Katalog

SA'FA CUMHURİYET 29 TEMMUZ 2002 PAZARTESİ 10 DIŞ BASIN G-zli belgeye dayanarak yaptıklan haber nedeniyle kaynak açıklamaya mahkum edilen beş İngiliz basın kuruluşu hakkını AlHM'de arayacak Habercininhukukmücadelesiîıgıltere'nın saygın ulusal gazetelennden The Gıurdıan, Fınancıal Tımes, The Tımes, The In- dependent ve haber ajansı Reuters, mahkeme ta- rafndan geçen yıl yayımladıklan bır habere kayıak olan dokumanı haberde adı geçen şır- kefc \ermeye mahkûm edıldı Gazetecıler ıçın haberkaynağını açıklamaya zorlanmak anlamı- na gelen bu karar beş kurumda da tepkıyle kar- şılaıdı 2001'ın Aralık ayında tngılız Yuksek Makkemesı'nde gorulen davadan sonra bır hu- kuk mücadelesi başladı Gazetecıhğın temel ıl- kelennden bın olan "haber kaynağmı gizti tut- mak"tan odun vermeme çabasıyla temyıze baş- vuran kurumlar sonuç alamayınca konuyu Av- rupa Insan Haklan Mahkemesı "ne (AÎHM) go- turme karan aldı BJ arada, haberde adı geçen bıra uretıcısı In- terbrevv, The Guardıan dışındakı gazetelere, ko- nuyu havale ethğı Fınansal Hızmetler Otonte- sı'yle (Fınancıal Servıces Authorıty, FSA) go- ruşmeler ıçın daha uzun sure tanıdı Dokuma- nın merkezı Belçıka'dakı şırkete değıl, Otonte'ye venlmesı konusunda uzlaşmaya vanlabıleceğı soylenırken, The Guardıan' hakkında kaynağı- nı açıklamayarak "mahkemeye itaatsiziik'' ettı- ğı gerekçesıyle yenı bır dava açıldı Bu hafta go- rulecek dav ada gazeterun tum varlıklannın don- durulması -hısse, gaynmenkul v s - ya da yuk- sek bır para cezasına çarptınhnası ıstenıyor Dığer dort lcurumun yonetıcılen, "TheGuar- dian'a farkh muamele yapümasını üzüntüyte karşıhyoruz. Bizim veonlann arasmdald fark ne- dir anlayamadık" dıye tepkı göstenrken Vıya- na'dakı Uluslararası Basın Enstıtusu'nun dırek- toru (Internatıonal Press Instıtute, IPI) Johann P. Fritz şu açıklamayı vaptı s "Interbrew Avrupa fnsan Haklan Mahkeme- â'nin karannı bekfemeden yeni bir adnıı atma- he Guardian, Financial Times, The Times, The Independent ve Reuters kaynak göstermeden, gizli bir belgeye dayandırdıkları, bira üreticisi Interbrew ile ilgili haber nedeniyle mahkemelik oldu. elgeyi şirhete verıp haber kaynaklarını açıklamak zorunda bırakılan beş kurumun temyiz mahkemelerindeki mücadelesi de olumsuz sonuçlanınca, haberciler AlHM'nin yolunu tuttu. mabvdı. Fırrnanm basma karşı tutumu beni de- rindenfizdü.ÖzeflUdeGuardian'ahaksızl]kedil- diğini düşünüyorum. Hisseterin dondunıhnası gazetenin basnn ve yaymmı engeflevebiBr. Bu da IngUtere'deki basın özgürlüğü açısından kayda değer sonuçlar doğurur" Interbrevv şırketının yetkıhlen ıse dokuma- nın, hâlâ gondenldığı habercıde olmasına rağ- men gazete yonetımı, "Bizde değü" dedığı ıçın bu gazeteye farklı muamele yaptıklannı açıkla- dılar Belge The Cuardlan'a gönderlldl The Guardıan'da konuyla ılgılı yayımlanan haberlere gore tngılız Mahkemelen ıle basın kuruluşlanru karşı karşıya getıren habenn oy- kusu şoyle a Geçen yü Guardian'ın ekonomi muhabirle- rinin görevt okluğu City Ofisi'ne habercilerden Andrevv ClarkadmaBeİçika'uanDHLlebirpa- ket gekü. Interbrew şirketinin içinden sızan do- kümana göre Belçika'daki şirket Guney Afrika bira üreticOerini devralacakn. Bu da şirketi dün- yaıun Udnci büyük bira üreticisi yapacakb. Pa- risteki Le Ftgaro bu haberin kokusunu aldı, an- cak doğruluğuna inanamadığı için yayımlama- dL O günkrde Interbrev* The Financial Tımes'a ikidamşmanlaruımGüneyAfrika'dald bira üre- ticilerini araşürdıklannı söyledi. Ve, bir hafta sonra The Guardian, The Financial Times, The Times, The Independent ve Reuters'da haber yayımlandı." Haber kasımda yayımlandıktan sonra Interb- revv habere kaynak olan dokumanın pazara hı- le kanştırmak, pazan manıpule etmek ıçın sız- dınldığını, satın alma ışlemı ıçın henuz ortada kesın bır şey ohnadığını, gazetelenn manıpulas- yına alet olduklannı ıddıa ettı Belçıkalı şirket yetkılılen kendı hısselennın haber yayımlan- dıktan sonra yuzde 7 5 değer kaybettığînı, Gu- ney Afrika Bıra Uretıcılen Bırlığı'nınkının ıse Londra Borsası'ndakı değenmn yuzde 8 arttı- ğına da dıkkat çekerek dokumanı, daha da önetn- lısı sızdıran kostebeğı ortaya çıkarmak ıçın da- va açtı Basın kurumlan her ne kadar Avrupa însan Haklan Sozleşmesı'nın lO'uncuMaddesı'nıntum bıreyler ve kurumlar ıçın fikır \e ıfade ozgur- luğunu ongorduğu savıyla yola çıktılarsa da bu tez tngılız mahkemelennde ışe yaramadı Ba- sın yayın orgutlen, Ingiltere'deki Basın Huku- ku'nagore, 1981 yılındaçıkanlan bır kanuna go- re sadece "ulusal gfivenÛk ve adaletin yararma ya da suç içeren şeyleri önlemek" amacıyla kay- nak açıklamaya zorlanabıleceklennı savundular Glzllllk llkesl dellndl Ancak, geçen arahkta Yuksek Mahkemede go- rulen davada hakım Interbrevv'dan sızdınlan do- kumanla tıcan kurumlardakı u giztüikUkesi' 1 nın delındığıne bunun pazan yonledırmek ıçın ka- sıtlı yapıldığı karanna vardı ve habenn yayım- lanmasında kamu yarannın çok on planda ol- madığmın da altını çızdı Bunun da cıddı suç ıçer- dığını ve kaynak açıklanmadığı takdırde yenı- den firmanın aleyhınde bır tekran olabıleceğı- ne ışaret eden hâkım gazetelerden dokumanı şırkete vermelennı ıstedı Başka bır deyışle, gazetecılenn "kaynaklan- nı gizli tutma" ılkesıyle tıcan kurumlann "za- rarauğramamakvehaklannıkorumakiçingiz- KKk ilkesini bozan, köstebeklik yapanları öğren- me hakkT karşı karşıya geldı Dort gazete ve Reuters temyiz mahkemesıne başvurdular Bu yıl, Mart ayında gorulen dava- da temyiz mahkemesı gazetelenn ıtırazını red- dettı Hakımın karanna gore bu habenn kayna- ğını saklamak ıçın "kamu yaran için haber yap- ök, ya da kaynağı gizlitutacağız" savı yeterlı de- ğıldı Bılgıyı sızdıran tek bır kışıydı ve Interb- rew şırketının -hıssedarlan da duşunulduğunde- kostebeğı oğrenme ve onlem alma ısteğı kamu yaran açısından habercılennkınden daha haklı bır ıstemdı Dort gazete \ e Reuters"ın Ingıltere sınırlann- dakı son durağı ulkenın en yuksek derecelı mah- keme nıtehğınde olan Lordlar Kamarası oldu 10 Temmuz'da aluıan kararla Lordlar Kamara- sı da basın kuruluşlannın dokumanı teslım et- me konusundakı ıtırazını reddettı Ve, 12 Tem- muz gunu The Guardıan, The Tımes, The Inde- pendent, Fınancıal Tımes ve Reuters yukanda bahsı geçen Insan Haklan Sozleşmesı 10'uncu Maddesı'nden guç alarak hukukı mucadelele- ABD, Rusya ve küresel uzlaşma JEV1HOAGLAND ABD'nın terore karşı sa- vaşunı ve Rusya'run Ba- tı'yla ekonomık ışbırhğı ça- bası bırbınnı guçlendınyor ve artık dünya polınkasını behrhyor Soğuk Savaş'ın sonaermesınden sadece 10 yıl sonra, Amenkan ve Rus lıderlen, Avrupa, Çın ve Ja- ponya'nın Washıngton ve Moskova ûzenndekı strate- jik etkısını azaltacak bır kü- resel uzlaşma çağına doğru yönehyor Uzunzamanikısüpergüç arasında meydana gelebüe- cek bır nukleer savaştan kor- kan dünya şundı de Beyaz Saray ve Kremlın arasında dennleşen ışbırhğınden en- dışe edıyor ABD ve Rusya'nın yon- temlen farklı olsa da kesı- şen amaçlan ve çıkarlan on- lann aynı tarafta olmasını sağlıyor Ornek ver- mek gerekırse, Berlın, Pans ve dığer merkezle- rin Amenkan A.BDve Rusya 'nın yöntemleri nı göstenyor. Putın Rusya'nın onde ge- len dıplomatlanndan, eko- nomık ve sıyası gelışmeyı sağlayacak Amenkan ışbır- hğını benımsemelennı ıs- tedı Rus lıden elçılere, Rus dıplomasısının serbest pı- yasa, çağdaş medya ya da küresel teror tehdıdı alanla- nnda yeterlı donanıma sa- hıp ohnadığını ve gozden geçınlmesı gerektğını söy- ledi Rusya'nın da ABD tara- fına geçmesıyle Çın, BM Güvenhk Konseyı'nde lrak'a asken müdahaleye muhahf olan tek daımı uye durumuna düşüyor Pekuı, bu şartlar altında muhale- fetını çok sert bır bıçımde ıfade etmekten çekınıyor Avrupa ıse Amenkan poh- tıkalannın kendı manevra alanlannı daraltmasından rahatsızlık duyuyor. Önde gelen bır Avrupalı yetkıhye göre, Bush 11 Eylül saldınlanndan son- ra Rusya'yı Avrupa- h muttefıklennden ulusal füze sa- farklı olsa da daha guvenıhr bır kesişen amaçlan ve çıkarlan onlann aynı tarafta olmasını sağlıyor. vunma sıstemı- ne ve ozelhkle Bush'un Antı- Balıstık Füze Anlaşması'ndan çekıhne talebı- neolanmuhale- fetı, Putın'm Washıngton'un çekıhne karan- nı kabul etme- sıyle etkısız hale geldı Bu ornek, Saddam Hüse- yin'e karşı önümüzdekı taş yapılacak Amenkan asken mudahalesınde de karşımı- za çıkıyor. Moskova'daki dıplomat- lar, Puün'ın Bush'la resmı ohnayan, özel bır anlaşma- ya vardığı ve Rusya'nın Amenkan mudahalesıne en- gel olmayacağı yönündedu- yumlar aldıklannı belırtı- yor Dığer yandan, Rusya Dı- şışlen Bakanlığı Mosko- va'nm Bağdat'takı eskı müş- sı Saddam Huseyın'ıoJa- sı bır saldından korumak için Avrupa ve Çın'ın des- - teğını almaya çabalıyor Ancak Rus lıderının pragmatızrru Soğuk Savaş bağlanndan aynlamadığı- ortak olarak gorü- yor Yetkıh, Was- hıngton'a gore Rus- ya'nın güvenlıkko- nulannda daha he- veslı ve esnek, Av- rupahlann ıse Rus- ya gıbı davranmak ıçın çok güçlü, ama ABD'nın amaçlan- namuhahf ohnakıçınse çok zayıf olduğunu belırtıyor Rusya"nın stratejık ola- rak ılerlemesı ıkı gelışme- yebağh Bınncısı, Putın'uı dışışlen bakanlığındakı ko- nuşması, pohtıkalanrunulu- sal güvenlık gorevhlen ve halk tarafından henüz ka- bul görmedığını üstu kapa- h bır bıçımde ortaya koyu- yor Putın bu desteğı sağla- mak zorunda îkıncı olarak, Rusya dünya polıtıkasında ağırhğının olmasını ısnyor- sa, zayıfkalmış ekonomısı- nıgelışürmeh ABD'nın kı- sa dönemlı ıstekîenndenka- çınması gerekıyor (Rusya'yı Çeçenıstan'da rahat bırak- ması, Çın'e sılah satışmı gormezden gehnesı). Putın ıse çoken ımparatorluğun altında kalan komunıst se- leflennden ders çıkartnalı. nnı Avrupa tnsan Haklan Mahkemesı'ne taşı- maya karar verdıler Bu karardan sonra da Avrupa'da dava gorül- meye bıle başlamadan Interbrew şırketı boş dur- madı The Guardıan dışındakılere daha ılımlı bır yolla goruşmelen surdurmeye, dokumanı onla- ra vermelen konusundakı ısteğınden gen adım attı Fınansal Hızmetler Otontesı'ne dokumanın venlmesıne ya da kurumun denetleme yapısı yo- lunda goruşmelennı surdururken, The Guardı- an hakkında mahkeme karanna ıtaatsızlık da- vası açtılar İngiltere'de tartısma acablllr Beş kurumun Avrupa'dakı hukukı mucadele- lennın sonucu ne olur bellı olmaz, ancak yann gorulecek davada mahkeme Interbrew şırketını haklı bulursa. Avrupa'dan gelecek karar bellı olmadan gazeteye çok ağır bu" para cezası ven- lecek ya da varlıklannın dondurulması sozko- nusu olacak Avrupa'dan îngılız basın kurumlan lehıne bır karar çücarsa dunyanın fıkır ozgurluğu ve de- mokrasısıyle ornek ulkelennden bın olan tn- gıltere'de bu konu masaya yatınhp tartışmaya açılabılır Dava, aynca, ozelhkle bu tur tartışma- ya açık konularda hukukı mercılenn bırbınnden farklı yorumu olabıleceğının de gostergesı Ma- dah/onun otekı yuzunden bakıldığında ıse da- vanın en azından ıngiltere'deki sonucu, "haber- cflerin bu tür gizli beigerk, kaynak göstermeye- rekyapûklan haberterde gerçekten kamu yara- n ohıp obnadığını ve kaynaklannın guveniKrti- ğuıi daha iyi tartmalan, başka devişk daha ihti- jath davTanmaları gerektiği'' şeklınde de yo- rumlanabıhr The Guardian'dan derleyen Seçil Türesay THE GUARDIAN IRAK'A KARŞI SAVAŞ RlSKLt OLUR VE ÇOK SERT GEÇER Saddam Hüseyin 7 düşürmenin maliyeti MICHAEL O'HANKON-PHILIPGORDON ABD Başkanı George Bush aylardır Saddam Hüseyin'ı ıktıdardan duşurme ısteğıru dıle ge- hnyor Bush, tıtız bır dıplomasıyle Avrupalı \e Arap muttefıklenmn de etkın desteğı ol- masa da onayını alabılır Saddam Huseyın'ı devırmeye yonelık ope- rasyon, ABD'nın Vıetnam Savaşı'ndan son- rakı en onemlı guç kullanımı nıtehğınde ola- cak Bush boyle bır ışe gınşırse, operasyon- dan Korfez \e Ortadoğu sıyasetı ve dunya ekonomısı buyuk olçüde etkılenecek Ancak boylesıne buyuk onem taşıyan bır sav aşın de- ğışık boyutlanyla ılgılı aynntılı bır tartısma ya- pümadı' ABD Soğuk Savaş boyunca SSCB'ye yanm yuzyıldır Kuzey Kore'ye uyguladığı polıtıkayı kullanarak Saddam Huseyın'ı savaş- sız tecnt edebıhr Saddam, ıktıdanna ve ya- şamına her şeyden çok onem venyor ve ıktı- dardan duşmesıne neden olacacak eylemler- den kaçınıyor Ancak, latle ımha sılahlannı saklamayı ve BM denetçüenru engellemeyı sur- durmesı, ıktıdardan duşurulmesı ıçın guçlu bır tez olabılır El Kaldeye blyolojlksllah saglar kak, gelecekte El Kaıde'ye bıyolojık sılah- lar sağlayabılır Saddam Huseyın'ın ıktıdar- dan duşurulmesı, Irak'ın ışgalının maliyeti ve nsklen de goz onunde bulundurularak değer- lendınlmehdır Ne yazık kı, asken mudaha- lenın sa\r unuculan olası maliyeti duşuk gos- termeye çabalıyor Onlara gore Taleban'ın hızlı duşuşu, yalnızca kuçuk Amenkan kara bırlıklennı gerekhren ve duşuk malıyetle ke- sın sonuç veren yenı bır savaş şeklının haber- cısı Ancak, Irak'a karşı savaşın çok daha sert geçeceğını duşunduren bır çok neden var 1991 'de Çol Fırtınası Operasyonu sırasın- da kak guçlen çolde savaştı ve Amenkan ha- \a gucune karşı koyamadı Gelecektekı bır savaşta Irak guçlen buyuk olasıhkla yenılgı- lennden ders çıkarmış olarak savaşacaklar iraklı askerler pes etmevecek 425 bın Irak askennın Saddam Huseyın'e bağlılığı tarnşmalıyken, onde gelen 100 bın askenn çabuk pes etmesı beklenmıyor Bu askerlenn Saddam'ı terk ederek ABD'ye sav'aşsız zafer getıreceklen konusunda umut olduğu duşunülse bıle, bunun olması ıçın bu- yuk bır ışgal gucunun Irak sınınnda konuşlan- ması gerekecektır ABD, Bağdat'ta Cumhun- yet Muhafızlan ıle savaşmak zorunda kalırsa kent savaşı 1993'te Somairdekı savaşa ben- zeyecektır Kısa mesafeden kullanılan kuçuk sılahlar Amenkan askerlenne buyuk nsk ge- tırecektır kak, ABD guçlenne karşı kımya- sal ya da bıyolojık sılahlar kullanabılır Sad- dam Huseyın kımyasal \ e bıyolojık savaş baş- hklan taşıyan Scud ruzelennı îsraıl, Kuveyt ya da Suudı Arabıstan'a yoneltebılır ya da ayaklanan Iraklılar'a karşı 1988'de olduğu gı- bı gaz kullanabılır Yıne de Amenkan guçlennın sa\ aşı kazan- ması ve yenı bır hukumetı goreve getırmesı olası Ancak bunun Iraklılar'ın ve Amenka- lılann yaşamlanyla odenecek olan maliyeti azımsanacakbuyuklukte Pentagon'unplanı- na gore, operasyon Irak'ı ışgal etmek ıçın 250 bın Amenkan asken gerektınyor Savaştan sonra da Irak'a ıstıkrar ve demokrası gelece- ğı konusunda emuı olamayız ve ABD 10 yıl sonra tekrar Irak'ı ışgal etmek zorunda kala- bılır Butun bunlar ıyıce değerlendınhnelıdır ve bunu yapmak da Bush'a duşer ABD Başkanı Bush ve yardımcısı Cheney'nin günümüzdeki ekonomi politikası geçmişleriyle çelişiyor Beyaz Saray OmtonTaşacakMARTTNHALUSA ABD'dekı guvensızlık knzını anlamak ıçın Amenkalılann paralannı borsaya yatırma ko- nusundata ısteksızlığınden ıyı olçek olamaz Dovv Jones Endeksı hızla dıbe vurduğu zaman oyle bır sessızlık oluyor kı bır nefes alış bıle yer karolannı tıtretıvor Dunyanın en onemlı bor- sa barometresı VVall Street, sankı 2000'dekı yuksehş hıç olmamış gıbı 1997'dekı durumu- na dondu Yenı bır yuksehş ıse ufukta gorun- muyor Şımdı, "George W Bushmerhaınet et" dıye dılenıyor halk Tabu, başkanın Wall Street pe- sımıstlennı "alçaklar Kstesi''ne alma şansı ol- madığını, hısse değerlennın duşuşunu de sava- şa bağlayamayacagırıi yazıyor New York Tımes Oncelıkle,kapıtalızm boyle ışlemıyor Öoncı ola- rak ıse bugun merhametsız davranan Bush'u Cor- porate Amenca'da yonetıcılık yaptığı donem- lerdekı geçmışı rahat bırakmıyor Bush'la bır- hkte yardımcısı DtekChenev 'nın de geçmışı Be- .BD Başkanı George Bush ve Yardımcısı Dıck Cheney, ekonomide bugünkü noktaya gelınmesınde büyük rolü olan ıkı eskı şirket yönetıcısı Ancak, ıkılımn bugün öngördüğü ekonomi pohtıkaları geçmışın uzantısı olan bu tıcan taktıklerı lanetlıyor yaz Saray'a karşı olan guvensızlığrn temelmı oluşturuyor Bugun ulkeyı buyuk bır şırket gı- bı yonetmeye çalışan 1 ve 2 numaralar bugun nasıhat venyorlar, ancak geçnuşte kendılen de nasıhat verdıklennın yenndeydıler Eski başkamn skandallarına atıf VVashıngton Post, kendısınden oncekı başkan donemdekı skandallara atıfta bulunarak şımdı- kı başkanı kotulüyorv e "GeorgeW. Bushbu ara- daCKntonTaşacak" ıfadesını kullanıyor Bu Be- yaz Saray'ın da Clınton'laşması anlamına gelı- yor Bush, kesın bır tavırla fırmalann bundan boyle mudurve yonetıctlenne faızsız kredı ver- memesını ıstedı VVorldCom'un eskı başkanı Bernie Ebbers'ın hesabında 400 mılyon dolar tutması şırketı ıflasa surukledıkten sonra bu ka- rar alındı Bu karan ahrken, Bush, herhalde, ış dunyasının bır yonetıcısıyken ıdare meclısın- de bulunduğu Harken Energy'nın hısselennı satın almak ıçın kredı aldığını unutmamıştır Bushyonetımı, vVallStreet'edebırkuralge- tırdı Bu da muhasebe kurallannın sıkılıştanl- ması yolundaydı Bu karardan once de borsa- nın ıdare meclısı, bır zamanlar enerjı ve ınşaat fırması Hallıburton'da yonetım kurulu başka- nı olan Başkan Yardımcısı Cheney hakkında tah- kıkat başlatmıştı Cheney, şırketınde muşten- nın odemesı kasaya gırmemış olmasına rağ- men, ınşaat masraflannı satış muamelesı ola- rak gostermekle suçlanıyor Uzun lafın kısası, Bush ve Cheney "çok de- ğfl" Amenkan yonetıcılenn ezıcı çoğunluğu- nun yaptığı kadar kanunlan ıhlal ettıler Ancak şundı bır zamanlar kendılennın temsılcısı ol- duğu tıcan ahlak knterlennın karşısında dum- yorlar Bush ve Cheney, "ıslah olmavanlar" grubuna dahıl, nasıl dolar kazanıldığını bılen ve bunu yaparken de utanmayan kapıtalıstler Sı- yası bağlantılann nasıl rakıplere oyun oynamak ıçın kullanıldığını da gayet ıyı bılırler Bu ne- denle ıkıhnınbugunkunoktaya gelınmesınde bu- yuk rollen olduğu halde şımdıkı tıcan taktıkle- nnı lanetlemelen ınanılmaz Ancak ıkı Texas- lırun başka seçeneğıyok Gen adım atmalan sa- dece sorunlan buyutmez, dunya ekononusını bü- yuk bırknze surukler Terore karşı savaştan son- ra Bush yonetımının en buyuk gorevı ABD'ye olan guvenı yenıden kazandırmak Die Welt