Katalog

1 ARALIK 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ AHLÂK ARANIYOR TURHAN SELÇUK DÜEÜST TA3İAÎLI İSTANBUL EFESDISİ ABDÜLCAKBi Z HARİKüLALE MACERALAEI JOSIM TEKMİXİ K I>AVUJ_ ^ 3Îİ-E UYANMA2L Beyo tstikialCaddesi"nde20.yüzyıbnbaşındayapılanSentAntuanKilisesi.\«nigotikmimariyiyansıürken.kUiseniııönündekiapartmanlarAntuanınyaşadığıyüzyüınizlerinitaşı\or.11 otûgraflar SERKANY1LDIZ) A zız sözcüğünün karşıhğı ^ « Fransızcada"saint",ltalyan- / \ cada "san" oluyor... Türk- / I çedeıseFransızcadan"s«ıt'' .A. -A- okvmuyor... Tahmınen 1191 yıhnda Atlas Okyanusu kıyısındakı Lızbon'da dünyaya gelen ve baba ta- rafindan Portekızli, anne tarafından uzaktan Alman olan Fernandode Bug- lioni, Italya'dakurulan KüçükKardeş- ler adh Fransısken tankatına gırdık- ten sonra Antuan adını alıp Fransızla- ra göre Antoine, Italyanlara göre An- tonio, tngilizlere göre Anthony oluyor ve ölümünden bır yıl sonra 1232'de Papa'rnn karanyla azız sayıhyor.. Şu bizım tstikial Caddesı'nde Gala- tasaray'dan Tünel'e doğru gıderken, sol kolda, demır partnaklıklı büyük kapının arkasında duran, uçuk kiremıt renklı ve beyaz mermerlerle bezeh ve dış kapısında "SentAntuan" yazan kı- liseye adını veren azız, ışte bu aziz. Ama gerçek adı Antuan değıl... Ger- çek adı Fernando de Bughoni... Buglıonı'nın doğduğu yıl A\Tupa'dan Kudüs'e doğru Haçlı seferlerinden üçüncüsü yapılıyor.. Francesco'nun tarlkatı Buglioni, henüz 13 yaşındayken dör- düncü seferlerinde Katolık Haçlılar, Müslüman Araplara gelmeden yolun yansında. Ortodokslar Rumlan önle- rine katıp Istanbul' a gınyor ve Bızans lmparatorluğu"nvın başkentınde Latın İmparatorluğunu kuruyor.. Buglioni, Haçlılann seferüstüne se- fer yaptığı yıllarda büyüyor; Portekız Kralı'nın şövalyelennden bıri olanba- bası gıbı asker olacakken, daha doğ- rusu askerhk eğınmını tamamlayıp şö- valyelığe terfı edeceğı gün, askerlığı reddedıyor.. Dıneğıtımınebaşhyor... Bu sırada Roma'nın kuzeyınde, çız- menın ortasında Perugıa kentının bı- raz doğusundakı Assısı kasabasında, Francesco adında bır papazuı, kılise- dekı ayın sırasında Tann'nın kendısı- k U Mİt KatoUklerin 13 ' yüçyıldakiHaçh seferleti * - — * • — DENIZ SOM ne bütün dünya nımetlerinı bırakma- sını ve yoksulluğu benımsemesıni bu- yurduğunu söyleyerek Fransısken ta- rikarını kurmasının üzerinden lOyılfa- lan geçmiş bulunuyor. Dilencı gibi pejmürde halde dolaşarak vaaz veren keşışler,Portekız"ekadar gelıyor... Fer- nando de Buglioni, yoksulluğu benum- seyen keşişlenn arasına katüıyor... Af- rika'yagidiyor... Ateşlibırhastalığatu- tulup tekne ile Sıcüya'ya gelıyor.. Ora- dan îtalya'ya geçiyor ve Venedık'ın hemen batısındaki Padova kentinde "Padovalı Antuan" oluyor... Yalına- yak, Italya'da ve Fransa'da dolaşıp va- azlar venrken. aynı anda ıkı yerde bır- den bulunmak gıbı mucızeler yaratı- yor.. 1231"deölüyor;PapaIX.Gregp- rius tarafından azızlık mertebesıne yükseltiliyor. tstikial Caddesf nın üstünde, Fran- sısken keşışlen gibı dünya nımetlenn- den el ayak çekmek mümkün değıl... Sent Antuan Kılısesı, ıbadete gelenle- nn dışında günün her saab meraklı zi- yaretçilerin de akı- nına uğruyor... Bu nedenle sabah9'dan 12'ye, öğleden son- ra 3 'ten Tye kadar kılıse zivaretçılere aynlmış... Burası tstan- bul'un en bıhnen. en göz alıcı kilıse- lenndenbın... Özellikleyenıyı- la gırerken Noel ayınlerinde Kato- lıklere ibadet yen bırakmayacak den- lı meraklüann dol- sırasındaşövalyeliği reddeden Portekizli Buglioni, Italya'da AzizAntuan oldu. Hıristiyan dünyasının en eskı ma- betlerinden bın Ayasofya'ya bugün müze konumuyla ev sahıpliğı yapan (Aya da Rumca 'a^ia'dan azız oluyor) îstanbul'dakı onca tarıhı kılısenın ya- nında Sent Antuan, dünkü kılıse gıbı bırşey...Temeli 1906'daanlmış, 1912'de açılmış.. Henüz yüz yıllık bıle değu. Üstünden tramvav geçtl Ashnda Fransiskenlenn, Beyoğ- lu'nda yine îstıklal Caddesı üzerinde 1724 yılından kalma bır "Sent Antu- an KDisesi" var... Fakat, bu kılıse 1904 yılında yeni açılacaktramvay yolunun üstünde kaldığı ıçuı ıstimlak edilmış... Yenıyapılacak küıse ıçinKonkordıa Tı- yatrosu ve bahçesının bulunduğu alan seçılmiş... Sultan IL Abdülhamit ın ıstıbdat dö- neminde temeh atılankılısenin ınşaatı V. Mehmet'ın saltanatının üçüncü yı- lında ancaktamamlanabılmış.. Avru- Hurduğubırkılıse... Tavan yükseldiği 20 metreyibulan küisede İsapeygamber havada dı nıyor.. pa, DüyunuUmumiye ıle Osmanlı'nın hazınesıne elkoymuşken, kılıseyı yap- nran İstanbul'dakı ttalyan kolonısı ın- şaata para bulamamış.. Kilisenın mıman, İstanbul doğum- lu bır ttalyan: Giulio Mongeri... Mımarlık eğıtımını Mılano'da al- mış... Kıhseyı, Kuzey ttalya'dakı kıhseler- den esınlenerekyeni goük üsluptaplan- lamış... Yardımcılığını ıse Arif HikmetKo- yunoğhı üstlenmış.. Sent Antuan, Beyoğlu'nun ılk beto- narme yapılarından sayılıyor... Antuan 1223 yılında Rımını'de va- azını gürültü çıkararak dınlemeyen ka- labalığı yola getırmek ıçin denız kıyı- sına gıdıyor ve bahklara vaaz venyor.. Balıİdar suyun üstüne başlannı çıka- rarak sıra oluyor ve can kulağı ıle An- tuan'ı dinlıyor... Mucızeyı gören halk yolageliyor... Ortaçağınltaryasrndabu masal yaşanırken aynı yıl Anadolu'nun güney kıyılannda AbaddinKeykubat Alanya Kalesı'nı alıyor... 0 sıra ts- tanbul'da Latınler var ve 1221 yılında Fransıskenler, sur ıçındekı Theotokos Kynotıssa Kılıse- si'ni kendılerine tahsıs etmışler... Nedense Antuan, tstanbura gelmı- yor... Öte yandan, OrtodoksBızanslı- lar tstanbul'u La- tınlerden gen aldı- ğında, Fransısken- ler de Galata tara- surülüyor... Bugünkü kılısenın yapımına II. Ab- dülhamit, önce cadde üzerindekı apart- manlann yapılması koşuluyla ızın ve- nyor... Altışarkatlı ikı apartmanın ön cephesmde, Antuan'ınyaşadığı döne- mın mımansıyansıtılıyor... Günümüz- de de kullanılan apartmanlann kıra ge- liri, kılıseye akar oluyor... tki apart- manı, ginş kapısının üstündekı galeri bırleştınyor... Türk topraklarında Ilk Kılise ıse Latın Haçı şeklınde plan- lanıyor... 50metre uzunluğunda ve 10 metre genışlığındekı salon haçın uzun kenannı, yaklaşık 5'ermetrelik girin- tiler ıse haçın kollannı sembolize edi- yor. Tavan yüksekliği ise 20 metreyı aşıyor ve dın adamlannın ayini yönet- tıği kısmın üstünde, havada, büyük bır haça genlmış İsa peygamber duru- yor. Gotığın ınce ve uzun yapısı, ki- lisenm her köşesinden kendini göste- riyor... Yakılacak mumlar büe ince ve uzun belh... tsa peygamberın ve aziz Antuan'ın heykelleri, kilisenin iki ke- narında bırer cam dolabın içinde kar- şılıklı duruyor... Dolaplann üstü de uza>ıp gidıyor... Kılıse, Îstıklal Cad- desı üzerindeki apartmanlann arka- sında kaldığı ıçin ancak bahçe kapı- sından görülüyor... Ama arazı Galata- saray'dan Tophane'ye doğru eğimlı olduğu içın, denizden daha görkemlı görüntü % enyor. Eğımden kazanılan alanda, kilise- nın altında bır kılise daha bulunuyor... Alttakı kılıseyı ıse Keldanıler ve Sür- yanılerkullanıyor... tstanburdakı Sent Antuan Kilısesi, Katolık dünyası ıçin ayn bır değer ta- şryor... 1932'dePapaXLPius,îstanbul'a geldığınde Sent Antuan'ı zıyaret edı- yor; 1967"de Papa VL Paul Türk top- raklarında okunan ılk ayını Sent An- tuan'da gerçekleştınyor... Beyoğlu'nda Sent Antuan'ın önün- den geçenlenn çoğu, dunıp kılısenın içınıgezıyor... GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ CanöztüPk ve Erdem... Bayram tatilinm başlangıcı gıbi sonunu da iyi ge- tiremedik. Trafik kazalanna kurban vermeyi her ne kadar bir alışkanlığa dönüştürmüş olsak da gelenekselle- şen aldırmazlığa isyan etmeden ve kayıplara üzül- meden olmuyor. Ateş düştüğü yen yakar demişlerse de gerçeği pek yansrtmıyor. Somut gerçeği haftasonumuzu etkıleyen iki ka- yıpla yaşadık. Dr. Hüsamettin Canöztürk ıle ga- zeteci Hakkı Erdem'ı sonsuzluğa uğurlamak, tat- sız bir görevi yerine getirmekle karşı karşıya bırak- tı benı de pek çok kişi gibi. Dr. Canöztürk ıle Erdem arasındaki kuşaktan bi- ri olarak ıkısini de tanıma ve biriıkte çalışma ola- nağını bulmuş olduğuma şükredıyorum. Dr. Canöztürk, benim gazetecilığe başladığım yıllarda Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) ve Türkiye Milli Gençlik Teşkılatı fTMGT) başkan- lıklannı geride bırakmış, gençler arastndaki saygın- lığını koruyan ve deneyimlerinden yararianmak is- teyenlere özveri ıle katkıda bulunmaya hazır bır ağabey olmuştu. Bu yaklaşım geleneğini ve özverisını yaşamı bo- yunca hiç yitirmedi. Uzunca bir süre önce, arkadaşlan ile biriikteTürk Gençliğıne Hizmet Vakfı'nı kurmuş ve başkanlığı- nı üstlenmişti. Kendisini, türiü olanâksızlıklara kar- şın seminerler, konferanslardüzenlemeye, laik Tür- kiye'nin gençlerine kaynak sağlamak için kitaplık oluşturmaya adamıştı. Yaşadıklannı ve arkadaşlanyla birlikteliklerini anı- laştırma konusunda da uzmanlık sahibıydi. Yanın- dan ayırmadığı fotoğraf makinesi sayesinde pek çok an belgelenmiş ve geleceğe aktanlmıştı. Bu merakı, yalnızca kendi arşivini oluşturmakla sınırlı değıldı. Rastlaştığımızda çantasında taşıdı- ğı fotoğrafları verir ve bundan da mutluluk duyar- dı, Bazen de masamızın üzerinde duran zarftan, alçakgönüllü bir notun ıliştirilmış olduğu fotoğraf- lar çıkardı. Doktorluğun verdiğı alışkanlıkla belli et- meden sağtığımızla ilgilenmekte olduğunu bılmek de önemli güvencelerimizden binydı. • • • Gazeteci Hakkı Erdem'le hem Cumhuriyet'te ka- pıyoldaşlığı, hem de Türkiye Gazeteciler Sendika- sı'nda (TGS) görev arkadaşlığı yaptık. 1970'lenn ilk yansında gazetecilığe başlayan ku- şağın mesleğimıze getırdıği yeni soluğun temsilci- lerin biriydi. Gazetecilik ilkelerini uygulamakla kalmayan, uy- gulanması ıçin savaşım vermeyi de görev sayan bıryaklaşımı vardı. Gazetecilerin örgütlenmesi ve haklannı topluca aramalan gerektiği görüşünün de önde gelen genç savunucularından biri oldu. Basın dünyası gerçek bır mensubunu yitirmenin acısını içinde duyuyor. • • • Dr. Canöztürk'le Erdem'i saygı ve sevgiyle anı- yor, başsağlığı dileklerimi yineliyorum. oerinc@cumhuriyet.com.tr. VEFAT ve BAŞSAĞLIĞI Arkadaşımız Av. Işık Arcan'ın biricik eşi, Deniz ve Zeynep'in sevgili babaları, değerli arkadaşımız HAKKI ARCAIM ı kaybettik. Acımız sonsuzdur. Cenazesi 1.12.2003 günü (bugün) Erenköy Galippaşa Camii'nde kılınacak öğle namazından sonra kaldırılacaktır. Ailesine ve tüm yakınlarına başsağlığı dileriz. ARKADAŞLARI KIRALIK OBA Geleceğini kurtarmasmm mt! tek yolu, tsini ölcîiirraek! Cumhuriyet TürkiyeGazstecıier Cemıyeti'nınyaymladığıgünlük fic/>» Cazete Ülke soruntanna ılışkın raportanyla, araştırmaianyia, köşeyazılanyta, tarafazhaberienytesivıltoplümlann gazetesı. Düzenlı okumakıçn abone otun.Tel: 0212.51108 75