Katalog

SAYFA CUMHURİYET 24 HAZİRAN 2002 PAZARTES DEI ŞahhkBugiin Iran rejiminden kaçan ve halen tran dışında bulunan yakJaşık 5 milyon Iranlı %e Iran'da yaşayan birçok Iran vatandaşı, Şah döneminde sahip olunan değerîerin kıymetini bilemediklerini, Şah ailesinin Iran'ı molJalardan daha iyi yönettiklerini düşünmekte ve Şah dönemıni aramaktadır. YaJnız iken konuşaa zengin, orta ve dar gelirli tüm îran vatandaşlan, hemen Şah dönemi ile şimdiki dönemi mukayese etmekte ve "ekonomik vönden en az on kat fakirfeştiklerini, aynı zamanda da özgürlükJerini kaybertiklerini'' ifade etmektedir. Sosyal çöküntünün yanı sıra ekonomik problemlerin de büyümesi ve bugün halk üzerinde çok ciddi bir reform beldentisi yaratan Hatemi 'nin de başansız olması halinde, Iran halkının çare olarak muhtemeien Şah ailesinin geri gelmesini arzulayacağı ve diğer muhalif unsurlann Şah ailesini destekJemesi durumunda, bu unsurlann güç kazanıp Iran'da rejimi yıkabilecek ıgruplarŞah aiJesi haJen yurtdışında yaşamakta ve zaman zaman Iran'daki rejim ve molJalar aleyhine açıklamalar yaparak Iran halkına mesajlar vermekte, geri dönmeye hazır olduğunu hissettirmektedir. Nitekim Mart 2001 ortalannda Londra'da bir basın açıkJaması yapan Rıza Pehievi, "İslami cumhuriyetrejimininbir kenara konulması zamaıutun geldiğini ve hfikümetin birreferandunıile demokratik bir düzene dönüştürülmesmi" istemiştir. kuvvet haline gelebileceği değerlendirilmektedir. Ancak. mevcut Iran yönetüni, Şahlık yanlısı unsurlan potansiyel bir tehdit olarak görmeye devam etmekte ve bu grubun lider kadrolanna yönelik Iran dışındaki cinayet operasyonlannı sürdürmektedir. Günümüze kadar Şahlık yanlısı çok sayıda kişi Iran yönetimince katledilmiştir. Son Iran Şahj'nın oğlu Rıza Pehlevi ve İran, kısa sürede reform yapmadığı sürece içte ve dışta sıkıntı çekmeye devam edecek Rejim karşıtlan işbaşındaIran'ın dışında da rejim karşıtı örgütler çalışmalannı sürdürmektedir. Bu anlamda Iran'ın rejim ihraç edeyım derken, dünyada rejim karşıtı ürettiğini de söyleyebiliriz. Bunlan önem sırasına göre irdeleyelim. 1) Hajkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ): Molla rejimini yıkarak yerine yine İslami motiflere uygun, ancak sosyalist bir yönetim şeklini getirmeyı amaçlayan sol görüşlü bir örgüt olup, ağırhklı olarak Irak'ta konuşlanmıştır. Özellikle tran-Irak savaşı sonrasında Irak lideri Saddam Hüseyin tarafından. Iran'a karşı bir koz olarak kullanılmak amacıyla Irak'ta yerleşmesine müsaade edilmiştir. HMÖ'nün lideri olan Ahmet Rajayi de Irak'ta bulunmaktadır. Örgütün Irak'ta tanklar, zırhlı araçlar ve çeşitli ağır toplar da dahil olmak üzere çok sayıda ağır silahı ve kendi deyimi ile küçük bir ordusu mevcuttur. tran-Irak sının boyunca, HMÖ'nün birçok gizli kamp böigesi olduğu ve sık sık bu kamplardan Iran'a sızarak ses getirici eylemler yaptığı bilinmektedir. HMÖ tarafından özellikle Tahran'da düzenlenen ve çoğu havanla gerçekleştinlen saldınlar sonucunda, Iran'ın HMÖ'nün Irak sınınndakı kamplanna füze saldınlan düzenlediği ve tran- Irak sınır bölgesınin kritik kesimlerinde emniyet tedbirlerini arttınp, bu bölgede operasyonlar ıcra ettiği gözlenmektedir. HMÖ, özellikle fran'dan kaçan ve dünyanın her taraftna dağılmış Iranlılann önemli bir bölümünün maddi ve manevi desteğine sahiptir. YeterH desteğî yok Ancak, yaptığı eylemlerde ve özellikle Tahran'daki havan saldınlannda masum insanlann da öhnesi ve sosyalist bir ideolojiyi benimsemiş olması nedeniyle, halen Iran'da yaşayan halk genelinde, yeterli desteğı yoktur. Örgüt Iran halkından daha büyük destek sağlayabilmek amacıyla eylemlerinde molla rejimi yöneticilerini hedef almaktadır. HMÖ, Iran molla rejimi tarafından, rejime düşman en önemli teşkilatlanmalardan biri olarak görühnekte ve bu örgütün eylemlerinden özellikle mollalar büyük tedirginlik duymaktadır. Ancak, rejim üzerinde yarattığı tedirginliğe rağmen HMÖ'nün yeterli halk desteğine sahip olmaması nedeniyle Iran'da rejimi yıkacak gücü kolay kolay elde edemeyeceği ve ancak, Iran'da reformistlerin başansız olması durumunda, Iran haUcının son çare olarak bu örgüte önemli bir destek verebileceği öngörülmektedir. 2) Iran Kürdistan Demokrat Partisi (tKDP) ve Komala adlı örgüt: IKDP ve Komala örgütleri, Iran Islam devrimi başında, otonomi istemi ile Iran Kürtlerinin yönetıme karşı ayaklanmasını sağlamış. daha sonra çıkan Iran- Irak savaşında bu iki örgüt Saddam yanında yer alarak Iran'a karşı savaşmıştır Savaş sonrasında, Iran'ın bu iki örgüt liderlerine yönelik Iran içi ve dışındaki yaygın gizli Iran'da mollalar rejime karşı yapılan eylemlerden büyük tedirginlik duvmaktadır. Rejim karşıtlan öMürülmeve kadar giden cezalara çarptınlmaktadır. operasyonlan sonucu, başta o dönemın IKDP liden Dr. Kasemlo ile birçok IKDP yöneticisi öldürülmüş ve büyük çaplı dağılmalar ile güç kaybı yaşanmıştır. Bugün çoğu Kuzey Irak'ta 12 bin kadar silahlı militana sahip IKDP ve Komala, ülke içindeki sıyasi ve ekonomik koşullarla uluslararası gelişmelere bağlı olarak Iran rejimine karşı mücadelelerini sürdürmektedir. Bu mücadele, halen Kuzey Irak'taki eğitim ve karargâh durumlanyla. Iran iç güvenliğine yönelik önemli bir tehdit teşkil etmemektedir. Ancak, Iran'ın toprak bütünlüğünü tehdit eden ve ülkenin zayıflaması ile bırlikte tekrar toplu bir başkaldırmaya dönüşme olasıhğı yüksek olan Kürt milliyetçiliğinin silahlı kolu olarak halen Iran'ı en çok endişelendiren problemlerden birisidir. 3) Özgürlük Bayrağı: Lideri Şah döneminde eğitim bakanhğı yapmış olan 65 Bakanlığı'na yazdığı bir mektupta, Iran'a rejim aleyhtan yayınlar sokan bir kuruluşun başı olması nedeniyle. Ganji'yi bir numaralı hedef olarak tanımladığı, Islama karşı komplo kurmakla suçladığı ve Ganji'nin öldürülmesi karşılığında önemli bir ödül vaat ettiği belirtilmektedir. Bu grubun tek başına molla rejimi için bir tehdit oluşturmayacağı, ancak oluşan konjonktüre göre diğer rejim karşıtı güçlere destek verebileceği Iran nereye gidiyor? Ercüm "ran 'ın dışında bulunan Halhn Mücahitleri Örgütü'nün Irak'ta tanklar, zırhlı araçlar ve çeşitli ağır toplar da dahil olmak üzere çok sayıda ağır silahı vardır. Örgütün Iran 'a sızarak ses getirici eylemler yaptığı bilinmektedir. Özellikle Tahran'dahavan topuyla saldınlar yapmaktadır. Örgüt, ülkeden kaçan îranlıların önemli bir bölümünün desteğine sahiptir. üslerinden yürütülmektedir. IKDP, Iran'ın bölgedeki ekonomik tesislerine, güvenlik kuvvetlerine ve diğer hükümet kuruluşlanna karşı yürüttüğü baskın ve sabotaj faaliyetlennde Iran rejim muhalıfi Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) ile zaman zaman eylem birliği yapmaktadır. Bu baskm ve sabotaj ların ülkenin zayıf düştüğü bir dönemde tekrar ayaklanmalara dönüşmesi muhtemeldir. Marksist ve Leninist tKDP ve Komala örgütleri şu ankı yaşındaki Manuçehr Ganji olan merkezi Paris'te bulunan Özgürlük Bayrağı adh grup, Şah yanlısı unsurlar ile işbirliği halinde ve daha çok basın yaym yolu ile tran rejimi aleyhinde faaliyet yürütmektedir. Bu grubun asıl amacı Iran'da demokratik yeni bir rejim kurulmasıdır. Halen Ganji Paris'te Fransız anti-terör timlerince korunan zırhlı bir araç ile dolaşmaktadır. tran eski tstihbarat Bakanı ve şimdiki tran Başsavcısı Fallahiyan'ın 1998 yılı fran istıhbarat değerlendirilmektedir. 4) Nehzed-i Azadi (Özgürlük Hareketi) grubu: 19701i yıllarda, Ayetullah Talebani (1980'de öîmüştür) ve Humeyni dönemınin Başbakanı Mehdi Bazergan tarafından kurulmuş milli ve dini duygulan bir arada ele alarak güçlendirmek amacıyla ortaya çıkmış ve daha çok fran'daki tslami devrime karşı olmayan aydın kesim (aynı zamanda aydın din adamlan) arasında ilgi görmüştür. Ancak islami devrim ve molla rejimine yönelik olumsuz düşüncelerin gelişmesi ile birlikte Nehzed-i Azadi grubu da özeilikle I990'lı yıllardan itibaren mevcut rejimi eleştirmeye başlamış ve bu eleştirilerle beraber grubun yasallığı tartışma konusu ohnuştur. Nehzed-i Azadi grubu üyelerinin 2001 yılı başlanndan itibaren. rejim aleyhtan toplantılannj sıklaştırması üzerine durumun farkına varan muhafazakâr mollalar bu grubu yakın takibe almış ve Şubat- Mart 2001 tarihlerinde bu fjrubun birçok gizli toplantısı ran istihbaratınca basılarak yaklaşık 50 civannda üyesi sorgulanmıştır. Çalışmaları yasaklandı Mart 2002 tarihi itiban ile 20 civannda Nehzed-i Azadi üyesinin "tran'da İslami rejimi yikmaya çalışmak" suçlaması ile yargılanması devam etmektedir. tran tslami Devrim Mahkemeleri yayımladığı bir bildiride, Nehzed-i Azadi grubu ile ilgili tüm milli-dini gruplann tran'daki faaliyetlerinin yasaklandığını ilan etmiştir. Şonuç olarak Iran günümüzde çok sayıda iç ve dış sıkıntı ile karşı karşıya bulunmaktadır. Anayasasından kaynaklanan hükümler nedeniyle de söz konusu sıkıntılan aşabilecek bir durumda da değildir. Iran, kısa süre içinde ciddi reformlar yapmadığı ve teröre destek verdiği sürece daha da zayıflamaya, halkm rejime karşı tepki göstermesine mahkûmdur. BİTTİ GÖRÜŞ Prof. Dr. FATMA ESİN İdam Cezasına Dair Idam cezasının kalkması, AB'ye girme koşulu ola- rak uzun süredir gündemde. Fakat siyasetçilerin, kalkmasından veya kalkmamasından bekledikle- ri siyasi çıkarlar farklı olduğundan bir türlü uzlaş- ma sağlanamamakta ve başka sorunlar eklemek- te hükümetin başına. Sıradan bir yurttaş olarak, beklentisiz, tarafsız ve insancıl bir görüşle idam cezasının kalkmama- sını onaylamak mümkün degil. Hele yakın tarihi- mizde vicdanlarda onarıfmayacak yaralar açmış idamların yapılmış olduğu göz önünde tutulursaL Fakat ne yazık ki zaman zaman insanın düşün- celerinde, duygularında çelişkiler yaratan olaylar yaşanıyor. Insanın içinde bir yerleri cayır cayır ya- kan. insanlığından utandıran, "Bu ülkede idam nasılkalkarmış" dedirten olaylar. Çok yakın bir tarihte TV kanallarının bırınde, bir haber programda izledim böyle bir olayı. Olay Bo- lu'ya bağlı biryerieşim bölgesinde yaşanmış. Tak- si durağına bağlı olarak çalışan birtaksi şoförü, has- ta çocuğunun tedavisi için arkadaşlanndan para yardımı ıstemiş. Durumu bilen arkadaşları, kimi az, kimı daha çok, katkıda bulunarak 850 milyon lira para toplamışlar aralannda o gün. Elinde bu kadar parayı gören şoför, hasta çocuğuna der- man olacağı umuduyla duygulanmış, para deste- sinı göstererek teşekkür etmış arkadaşlanna. Bu davranışından kısa bir süre sonra. arabası- na iki kişi bıniyor müşteri olarak. Sonrası bılinmi- yor. Ondan sonra ne gören var onu ne de ondan bir haber... Arkadaşlarının, yakınlannın civarda, or- manda adını haykıra haykıra günlerce süren ara- malarından bir sonuç alınamıyor. En son, araba- sına binen iki müşteri ile görüldüğünden, bu kişi- lerin aranması, buiunmsı yoluna başvuruluyor. Gö- renlerin tariflerinden eşkâlleri belırlenen bu kişiler bulunuyor ve korkunç olay çıkıyor ortaya, ulaşılı- yorzavallı babanın bir ağaç dalında asılı cansız be- denine. Bu kişiler nasılsa görmüşler elindeki para des- tesinı ve hemen yapmışlar planlarını. Müşteri ola- rak bindikleri taksiyi önce ormana yönelttirmişler. Issız bir bölgede şoförü arabadan indirip ormanın dennlennde, kimselerin girmeyeceğı, görmeyece- ği bir yere götürüp, bir ağacın dalına asmışlar! Bir başka deyişle Türkiye'de uygulanan idam yönte- miyle işlemişler cinayeti! Dallar arasından maktu- lün asılı bedeninin görüntüsü ekrana akseftığınde isyan etmemek, "Bu ınsanlarasılmalı" diye feryat etmemek olanaksızdı!.. Nedense, idam cezası kalksın - kalkmasın gö- rüşlerı dile getirılirken, tartışılırken bazı sıyasilerin söylediği bir sözü anımsadım ekrandaki o yürek burkan görüntüyü gördüğümde. "Türkiye'deidam cezası var; ama yıllardır uygulanmıyor" diyorfar- dı. Peki, ya bu olay?.. Buna benzerdaha niceleri?.. Bir anlamda her bin birer idam değil mi?.. Bu görüşe itiraz edıp. bunlar bir cezanın infazı değil, birer cinayet, denilecek tabii ki! DoğruL Fa- kat ülkenin yetkili kurumlan bu ınsanlık dışı cina- yetleri engellemekle de yükümlü değil mı? Daha doğrusu, insanlan böylesi cinayetlere yönelten ko- şullan ortadan kaldırmakla yükümlü değil mi? Kan davası cinayetleri. Töre cinayetleri. Para için işlenen cinayetler. llk ikisı eğitim noksanlığından kaynaklanrnjyormu? Para için işlenen cinayetlerin büyük çoğunluğu gelir dağılımındaki insafsız eşitsizlikten kaynak- lanmıyor mu? Bu koşullar düzeltilmediği için durup dinlenmek- sizin bunca cinayet ışlenirken ıdam cezasının kalk- mış olması ülkeyi AB ülkeleri düzeyine çıkarabile- cek mi? Kısaca AB'ye girmekleAB ülkeleri düzeyine gel- mek çok ayrı şeyler. Gönül her şeyden önce ülkesinin AB ülkeleri dü- zeyine gelmesini arzuluyor. Bin Rus uzman Busehr'de Rusya'dan îran'a nükleer desteği NEWYORK(AA)- Iran'ın Buşehr kentin- de yürüttüğü nükleer enerji projesinde, bin Rus mühendis ve tek- nisyenin görev aldığı bildirildi. Amerikan Christian Science Monitorgaze- tesi, bu konuda yayım- ladığı haberde. "Rus nükleer teknolojisinin tran'a akmakta oldu- ğunu" kaydetti ve "Bu- şehr projesi, Rus bilim adarnlannınIran'lagiz- Hden gizlh e füzetekno- lojisi alanındaki bilgi- lerini pa>iaşoJdanendi- şesini doğurdu" diye yazdı. Buşehr'deki nükleer tesisin maliyetinin 800 milyon dolar olduğunu kaydeden gazete, tesi- sin Rusya'ya para akıt- tığına, aynca Moskova- Tahran ilişkilerinin ge- lişmesine katkıda bu- lunduğuna dikkati çek- ti. Christian Şcience Monitor gazetesi, "Amerikan iddialanna göre, shil anıaçb proje görünümü aftmdaİran, hassas Rus teknolojisi ithalederekmollalarre- jiminin nükleersilah ve fiize sahibioimasmısağ- teuoaya çahşryor" diye yazdı. Gazete, "nükle- er silahlann bu yoldan ya>Tİmasını önlemenin ABD'nin teröre karşı ilan ettiği savaşuı temel stratejisinioluşnırduğu- na" da dikkati çektı. "Moskova ve Tah- ran'mvanksbirşeyyap- madıklan yolundaki açddamalanııa rağmen Amerikah yerJdlilerin Rusya'dan tran'a ka- nunsuzteknoloji trans- ferinin devam ettiğigö- rüşünde olduklanju" vurgulayan gazete. "bu durumun, son zaman- larda ısınan Rusya- AfiD iKşkilerini olum- suz et]dJeyebiteceğini M kaydetti. Pelin BAYDAR Mustafa Necat ÖZDEMİR evlendiler Kadıköy 22 Haziran 2002