Katalog

1 9 EYLÜL 2002 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA Ü j J v U i ı \ _ J i V J J . ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 rürkiye, yaşanan zorlu mücadelenin ardından Gürcistan ve Azerbaycan, Hazar ve Akdeniz'de boru hatlanyla birleşiyor 21.yüzyılın ipekyolu• Sezer: Türk B oğazlan'nı koruduk. Şevardnadze: Sırada yeni mucizeler var. Aliyev: Şimdi rüyanın sonunda, gerçekliğin başmdayız. SERKAN DEMtRTAŞ BAKÜ-Asya'yı Avrupa'ya bağ- layan tarihi Ipek Yolu, 21. yüzyıl- da petrol ve doğalgaz boru hatla- nyla gerçekleşiyor. Türkıye, Azer- baycan ve Gürcistan, 1994'ten bu yana yaşanan müthiş mücadelenin ardından 21. yüzyılın projesi ola- rak tanımlanan Bakû-Tiflis-Cey- han'ın temelıni attılar. Aliyev, Sezer ve Şevardnadze'yi bir araya getiren temel atma törenı, Bakû'dan 1.5 sa- at uzaklıktaki Sançagal terminalin- de gerçekleşti. îlk konuşmayı yapan Aliyev, Ceyhan projesine karşı grupların tasannm yaşama geçmemesi ıçin yaptıklan engelleme çabalannı an- lattı. 1993 yılında Azerbaycan'da siyasi istikrar olmamasını fırsat bi- len gruplann çabalannı yoğunlaş- tırdığını, ancak kendilerinin başa geçmesiyle ülke içüıde banşın sağ- landığını anımsatan Aliyev. "Üst düzey Azeri yetkfliler arasuıda bile bu projeye karşı olanlar vardı. Tür- lü engelleme girişinıleri oldu. Aliyev, Sezer ve Şevardnadze'yi bir araya getiren tören, Bakû'dan 1.5 saal uzaklıktaki Sançagal'da gerçekleşti. Amaçlan bizleri korkutmakb. Ama bunu halkımızın yardımıyla önledik. Bunun için iki kere askeri darbe bile yapmaya kalkışülar" de- di. Aliyev, Azerbaycan'ın sadece Azen. Çırak ve Güneşlı rezervle- rinin olmadığını, anlaşması yapı- lan 21 adet kuyusu olduğunu belir- terek, bundan sonra Bakû-Cey- han'ın kapasitesınin genişletilme- si ya da yeni bır boru hattı inşa edil- mesinin tartışılacağını kaydetti. Sezer'den Orta Asya^ya çağn Cumhurbaşkanı Sezer de konuş- masının başlangıcında, Bakû-Cey- han"a ilişkin çalışmalar başlatıldı- ğında hayalci olarak eleştirildikle- rinı anımsatarak "Bakû-TifBs-Cey- han tasansı artık bir efsane olmak- tan çıkmış, gerçeğe dönüşmüştür. Doğu-BaO Enerji Koridoru tasan- sı geri dönûlmez bir noktaya ulaş- mıştır. Bundan sonra bölgemMn kalkınmasına ve halklanmran gö- nencine katkıda bulunacakyeni ef- saneler bulmalı. bunlan da yaşama geçirme yönünde birükte çahşma- tayiz" dedi. Doğu-Batı Enerji Koridoru'nun yaşama geçmesiyle Kafkasya ve Orta Asya'dan Avnıpa'ya güvenlı bir enerji köprüsü oluşacağmı an- ASRIN PROJESt OLARAK BİLtNEN BTC 'NİN TEMELt ATILIRKEN RENKLt GÖRÜNTÜLER YAŞANDI Törende Türkçe çeviri ayıbıBAKÛ (Cumhuriyet) - Asnn projesi olarak bilinen Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattının temel atma töreni sırasında yaşanan bazı renkli unsurlar şöyle: • Türkiye'nin eski cumhurbaşkanlan Özal ve DemireTe karşı bugüne kadar hep mesafeli duran Sezer, bu ilkesini Bakû- Ceyhan için bozdu. Sezer, konuşma metnine eklediği cümlede, "Görev sürelerinde siyasal kararnlıklanyla katlalarmı ortaya koymuş olan Türkiye Cumhuriyeti'nin benden önceki cumhurbaşkanlan merhum Turgut Özal'ı ve Sayın Süleyman Demirel'i saygı ve şükranla anıyorum" dedi. • Temel atma töreni Hazar Denizi kıyısında bulunan Sançagal terminalinde gerçekleşti. BP'nin düzenlediği törende Ingilizce, Azerice, Gürcüce ve Rusça çeviri yapılırken Türkçe çeviri yapılmaması dikkat çekti. Cumhurbaşkanı Sezer, îngilizce ve Rusça yapılan konuşmalan Azerice çeviriden dinlemek zorundakaldı. • Töreni izlemek isteyen basıfı ve diğer konuklar, çıkan sert rüzgârla kum fırtınasına yakalandılar. Törenin yapıldığı kapalı binaya giren izleyiciler, burada da çöl sıcağını andıran bır sıcakla karşılaşınca kendilerini klimalann önüne attılar. • Tören sırasuıda geniş ekranlı televizyonlar aracıhğıyla sinevizyon gösterisi yapıldı. Boru hattının geçtiği ülkelerin tanıtıldığı gösteride Bakû- Ceyhan'ın geçmişi ve güzergâhı da anlatıldı. • 3 cumhurbaşkanı, boru hattının temelini tek bir düğmeye basarak gerçekleştırdiler. Bir makineye bağh boru hattı, sembolik olarak toprağın altına yerleştirildi. Cumhurbaşkanlan boru hattının üzerine kürekle toprak attılar • Boru hattının konulduğu yere, üç ülkenin gelecek kuşaklanna mesajlannı ileten birer zaman kapsülü kondu. Mesajda üç ülkenin yaran için gerçekleştirilen bu projenin yeni kuşaklarca daha da ilerilere götürülmesi istendi. • ABD, tngiltere. Fransa ve Norveç'in devlet veya hükümet başkanlan, Bakû- Ceyhan'ın temel atma törenini birer mesajla kutladüar. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in tebrik mesajı göndermemesi dikkat çekicı bulundu. latan Sezer, aynca Türk Boğazlan üzerindeki trafik yükünün artma- sının da önlenmesi açısından önemli olduğunu bildirdi. Sezer, şöyle devam etti: "Tarihsel tpek Yolu'nun yeniden canlandınlnıası olarak da değer- lendirilcbilecek olan bu tasanlann, Hazar ha\7ası ülkeleri yönünden önemi çok daha büyüktür. Hazar bölgesiyle Baü ülkeleri arasuıda ti- cari ve siyasal bir köprü oluşturan bu tasanlar bölge ülkelerinin Ba- o'yla butûnleşme çabalanna önem- li katkı sağiay acakör. Bugün (dün) temelini atacağumz boru hattuun, Kazakistan ayağuun eklenmesiyle Aktau-Bakû-Tiflis-Ceyhan hattı olarak adlandınlnıasına ve doğal- gaz boru hattuun da Bakû-Tiflis- Ceyhan boru hattına koşut olarak yapımına yönelik çahşmalann ba- şanyla sonuçlandınlacağına inaıu- yorumT Kazakistan ve Türkmenistan'ın da Doğu-Batı Enerji Koridoru ta- sansında yer almalarının, Hazar ötesı ülkelerin de Batı ekonomile- riyle bütünleşmelerine yardımcı olacağını kaydeden Sezer, "Kaza- kistan'ın Bakû-Tiflis-Ceyhan, Türkmenistan'ın ve daha sonraki bir aşamada Özbekistan'ın ise Ba- kû-TifBs-Erzurum tasanlanna ka- ülmalan, bölgesel işbüüğinin pekiş- tirilmesi yönünden büyükönem ta- şımaktadır" dedi. Sezer, Türkiye'nin kısa sürede Güney Avnıpa'ya doğalgaz sağlan- masında transit ülke konumuna gi- receğini anlatarak, Türkiye ile Yu- nanistan arasında son dönemdeki anlaşmalara dikkat çekti. Sezer, Av- rupa Birliği'nin de desteklediği bu tasanyla Türkiye'nin yakın bir ge- lecekte Avrupa'nın doğalgaz gü- venliği için Rusya, Cezayir ve Nor- veç'ten sonra yeni bir anadamar oluşturacağını kaydetti. ^Âmaç büytik Ipek Yolu' Gürcistan Cumhurbaşkanı Şe- vardnadze de Kazakistan'ın proje- ye katılmasının önemine işaret ede- rek, "Bu başlayan bir süreçtir. Bu koridorun Orta Asya'nın diğer ül- kelerini de içermesi yararb olacak- Ur. Bu sadece bizler için değiL, Ro- manya. Bulgaristan, Polonya ve t k- rayna için de iyi olacaknr" dedi. Şevardnadze, bu projelerin bölge ülkelerinin ortak işbirliği ve karar- h çahşmalanyla başanldığını anla- tırken "Bu yolla daha birçok mu- cizeyi gerçekleştirebiliriz" dedi. Marco Polodan Hitlere... Herkesin gözü Hazar petrolündeydl Bakû - Ceyhan'da 8 yılhk zorlu mücadele• BTC petrol boru hattı, 8 yıllık zorlu bir diplomasi ve strateji savaşı sonrası ortaya çıktı. Hattın gerçekleşmesinde dönüm noktası ABD'nin, Türkiye ile ilişkilerinde boru hattı projesini stratejik bir nokta olarak görmeye başlaması oldu. Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan cumhurbaşkanlarının katılıraıyla dün temeli atılan Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı, 1990'lann başın- can bu yana yaşanan müthiş diplo- nasi ve strateji savaşının sonucu ola- rak ortaya çıktı. Türkiye, ABD, tngil- lere. Rusya. Iran ve diğer bölge ülke- lerinin katıldığı "Büyük Oyun"un sonunda Azeri petrollerinin Cey- tan'a akıtılması kesinleşmesi süre- dnde, ülkeler ve şirketler arasında mlarca anlaşma, mutabakat proto- tolü imzalandı ve yüzlerce toplantı rerçekleştirildi. Bakû-Ceyhan hattı- ıın gerçekleşmesinde en önemli dö- ıüm noktası BiH CKnton dönemin- ieki ABD yönetiminin, Türkiye ile lişkilerinde boru hattı projesini stra- ejik bir nokta olarak görmeye başla- iıası oldu. Kafkasya'daki üç ülke açısından )üyük önem taşıyan Bakû-Ceyhan Drojesi oldukça güç bir mücadelenin ırdından son halini aldı. Hazar hav- lası petrolleri ve Bakû-Ceyhan'ın geçmişine ilişkin bazı tarihler şöyle: - Ünlü îtalyan gezgin Marco Pλlo, 1271-1273 yıllan arasında Kuzey tran bölgelerinı gezerken siyah bir sıvı maddesinin bölge halklan ara- sinda yoğun şekilde kullanıldığını gözlemledi. Polo, bölgede "neft" olarak isimlendiren sıvı maddenin büyük miktarından etkilendiğini "Se- yahatkr" kitabında açıkladı. • RobertNobeL 1873'te Bakû'da PROJENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ Proje süresi: 40 yıl. (tki kez 10' ar yıllık dönemler halinde uzatılması mümkün). Yatınm maliyeti: 2.9 milyar dolar. Türkiye kesiminin maliyeti 1.4 milyar dolar. Maksimum kapasite: 50 milyon tonyıl. Uzunluk: 1730 kilometre. Türkiye kesimi 1070 kilometre. Çıkış noktası: Şancagal-Bakû. Vanş noktası: Ceyhan- Türkiye. Boru çapı: 42 ve 34 inç. Dizayn basıncı: 100 bar. Rus ordusu için ceviz ağacı ararken petrolün çok ilkel bir şekilde kulla- nıldığuıı fark etti \ e bu işe girdi. Rus Çan yabancılara petrolü çıkarmalan için izin verdi ve Nobel kardeşlere bu konuda ayncalık tanıdı. Hazar, böy- lece 19. yüzyıl sonlannda dünya pet- rol gereksiniminin yaklaşık yansını karşılamaya başladı. • Ancak bu zenginlik 2. Dünya Sa- vaşı sırasında Adolf HMer'in başın- da olduğu Almanya'nın da hedefı ha- line geldi. • SSCB, 2. Dünya Savaşı'nın ar- dından dikkatini Volga bölgesi ve Si- birya'daki kaynaklanna çevirdi. Dün- ya, Hazar bölgesiyle ilgilenebilmek ıçin SSCB'nin dağılmasını ve Sovyet cumhuriyetlerinin bağımsızlıklannı kazanmasını beklemek zorunda kal- dı. • Azerbaycan'ın 1991 yılında ba- ğımsızhğını kazanmasının ardından Batılı şirketler ve ülkeler dikkatlen- ni petrol kaynaklanna çevirdiler. Haydar Any-ev, 1993'te devlet baş- kanlığına geçtikten sonra 11 Batılı firma ile 10 Eylül 1994"te "yüzyıhn anlaşmasuu" imzaladı. • 40 yıllık bir süre için imzalanan anlaşmaya göre kurulan Azerbaycan Uluslararası tşletme Şirketi'nde (AI- OC) TPAO da yüzde 6.75 hisseye sa- hip oldu. • Petrolün uluslararası pazarlara taşınması için çeşitli seçenekler gün- deme geldi. Azerbaycan'ın Azeri, Çıralı ve Güneşli rezervlerinden çı- kacak petrolün denenmesi için çıka- nlan erken petrolün Gürcistan'ın Supsa ve Rusya"nın Novorossisk Li- manı'naulaşhnlması9 Ekim 1995'te kabul edildi. Türkiye'nin bu süreçte tüm ağırhğını Bakû-Ceyhan'a ver- mek yenne Supsa'ya vermesi eleşti- rildi. • Türkiye, Istanbul ve Çanakkale boğazlannı "doğal bir boru hattına" çevirmeyeceğini ilan etti ve bu poli- tikasında ısrarlı oldu. • Türkiye, Azerbaycan ve Gürcis- tan'ın 15 Mayıs 1998'de imzaladık- lan mutabakat zaptı, petrol boru hat- tırun Ceyhan'a iletilmesi açısından önemli bir siyasi irade gösterisi ol- du. • ABD Başkanı Bill CHnton'ın 1999'da Türkiye ziyareti sırasında gündeme gelen konu, İstanbul'da dü- zenlenen AGİT zirvesi sırasında Türkıye-Azerbaycan-Gürcistan li- derlerinin Istanbul Deklarasyonu'na imza ahnasıyla somutlanmış oldu. • 9 Mayıs 2000'de hükümetler arası protokol imzalandı ve boru hat- tuun güvenliği, kamulaştırma çalış- malan gibi bazı sıkıntüar da gideril- miş oldu. Hükümetlerin anlaşması- nın ardından 17 Mayıs 2000'de So- car, BP, Unocal, Statoil, TPAO, Itac- hu, Ramco ve Delta Hess şirketleri Sponsor Grup Finansman ve Işbirli- ği Anlaşması'nı imzaladı. • Yılda 50 milyon ton petrol taşı- ması öngörülen 1730 kilometrelik petrol boru hattının toplam 2.9 mil- yar dolara mal olması bekleniyor. Hazine Müsteşarhğı, petrol boru hat- tının, şirketlerin hesapladıklanndan daha fazlaya mal olması durumunda farkın karşılanacağına ilişkin 300 milyon dolarlık garanti mekrubu sundu. İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Çığlık Çığlık sesini duyarken olağan yaşamınızı sündü- rebilir misıniz? Ya çığlık sesı birden fazlaysa, birin- den kurtulmak, duymamak için kaçarken bir başka- sına yakalanıyorsanız? Gittiğiniz her yerden, her or- tamda birden fazla çığlık seslerı geliyorsa... Pazartesi kapkara, yağışlı günde birtelefon. Yıl- larca gazetelerde çalışmış, sonra bır büyük beledi- yenin basın danışmanlığını yapmış bir arkadaş. Is- tanbulda beş parasız kalmış. Ankara'ya otobüs dö- nüş bileti için para istiyor. Uzerımde o kadar nakit para yok. Kredi kartı ile bilet alabilmek için birükte otogara gıtmemiz gerek. Yazımı da henüz yazama- mışım. Karşılıklı mahcup, telefonu kapatıyor. Adını versem çoğunluk Cumhuriyet okurunun bi- leceğıni bilıyorum. 1968 kuşağından yılların gazete- cısi, başka alanlarda da çalışmış aydını. Nerede ise her gün umutla bir ış bulma haberi verebilirim diye arıyor. Alabıldiğine kuralsızlaşmış, ilkesizleşmiş medyada, benım, sendika başkanının aracılığı ile ki- me ış bulunabilir ki? Dostluklardan umut dünyası. Dostumuz gunlük gereksınimleri için elindeki oriji- nal Nâzım fotoğraflarını satılığa çıkardı. Alıcısı yok. Yıllarca dergicılik yapmış karı koca işsiz kalmış, mesleği bırakmamakta direneceğinı söyleyen arka- daş, kendısinı unuturum kaygısı ile her gün telefon etmeye utansa da, ya bir meil. ya bır yazı, ya da top- lantılarda karşıma oturarak kendisinı gösteriyor. Ça- lışanlar ve hak edilmiş ücretlerinı alamayanlar, yok- sulluk sınırı altında çalıştırılanlar ise en yakın çevrem- den başlayarak, ne yapılabileceğine ilişkin durma- dan arayıp duruyorlar. Yasal yoldan hakkını aramayı önersem olmaz. Yıl- larca sürecek davalar, avukat harcamaları. Üstelik işini devam ettirerek yasal yoldan asla hak arana- maz. Insanların işsiz. sokakta kalmasına öncülük yapacak halim de yok. Direnin desem, öylesine bel- ler bukülmüş ki yol gösterdikleriniz açıkta kalır, büs- bütün vicdan azabı çekersiniz. Büyük medyada üyesi olmayan sendikanın baş- kanıyım ya, nasılsa bir çözüm üretebilirim umuduy- la ne kadar çok bu turden başvuruyla yüz yüze gel- diğimı bir bilseniz. Bır kısmı kesinlikle gerçekten oto- büs dönüş biletıne muhtaç, bir kısmı belki de o gü- nün en ucuzundan şarap parasını çıkarmanın der- dinde. Çocuğunun günlük gereksınimlerinı karşıla- yamayan, yemek kartı ile yemek yemeyip evine bak- kaliye götürmeye çalışan, kilometrelerce yol yürü- yüp eve gidiş giderinı tek otobüs biletine indirgeme- ye çalışan, evinden sokağa bile çıkamayan... Sonuç- ta ortalıkta kalmış, sersefil konumda yıllann gazete- cileri. Ben en çok onlarla yüz yüzeyım. Ya şu uzaktan eylemlerini izledığimız kamu çaltşanları, ögretmen- ler...Okullarınaçıldığıilkgünsesleriniduyurabilmek için derslere girmeyen oğretmenler. Hani Bakan'ın "Isterseniz kendinizi yakın, ama bütçede para yok" dediğı oğretmenler. En çok son eylemlerine konu olan tartışma içımi sızlatıyor. Aylık zam pazarlığında konusu yapılan 20-30 milyon liralık birfarktı. Sonun- da 100 milyon lirada anlaşıldı gibi. Bu kez eylül ayı içinde olacak mı, yani memurlara fazladan bir yüz milyon lira daha verilecek mi sadece gündemde idi. Bakanlar Kurulu'nda bile karar alınamadı. Dün ko- alisyonun üçlü zirvesine taşınmak zorunda kalındı. Kamu çalışanları için toplam bır yüz milyon lira için bunca çaba, eylem, pazarlık, hükümet görüşmesi. Orta karar bir doktor vizite ücreti yani. Sigortadan alamazsanız, bir kalem ilaç parası ya da. Kamu ça- lışanını ilgilendıremez, yine de sıradan bir vitrindeki sıradan bir elbıse fiyatı. Toplu alışverişte iki naylon torbayı doldurmaz yıyecek de olabilır. Ama bir dev- letin memuru. sendıkası. KESK için çok önemli bir pazarlık, hak, ücret zammı konusu. Hükümet bu yüz milyon lirayı vermekte çok zor- lanıyor. Tüm kamu çalışanlanna verilecek yuz mil- yon liranın bütçeye getıreceğı ek yukün hesabı ya- pılıyor. Toplam rakam soylendiğinde, gözümüze gö- zümüze sokulduğunda bıze de kabarık gibi geliyor. Oysa batık bankalarlagötürülenlenn, kamudan hor- tumlananlann yanında devede kulak. Ama her ne- dense hortumlanmış bankalar, banka batıkları, ban- kalara el konulmasının kamuya, bize toplam mali- yetinin rakamları kamunun dikkatınden hep kaçırılı- yor. BDDK neden kapalı kapılar arkasında iş yapı- yor? Batakların üzerinde ne yapıldığı hakkında ka- muoyu bilgilendirilmiyor... Sözde seçım ortamındayız. Siyasetin seçim yut- turmacası da olsa en çok bu çelişkiler üzerinde söz söylemesi, çözüm üretmesi gerekıyor. Oysa paria- mentoya girmeye aday siyasi partiler. aşınmış kop- ya kâğıdından çıkmış, birbirinin kötü kopyası eko- nomik, sosyal, toplumsal yaklaşımlarıyla, IMF'nin krizden çıkış reçetesine ne kadar bağlı olduklannı ka- nıtlamanınyarışında, kulaklarını çığlıklaratıkamışgi- diyorlar. Dahadoğrusu kaçmaya çalışıyorlar. Kaça- cak delik bulurlarsa... Uğurlar ola... soner(« cumhuriyet.com.tr Dünya Bankası heyeti bankacılarla görüştü • İSTANBUL (AA) - Istanbul Yaklaşımı konusundaki çahşmalan izlemek üzere geçen hafta Türkiye'ye gelen Dünya Bankası heyetinin Türkiye Bankalar Birliği'ndeki (TBB) temaslan sona erdı. TBB'nin Akmerkez'deki ofisinde gerçekleşen ve 2.5 saat süren toplantının ardından Dünya Bankası heyeti sorulan yanıtsız bıraktı. Toplantıya katılan Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Adnan Memiş ise ''Birbirimizi daha iyi anladığımızı düşünüyorum. Bunun dışında bu aşamada fazla bir şey yok" dedi. Memiş, "500 milyon dolarlık kaynağın nasıl kullandınlacağı meselesidir. Toplantı karşılıklı olarak birbirimizi ifade eden bir yapı içinde gayet seviyeli oldu. Şimdi herkes kendi içinde birtakım değerlendirmeler yapacak" dedi. Varlık yönetim şirketlerine yasal altyapı • ANKARA (AA) - BDDK, varlık yönetim şirketlerinin yasal altyapısının oluşturulmasına yönelik çahşmalann tamamlandığını bildirdi. BDDK'den yapılan açıklamaya göre. Türkiye'deki finansal piyasalara özgü koşullar da değerlendirilerek sorunlu duruma gelen varlıklann çözümlenmesine yönelik faaliyet gösterecek varlık yönetim şirketlerinin kuruluş ve faaliyet esaslannı belirleyen yönetmelik, kurul tarafından onaylanarak yayımlanmak üzere Resmi Gazete'ye gönderildi.