denilmektedir. "Orman Bakanlığı bir süredir 6831 sayılı Or- man Kanunu'nda değişiktikyaparak kızılağacın 'or- man ağacı' ve dolayısıyla oluşturduğu orman/a- nn da 'Orman' sayılmamasını sağlayabilecek de- ğışiklikJer yapma çabası içindedir. Bu gerçekleş- tirildiğinde, kızılağaç topluluklan ve ormanlann- dan daha ekonomikyararlanılacağı öne sürülmek- tedir. Kızılağaçlann 'orman ağacı', kızılağaç topluluk ve ormanlannın da 'orman' sayılmaması, özellik- le Doğu Karadeniz Bölgesi'nde ormanlann yıkı- mına ve dolayısıyla da doğal dengenin tümüyle bozulmasına yol açacaktır." • • • Karadeniz Bölgesi'nın bilinen gerçekleri arasın- da ıki konu öne çıkmaktadır. Birincisı, tanrn için aynlabilinecek arazinın azlı- ğıdır. Bu durum, başka bölgelere olan göçün de ıtici nedenidir. İkinci gerçek ise bölgede sık sık yaşanan seiler ve su baskınlarıdır. Bu doğal afetlenn nedenleri arasında da tanm arazisi açma düşüncesiyle ormanlann yavaş ya- vaş yok edilmesi gelmektedir. TEMA'nın yakındığı durum gerçekleşirse, zaten var olan tehlike daha da büyüyecektir. UPF'ye verilen sözler nedeniyle bir yandan fın- dık dikim alanlan daraltılırken bir yandan da kızı- lağaçlara kıyılması akıl alır işlerden değildir. Mılletvekillerinin ve çevrecılerın ilgisini bekleyen bir görev de bu çarpıklığa engel olmaktır. oerinc@cumhuriyet.com.tr DENIZ SOM TEPETEPE DENIZ SOM DERETEPE Herhangi Bir Yerde-1 Herhangi Bir Yerde-2 GÜNİZİ YAYINCIÜK Tel.: 0.212 512 42 19 KÎLİS ASLİYE HUKÜK MAHKEMESİ'NDEN 2000389 Es 2001'586Kr. Davacı Kılis Beledıye Başkanlığı vekılı Av. H. Le- vent Külekçıoğlu ıle davalı Sıttı Yüzbaşıoğlu aralann- da mahkememızde görülen cebn tescıl davasmın yapı- lan yargılaması sonunda, Davamn kabulü ile Kilıs ılı. Devecüer Mah. Karşı- dağ mevkiı, ada: 563 cilt: 26, sayfa: 2482'de kayıtlı, 15 paısel sayıh 1581 m2 miktarlı taşınmazın. Alı İazı Sıt- tı Yüzbaşıoğlu adına olan tapu kaydının terkını ıle da- vacı Kılıs Belediye Başkanlığı adına tapuya tescıline, Harç 3.240 OÖO.-Tlİden az olamayacağından peşin yatınlan 2.080 000 -TL.'nın mahsubu ıle geriye kalan 1 160 000-TLharcındavahdantahsılıne, Davacı tarafından yapılan 7 510000.-TL yargılama gıdennın davalıdan alınarak davacıya venlmesine, Dava tanhınde yürürlükte bulunan avoıkatlık ücret tarifesıne göre 67 500 000 - TL. vekâlet ücrelının da- valıdan alınarak davacıya verilmesine, Daır davacı vekılınin yüzüne karşı davalının yoklu- ğunda, yasa yolu açık olmak taere venlen karann, ıla- nı takıp eden bır haftadan ıtıbaren 15 gün ıçensınde davah Ali kızı Şittı Yüzbaşıoğlu mırasçılan taraftndan temyız edılmedığı takdırde karann kesınleşeceğı dava- lı Sıttı Yüzbaşıoğlu mırasçılanna teblığ yenne kaım olmak üzere ılanen teblığ olunur Basın: 5967